۸۷٬۷۸۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (Javadi صفحهٔ یهودیان جمهوری آذربایجان را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به یهودیان جمهوری آذربایجان (مقاله) منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== جمعیت‌های یهودی در آذربایجان == | == جمعیت‌های یهودی در آذربایجان == | ||
در آذربایجان هشت جمعیت یهودی وجود دارد که شامل: «جمعیت یهودیان کوهستانی باکو»، «جمعیت یهودیان اروپایی باکو»، «جمعیت یهودیان گرجی باکو»، «جمعیتی یهودیان سومقائیت»، «جمعیت یهودیان کوهستانی قیرمیزی قصبه شهرستان قبا»، «جمعیت یهودیان آذربایجان»، «جمعیت یهودیان گنجه» و «جمعیت یهودیان اوغوز» است. <ref>میلیخ یِودایِو رهبر جمعیت یهودی در جمهوری آذربایجان، در گفتگو با پایگاه اینترنتی خبرگزاری «ریپورت ((www. Qafqaz.ir</ref | در آذربایجان هشت جمعیت یهودی وجود دارد که شامل: «جمعیت یهودیان کوهستانی باکو»، «جمعیت یهودیان اروپایی باکو»، «جمعیت یهودیان گرجی باکو»، «جمعیتی یهودیان سومقائیت»، «جمعیت یهودیان کوهستانی قیرمیزی قصبه شهرستان قبا»، «جمعیت یهودیان آذربایجان»، «جمعیت یهودیان گنجه» و «جمعیت یهودیان اوغوز» است. <ref>میلیخ یِودایِو رهبر جمعیت یهودی در جمهوری آذربایجان، در گفتگو با پایگاه اینترنتی خبرگزاری «ریپورت ((www. Qafqaz.ir</ref> | ||
== حمایت‌های دولت باکو از یهودیان == | == حمایت‌های دولت باکو از یهودیان == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
== مهمترین نهادها و سازمان‌های فرهنگی یهودیان آذربایجان == | == مهمترین نهادها و سازمان‌های فرهنگی یهودیان آذربایجان == | ||
در جمهوری آذربایجان سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و به ظاهر غیروابسته و مردم‌نهاد یهودی زیادی فعالیت می‌کنند. که اکثر آنها وابسته به اسراییل و با ماهیت یهودی فعالیت می‌نمایند. این سازمان‌ها، با این‌که به ظاهر جهت حفظ منافع یهودیان کوهستان تاسیس شده‌اند، اما اهداف اصلی این‌گونه سازمان‌ها گسترش نفوذ صهیونیست‌ها در جامعه آذربایجان است وتعمق در ساختار و فعالیت‌های آنها نشان می‌دهد که غالب آنها وابسته به رژیم صهیونیستی هستند. یهودیان صرف‌نظر از محل سکونت و تابعیت سیاسی‌شان، بنا به قوانین رژیم غاصب اسرائیل، شهروند رژیم صهیونیست محسوب می‌شوند و موظف به همکاری با سازمان‌های سیاسی- امنیتی رژیم صهیونیستی هستند. <ref>داود غرایاق زندی، محیط امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی، 1387، ص230</ref> | در جمهوری آذربایجان سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و به ظاهر غیروابسته و مردم‌نهاد یهودی زیادی فعالیت می‌کنند. که اکثر آنها وابسته به اسراییل و با ماهیت یهودی فعالیت می‌نمایند. این سازمان‌ها، با این‌که به ظاهر جهت حفظ منافع یهودیان کوهستان تاسیس شده‌اند، اما اهداف اصلی این‌گونه سازمان‌ها گسترش نفوذ صهیونیست‌ها در جامعه آذربایجان است وتعمق در ساختار و فعالیت‌های آنها نشان می‌دهد که غالب آنها وابسته به رژیم صهیونیستی هستند. یهودیان صرف‌نظر از محل سکونت و تابعیت سیاسی‌شان، بنا به قوانین رژیم غاصب اسرائیل، شهروند رژیم صهیونیست محسوب می‌شوند و موظف به همکاری با سازمان‌های سیاسی- امنیتی رژیم صهیونیستی هستند. <ref>داود غرایاق زندی، محیط امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی، 1387، ص230</ref> | ||
