۸۷٬۸۹۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
مجلسی برای تألیف این کتاب، بسیاری از شاگردانش را به شهرها و کشورهای مختلف فرستاد تا کتب و نسخه‌های موجود روایی را پیدا کنند<ref> قمی، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۱۴۷</ref>. برای مثال او گزارش داده حتی برای به دست آوردن کتاب مدینة العلم [[شیخ صدوق]] که تصور می‌شد در [[یمن]] وجود دارد، گروهی را با هدایای فراوان به سوی حاکم آنجا فرستاد تا کتاب را به دست آورد<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۸۳</ref>. | مجلسی برای تألیف این کتاب، بسیاری از شاگردانش را به شهرها و کشورهای مختلف فرستاد تا کتب و نسخه‌های موجود روایی را پیدا کنند<ref> قمی، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۱۴۷</ref>. برای مثال او گزارش داده حتی برای به دست آوردن کتاب مدینة العلم [[شیخ صدوق]] که تصور می‌شد در [[یمن]] وجود دارد، گروهی را با هدایای فراوان به سوی حاکم آنجا فرستاد تا کتاب را به دست آورد<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۸۳</ref>. | ||
در تألیف بحار، بعضی از شاگردان مجلسی شامل [[میرزا عبدالله افندی]] [[محمدصالح خاتون آبادی]] [[ملا عبدالله بن نورالدین بحرینی]] [[سید نعمت الله جزایری]] و [[آمنه خاتون]] خواهر علامه مجلسی با او همکاری کردند<ref>مهدوی، زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج۲، ص۲۲۶</ref>. | در تألیف بحار، بعضی از شاگردان مجلسی شامل [[میرزا عبدالله افندی]] [[محمدصالح خاتون آبادی]]، [[ملا عبدالله بن نورالدین بحرینی]]، [[سید نعمت الله جزایری]] و [[آمنه خاتون]] خواهر علامه مجلسی با او همکاری کردند<ref>مهدوی، زندگی‌نامه علامه مجلسی، ج۲، ص۲۲۶</ref>. | ||
مجلسی بر همه مراحل کار تسلط کامل داشت و شاگردانش فقط به جمع‌آوری و نگارش آیات و احادیث، ذیل عنوان‌های طراحی شده توسط خود او می‌پرداختند و کلیه گزینش‌ها از متن، سند و نیز تنظیم متن توسط خود او صورت می‌گرفته است<ref> المعجم المفهرس لالفاظ احایث بحارالانوار، ج۱، ص۷-۸</ref>. با این حال اتمام کامل کتاب به معنای | مجلسی بر همه مراحل کار تسلط کامل داشت و شاگردانش فقط به جمع‌آوری و نگارش آیات و احادیث، ذیل عنوان‌های طراحی شده توسط خود او می‌پرداختند و کلیه گزینش‌ها از متن، سند و نیز تنظیم متن توسط خود او صورت می‌گرفته است<ref> المعجم المفهرس لالفاظ احایث بحارالانوار، ج۱، ص۷-۸</ref>. با این حال اتمام کامل کتاب به معنای پاک‌نویسی آن، بعد از وفات مجلسی و توسط شاگردان او انجام گرفته است<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۸۳. بحراین، لؤلؤ البحرین، ص۵۷</ref>. | ||
مجلسی عنوانی را برای هر جلد کتاب برمی‌گزید و در ذیل هر عنوان ابوابی را قرار می‌داد. او هر باب را با آیاتی از [[قرآن کریم]] که صریحاً یا به مدد قراین گوناگون تاریخی، حدیثی و تفسیری با موضوع تناسب داشته آغاز کرده، سپس اقوال مفسّران (غالباً [[امین الاسلام طبرسی]] و [[فخر رازی]]) را در حدّ لزوم نقل کرده و آنگاه احادیثِ ناظر بر هر عنوان را با ذکر سند، به ترتیب شماره آورده است. گاه فقط بخشی از یک حدیث را نقل کرده و کامل آن را در بابی مناسب تر آورده است (گاهی به محل اصلی نقل حدیث در بحار اشاره می‌کند) و همچنین، در صورت لزوم، برای تبیین معنای حدیث توضیحاتی داده است. این توضیحات در جلدهایی که توسط شاگردان او پاک نویس شده وجود ندارد. | مجلسی عنوانی را برای هر جلد کتاب برمی‌گزید و در