سازمان اطلاعاتی عراق: تفاوت میان نسخه‌ها

''' سازمان اطلاعاتی عراق: ''' هر کشوری ناچار از داشتن از سازمانی برای ایجاد امنیت است که کار رصد و پیگیری جریانات داخلی و خارجی معارض را مطابق قانون اساسی آن کشور تدبیر و تأمین نماید و اقدامات لازم را نیز انجام دهد. ایجاد امنیت و زمینه سازی برای امنیت و پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی و ... بر عهده این سازمان است.

تعدد نامتقارن سرویس‌ها و مجموعه‌های اطلاعاتی در [[عراق]] با زمینه اختلافات قومی - مذهبی سران و مأموران اطلاعاتی، به‌ویژه پس از فتنه داعش، آشفتگی محسوسی را در بدنه نظام اطلاعاتی-امنیتی عراق ایجاد کرد؛ اما این به معنای ناکارآمدی محض این سرویس و ناتوانی در تأمین امنیت نسبی این کشور نیست.

عراق با 33 میلیون و 420 هزار نفر جمعیت، از جمله کشورهایی است که از ترکیب جمعیتی نامتجانس برخوردار است. جمعیت عمده این کشور را اعراب با 75 تا 80 درصد و کردها با 15 تا 20 درصد تشکیل می‌دهند. البته نژادهای دیگری مانند [[آشوریان]]، [[ترکمن‌ها]] نیز در عراق سکونت دارند. به لحاظ مذهبی نیز حدود 70 درصد مردم این کشور شیعه و 30 درصد اهل سنت هستند. ضمنا، درصد کمی از جمعیت عراق را نیز سایر مذاهب غیر اسلامی تشکیل می‌دهند. پیشینه تاریخی عراق به‌عنوان یک واحد سیاسی مستقل در عرصه بین‌المللی به کمتر از یک قرن (پایان جنگ جهانی اول)  برمی‌گردد. بررسی تاریخ عراق نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های [[انگلستان]] در شکل‌گیری این کشور و سیاست‌های آمریکا و انگلیس در استقرار دولت‌های  متعدد در عراق تاثیر گذار بوده است.  این کشورها، با مدیریت زمینه‌های واگرائی‌های موجود در عراق که عمده‌ترین آنها  اختلافات مذهبی و قومی است، سعی نموده‌اند اهداف سیاسی و امنیتی خود را اعمال کنند.

اين اداره ابتدا زير مجموعه وزارت دفاع بود سپس به علت حساسيت امر، زير نظر شورای انقلاب قرار گرفت. وظيفه اصلی اين مرکز دستيابی به خبرها و اطلاعات دشمنان رژيم بعث بود. <br>اداره "استخبارات" سال‌ها بعد با "الأمن‌ العسکری" (امنيت نظامی) ادغام و به مجموعه نهادهای زير نظر ریاست‌جمهوری منتقل گرديد و به‌عنوان "مديريه الأستخبارات العسکريه العامه" (اداره کل اطلاعات و ضداطلاعات نظامی) يا به‌اختصار "استخبارات عسکريه" شناخته شد. به باور برخی از تحلیل‌گران، اين نهاد اطلاعاتی-امنيتی مخوف‌ترين دستگاه اطلاعاتی بعثيان با فعاليت‌های گسترده‌ بود.

* شناسايی موقعيت پايگاه‌های هوايی، زمينی و دريايی آن‌ها،

 

* ترور "عبدالرزاق النايف" در لندن؛

* آيت‌الله "سيد حسن شيرازی" در بيروت؛

* حجت‌الاسلام "سيد محمدمهدی حکيم" در خارطوم  و ... .

* تهيه اطلاعات نظامی از کشورهای همسايه؛

* شناسايی فرماندهان نظامی؛

*  جمع‌آوری آگاهی‌های دارای بار امنيتی از سرحدّات همسايگان؛

*  آماده‌سازی نقشه‌های نظامی و گردآوری تصاوير ماهواره‌ای؛

* مبارزه با فعل‌وانفعالات و تحرکاتي که به پشتيبانی بيگانگان در داخل کشور انجام مي‌گيرد؛

* رويارويی با جاسوسان بيگانه از رهگذر شناسايی و خنثی‌سازی برنامه‌های آنان؛

* عملیات کشف بدل صدام حسین یعنی "میخائیل رمضان" و ... .