تا قبل از برقراری حکومت کمونیستی شوروی در جمهوری آذربایجان یعنی تا سال ۱۹۲۰، ۱۱ کنیسه برای جوامع یهودی وجود داشت. اما در زمان حکومت شوروی همه این کنیسه‌ها تعطیل شد و تنها یک کنیسه به فعالیت خود ادامه داد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در سال ۱۹۹۲، شعبه جامعه بین‌المللی یهودیت و فرهنگ یهودی در جمهوری آذربایجان تاسیس شد که با مشارکت فرهنگستان علوم این جمهوری، یک سمینار بین‌المللی تحت عنوان "یهودیان کوهستان، تاریخ و عصر حاضر" برگزار شد. هدف از تاسیس این باشگاه، اجرای برنامه‌های آموزشی فرهنگی و ارائه کمک‌های موثر به آژانس یهود (ساخنوت) می‌باشد.<ref>علی نادعلی، «صهیونیزم این بار در کنار خزر، روزنامه مردمسالاری.</ref | تا قبل از برقراری حکومت کمونیستی شوروی در جمهوری آذربایجان یعنی تا سال ۱۹۲۰، ۱۱ کنیسه برای جوامع یهودی وجود داشت. اما در زمان حکومت شوروی همه این کنیسه‌ها تعطیل شد و تنها یک کنیسه به فعالیت خود ادامه داد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در سال ۱۹۹۲، شعبه جامعه بین‌المللی یهودیت و فرهنگ یهودی در جمهوری آذربایجان تاسیس شد که با مشارکت فرهنگستان علوم این جمهوری، یک سمینار بین‌المللی تحت عنوان "یهودیان کوهستان، تاریخ و عصر حاضر" برگزار شد. هدف از تاسیس این باشگاه، اجرای برنامه‌های آموزشی فرهنگی و ارائه کمک‌های موثر به آژانس یهود (ساخنوت) می‌باشد.<ref>علی نادعلی، «صهیونیزم این بار در کنار خزر، روزنامه مردمسالاری.</ref> | ||
=== مرکزفرهنگی جامعه یهودیان(جی. سی. سی) === | === مرکزفرهنگی جامعه یهودیان(جی. سی. سی) === | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
=== سازمان هسد ـ گرشون === | === سازمان هسد ـ گرشون === | ||
این سازمان در ژوئن 1999 تأسیس شده است. ریاست این سازمان را شخصی به نام «سوکرمن لیرزلوویچ» برعهده دارد. تعداد 1550 نفر در این سازمان عضو هستند. از این تعداد 1113 نفر اهل باکو هستند. این سازمان سرپرستی مستمری بگیران نیازمند و همچنین مردان بالای 60 سال و زنان بالای 55 سال و معلولان جسمی زن و مرد را تحت پوشش و حمایت خود می‌گیرد. این سازمان دارای چهار | این سازمان در ژوئن 1999 تأسیس شده است. ریاست این سازمان را شخصی به نام «سوکرمن لیرزلوویچ» برعهده دارد. تعداد 1550 نفر در این سازمان عضو هستند. از این تعداد 1113 نفر اهل باکو هستند. این سازمان سرپرستی مستمری بگیران نیازمند و همچنین مردان بالای 60 سال و زنان بالای 55 سال و معلولان جسمی زن و مرد را تحت پوشش و حمایت خود می‌گیرد. این سازمان دارای چهار شعبهٔ فعال در شهرهای سومقائیت، گنجه، اوگوز و روستای پریوولنو است.<ref>محمودی، همان</ref> | ||
=== مرکز خیریه هاوا === | ===مرکز خیریه هاوا=== | ||
