عبدالله بن مسعود: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:عبدالله بن مسعود.jpg |جایگزین=عبدالله بن مسعود|عبدالله بن مسعود]]

{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |

!عبدالله بن مسعود

|نام کامل

|عبدالله بن مسعود بن غافل بن حبیب الهُذَلی

|-

|القاب

|ابن مسعود • ذوالهجرتین • صاحبُ النَّعلَینِ و السِّواکِ و الوَساد

|-

|کنیه

|ابو عبدالرحمان

|-

|زمان [[اسلام]] آوردن

|جزء نخستین گروندگان

|-

|[[بدر]] • [[احد]] • همچنین جنگ‌های رِدّه • فتح [[شام]]

|-

|فعالیت‌ها

|جزء اولین حافظان [[قرآن]] • نظارت بر بیت المال • قضاوت در [[کوفه]] زمان خلافت [[عمر بن خطاب]]

|[[مدینه]]

'''عبدالله بن مسعود''' از [[اصحاب]] [[پیامبر (ص)]] بوده که در بسیاری از جنگ های [[صدر اسلام]] حضور داشته است و بسیار به پیامبر (ص) نزدیک بود. او [[قاری قرآن]] و صاحب [[مصحف]] بود.  

پیامبر (ص) و [[حضرت علی (ع)]] به نیکی از او نام می کردند؛ این مطلب که او از محبین [[اهل بیت(ع)]] بوده است به راحتی قابل اثبات است اما این مطلب که وی معتقد به [[امامت]] و خلافت بلافصل حضرت علی (ع) بوده است هرچند مورد اختلاف دانشمندان [[علم رجال]] است ولی با توجه به تعریف و تمجید [[سید مرتضی]] از او، و ارتباط نزدیکی که با پیامبر (ص) داشته است و قرائن دیگر، شاید بتوانیم بگوئیم وی معتقد به امامت حضرت علی(ع) نیز بوده است.

=نام و نسب=

عبدالله‌ بن‌ مسعود بن‌ غافل بن حبیب هُذَلی <ref>التنبیه و الاشراف، ص۲۵۵؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۹۷</ref> از تیره [[بنی مخزوم]] [[قریش]] است. <ref> الطبقات، ج۳، ص۱۵۰</ref> از آن رو که به هُذَیل بن مدرکه از عرب [[عدنانی]] نسب می‌بُرد، به هُذَلی مشهور بود. <ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۵؛ الطبقات، ج۳، ص۱۵۰</ref> کنیه‌اش ابوعبدالرحمن <ref> الطبقات، ج۳، ص۱۵۰؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۴۶۱؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۰</ref> و ابن ام‌ عبد ثبت گشته است؛ زیرا مادرش ام‌ عبد بنت عَبدِودّ بن سواء از هُذیل بود. <ref> سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۴۶۲</ref> بر پایه گزارشی، پیامبر(ص) کنیه ابوعبدالرحمن را به او داد. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۴۶۲</ref> به‌ سبب هم‌پیمانی پدرش با [[بنی‌زهره]] از تیره‌های قریش، وی را «حلیف‌ بنی‌زهره» خوانده‌اند. <ref>الطبقات، ج۳، ص۱۵۰؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۰</ref>

مادر ابن‌ مسعود از [[راویان حدیث]] پیامبر بود. <ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۹۴۶؛ اسد الغابه، ج۶، ص۳۶۳</ref> همسر وی، زینب بنت عبدالله ثقفیه، نیز راوی حدیث بود. <ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۶</ref> او دو پسر به نام عبدالرحمن و ابوعبیده داشت. <ref>الطبقات، ج۶، ص۲۱۰؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۱۹۵</ref>

درباره زمان اسلام‌آوردن ابن‌ مسعود اختلاف است. برخی او را ششمین پذیرنده اسلام دانسته و از این رو او را [[سادسُ سِتَّة]] گفته‌اند؛ <ref> المستدرک، ج۳، ص۳۱۳؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۱؛ الاصابه، ج۴، ص۱۹۹</ref> اما ابن‌ اسحاق و برخی دیگر او را بیست و دومین اسلام آورنده شمرده‌اند. <ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۴۶۴</ref> در نحوه اسلام او آمده است که هنگام چراندن گوسفندان، اعجازی از [[پیامبر اسلام]] دید و مسلمان شد <ref>مسند احمد، ج۱، ص۳۷۹؛ الاستیعاب، ج۳، ص۹۸۷-۹۸۸؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۱</ref> و از پیامبر خواست که به او دانش بیاموزد. پیامبر فرمود: «إنّک لَغلامٌ مُعَلَّم» (تو پسری تعلیم یافته‌ای). <ref>الطبقات، ج۳، ص۱۵۰-۱۵۱؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۱؛ الاصابه، ج۴، ص۱۹۹</ref> با توجه به این گزارش‌ها، اسلام آوردنش پیش از دعوت پیامبر در‌ [[دارُ اَرقم]] بوده است؛ چنانکه [[واقدی]] بدان اشاره دارد. <ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۲۱۰</ref>

ابن‌ مسعود نخستین‌ نومسلمانی بود که داوطلبانه [[سوره الرحمن]] را با‌ صدای‌ بلند بر مشرکان‌ مکه خواند و به همین سبب قریش او را زیر ضرب و شتم گرفتند؛ ولی از تلاوت دست برنداشت تا خواندن آن آیات را به پایان رساند. <ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۲۱۱؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۱-۲۸۲</ref>