پس از کودتای 8 فوریه 1963م (41ش) [[حزب بعث]] در عراق <ref>سرهنگ ع.الجمیلی، نگاهی به تاریخ سیاسی عراق، ترجمه‌ محمدحسین زوار کعبه، تهران: حوزه‌ هنری، 1370، ص100 .</ref> این حزب، نهاد «المخابرات العامه» یا سرویس اطلاعات را تشکیل داد<ref>تبرائیان، صفاءالدین، خوابگردها: از پایان جنگ جهانی اول تا روی کار آمدن حزب بعث، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1396، ص66.</ref>. به دنبال کودتای حزب بعث، قدرت اين سازمان بیشتر و بر شدت کنترل شهروندان افزوده شد.  

در سال 1971، امن‌العامه تقریبا در همه استان‌های عراق شعبه داشت.  

امن‌العام، در دوره دهشتناک حاکميت [[صدام]] اقدام به کنترل و سرکوب هر حرکت مخالف از ناحيه شیعیان، کمونيست‌ها، کردها، قوم‌گرایان، بعثی‌های سوری، جنبش‌های دانشجويی، همچنين کنترل دقيق ارتباطات خانواده‌های معدومان، دستگير‌شدگان، فراريان، مبارزان، و شناسايی اخلال‌گران اقتصادی و مبارزه با محتکران، قاچاقچيان و تعامل با ميليشيای بعثی کرد.

 

در دوران حکومت صدام، به بهانه کشف توطئه، در سال 1983 (1361ش)، نهاد «الامن الخاص» یا امنیت ویژه هم ایجاد شد<ref>جنایات پشت پرده، انجمن نجات، 1384، ص3.</ref>. رئیس این اداره در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، قصی، فرزند صدام حسین، بود <ref>همان، ص1.</ref>دفتر اصلی سازمان، در بغداد و کنار رود دجله قرار داشت. رؤسای آن، از بلندپایگان رژیم<ref>برائیان، صفاءالدین، خوابگردها، ص69.</ref> و افسرانی دوره‌دیده و مسلط به چندین زبان بودند. این افسران معمولاً سُنّی و اغلب از شهرهای [[رمادی]]، [[موصل]] و [[تکریت]] بودند که با روش‌های پیچیده‌ای انتخاب می‌شدند<ref>رمضان، میخائیل، شبیه صدام، بی‌نا، 1379، ص243.</ref> افسران این اداره، در سفارتخانه‌های عراق در خارج از کشور، از پوشش دیپلماتیک برای این موارد استفاده می‌کردند: تهیه اطلاعات نظامی از کشورهای همسایه، شناسایی فرماندهان نظامی، جمع‌آوری اطلاعات سرحدات کشورهای همسایه، آماده‌سازی نقشه‌های نظامی، گردآوری عکس‌های ماهواره‌ای، مبارزه با هر فعل و انفعال و تحرکی که با پشتیبانی بیگانگان صورت می‌گرفت، رویارویی با جاسوسان بیگانه و خنثی‌سازی برنامه‌های آنان، کسب اطلاعات، تهیه گزارش درباره فعالیت‌های هسته‌ای و جنگ‌های میکروبی و شیمیایی غرب، تهیه عکس‌های هوایی از پایگاه‌های کشورهای دیگر، مراکز تجمع نیرو، مراکز ساخت اسلحه کشورهای عضو ناتو، شناسایی موقعیت پایگاه‌های هوایی و زمینی و دریایی این کشورها، تهیه طرح‌های محرمانه تسلیحاتی و ساخت جنگ‌افزارهای مدرن، مبارزه با مخالفان داخلی، خنثی کردن فعالیت‌‌های جاسوسان و سوء‌قصد به جان مخالفان حزب در خارج از کشور<ref>تبرائیان، صفاءالدین، خوابگردها، ص68 و 69.</ref>.

در سال 1983، برزان وارد عمل شد و با کمک مخابرات عملیات کشتارجمعی روستائیان دجیل، ربودن افراد مهم طایفه "بارزانی" از اردوگاه "قوشتبه" و ترور 90 نفر از خاندان "حکیم" را صورت داد. برزان، مسئول بسیاری از ترورهای خارج از کشور است که از آن دست می‌توان به ترور "[[آیت‌الله مهدی الحکیم]]" در سودان در ژانویه سال 1988 و دکتر "ایاد حبشی" در 16 اکتبر 1986 در رم اشاره کرد. که مورد اول را با کمک استخبارات العسکریه انجام داد. همچنین همکاری با سازمان‌های تروریستی، پول‌شویی، و خرید سلاح از جمله اقدامات آنها بود.