این مرکز به ریاست «یوسف اوا سولماز» در سال 1996در باکو و دو شعبه دیگر در گنجه و آوغوز تأسیس شد. این مرکز در کنار برنامه‌های پشتیبانی و حمایتی خود و همچنین انجام دادن مشاوره‌های پزشکی فعالیت‌هایی در مورد آداب و رسوم و نیز فرهنگ یهودیان تحقیق و مطالعه می‌کند. کمک‌های مالی این مرکز توسط کمیته مشترک جامعه یهودیان آمریکا و اسرائیل و نیز برخی از افراد به شکل خصوصی انجام نمی‌گیرد. در کنیسه یهودیان اشکنازی، برنامه توسعه دانشگاه یهود به ریاست«زلما نوولیپ گنادی» رئیس جامعه مذهبی یهودیان اشکنازی در باکو به اجرا گذاشته شده است. <ref>فلاح همان، ص163</ref><br> | این مرکز به ریاست «یوسف اوا سولماز» در سال 1996در باکو و دو شعبه دیگر در گنجه و آوغوز تأسیس شد. این مرکز در کنار برنامه‌های پشتیبانی و حمایتی خود و همچنین انجام دادن مشاوره‌های پزشکی فعالیت‌هایی در مورد آداب و رسوم و نیز فرهنگ یهودیان تحقیق و مطالعه می‌کند. کمک‌های مالی این مرکز توسط کمیته مشترک جامعه یهودیان آمریکا و اسرائیل و نیز برخی از افراد به شکل خصوصی انجام نمی‌گیرد. در کنیسه یهودیان اشکنازی، برنامه توسعه دانشگاه یهود به ریاست«زلما نوولیپ گنادی» رئیس جامعه مذهبی یهودیان اشکنازی در باکو به اجرا گذاشته شده است. <ref>فلاح همان، ص163</ref><br> | ||
دولت آذربایجان همه ساله گرامی‌داشت روز هولوکاست را برگزار می‌کند و این امر برای آنها یادآور «یهودی آزاری» توسط نازیسم بوده و به عنوان یک وجه مشترک میان یهودیان آذربایجان و ملت یهود درآمده است. در این راستا در بیانیه‌ای که یهودیان این کشور صادر کرده‌اند، آمده است: 26 فوریه 1992 اهالی شهر خوجالی اعم از زن و بچه و پیر و جوان به دست ارامنه قتل عام شدند و در این جریان صدها نفر کشته و هزاران خانواده بی خانمان شدند. ما خود را در غم برادران و خواهران خود شریک می‌دانیم زیرا یهودیان هم در جنگ دوم جهانی در معرض قتل عام فاشیست‌ها بودند».<ref>محمودی، همان.</ref> | دولت آذربایجان همه ساله گرامی‌داشت روز هولوکاست را برگزار می‌کند و این امر برای آنها یادآور «یهودی آزاری» توسط نازیسم بوده و به عنوان یک وجه مشترک میان یهودیان آذربایجان و ملت یهود درآمده است. در این راستا در بیانیه‌ای که یهودیان این کشور صادر کرده‌اند، آمده است: 26 فوریه 1992 اهالی شهر خوجالی اعم از زن و بچه و پیر و جوان به دست ارامنه قتل عام شدند و در این جریان صدها نفر کشته و هزاران خانواده بی خانمان شدند. ما خود را در غم برادران و خواهران خود شریک می‌دانیم زیرا یهودیان هم در جنگ دوم جهانی در معرض قتل عام فاشیست‌ها بودند».<ref>محمودی، همان.</ref> | ||
=== مرکز فرهنگی هیلل === | ===مرکز فرهنگی هیلل=== | ||
ریاست این مرکز برعهده کمیل اسماعیل‌اف و انار کازوف می‌باشد و دانش‌آموزان یهودی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. این مرکز در کنار برنامه‌های معمولی برنامه‌های مذهبی و علمی برای جوانان در نظر گرفته است. این برنامه‌ها تحت عنوان «سرهاوس»، «وکیل شما» و «باهم قویتریم» صورت گرفته است. این مرکز اطلاعاتی در مورد نسل‌کشی یهودیان در زمان شوروی در کشورهای مشترک المنافع جمع‌آوری و ماهنامه‌ای به نام تاور منتشر می‌کند. بیشترین فعالیت آن در باکو و قبا می‌باشد. مراکز ورزشی و برپایی اردوهای تفریحی در خارج از آذربایجان از دیگر برنامه‌های آن است. <ref>محمودی، همان.