ارتش جمهوری اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| وبگاه = [https://www.aja.ir/portal/home/ پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران] | | وبگاه = [https://www.aja.ir/portal/home/ پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران] | ||
}} | }} | ||
'''ارتش جمهوری اسلامی ایران'''، در کنار [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ارکان نظامی در نظام مقدس [[جمهوری اسلامی ایران]] است. این نهاد در سال 1358 ش، به فرمان [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] تشکیل و روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ماه هر سال به مناسبت تشکیل آن از طرف ایشان روز ارتش نامیده شد. بر اساس اصل یکصد و چهل و سوم قانون اساسی [[جمهوری اسلامی ایران]]، وظیفۀ پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی نظام مقدس جمهوری اسلامی بر عهدۀ ارتش بوده و آن متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است. در حال حاضر [[سید عبدالرحیم موسوی]]، با حکم [[سید علی حسینی خامنه‌ای| | '''ارتش جمهوری اسلامی ایران'''، در کنار [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ارکان نظامی در نظام مقدس [[جمهوری اسلامی ایران]] است. این نهاد در سال 1358 ش، به فرمان [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] تشکیل و روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ماه هر سال به مناسبت تشکیل آن از طرف ایشان روز ارتش نامیده شد. بر اساس اصل یکصد و چهل و سوم قانون اساسی [[جمهوری اسلامی ایران]]، وظیفۀ پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی نظام مقدس جمهوری اسلامی بر عهدۀ ارتش بوده و آن متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است. در حال حاضر [[سید عبدالرحیم موسوی]]، با حکم [[سید علی حسینی خامنه‌ای|امام خامنه‌ای]] از 30 مرداد ماه سال 1396 ش، فرماندهی کل ارتش جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد. | ||
==ضرورت و اهمیت== | ==ضرورت و اهمیت== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] موضوع انحلال ارتش مطرح شد و همین امر نیز موجب نابسامانی در ارتش شد و گروهک‌های ضدانقلاب مردم را تحریک به حمله به پادگان‌های ارتش کردند و حمله‌هایی نیز از سوی این گروهک‌ها انجام شد. در چنین شرایطی امام خمینی در ۲۶ فروردین سال ۱۳۵۸ ش، در پیامی اعلام نمودند: | بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] موضوع انحلال ارتش مطرح شد و همین امر نیز موجب نابسامانی در ارتش شد و گروهک‌های ضدانقلاب مردم را تحریک به حمله به پادگان‌های ارتش کردند و حمله‌هایی نیز از سوی این گروهک‌ها انجام شد. در چنین شرایطی امام خمینی در ۲۶ فروردین سال ۱۳۵۸ ش، در پیامی اعلام نمودند: | ||
«روز چهارشنبه ۲۹ فروردین روز [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]] اعلام می‌شود. ارتش محترم در این روز در شهرستان‌های بزرگ با ساز و برگ به رژه بپردازند و پشتیبانى خود را از جمهورى اسلامى و | |||
ملت بزرگ ایران و حضور خود را براى فداکارى در راه استقلال و حفظ مرزهاى کشور اعلام | ملت بزرگ ایران و حضور خود را براى فداکارى در راه استقلال و حفظ مرزهاى کشور اعلام نمایند»'''<ref>[https://basirat.ir/fa/news/321956/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ارتش و جایگاه آن در جمهوری اسلامی ایران، بصیرت].</ref>. | ||
