شام (شامات)

شام

نام کشور ها ومناطق	قبرس اردن لبنان فلسطین سوریه اسراییل ترکیه
مساحت شهر
جمعیت	۴۴٬۵۵۰٬۹۲۶
نام قدیم
نام اهلیت	شامی
زبان ها	لهجه شامی، عبری، آرامی, عربی، ارمنی، سرکسی، یونانی، کردی، لادینو، ترکی
زیارتگاه
مساجد

شام لفظی است تاریخی جغرافیایی که به منطقه نسبتاً گسترده‌ای از خاورمیانه اطلاق می‌شود که در جنوب رشته‌کوههای توروس، شمال صحرای عرب، غرب میانرودان (بین‌النهرین) و در جوار کرانهٔ شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. این منطقه دربرگیرنده سرزمین‌هایی است که کشورهای کنونی سوریه، اردن، لبنان، فلسطین و اسرائیل برآن بنا شده هستند. گاهی بخش‌هایی از غرب عراق را نیز جزو سرزمین شام به شمار می‌آورند.

شام خود بخشی از خاور نزدیک به‌شمار می‌آید و اصطلاحی که در زبان‌های اروپایی برای شام استفاده می‌شود Levant است که واژه‌ای فرانسوی و به معنای طلوع‌کننده است. در زبان‌های خاورمیانه برای اشاره به Levant عبارت شرق طالع نیز به کار رفته است.

از شهر‌های مهم ناحیه شام می‌توان به دمشق، انطاکیه و حلب اشاره کرد. این سرزمین در زمان ابوبکر ضمیمه قلمرو اسلام گشت و بعد از خلفای راشدین، تا زمان عباسیان، موقعی که امویان حاکم بر بلاد اسلام بودند مرکز خلافت اسلامی در این خطه قرار داشت.

تاریخچه سرزمین شام

منطقه شامات پیش از آن که تحت سلطه مسلمانان درآید، در تصرف امپراتوری روم شرقی بود. قبل از اسلام قبایل بزرگ عربی از جزیرة العرب به این دیار کوچیده بودند که مهمترین آن قبایل عبارت بودند از قضاعه، جذام، لخم، کلب، تَنوخ، سلیح، و بهراء. آنان به دلیل زندگی طولانی در جوار رومیان، غالباً به کیش نصرانی درآمده و آداب و رسوم آنها را پذیرفته بودند.

پس از بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، دو جنگ به نامهای سریه موته و غزوه تبوک بر ضد رومیان در منطقه شامات درگرفت. پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، شام در سال چهاردهم هجرت در عصر خلافت ابوبکر فتح شد و باقی مناطق نیز به مرور زمان در عصر خلافت عمر تصرف شد.

پس از فتح شام، حکومت آنجا به معاویه بن ابی سفیان واگذار شد. وی از آن تاریخ تا سال ۳۵ قمری از سوی خلفای سه گانه حاکم بود تا این که در آن سال، با آغاز خلافت امام علی علیه السلام از حکمرانی شام عزل شد، ولی او زیربار نرفت و این نزاع به جنگ صفین منتهی شد.

پس از شهادت امام علی علیه السلام، معاویه با نیرنگ به حکومت رسید و شام را مرکز حکومت امویان قرار داد و تا سال ۱۲۷ قمری پایتخت باقی ماند.

از آن پس عباسیان، همدانیان، فاطمیان مصر، سلاجقه و عثمانیان بر آن دیار حکومت کردند تا این که در قرون اخیر با سلطه غربیان به ویژه پس از جنگ جهانی اول، این سرزمین از هم متلاشی و به چند کشور عربی تقسیم شد.

شام سرزمين پيامبران

شام در گذشته دور، به منطقه نسبتاً بزرگتر و وسیع تر گفته می‌شد و شامل فلسطین، اردن، لبنان و سوریه فعلی بوده است. سرزمین شام، خاستگاه پیامبران و محل ظهور برانگیخته‌های الهی و ادیان توحیدی است و لذا برای همه خداپرستان و موحدان و پیروان آیین‌های آسمانی همواره سرزمینی مقدس و خاطره انگیز می‌باشد. شام سرزمینی است که مسجد الاقصی در آن قراردادرد و رسول خدا(ص) از آنجا به معراج رفته ودر آسمان‌ها سیر فرموده است.

شهر بصری پذیرای پیامبر در نوجوانی و‌از بلاد شام است. پیام محمد (ص) به امپراطور روم، در فلسطین به دست او رسیده است. بسیاری از مشاهد انبیاء و مقامات متبرک و مقدس در شام قرار دارد. مانند مشهد الخلیل و هجرتگاه او، شهر ایوب و چاه او، محراب داود و درگاه او، شگفتی‌هاي سلیمان و شهر او، قبر اسحاق و مادرش، بیت لحم زادگاه عیسی مسیح و گهواره اش، ده طالوت و نهر او، قتلگاه جالوت و ده او، طور سینا، قبة الصخره ربوه، صخره موسی و تپه عیسی، وادی مقدس، این همه در بلاد شام قرارداد و جملگی مورد تقدیس و احترام مسلمانان و اهل کتاب می‌باشد.

دردا! بخش مهم این سرزمین مقدس که قرن‌ها به دست مسلمانان بوده و همه پیروان و ادیان آسمانی ورسولان الهی، مسلمان، مسیحی و یهودی برادر وار در کنار هم به مسالمت می‌زیستند امروز زیر چکمه‌های صیهونیست‌ها قرارگرفته و به اشغال غاصبانه این قوم عهد شکن در آمده است. آرزوی فلسطین شام، همچنان در بند است و دشمن گرداگرد آن دیواری آهنین کشیده و مشتاقان مؤمن را از زیارت آن مشاهد و اماکن متبرک، محروم ساخته است.

محل و محدوده

در گذشته، سوريه كنونى بخش عمده‌‏اى از سرزمین شام بوده و این سرزمين، شامل كشورهاى كنونىِ سوريه، لبنان، فلسطين و اردن مى‌‏شده است. الشأْم و الشَأم و الشآم نامى بوده كه جغرافى‌‏دانان عرب بر اين منطقه نهاده‌‏اند. منطقه‌‏اى كه از طرف غرب به درياى روم (مدیترانه امروزی) و از طرف شرق به بيابانی کشیده‌شده از منطقه أيله تا فرات‏ و از سوى ديگراز فرات تا مرز روم ‏منتهى مى‌‏شود. بدين‏ صورت، سرزمين‏‌هاى روم در شمال، مرز مصر و بيابان بنى‌‏اسرائيل در جنوب آن واقع شده و آخرين محدوده آن ‏در سمت مصر رَفَحْ و سمت روم الثغور است.

دلیل نامگذاری شام

در نام‏گذارى شام چند نظريه است:

شام را بدين جهت شام گويند كه در جهت شمال (شام) قبله قرار گرفته است. بر اين سرزمين سام بن نوح (شام بن نوح) حكومت داشته و آن شهر را بنا نهاده كه در نتيجه به اسم او شهرت يافته است. برخى گفته‏‌اند: شام از «شامة» به معناى نقطه است كه به علت فراوانى روستاها و منطقه‏‌هاى نزديک به هم آن را شام ناميدند؛ زيرا آنجا منطقه‌‏اى به رنگ‏هاى مختلف سبز، سياه و سفيد خال خال بود (همان‏طور كه خال بدن انسان را شام گويند) و سام بن ارم بن سام بن نوح، آن را ساخت. بعضى گويند: چون قومى از كنعان در اين سرزمين ساكن شدند؛ فَتَشاءَمُوا إِلَيْها