اشک

قیام مردمی 19 دی

اشک مایعی است که به صورت پی در پی از غدد اشکی در چشم‌ها ترشح می‌شود و نقش حفاظت و مرطوب کردن و تغذیه‌ای دارد. اشک‌هایی که هنگام گریه تشکیل می‌شوند به احساساتی شدید همچون اندوه، خوشحالی، هیجان، حیرت و لذت مربوط هستند. خنده و خمیازه نیز می‌توانند به تشکیل اشک منجر شوند. مسلمانان در مراسم دینی و محافل و جمع‌های مذهبی وحدت‌آفرین، همچون مناسک حج و شب‌های احیا در ماه مبارک رمضان گردهم آمده و با اشک ریختن به درگاه خداوند روی آورده و توبه می‌کنند.

مشخصات

اشک لایه‌ای به ضخامت ۱۰ – ۷ میکرومتر روی ملتحمه (لایه رویی صلبیه که به رنگ سفید است) و قرنیه چشم ایجاد می‌کند و مانع از خشک شدن قرنیه و باعث زدودن آلودگی‌های سطح آن می‌شود. اشک از طریق مجرای اشکی به بینی راه می‌یابد. در هنگام التهاب چشم یا سرماخوردگی یا گریه، ترشح اشک افزایش می‌یابد. اشک از سه لایه چربی (تراویده از غدد مبومین)، مایع (تراویده از غدد اشکی) و موکوس (تراویده از سلول‌های جامی‌شکل ملتحمه) تشکیل شده‌ است. ترشح اشک در تغذیه قرنیه نیز نقش دارد.

حالت‌ها

اشک به طور کلی به دودسته تقسیم می‌شود:

حالت عادی

• تولید لغزندگی که به حرکت چشم کمک می‌کند.
• ضدعفونی کننده بودن که از عفونت و زیستن عوامل بیگانه جلوگیری می‌کند.
• دارا بودن لیزوزیم که از اندامک لیزوزوم ترشح می‌شود و باکتری‌ها را ریشه‌کن می‌کند.

حالت غیر عادی

• این حالت در زمان استرس ناراحتی و کار با مواد شیمیایی مثل خرد کردن پیاز به وجود می‌آید.
• در این حالت نسبت آب بسیار بالا است و تولید آن هم زیادتر است.

فواید گریه کردن و اشک ریختن

• برای دفع سموم بدن

گریه علاوه بر اینکه ذهن و احساس افراد را پاک می‌کند قادر به پاک‌سازی سموم نیز می‌باشد. اشک‌هایی که توسط استرس تولید می‌شوند به بدن کمک می‌کنند تا از مواد شیمیایی افزایش دهنده کورتیزول خلاص شوند. گفتنی است که بسیاری از مواد شیمیایی موجود در گریه‌های احساسی حاوی پرولاکتین، پروتئین و هورمون آدرنوکوتیکو هستند که درد را کاهش می‌دهد. گریه مانند ادرار و تعریق باعث حذف مواد سمی و محصولات زائد بدن می‌شود.

• برای چشم

اشک‌هایی که توسط غدد اشکی تولید می‌شوند باعث باز شدن دید می‌گردند. زمانی که غشای چشم دچار کم‌آبی می‌شود از کیفیت بینایی کاسته خواهد شد؛ لذا اشک باعث شستشوی سطح چشم شده و مانع از دست دادن آب غشای آن می‌گردد.

• از بین بردن استرس

اشک قادر است بهتر از هرگونه داروی ضد افسردگی خلق و خو را بهبود بخشد. طبق مطالعات به‌عمل آمده گریه کردن باعث تسکین روح و خلق افراد می‌شود. افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی و خلقی ممکن است کمتر اثرات مثبت گریه را تجربه کنند.

• برای پوست

بعد از نکاتی که از فواید گریه کردن برای دفع سموم بدن و کاهش استرس گفته شد به راحتی می‌توان فهمید که دو عامل مهم در پیری و از بین رفتن زیبایی پوست با گریۀ مناسب رفع خواهد شد و به‌طور طبیعی پوست به زیبایی خواهد رسید.

گریه کردن در مراسم دینی

در مراسم دینی، و در محافل و جمع‌های مذهبی وحدت‌آفرین، گریه از خوف خدا و برای طلب مغفرت و همچنین در مصائب پیامبر (صلی‌الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت ایشان و مخصوصا دختر گرامی‌شان حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) و دو نوۀ ایشان امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) وارد شده است.

چند نکته علمی

1. به طور متوسط هر فرد سالانه ۱۵ تا ۳۰ گالن اشک در چشمان خود تولید می‌کند.
2. چشمان انسان سه نوع اشک با سه هدف مختلف تولید می‌کند؛ اشک اصلی که با هدف مراقبت از قرنیه بدون اراده تولید می‌شود، اشک رفلکسی که در برخورد با تحریک کننده‌های مختلف و برای حفاظت از چشم و باز هم به صورت غیر ارادی و با توجه به حساسیت فرد نسبت به انواع تحریک کننده‌ها، با اندازه متفاوت تولید می‌شود و در نهایت اشک‌های احساسی که گاهی ارادی و گاه غیرارادی هستند و دلیل آنها هیجانات، احساسات، غم و شادی می‌باشد.
3. برخی از دانشمندان معتقدند زمانی که فرد هنگام احساساتی‌ شدن، گریه می‌کند، اشک‌های وی حاوی هورمون‌ها و پروتئین‌هایی است که در سایر اشک‌ها وجود ندارد. جالب این است که این نوع اشک از چشم محافظت می‌کند!
4. اشک انسان حاوی یک لایه روغنی در سطح بیرونی خود است که باعث عبور و حرکت اشک به سمت بیرون می‌گردد.
   

جستارهای وابسته

• عزاداری
• آیین سینه‌زنی
• بکاء و تباکی

منابع

• ر. ک: کتاب گایتون فیزیولوژی پزشکی، تهران.