پس از این حکم تاریخی امام خمینی، تا سال 1377 ش، رئیس ستاد مشترک بالاترین جایگاه نظامی ارتش را در اختیار داشت و هماهنگی نیروهای سه‌گانه وقت در همین ستاد صورت میگرفت. یرای نخستین بار در سال 1377 ش، بود که | پس از این حکم تاریخی امام خمینی، تا سال 1377 ش، رئیس ستاد مشترک بالاترین جایگاه نظامی ارتش را در اختیار داشت و هماهنگی نیروهای سه‌گانه وقت در همین ستاد صورت میگرفت. یرای نخستین بار در سال 1377 ش، بود که فرماندۀ معظم کل قوا [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، جایگاه فرماندهی کل را برای ارتش لازم دانستند و در نخستین حکم انتصاب فرماندۀ کل ارتش، خطاب به سرلشکر شهبازی آمده بود: «ارتش جمهوری اسلامی ایران چه در دوران [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]] و چه در سال‌های پس از آن به حمدالله ذخیره عظیمی از تجارب و قابلیت‌های گوناگون در خود فراهم آورده و استعدادهای درخشانی را به مرحلۀ بروز رسانده است. اکنون برای تسهیل بیشتر امور تشکیلاتی و عملیاتی ارتش، چه در زمینه ابتکارات مربوط به سازندگی و تعمیر و نگهداری ابزارها و فعالیت‌های پژوهشی آن و نوسازی بناها و کارگاه‌ها و چه در میدان آموزش و اقدام نظامی و نیز با استفاده از تجربه موفق [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، لازم است فرماندهی مستقل ارتش جمهوری اسلامی ایجاد شود. لذا به موجب این حکم شما را که دارای سوابق ارزنده مدیریتی و انقلابی می‌باشید و خدمات بزرگی به ارتش کرده‌اید، به فرماندهی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم. | ||
پیشبرد سازمان ارتش در | پیشبرد سازمان ارتش در همۀ زمینه‌های موردنظر، با استفاده از عناصر کارآمد و مؤمن و انقلابی و میدان دادن به استعدادهای جوان و همکاری صمیمانه در همۀ زمینه‌ها با [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] وظیفه نخستین شماست»<ref>[https://www.aja.ir/portal/home/?NEWS/1600251/1600261/1601235/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D فرماندهان ارتش پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه کسانی بودند؟، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران].</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
ارتش جمهوری اسلامی ایران متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است. | ارتش جمهوری اسلامی ایران متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است. | ||
===نیروی زمینی=== | ===نیروی زمینی (نزاجا)=== | ||
پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و پیدایش تغییر و تحولات اساسی در بخش‌های مختلف كشور، از جمله ارتش؛ نیروهای انقلابی موجود در ارتش كه بیشتر آنان طی سال‌های گذشته نیز هدایت افراد انقلابی و مذهبی ارتش را بر عهده داشتند، با توجه به وضعیت كشور و بروز هرج و مرج در نقاط مرزی، در زمان شروع تهاجم رژیم [[عراق]] به كشورمان كه نیروهای ارتش از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار نبودند، به مقابله با دشمن متجاوز شتافتند. | پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و پیدایش تغییر و تحولات اساسی در بخش‌های مختلف كشور، از جمله ارتش؛ نیروهای انقلابی موجود در ارتش كه بیشتر آنان طی سال‌های گذشته نیز هدایت افراد انقلابی و مذهبی ارتش را بر عهده داشتند، با توجه به وضعیت كشور و بروز هرج و مرج در نقاط مرزی، در زمان شروع تهاجم رژیم [[عراق]] به كشورمان كه نیروهای ارتش از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار نبودند، به مقابله با دشمن متجاوز شتافتند. | ||