ذیل هر عنوان ابوابی را قرار می‌داد. او هر باب را با آیاتی از [[قرآن کریم]] که صریحاً یا به مدد قراین گوناگون تاریخی، حدیثی و تفسیری با موضوع تناسب داشته آغاز کرده، سپس اقوال مفسّران (غالباً [[امین الاسلام طبرسی]] و [[فخر رازی]]) را در حدّ لزوم نقل کرده و آنگاه احادیثِ ناظر بر هر عنوان را با ذکر سند، به ترتیب شماره آورده است. گاه فقط بخشی از یک حدیث را نقل کرده و کامل آن را در بابی مناسب تر آورده است (گاهی به محل اصلی نقل حدیث در بحار اشاره می‌کند) و همچنین، در صورت لزوم، برای تبیین معنای حدیث توضیحاتی داده است. این توضیحات در جلدهایی که توسط شاگردان او پاک نویس شده وجود ندارد. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
بحارالانوار کتاب جامعی است که دربرگیرنده اخبار اهل‌بیت (علیه السلام) است. تحقیقات دقیقی که بهتر از آن یافت نمی‌شود و باید گفت مانند این کتاب نه قبلاً نوشته شده است و نه در آینده نوشته خواهد شد<ref> تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۱۶</ref>. | بحارالانوار کتاب جامعی است که دربرگیرنده اخبار اهل‌بیت (علیه السلام) است. تحقیقات دقیقی که بهتر از آن یافت نمی‌شود و باید گفت مانند این کتاب نه قبلاً نوشته شده است و نه در آینده نوشته خواهد شد<ref> تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۱۶</ref>. | ||
[[سید | [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در توصیف این کتاب می‌فرماید: | ||
کتاب «بحارالانوار» که تألیف عالم بزرگوار محدث عالی مقام، محمدباقر مجلسی است، مجموعه‌ای است که قریب چهارصد کتاب و رساله که در حقیقت یک کتاب‌خانه‌ای کوچکی است که با یک اسم نام برده می‌شود. صاحب این کتاب چون دیده کتاب‌های بسیاری از احادیث است که به‌واسطه کوچکی و گذشتن زمان، از دست می‌رود؛ تمام آن کتاب‌ها را بدون آنکه التزام به صحت آنها داشته باشد، در یک مجموعه به اسم بحارالانوار فراهم کرده است<ref>کشف الاسرار، امام خمینی، مؤسسه نشر آثار امام خمینی، تهران، ص ۳۱۹</ref>. | |||
نکتۀ قابل توجه در تألیف بحار آن است که استفاده محدود مؤلف از [[کتب اربعه]] باعث شده اهمیت کتاب او از لحاظ فقهی کم شده و به رغم اینکه در دیگر زمینه‌ها سیطره کامل و بسیار واضحی در حوزۀ فرهنگ [[مذهب شیعه|تشیع]] پس از خود پیدا کرده، در مباحث فقهی، از مراجع متداول محسوب نشود. | نکتۀ قابل توجه در تألیف بحار آن است که استفاده محدود مؤلف از [[کتب اربعه]] باعث شده اهمیت کتاب او از لحاظ فقهی کم شده و به رغم اینکه در دیگر زمینه‌ها سیطره کامل و بسیار واضحی در حوزۀ فرهنگ [[مذهب شیعه|تشیع]] پس از خود پیدا کرده، در مباحث فقهی، از مراجع متداول محسوب نشود. | ||
همچنین نوع تحلیل‌ها و توضیحاتی که علامه دربارۀ احادیث می‌دهد، در فضای [[اخباری‌گری]] متعادل صورت گرفته و حتی آنجا که با مسائل عقلی برخورد می‌کند، با رویکردی کلامی و ظاهرگرایانه آن را نقد می‌کند، نه با رویکردی عقلی فلسفی، به همین خاطر برخی از متفکران [[مذهب شیعه|شیعه]] معتقدند شرح‌ها و نکات علامه مجلسی از دقت کافی برخوردار نیستند<ref>علامه طباطبائی و مجلسی و حدیث عقل و نقل، سید محمد خامنه‌ای</ref>. | همچنین نوع تحلیل‌ها و توضیحاتی که علامه دربارۀ احادیث می‌دهد، در فضای [[اخباری‌گری]] متعادل صورت گرفته و حتی آنجا که با مسائل عقلی برخورد می‌کند، با رویکردی کلامی و ظاهرگرایانه آن را نقد می‌کند، نه با رویکردی عقلی فلسفی، به همین خاطر برخی از متفکران [[مذهب شیعه|شیعه]] معتقدند شرح‌ها و نکات علامه مجلسی از دقت کافی برخوردار نیستند<ref>علامه طباطبائی و مجلسی و حدیث عقل و نقل، سید محمد خامنه‌ای</ref>. از‌این‌رو، بخشی از تفسیرها و تعبیرهایی که علامه مجلسی ذیل روایات اهل‌بیت، درباره عناوینی چون روح، نفس، عقل و... می‌آورد، مورد نقد این محققین قرار گرفته است. | ||