در دوران جنگ عراق برضد ایران، استخبارات ارتش عراق در مرزها فعالیت گسترده‌ای داشت؛ به این معنی که یگان‌ها و تجهیزات فنیِ شنود قوی در مناطق مرزی ایران و عراق کار گذاشته شده بود. مأموریت این تیم‌ها، استراق سمع شبکه‌های بی‌سیمی ارتش و سپاه بود که به دو صورت شنود از راه نزدیک و شنود از راه دور اجرا می‌شد<ref>اسماعیلی، سیدحجت، خداوند اشرف از ظهور تا سقوط، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1393، ص663 و 664.</ref>.

اعضای سازمان مجاهدین خلق که به رهبری مسعود رجوی در سال 1361ش به عراق گریختند و «ارتش آزادی‌بخش ملی ایران» را در آن کشور تشکیل دادند<ref>تبرائیان، صفاءالدین، خوابگردها، ص65 و 72.</ref> به علت اینکه استعارات و کدهای زبان فارسی را به‌خوبی می‌فهمیدند، لغات و استعارات فارسی را تجزیه و تحلیل می‌کردند و یکی از نقاط قوت استخبارات عراق در شنود طی جنگ تحمیلی بودند <ref>اسماعیلی، سیدحجت، خداوند اشرف از ظهور تا سقوط، ص664.</ref>.  

در طول جنگ، اسرای ایرانی متعددی توسط استخبارات عراق شکنجه و شهید شدند. استخبارات، اسرا را با شیوه‌های گوناگونی تخلیه اطلاعاتی می‌کرد<ref>جباری، جلیل، شهید غریب، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1373، ص71.</ref>؛ از جمله شوک دادن با برق، سوزاندن پاها و دست و صورت، کشیدن ناخن‌ها، بستن به صلیب و آویزان کردن از سقف <ref>احمدزاده، میکائیل، آخرین خاکریز، تهران: سازمان عقیدتی ـ سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نشر آجا)، 1389، ص143.</ref>.

* ناظم کزار  (از 1968 تا 1973)؛

* سعدون شاکر محمود العزاوی (از 1973 تا 1977)؛

* فاضل‌ البراک  (از 1977 تا 1985)؛

* سبعاوی ابراهيم حسن (از 1985 تا 1990)؛

* طه عباس الأحبابی (از 1990 تا 1992)؛

* عبدالرحمن الدوری (از 1992 تا 1994)؛

* طاهر جليل حبوش (از 1997 تا 1999)؛

* رافع عبداللطيف طلفاح (از 1999 تا 2003).

* انجام پروژههای حذف فیزیکی مخالفین صدام؛

* ترور شیخ طالب السهیل در سال 1994 در لبنان؛

* سری ترورهای شهر "امان" اردن در دهه 1990؛

* پروژه نفوذ به گروه‌ها و سازمان‌های اپوزیسیون؛

* پروژه کنترل خبرنگاران؛

* قاچاق انواع سلاح، دارو، و تنباکو؛

* طرح ترور جورج بوش؛

* کشف و هشدار طرح حمله داعش به آمریکا و فرانسه؛

* تسویه درون سازمانی بسیار زیاد؛

* کشف عوامل حمله شیمیایی به مردم عراق با استفاده از اسباب‌بازی توسط داعش؛

* کارهایی مثل بدل یابی و بدل سازی برای صدام و پسرانش؛

* ترور افراد شاخص، صدام به رفقا و همکاران خود رحم نمی کرد و به محض شک یا نارحتی از کسی که عمری در خدمت او بوده، دستور قتل او را می دادد، مثل: فؤاد الركابی، اياد سعيد ثابت، سعدون البيرمانی، سمير عزيز النجم، خالد علی صالح، سليم الزيبق، عبدالكريم الشيخلی، قتل و حسین و حسن کامل حسن و ... .

پيشينه اين تشکيلات مخوف امنيتی به سنوات 1964-1966 باز مي‌گردد، آن هنگام که بعثی‌ها هنوز به قدرت نرسيده بودند درون تشکلشان "جهاز حنين" را ايجاد کردند و البته صدام از مؤسسان اين دستگاه اطلاعاتی بود. همين ايده در سال‌های بعد به تکوين "امن‌الخاص" انجاميد. در برهه‌ای، افزون بر محافظت از صدام و اعضای درجه يک خانواده‌اش، مسئوليت برخورد با طرح‌های براندازی، پنهان‌سازی سلاح‌های کشتارجمعی، و انجام برخی تسویه‌حساب‌های فيزيکی معارضان، و البته کنترل رؤسای سرويس‌های امنيتی با اين نهاد بود. مقر اصلی اين مرکز در ساختمان "الحياه" نزديک يکی از کاخ‌هاي صدام در بغداد قرار داشت. نظر به اهميت وظايف اين سرويس، تمامی گزارش‌های آن مستقيم در اختيار صدام قرار می‌گرفت. ریاست این سازمان از نیمه دهه 1990 تا سال 2003 بر عهده "قُصی پسر کوچک صدام حسین" که معروف به شیعه‌کشی و از عدی نزد صدام محبوب‌تر بود، قرار داشت.