نیروی زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] در طول هشت سال [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]]، 45 عملیات گسترده و مؤثر علیه نیروهای متجاوز انجام داد كه بیشتر آنها منجر به آزادسازی بخش عمده‌ای از خاك اشغال شده كشورمان شد و ضربات جبران‌ناپذیری بر پیكره ماشین جنگی [[عراق]] وارد گردید. | نیروی زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] در طول هشت سال [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]]، 45 عملیات گسترده و مؤثر علیه نیروهای متجاوز انجام داد كه بیشتر آنها منجر به آزادسازی بخش عمده‌ای از خاك اشغال شده كشورمان شد و ضربات جبران‌ناپذیری بر پیكره ماشین جنگی [[عراق]] وارد گردید. | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
در زمینه امور آموزشی نیز اقدامات زیادی انجام گرفت تا نیروی زمینی ارتش به نیرویی منسجم و مبتنی بر علم روز درآید. | در زمینه امور آموزشی نیز اقدامات زیادی انجام گرفت تا نیروی زمینی ارتش به نیرویی منسجم و مبتنی بر علم روز درآید. | ||
اكنون با گذشت 25 سال از پایان [[جنگ ایران و عراق|جنگ تحمیلی]]؛ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با گذر از دوران سازندگی و تعمیر تجهیزات و امكانات مورد استفاده خود در جنگ، با استفاده از نیروهای متخصص و مهندسان، توانسته است كه تسلیحات و تجهیزات نظامی متعددی را طراحی و تولید كند و به مرحله خودكفایی برسد. | اكنون با گذشت 25 سال از پایان [[جنگ ایران و عراق|جنگ تحمیلی]]؛ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با گذر از دوران سازندگی و تعمیر تجهیزات و امكانات مورد استفاده خود در جنگ، با استفاده از نیروهای متخصص و مهندسان، توانسته است كه تسلیحات و تجهیزات نظامی متعددی را طراحی و تولید كند و به مرحله خودكفایی برسد. | ||
از نظر نیروی انسانی نیز، با گزینش و استخدام نیروهای متعهد، مومن و | از نظر نیروی انسانی نیز، با گزینش و استخدام نیروهای متعهد، مومن و تحصیلكرده، نیروهای آماده‌ای را جهت دفاع از كشور و نظام [[جمهوری اسلامی ایران]] تربیت كرده است<ref>[https://www.aja.ir/portal/home/?1640292/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C تاریخچه نیروی زمینی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران].</ref>. | ||
===نیروی هوایی=== | ===نیروی هوایی (نهاجا)=== | ||
با پیدایش نشانه‌های فروپاشی رژیم پهلوی در سال 1357 ش، به‌دلیل گسل‌هایی | با پیدایش نشانه‌های فروپاشی رژیم پهلوی در سال 1357 ش، به‌دلیل گسل‌هایی که در نیروی هوایی در آن زمان پدید آمده بود ازجمله نارضایتی‌های درون‌سازمانی آن باعث شد که نیروی هوایی در جریان رویداد‌های [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] زودتر از نیروهای دیگر از رژیم پهلوی گسسته و به امواج انقلاب بپیوندد. بخصوص همافران این نیرو در هدایت افراد نیروی هوایی به‌سمت انقلاب نقش مهمی داشتند. | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ابتدا انتصابات شتابزده‌ای | پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ابتدا انتصابات شتابزده‌ای که در سطح فرماندهی نیروی هوایی صورت گرفت موج اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها را به‌دنبال داشت تا آن که در پی شروع [[جنگ ایران و عراق|جنگ عراق علیه ایران]]، این امر از ثبات نسبی بر خوردار شد. | ||
با شروع جنگ، ضروری‌ترین مسأله‌ای | با شروع جنگ، ضروری‌ترین مسأله‌ای که به ذهن خطور می‌کرد مسأله مقابله به مثل و جلوگیری از پرواز هر چه بیشتر هواپیماهای [[عراق |عراقی]] به [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] بود . | ||
در همان روز نخست شروع جنگ، با همت فرماندهان دلیر نیروی هوایی، مثل شهید محمد جواد | در همان روز نخست شروع جنگ، با همت فرماندهان دلیر نیروی هوایی، مثل شهید محمد جواد فکوری، نیروی هوایی توانست با به پرواز در آوردن 200 هواپیما و عبور دادن 140 فروند از آنها به داخل مرزهای [[عراق]]، پاسخ شایسته‌ای به تجاوزهای نیروی‌های عراقی داده و مانع از پروازهای بعدی آنان به داخل فضای هوایی ایران شود. از طرف دیگر در آن دوران، آماده کردن نیروهای پروازی، تعمیر و نگهداری هواپیما‌ها و تأمین قطعات یدکی نیز از جمله مسائلی بود که نیروی هوایی با آن مواجه بود و پشتیبانی ابرقدرت‌ها از عراق و تحریم علیه کشورمان نیز دو چالش عمده دیگر محسوب می‌شد. | ||