</ref> باشگاه یهودی هیلل در کنار فعالیت‌های متعدد خود، ماهنامه«برج» را منتشر می‌کند که به مسائل و موضوعات مربوط به جامعه یهودیان آذربایجان می‌پردازد. <ref>سعادت، همان، ص190.</ref> | ریاست این مرکز برعهده کمیل اسماعیل‌اف و انار کازوف می‌باشد و دانش‌آموزان یهودی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. این مرکز در کنار برنامه‌های معمولی برنامه‌های مذهبی و علمی برای جوانان در نظر گرفته است. این برنامه‌ها تحت عنوان «سرهاوس»، «وکیل شما» و «باهم قویتریم» صورت گرفته است. این مرکز اطلاعاتی در مورد نسل‌کشی یهودیان در زمان شوروی در کشورهای مشترک المنافع جمع‌آوری و ماهنامه‌ای به نام تاور منتشر می‌کند. بیشترین فعالیت آن در باکو و قبا می‌باشد. مراکز ورزشی و برپایی اردوهای تفریحی در خارج از آذربایجان از دیگر برنامه‌های آن است. <ref>محمودی، همان.</ref> باشگاه یهودی هیلل در کنار فعالیت‌های متعدد خود، ماهنامه«برج» را منتشر می‌کند که به مسائل و موضوعات مربوط به جامعه یهودیان آذربایجان می‌پردازد. <ref>سعادت، همان، ص190.</ref> | ||
=== جمعیت زنان یهودی === | ===جمعیت زنان یهودی=== | ||
این مرکز که نام اصلی آن «انجمن امور بشر دوستانه زنان یهودی در آذربایجان» است، در سال 1993 به ریاست «ریغودل لارسیا افیموونا» تأسیس شده است. این جمعیت عضو کنسرسیوم سازمان غیردولتی زنان آمریکا، اسرائیل و کشورهای مشترک المنافع است. بخشی از برنامه‌های این جمعیت شامل امور خیریه و کمک‌های مالی است. این کمک‌ها به وسیله کمیسیون تبلیغات مشترک یهودیان آمریکا (جونیت) تأمین می‌شود. این مرکز مهدکودک و جاهایی برای پرورش کودکان عقب مانده و محروم از شیر مادر درنظر گرفته است و دفترچه‌هایی با نام «مراقبت در خانه» را چاپ کرده است تا آگاهی زنان یهودی را بالا ببرد. همچنین خدمات درمانی را ارائه می‌دهد». <ref>همان.</ref> | این مرکز که نام اصلی آن «انجمن امور بشر دوستانه زنان یهودی در آذربایجان» است، در سال 1993 به ریاست «ریغودل لارسیا افیموونا» تأسیس شده است. این جمعیت عضو کنسرسیوم سازمان غیردولتی زنان آمریکا، اسرائیل و کشورهای مشترک المنافع است. بخشی از برنامه‌های این جمعیت شامل امور خیریه و کمک‌های مالی است. این کمک‌ها به وسیله کمیسیون تبلیغات مشترک یهودیان آمریکا (جونیت) تأمین می‌شود. این مرکز مهدکودک و جاهایی برای پرورش کودکان عقب مانده و محروم از شیر مادر درنظر گرفته است و دفترچه‌هایی با نام «مراقبت در خانه» را چاپ کرده است تا آگاهی زنان یهودی را بالا ببرد. همچنین خدمات درمانی را ارائه می‌دهد». <ref>همان.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در کنار سازمان‌های رسمی یهودی که در آذربایجان تشکیل شده‌اند، سازمان‌هایی هم در اسرائیل تاسیس شده‌اند که اهداف ظاهری و باطنی آنها جامعه غیریهودی جمهوری آذربایجان را نشانه گرفته است. این‌گونه نهادها با این‌که شاید بیش از یک دهه است که از شکل‌گیری آنها می‌گذرد اما هنوز بصورت رسمی در آذربایجان اعلام موجودیت نکرده‌اند که به یکی از مهمترین آنها اشاره می‌شود. | در کنار سازمان‌های رسمی یهودی که در آذربایجان تشکیل شده‌اند، سازمان‌هایی هم در اسرائیل تاسیس شده‌اند که اهداف ظاهری و باطنی آنها جامعه غیریهودی جمهوری آذربایجان را نشانه گرفته است. این‌گونه نهادها با این‌که شاید بیش از یک دهه است که از شکل‌گیری آنها می‌گذرد اما هنوز بصورت رسمی در آذربایجان اعلام موجودیت نکرده‌اند که به یکی از مهمترین آنها اشاره می‌شود. | ||
