احمد محرم

زندگی‌نامه

احمد بن حسن بن عبد‌الله معروف به احمد محرم در روز شنبه پنجم محرم در سال 1294 ق، در روستای إبیا‌ء‌الحمراء، یکی از روستاهای مرکز دلنجات در استان بحیره متولد شد. پدرش حسن أفندی عبد‌الله، از فرزندان مملوکان شرکسی، نظامیان ترک که نزدیک به سه قرن از قرن 13 تا 16 میلادی در شام و مصر فرمانروایی کردند، و مادرش در اصل ترک بودند. با این‌حال این‌ ریشه ترکی آنان به تعبیر خود احمد محرم با خون مصری آمیخته شده بود. حسن افندی عبدالله، علیرغم اصالت ترکی، مردی بود که عمیقاً به عربیت علاقه داشت، عاشق ادبیات و تاریخ آن و مردی متدین بود که علاوه بر قرائت فراوان، به اصول اسلام و شعائر آن پایبند بود و این ویژگی‌های او در تربیت دینی و سرودن اشعاری در ستایش دین اسلام و زندگی و غزوات پیامبر (صلی الله علیه و‌آله) توسط پسرش، احمد محرم تأثیر مهمی داشت و وی دینداری و ستایش شکوه اسلام و دفاع از آن را از پدرش به ارث برده بود.

تحصیلات

احمد محرم در روستا مانند افراد متنعم زمان خود بزرگ شده بود. و پدرش برای تعلیم وی، معلمانی را در روستا استخدام کرد و این امر موجب شد که وی به حساب، اصول خواندن و نوشتن و حفظ قرآن کریم تسلط داشته باشد. سپس پدرش او را در یکی از مدارس قاهره، که تحصیل در آن مخصوص فرزندان قشر مرفه بود، ثبت نام کرد، اما برنامه‌های درسی این مدرسه به مذاق محرم خوش نیامد و باز پدرش او را به مکتب دیگری منتقل کرد که به نظر او از اولی بهتر بود. ولی این مدارس، چون قدرت علاقه و عشق به ادبیات عرب را در وی زنده نمی‌کرد از این مدارس روی‌گردان شد و از این رو در شعری برای پدرش، رنج و درد بیگانگی‌اش از زبان عربی را در این مدارس، در خود به تصویر کشید. در حالی‌که پانزده سال بیشتر نداشت. از این‌رو پدرش چاره ای ندید جز اینکه او را به روستا باز گرداند و برای آموزش وی چند استاد از الازهر برای او در نظر گرفت تا به روستا بیایند و به او، فقه اللغه ( زبان شناسی) و ادبیات عرب بیاموزند. محرم در روستا در کتابخانه پدرش، با مطالعه کتاب‌هایی که به آن علاقمند بود، ذهنش را تربیت کرد و وجدان و احساسش را با چشمه‌های شعر عربی سیراب کرد. پدرش نیز او را با آخرین شعرهای عربی سرورده شده توسط دوستانش را برای تحریک حس عربی دوستی، آشنا کرد و در سفرهایش به شهر دمنهور شهر هند او را با خود همراه کرد تا با شیوخ و حاضران از جمله نویسندگان و بزرگان ارتباط برقرار کند.

آثار ادبی

دیوان‌های شعر

احمد محرم با اشعارش، آثار مختلفی از جمله مجموعه شعرهایی معروف به دیوان‌ در پنج جلد خلق کرده که این دیوان‌ها، علاوه بر ديوان مجد الإسلام و ديوان الأقصى الحزين، به شرح زیر است:

1. السياسيات؛
2. الاجتماعيات و المراثي؛
3. الخواطر و التأملات و المساجلات؛
4. الإخوانيات و التحايا و التهاني؛
5. الطّبيعة و الوصف و الغزل.

این پنج مجموعه (دیوان) در سال 1988 م، توسط انتشارات مکتبه الفلاح در کویت، با باب‌بندی و تاریخ‌گذاری پسر احمد محرم، محمود احمد محرم، منتشر شده است. دیوان مجد الإسلام نیز، با کوشش محمود احمد محرم توسط همین انتشارات در کویت در سال 1982 م، با مقدمه دکتر ابراهیم الجیوشی چاپ گردید.

مقالات

این مقالات، تحقیقات انتقادی متعددی در موضوعات مختلفی مانند: تعلیم و تربیت، سیاست، شعر نو، نقد شاعران و ... بوده که در نشریات آن زمان منتشر شده است.

1. آراء درباره تعلیم و تربیت زنان، مجله أنيس الجليس در 1899م و مجله المفتاح. سال 1900 میلادی.
2. مقالات سیاسی، در روزنامه های حزب ملی.
3. تحقیق در شعر نو، مجله أنيس الجليس از سال 1900 م تا 1901 م در چهارده شماره متوالی.
4. نقد شاعر اسماعیل صبری، مجله أبولو.
5. نقد شاعر حافظ ابراهیم،مجله أبولو.
6. نقد شاعر توفیق البکری، مجله أبولو.

1. سخنرانی در نقد شاعر احمد زکی ابوشادی در مجموعه او (الشعلا) در یک باشگاه.
2. انجمن ادبیات مدرن در قاهره، و توسط گروه آپولو در کتاب منتشر شده است.

4 -الأبحاث النقدية : نذكر منها على سبيل المثال لا الحصر : 1 -آراء في تعليم المرأة وتربيتها ، نشرت في مجلّة أنيس الجليس عام 1899م و مجلّة المفتاح عام 1900م . 2 -مقالات في السياسة ، نشرت في صحف الحزب الوطني . 3 -بحث في الشعر العصري ، نشرت في مجلّة أنيس الجليس عامي 1900م و1901م في أربعة عشر عددا متتابعا . 4 -نقد الشاعر إسماعيل صبري ، نشر في مجلّة أبولو . 5 -نقد الشاعر حافظ إبراهيم ، نشر في مجلّة أبولو . 6 -نقد الشاعر السيّد توفيق البكري ، نشر في مجلّة أبولو . 7 -محاضرة في نقد الشاعر أحمد زكي أبو شادي في ديوانه (الشعلة) ، ألقيت في نادي رابطة الأدب الحديث بالقاهرة ، و طبعتها جماعة أبولو في كتب .