او همراه مادرش که اسلام آورده بود، در منزل پیامبر خدمت می‌کرد و در سفر و حضر همراه وی بود و به نگهداری لوازم شخصی او همچون جامه و کفش و فراهم‌آوردن بسترش اهتمام داشت. <ref>اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۲؛ الاصابه، ج۴، ص۱۹۹-۲۰۰</ref> ازاین رو، او را «صاحبُ النَّعلَینِ و السِّواکِ و الوَساد» (صاحب کفش و مسواک و بستر) لقب داده‌اند. <ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۲۱۷؛ الاستیعاب، ج۳، ص۹۸۸؛ الاصابه، ج۴، ص۲۰۰</ref>

ابن مسعود را به سبب [[هجرت]] به حبشه و مدینه <big>ذوالهجرتین</big> گفته‌اند. <ref>ابن اثیر، علی بن محمد الجزری، اسد الغابه، (م. ۶۳۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۸۲</ref> در هجرت دوم، برادرش عتبه نیز حضور داشت. <ref>بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۳۳</ref> در حبشه در بازاری به خرید و فروش اشتغال داشت. <ref>بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، (م. ۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۹۹</ref> اما [[ابن اسحاق]] از ۱۰ مرد و چهار زن در هجرت اول نام می‌برد که نام او در میانشان نیست. <ref> ابن هشام، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویه، (م. ۲۱۸ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه، ج۱، ص۳۲۲--۳۲۳</ref>

[[ابن حجر]] نیز تنها از حضور وی در هجرت دوم سخن گفته است. <ref> ابن حجر، عسقلانی، فتح الباری، (م. ۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه، ج۷، ص۱۹۰</ref>

به نقلی وی در پی شایعه اسلام آوردن مکیان از حبشه بازگشت؛ اما برخلاف دیگران که با استفاده از قانون جوار یا مخفیانه در مکه ماندند، <ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱</ref> دیگر بار به حبشه بازگشت. <ref> ابن سعد، محمد، الطبقات الکبیر، به کوشش زاخاو و دیگران، لیدن، ۱۹۰۴-۱۹۱۸م، ج۳، ص۱۱۲</ref>

=جایگاه نزد [[شیعه]] و [[سنی]]=

[[اهل‌ سنت]] بر جلالت قدر او اتفاق‌نظر دارند و او را از [[عَشَرهٔ مُبَشَّره]] می‌دانند. <ref> الاستیعاب، ج۳، ص۹۸۸؛ اسد الغابه، ج۳، ص۲۸۴</ref> در آثار [[امامیه]] هم از‌ ابن‌ مسعود همواره‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از بزرگان‌ صحابه‌ به احترام‌ یاد و به روایت‌های او به‌ ویژه‌ احادیثش در تأیید فضیلت‌های اهل‌ بیت(ع) توجه‌ شده است. <ref>الخصال، ص۱۷۳، ۴۶۴، ۴۶۷-۴۶۹</ref> البته علماء شیعه درباره وی اتفاق‌نظر ندارند. برخی در شیعه‌بودن او تردید کرده‌اند؛ با استناد به ادله‌ای از جمله روایت منقول از [[فضل بن شاذان]] در مورد [[مخلط]] بودن (راوی‌ای که صحیح و ناصحیح را نقل می‌کند) ابن‌ مسعود، <ref>رجال کشی، ج۱، ص۱۷۸-۱۷۹</ref> و نیز [[فتاوای فقهی]] وی و تخطئه‌اش در برخی روایت‌ها و ترجیح قرائت [[ابی ‌بن کعب]] بر قرائت او از سوی [[امام صادق(ع)]]. <ref>الکافی، ج۲، ص۶۳۴؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۴۵</ref>

این گروه روایت‌های [[شیخ صدوق]] را ضعیف دانسته‌اند که ابن‌ مسعود را از ۱۲ مخالف ابوبکر شمرده و از پیامبر(ص) روایتی در معرفی [[امامان دوازده‌گانه]] جانشین ایشان آورده است. <ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۴۵-۳۴۶</ref> گروهی دیگر با استدلال‌هایی وی را توثیق کرده‌اند؛ از جمله اینکه [[ابن قولویه]] در [[کامل الزیارات]] از او نقل کرده است. <ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۳۴۴-۳۴۵</ref>

=مصحف ابن مسعود=

براساس آنچه در منابع آمده، ابن مسعود آیات قرآن را از حافظه بر شاگردان املا می‌نمود و آنان قرائت او را در مصاحفی می‌نوشتند. <ref>«‌المبانی »، صص۳۵-۳۶؛ ابونعیم، ج۱، ص۱۲۴</ref>

در جریان گردآوری قرآن و فراهم آوردن مصحف رسمی توسط عثمان و به مباشرت [[زید بن ثابت]]، در روایات سخن از نسخه‌ای با عنوان <big>مصحف ابن مسعود‌</big> به میان آمده که مورد توجه قرار نگرفته و عثمان او را امر کرده مصحف خود را تحویل نماید تا به همراه دیگر مصاحف از بین برده شود. به گفته روایات، ابن مسعود به این امر تن در نداد و به همین سبب به امر عثمان مضروب شد. <ref>ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، ۱۳۵۵ق، ص۱۳-۱۸</ref>