 

اداره الاستخبارات العسکریه، در 1997م (1375ش) تحت عنوان «مدیریة الاستخبارات العسکریه العامه»، به‌عنوان اداره کل اطلاعات و ضداطلاعات نظامی، زیر نظر ریاست‌جمهوری عراق قرار گرفت<ref>تبرائیان، صفاءالدین، خوابگردها، ص68.</ref>.

پس از سرنگونی رژیم صدام و دستگیری مقام‌های استخبارات عراق، اطلاعات بیشتری درباره جنایات این سازمان امنیتی عراق به دست آمد. این اطلاعات، بیشتر به زبان‌های عربی و انگلیسی هستند<ref>بایگانی دانش‌نامه الکترونیکی دفاع مقدس، سند ش1/2-97-1367، مصاحبه با مرتضی بشیری.</ref>.

== دلایل خاص و منحصربه‌فرد بودن ساختار اطلاعاتی عراق ==  

* ویژگی‌های خاص جمعیتی قومی زبانی فرهنگی مذهبی سوق‌الجیشی عراق؛

* جایگزین سازمان مخوف و بدنامی همچون استخبارات صدام ؛

* درگیر با سازمان‌های تروریستی مخوفی همچون القاعده و داعش ؛

* ساختار فروپاشیده امنیتی عراق بعد از صدام ؛

* دخالت ولایت دارانه امریکا به ادعای خودش؛

* جدایی‌طلبی‌های اقلیم کردستان؛

* باج‌خواهی‌های بقایای رژیم بعث؛  

* حضور گسترده و جنگ خونین سازمان‌های اطلاعاتی منطقه‌ای و جهانی در خاک خود.

وکاله الاستخبارات والتحقیقات الاتحادیه العراقیه» در سال 2003 چند ماه بعد از سرنگونی صدام حسین شکل گرفت.

 

اداره الاستخبارات العسکریه، در 1997م (1375ش) تحت عنوان «مدیریة الاستخبارات العسکریه العامه»، به‌عنوان اداره کل اطلاعات و ضداطلاعات نظامی، زیر نظر ریاست‌جمهوری عراق قرار گرفت <ref>تبرائیان، صفاءالدین، خوابگردها، ص68.</ref>.

=== سرویس در دوره [[ایاد علاوی]] ===

 

 

در اوسط سال 2004، شهوانی خبر از ترور 18 مامور سازمان داد. 10 نفر از آنها توسط سازمان بدر و 8 نفر دیگر توسط نیروهای "[[ابومصعب الزرقاوی]]" سرکرده شاخه القاعده عراق کشته شدند. وی، همچنین سفارت ایران در بغداد را متهم به دست داشتن در ترورهای صورت گرفته از سوی سازمان بدر کرد. جهاز المخابرات نقش بسیار پررنگی در کنترل پلیس عراق و تمامی نهادها و سازمان‌های مستقر در خاک عراق داشته و گروه‌های شبه‌نظامی بسیاری را فرماندهی می‌کند. بعد از وی ریاست این سازمان بر عهده "خدیر اسماعیل ابراهیم المشهدانی" بوده است.

وزارة الامن الوطنی، این وزارت در اواخر دوره [[نوری المالکی]] تشکیل شد و وظیفه تأمین امنیت داخلی عراق را بر عهده دارد و به گفته آمریکایی‌ها بسیار تحت‌تأثیر ایرانی‌ها است.

* تهدیدات ممکن برای امنیت ملی عراق؛

* تروریسم و اغتشاش؛

* بازداری تولید سلاح‌های کشتارجمعی؛

* مقابله با تولید و قاچاق مواد مخدر؛

* مبارزه با جنایات سازمان‌یافته خطرناک؛

سه معاونت اطلاعاتی تحت نام "استخبارات" (شامل استخبارات وزارت دفاع، استخبارات وزارت کشور، و استخبارات ارتش) و یک سازمان اطلاعاتی مربوط به کردستان این کشور به نام "آسایش" است.

== منابع ==