=== سازمان شاه داغ === | ===سازمان شاه داغ=== | ||
رئیس و موسس سازمان «شاه داغ» فردی بنام الخانان رازیل (אלחנן רזיאל) متولد ۱۹۶۱ شهر اوغوز جمهوری آذربایجان و یک روزنامه نگار است که عضو کمیته مرکزی حزب لیکود اسرائیل نیز می‌باشد. در آغاز سال ۲۰۱۹ میلادی دفتر این سازمان در آذربایجان افتتاح و اکنون فعالیت می‌نماید. <ref>سازمان‌های غیریهودی رفراندوم خاموش برای شیعیان جمهوری آذربایجان https://fa.shafaqna.com/news/7<br></ref> | رئیس و موسس سازمان «شاه داغ» فردی بنام الخانان رازیل (אלחנן רזיאל) متولد ۱۹۶۱ شهر اوغوز جمهوری آذربایجان و یک روزنامه نگار است که عضو کمیته مرکزی حزب لیکود اسرائیل نیز می‌باشد. در آغاز سال ۲۰۱۹ میلادی دفتر این سازمان در آذربایجان افتتاح و اکنون فعالیت می‌نماید. <ref>سازمان‌های غیریهودی رفراندوم خاموش برای شیعیان جمهوری آذربایجان https://fa.shafaqna.com/news/7<br></ref> | ||
این مجموعه که در سال۲۰۰۷ تشکیل شده است، نمونه بارز یک سازمان اسراییلی با اهداف غیریهودی بشمار می‌آید که در هیچ یک از منابع اینترنتی آذری نمی‌توان نام و نشانی از آن پیدا کرد. اما رسانه‌های رسمی و کانالهای تلویزیونی رژیم صهیونیستی به ماهیت و ماموریت‌های این سازمان مفصل پرداخته است. گسترش روابط دوستانه و مستقیم اسراییل با جامعه آذری و ترکی زبان مسلمان و همچنین توسعه منافع اسراییل در جوامع قفقاز بصورت رسمی در اهداف این سازمان تعریف شده است. | این مجموعه که در سال۲۰۰۷ تشکیل شده است، نمونه بارز یک سازمان اسراییلی با اهداف غیریهودی بشمار می‌آید که در هیچ یک از منابع اینترنتی آذری نمی‌توان نام و نشانی از آن پیدا کرد. اما رسانه‌های رسمی و کانالهای تلویزیونی رژیم صهیونیستی به ماهیت و ماموریت‌های این سازمان مفصل پرداخته است. گسترش روابط دوستانه و مستقیم اسراییل با جامعه آذری و ترکی زبان مسلمان و همچنین توسعه منافع اسراییل در جوامع قفقاز بصورت رسمی در اهداف این سازمان تعریف شده است. | ||
=== جامعه روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان اسرائیل(AZIZ) یا (IS-AZ) === | ===جامعه روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان اسرائیل(AZIZ) یا (IS-AZ)=== | ||
این جامعه با علامت اختصاری«Aziz» به معنای عزیز و گرامی و با انتشار روزنامه، نقش مهمی را در اتحاد یهودیان دیاسپورای آذربایجان، احیای خودآگاهی یهودی و تحکیم روابط دوستانه یهودیان با دیگر قومیت‌های جمهوری آذربایجان ایفا می‌کند. <ref>سازمان‌های غیریهودی رفراندوم خاموش برای شیعیان جمهوری آذربایجان: https://fa.shafaqna.com/news/779849/</ref> | این جامعه با علامت اختصاری«Aziz» به معنای عزیز و گرامی و با انتشار روزنامه، نقش مهمی را در اتحاد یهودیان دیاسپورای آذربایجان، احیای خودآگاهی یهودی و تحکیم روابط دوستانه یهودیان با دیگر قومیت‌های جمهوری آذربایجان ایفا می‌کند. <ref>سازمان‌های غیریهودی رفراندوم خاموش برای شیعیان جمهوری آذربایجان: https://fa.shafaqna.com/news/779849/</ref> | ||