از جمله [[سید | از جمله [[سید محمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] در تعلیقه خود بر بخش‌هایی از بحارالانوار می‌نویسد: | ||
... | ... و شیوه احتیاط برای کسی که در مباحث عمیق عقلی وارد نیست، آن است که به ظاهر قرآن و احادیث مستفیضه تمسک کند و فهم حقایق آنها را به خداوند واگذارد و از ورود به بحث‌های عمیق عقلی اثباتا و نفیا پرهیز کند<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۱۰۴، پانویس</ref>. | ||
[[سید محسن امین]] نیز در [[اعیان الشیعه]] می‌نویسد: | [[سید محسن امین]] نیز در [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]] می‌نویسد: | ||
بسیاری از بیانات، توضیحات و تفسیرهایی که علامه مجلسی برای احادیث و غیر آن نقل کرده است، | بسیاری از بیانات، توضیحات و تفسیرهایی که علامه مجلسی برای احادیث و غیر آن نقل کرده است، شتابزده نوشته شده و این امر موجب کاهش فایده و وقوع اشتباه در این مطالب شده است<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۸۳</ref>. | ||
== بهترین چاپ بحارالانوار == | == بهترین چاپ بحارالانوار == | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
== محتوای کتاب بحارالانوار == | == محتوای کتاب بحارالانوار == | ||
کتاب بحار، همانند هر کتاب دیگری دارای روایات صحیح و معتبر و نیز روایات | کتاب بحار، همانند هر کتاب دیگری دارای روایات صحیح و معتبر و نیز روایات ضعیف‌السند می‌باشد. شاید غیر از [[قرآن کریم]]، هیچ کتاب دیگری را نتوان ادعا نمود تمام محتوای آن صددرصد صحیح و قطعی می‌باشند<ref>آشنایی با بحارالانوار، احمد عابدی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ ۱، تهران، ۱۳۷۸، ص ۷۸ ـ ۲۷۸</ref>. | ||
== علت نام‌گذاری کتاب به بحار == | == علت نام‌گذاری کتاب به بحار == | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
== بیان نکته‌ای درباره بحارالانوار == | == بیان نکته‌ای درباره بحارالانوار == | ||
لازم به ذکر است که این کتاب، شامل کل روایات معصومین نمی‌باشد و شاهد بر این مدعا، کتاب مستدرک است که بعدها نوشته شده است. علاوه بر آن علامه مجلسی از کتب مشهور و متواتر و معروف، روایات کمتر نقل کرده است؛ مانند: [[کتب اربعه]]، [[صحیفه سجادیه]]، [[نهج‌البلاغه]] و...<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، مقدمه جناب آقای شعرانی</ref>. | لازم به ذکر است که این کتاب، شامل کل روایات معصومین نمی‌باشد و شاهد بر این مدعا، کتاب مستدرک است که بعدها نوشته شده است. علاوه بر آن علامه مجلسی از کتب مشهور و متواتر و معروف، روایات کمتر نقل کرده است؛ مانند: [[کتب اربعه]]، [[صحیفه سجادیه]]، [[نهج‌البلاغه]] و...<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، مقدمه جناب آقای شعرانی</ref>. | ||
== منابع بحارالانوار == | == منابع بحارالانوار == | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۲: | ||
== مطاعن بحار == | == مطاعن بحار == | ||