پژوهشگران غربی به این | پژوهشگران غربی به این نکته اشاره کرده‌اند که نیروی هوایی ارتش ایران در دوران بعد از پیروزی انقلاب موفق شده است بسیاری از هواپیماهای خود را که بر اثر کمبود قطعات یدکی زمینگیر شده‌اند با استفاده ازقطعات یدکی تعداد دیگری از همان جنگده‌ها فعال سازند. | ||
نیروی هوایی قبل از پیروزی انقلاب دارای بیش از 450 هواپیمای جنگی پیشرفته، شامل پیشرفته‌ترین هواپیماهای | نیروی هوایی قبل از پیروزی انقلاب دارای بیش از 450 هواپیمای جنگی پیشرفته، شامل پیشرفته‌ترین هواپیماهای شکاری آن زمان یعنی «تامکت F-14» بود و حدود پنج هزار خلبان ورزیده در اختیار داشت و در سال 1357 ش، در مقایسه با نیروی زمینی و دریایی، بسیار پیشرفته‌تر بود و در بین نیروهای هوایی جهان سوم، بی مانند بود. در حدود 76 فروند بالگرد و 15 اسکادران موشک زمین به هوا نیز این توانایی را تکمیل می‌کرد. 166 فروند «F-5»، و 190 فروند «فانتوم» و 77 فروند «تامکت» بخشی از هواپيماهای مذکور بودند. | ||
====اهداف نیروی هوایی در جنگ تحمیلی=== | ====اهداف نیروی هوایی در جنگ تحمیلی==== | ||
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با داشتن سربازان زبده و | نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با داشتن سربازان زبده و کارآمد از خلبانان تا سربازان وظیفه توانست از همان لحظات اولیه شروع جنگ با طرح‌ریزی و اجرای عملیات‌های متعدد این اصل مهم را مورد توجه قرار دهد که با زمینگیر کردن هواپیماهای عراقی و کسب برتری هوایی، فرصت زمان کافی جهت حصول به اهداف ذیل را به‌دست بیاورد: | ||
# فرصت لازم جهت سازماندهی نیروهای | # فرصت لازم جهت سازماندهی نیروهای پراکنده سطحی و انجام طرح‌ریزی‌های اولیه پدافندی را فراهم کند. | ||
# نیروهای سطحی از پشت جبهه به مناطق عملیاتی انتقال یابند. | # نیروهای سطحی از پشت جبهه به مناطق عملیاتی انتقال یابند. | ||
# کاهش توان رزمی دشمن | # کاهش توان رزمی دشمن که باعث کاهش پوشش‌های هوایی آن شود. | ||
# ظرفیت جنگی دشمن در دست زدن به حملات احتمالی هوایی به نقاط حساس و حیاتی | # ظرفیت جنگی دشمن در دست زدن به حملات احتمالی هوایی به نقاط حساس و حیاتی کشور کاهش یابد. | ||
جهت دستیابی به اهداف مورد نظر، نیروی هوایی با | جهت دستیابی به اهداف مورد نظر، نیروی هوایی با کسب برتری هوایی و به‌دست گرفتن ابتکار عملیات، موج حملات جنگده بمب‌افکن‌های خود را متوجه یگان‌های زرهی، پیاده، مکانیزه و توپخانه و قرارگاه‌های تاکتیکی، نقاط آمادی، ستون‌های نظامی و همچنین محورهای مواصلاتی نیروهای دشمن کرد. در نتیجه ارتش [[عراق]] که برای خروج از بن‌بست به‌دنبال راه مفری می‌گشت به جنگ شهر‌ها و حمله به مناطق مسکونی روی آورد و آنها را با با موشک‌های «اسکاد» مورد حمله قرار داد. | ||
====نقش نیروی هوایی در عملیات‌ها==== | ====نقش نیروی هوایی در عملیات‌ها==== | ||
یکی دیگر از زمینه‌های بسیار مهم وقابل بررسی اقدام‌های نیروی هوایی در دوران [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]]، نقش نیروی هوایی در عملیات‌های دریایی است که به‌خصوص پیروزی و افتخار آفرینی آن در روز هفتم آذر ماه 1359 ش، به همراه نیروی دریایی ارتش و انهدام هفت فروند از هواپیماهای شکاری، هفت فروند از ناوچه‌های موشک انداز و یک فروند ناو نیروبر هزار تُنی [[عراق]] و فرستادن آنها به قعر آب‌های خلیج فارس؛ در تاریخ دفاع مقدس ماندگار شد. | |||