=== طرح ماشاو === | ===طرح ماشاو=== | ||
طرح ماشاو یک طرح مبهم، غیرشفاف و به شدت غامض و پیچیده‌ای است که از ابزارهای نفوذ رژیم صهیویستی در کشورهای مختلف است. ماشاو یک سازمان و تشکیلات صهیونیستی است که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است و وظیفه اصلی آن که توسط سازمان‌های امنیتی این رژیم غاصب اداراه می‌شود؛ استخدام نخبگان و مقامات کشورهای اسلامی برای خدمت به اسرائیل است. | طرح ماشاو یک طرح مبهم، غیرشفاف و به شدت غامض و پیچیده‌ای است که از ابزارهای نفوذ رژیم صهیویستی در کشورهای مختلف است. ماشاو یک سازمان و تشکیلات صهیونیستی است که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است و وظیفه اصلی آن که توسط سازمان‌های امنیتی این رژیم غاصب اداراه می‌شود؛ استخدام نخبگان و مقامات کشورهای اسلامی برای خدمت به اسرائیل است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
۳۰۰ نفر از جمهوری آذربایجان جذب دوره‌های ماشاو شده و در آنها شرکت کرده‌اند. این سازمان دارای شبکه‌های علمی، تحصیلی و آکادمیک بسیار بوده و طرحی را که در جمهوری آذربایجان به اجرا درآورده است به طور عمده با نقش بانوان در توسعه اقتصادی مطرح است. نام طرح نخست "تحصیل و توسعه جمعیت" است.<ref>نادعلی نادی ،«صهیونیزم این بار در کنار خزر «https://vista.ir/m/a/4feaa</big</ref> | ۳۰۰ نفر از جمهوری آذربایجان جذب دوره‌های ماشاو شده و در آنها شرکت کرده‌اند. این سازمان دارای شبکه‌های علمی، تحصیلی و آکادمیک بسیار بوده و طرحی را که در جمهوری آذربایجان به اجرا درآورده است به طور عمده با نقش بانوان در توسعه اقتصادی مطرح است. نام طرح نخست "تحصیل و توسعه جمعیت" است.<ref>نادعلی نادی ،«صهیونیزم این بار در کنار خزر «https://vista.ir/m/a/4feaa</big</ref> | ||
== رسانه‌های گروهی یهودیان در جمهوری آذربایجان == | ==رسانه‌های گروهی یهودیان در جمهوری آذربایجان== | ||
در حال حاضر۳ ماهنامه یهودی در باکو منتشر می‌شود. این ماهنامه‌ها شامل "باشنیای"(قلعه) چاپ باشگاه جوانان هیلل، "اورشلیانو"چاپ مرکز فرهنگی جامعه یهودی و "آمیشاف" چاپ آژانس یهود «ساخنوت» می‌باشد و همچنین روزنامه "آذ ایز" همان «عزیز» که توسط جامعه روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان -اسرائیل، چاپ و منتشر می‌شود <ref>همان</ref>. | در حال حاضر۳ ماهنامه یهودی در باکو منتشر می‌شود. این ماهنامه‌ها شامل "باشنیای"(قلعه) چاپ باشگاه جوانان هیلل، "اورشلیانو"چاپ مرکز فرهنگی جامعه یهودی و "آمیشاف" چاپ آژانس یهود «ساخنوت» می‌باشد و همچنین روزنامه "آذ ایز" همان «عزیز» که توسط جامعه روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان -اسرائیل، چاپ و منتشر می‌شود <ref>همان</ref>. | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مقاله‌ها]] | [[رده:مقاله‌ها]] | ||
[[رده:آذربایجان]] | [[رده:آذربایجان]] | ||