جاحظ: تفاوت میان نسخه‌ها

وی با زیرکی و با ارائه دلایل می‌توانست مطلبی را به اثبات برساند و با همان قوّت آن را رد کند<ref>رجوع کنید به ابن قتیبه، ص ۵۹؛ ازهری، ج ۱، ص ۳۰</ref>. جاحظ به شوخ‌طبعی و سهل‌انگاری در مطالب علمی نیز معروف بود، لغت‌شناسانی چون [[ثعلب]] (متوفی ۲۹۱) او را رد کرده و به نقل او اعتماد نداشته‌اند. او هم‌چنین به دروغ‌پردازی شهرت داشت و [[احادیث]] را به سخره می‌گرفت. خواهرزاده‌اش یَمُوت بن مُزَرَّع (متوفی ۳۰۴) او را بی[[دین]] خوانده است<ref>رجوع کنید به ابن قتیبه، ص ۶۰؛ مسعودی، ج ۵، ص ۱۰۵؛ ازهری، همانجا؛ ابن حزم، ج ۳، ص ۷۳ـ۷۴؛ خطیب بغدادی، ج ۱۴، ص ۱۳۰ـ۱۳۱؛ ابن کثیر، همانجا؛ ابن حجر عسقلانی، ج ۴، ص ۳۵۵ـ۳۵۷</ref>.

جدّش زنگی و شتربان و از موالی بنی کِنانه بود<ref>ابن ندیم، ج۱، ص۲۰۸</ref>.

== تاریخ ولادت ==

درباره تاریخ ولادت جاحظ اختلاف نظر است؛ عده‌ای به نقل خود وی او را هم سن ابونواس (۱۴۶ـ ۱۹۸) و حتی بزرگ‌تر از او و عده‌ای او را متولد ۱۵۰ و برخی متولد حدود سال ۱۶۰ دانسته‌اند<ref> احمد امین، ضحی الاسلام، ج۱، ص۳۸۷، بیروت: دارالکتاب العربی</ref>.

جاحظ، ادیب سخندان و سخن‌شناس معروف که از نوابغ ادب است و در قرن سوّم هجری می‌زیسته است و [[کتاب البیان و التبیین]] وی یکی از ارکان چهارگانه ادب به شمار آمده است، مکرّر در کتاب خویش ستایش و اعجاب فوق‌العاده خود را نسبت به سخنان [[علی بن ابی طالب|علی (علیه‌السلام)]] اظهار می‌دارد.

ایشان در همان جلد اوّل، این جمله معروف را از علی (علیه‌السلام) نقل می‌کند که حضرت فرمودند: قیمه کلّ امرء ما یحسنه<ref>موفق بن احمد بن محمد کلّی خوارزمی، مناقب ص۳۶۸، ناشر: جامعه مدرّسین قم، چاپ دوم، سال ۱۴۱۱، محمّد عبدالرؤف المناوی، فیض القدیر شرح جامع صغیر ج۴ ص۱۴۶، ناشر:دارالکتب العلمیه، بیروت ،چاپ اول، سال۱۴۱۵</ref>. ارزش هر کس همان است که می‌داند، آنگاه بیش از نیم صحفه این جمله را ستایش می‌کند و می‌گوید: در همه کتاب ما، اگر جز این جمله نبود، کافی بلکه کفایت بود، بهترین سخن آن است که کم آن، تو را از بسیارش، بی‌نیاز کند، و معنی در لفظ پنهان نشده باشد بلکه ظاهر و نمودار باشد، آنگاه می‌گوید: «کان الله عزّ و جلّ قد البسه من الجلاله و غشاه من نور الحکمه علی حسب نیّه صاحبه و تقوا قائله» گویا [[خداوند]] جامه‌ای ازجلالت و پرده‌ای از نور حکمت متناسب با نیّت پاک و تقوای گوینده‌اش، بر این جمله کوتاه پوشانده است<ref>نقل از کتاب سیری در نهج‌البلاغه، شهید مطهری، ص۱۲و۱۳، چاپ و صحافی از چاپخانه درودکی. (البیان و التبیین ج1ص 106.) شرح النهج لابن أبی الحدید ج 1 ص 45 ط أبوالفضل</ref>.

== اساتید و شاگردان ==

جاحظ شاگرد یزید بن هارون، سندی بن عبدویه، ابویوسف قاضی<ref> الانساب، ج ‏3، ص 162</ref> و ابواسحاق نظام بود<ref>ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی‏، المنتظم، ‏ محقق، عطا، محمد عبدالقادر، عطا، مصطفی عبدالقادر، ج 12، ص 93 – 94، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1412ق</ref>. هم‌چنین یموت بن مزرع، محمد بن عبدالله بن ابودلهاث، محمد بن یزید نحوی‏<ref> الأنساب، ج ‏3، ص 162</ref>. و أبوبکر بن أبی داود<ref>خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج 12، ص 208، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1417ق</ref>. از جمله شاگردان وی بودند.

== آثار جاحظ ==

جاحظ علاقه زیادی به مطالعه داشت؛ به گونه‌ای که ابوالعباس محمد بن یزید نحوی گفت: من از جاحظ، و فتح بن خاقان، و اسماعیل بن اسحاق قاضی به علم و دانش حریص ‏تر ندیده‌‏ام. جاحظ هر کتابی به دست می‏‌آورد، از اول تا آخر آن‌را می‌خواند<ref>ابن ندیم بغدادی، محمد بن إسحاق، الفهرست، ص 169، بیروت، دار المعرفة، چاپ دوم، 1417ق</ref>.

او پیش از مرگ فلج و از کار افتاده شد، به گونه‌‌ای که از طرف چپ فلج شد و اگر با قیچی آن‌را تکه تکه می‌کردند، احساس نمی‌‏کرد، و در مقابل اگر در طرف راست او مگسی عبور می‌کرد، احساس درد می‌کرد<ref> تحفة الأدیب فی نحاة مغنی اللبیب، ج ‏1، ص 170</ref>.