جلد هشتم بحار(چاپ قدیم)که همان جلدهای ۲۹ و ۳۰ | جلد هشتم بحار (چاپ قدیم) که همان جلدهای ۲۹ و ۳۰ و ۳۱ چاپ جدید است دربردارنده مطالبی در مذمت خلفای سه‌گانه است. در زمان [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] که موضوع [[دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة|دارالتقریب]] مطرح بود یکی از مسائلی که چالش برانگیز بود همین مجلدات بود. مرحوم [[محمد تقی قمی|شیخ محمد تقی قمی]] از [[قاهره]] به [[قم]] سفر کرد و نظر مرحوم [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] را جهت برپایی [[تقریب]] به عنوان یک ضرورت جلب کرد و نهایتاً آیت‌الله بروجردی متنی را امضاء کرد که جلد هشتم بحارالانوار که شامل کتاب امامت و کتاب فتن و محن <big>کتاب الامامة و کتاب الفتن و المحن</big> می‌شود، تحقیق و چاپ نشود. | ||
بعد از امضای مرحوم آیت‌الله بروجردی به عنوان مرجع اعلای شیعه در آن زمان مبنی بر عدم تجدید چاپ جلد هشتم کتاب، عده‌ای از کارشکنان با بهانه‌جویی جدیدی مبنی بر اینکه احتمال چاپ این کتب از سوی بقیه مراجع شیعه یا دولت [[ایران]] وجود دارد، مانع راه‌اندازی دارالتقریب و ورود [[فقه |فقه شیعه]] به [[الازهر]] شدند. | بعد از امضای مرحوم آیت‌الله بروجردی به عنوان مرجع اعلای شیعه در آن زمان مبنی بر عدم تجدید چاپ جلد هشتم کتاب، عده‌ای از کارشکنان با بهانه‌جویی جدیدی مبنی بر اینکه احتمال چاپ این کتب از سوی بقیه مراجع شیعه یا دولت [[ایران]] وجود دارد، مانع راه‌اندازی دارالتقریب و ورود [[فقه |فقه شیعه]] به [[الازهر]] شدند. | ||
در پی این بهانه‌جویی بار دیگر، محمد تقی قمی از قاهره به خدمت مرحوم بروجردی در قم رسید و با اجازه از او به دربار محمد رضا شاه رفت و با امضایی از طرف محمد رضا پهلوی به عنوان شخص اول سیاسی مملکت مبنی بر ممنوعیت چاپ جلد هشتم بحارالانوار به قاهره | در پی این بهانه‌جویی بار دیگر، محمد تقی قمی از قاهره به خدمت مرحوم بروجردی در قم رسید و با اجازه از او به دربار محمد رضا شاه رفت و با امضایی از طرف محمد رضا پهلوی به عنوان شخص اول سیاسی مملکت مبنی بر ممنوعیت چاپ جلد هشتم بحارالانوار به قاهره برگشت و بالاخره نظر آنان را جلب کرد. | ||
پس از انقلاب نیمی از جلد هشتم بحارالانوار که تنها کتاب [[امامت]] بود، به نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسید و نیم دیگر آن که کتاب فتن و محن بود، بر ممنوعیت چاپ باقی ماند. | پس از انقلاب نیمی از جلد هشتم بحارالانوار که تنها کتاب [[امامت]] بود، به نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسید و نیم دیگر آن که کتاب فتن و محن بود، بر ممنوعیت چاپ باقی ماند. | ||
اوایل انقلاب، برخی که به تعبیر امام خمینی(ره) ولایتی‌هایی | اوایل انقلاب، برخی که به تعبیر امام خمینی (ره) ولایتی‌هایی بی‌دیانت بودند، این توقف چاپ را به مرحوم امام خمینی و انقلاب نسبت داده و برخی از آنان به عمد حقایق را کتمان کردند. | ||
شخصی به نام | شخصی به نام شیخ محمدرضا مامقانی و با نام مستعار عبدالزهراء حسینی که از متهمان کودتای نوژه بود و بعدها به دلیل بیانات ضدانقلابی در دروس حوزوی خود محکوم به منع از ممارسات حوزوی به ویژه تدریس شد، در ولایت خود نسبت به [[علی بن ابی طالب|امیر مؤمنان علی (علیه السلام)]] دچار افراط شده و کتاب مطاعن <big>فتن و محن</big> بحارالانوار را نیز به روش تحقیقی عبدالرحیم ربانی شیرازی به تحقیق درآورد و در دارالاضواء بیروت با نام مستعار خود به چاپ رسانید<ref>سخنرانی حجت‌الاسلام یوسفی غروی</ref>. | ||
== معرفی کتاب‌های ترجمه شده بحارالانوار == | == معرفی کتاب‌های ترجمه شده بحارالانوار == | ||