در ادامه | در ادامه [[جنگ]]، نیروی هوایی در عملیات شکست حصر آبادان با به‌کار گرفتن هواپیماهای شکاری و عکسبرداری هوایی و شناسایی تاکتیکی قبل از اجرای عملیات بر فراز مناطق اشغالی و عقبه جبهه‌ها و به‌دست آوردن اطلاعات جامعی از توانایی و محدودیت‌ها،تجمع و تمرکز نیروها،ترکیب و ترتیب قوا، جابه‌جایی و تحرکات عراقی‌ها و در اختیار فرماندهان جنگ قرار دادن جهت اجرای این عملیات شرکت کرد که این عملیات با پیروزی کامل در مهر ماه 1360 ش، انجام شد. | ||
درعملیات طریق‌القدس | درعملیات طریق‌القدس که به‌منظور آزادسازی بستان و تأمین تنگه چزابه در محور بستان – سوسنگرد انجام شد، در ابتدا خلبانان نیروی هوایی، روزانه با انجام دَه‌ها سورتی پرواز، به بمباران خطوط مقدم جبهه‌ها پرداختند و سپس مأموریت‌های تأمین اطلاعات تاکتیکی، طرح‌ریزی برای تهیه آتش پشتیبانی از هوا ،قطع خطوط مواصلاتی و جدا‌سازی نیروها و پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای سطحی و انهدام مراکز تجمع دشمن برای ایجاد شکاف در خطوط مستحکم تماس و همچنین تأمین دفاع هوایی از عقبه و عمق مناطق عملیاتی و تأمین پوشش هوایی ارتفاع کم، متوسط و بالا جهت عملیات بعدی را عهده‌دار شدند. | ||
در عملیات معروف فتح‌المبین نیز نیروی هوایی نقش پدافند هوایی را بر عهده داشت و سایت‌های چهار و پنج | در عملیات معروف فتح‌المبین نیز نیروی هوایی نقش پدافند هوایی را بر عهده داشت و سایت‌های چهار و پنج موشکی و ایستگاه رادار دهلوان که در اختیار ارتش [[عراق]] قرار گرفته بود آزاد شد و نیروی هوایی ایران توانست 27 فروند از انواع هواپیماهای عراقی را مورد هدف قرار داده و سرنگون کند. در ادامه آن در عملیات بیت‌المقدس که با توجه به استعداد و ترکیب جدید نیروی زمینی عراق، ضرورت به‌کارگیری حجم وسیع‌تری از امکانات آفندی و پدافندی هوایی از سوی ایران به خوبی احساس می‌شد، با اتخاذ تدابیر مناسب عملیاتی و تغییر تاکتیک نیروی هوایی ایران، تمهیدات ارتش عراق خنثی شد و با انجام عملیات پشتیبانی نزدیک خلبانان [[جمهوری اسلامی ایران|ایرانی]]، خرمشهر آزاد شد. به طور کلی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با رشادت،دلاوری و پایمردی سربازانش در طی دوران [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]] و اهدای شهیدان، جانبازان و آزادان بسیاری در راه پاسداری از وطن و [[اسلام|دین اسلام]]، توانست خدمات ارزنده‌ای را به [[جمهوری اسلامی ایران]] ارائه دهد<ref>[https://www.aja.ir/portal/home/?1640584/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C تاریخچه نیروی هوایی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران].</ref>. | ||
به طور | |||
===نیروی دریایی=== | ===نیروی دریایی (نداجا)=== | ||
با پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در 22 بهمن سال 1357 ش، تحول عظیمی در نیروی دریایی ایجاد و در راستای خود‌کفایی آموزشی، اعزام دانشجو بهصورت همگانی به خارج از کشور متوقف و دانشگاه علوم دریایی امام خمینی با چهار دانشکده ناوبری و فرماندهی کشتی، مهندسی برق و الکترونیک و مخابرات دریایی، مهندسی مکانیک دریایی و رشته مدیرت و کمیسر دریایی تأسیس شد. | با پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] در 22 بهمن سال 1357 ش، تحول عظیمی در نیروی دریایی ایجاد و در راستای خود‌کفایی آموزشی، اعزام دانشجو بهصورت همگانی به خارج از کشور متوقف و دانشگاه علوم دریایی امام خمینی با چهار دانشکده ناوبری و فرماندهی کشتی، مهندسی برق و الکترونیک و مخابرات دریایی، مهندسی مکانیک دریایی و رشته مدیرت و کمیسر دریایی تأسیس شد. | ||
مراکز آموزش‌های تخصصی نیز در انزلی و رشت توسعه یافتند و دانشکده فرماندهی و ستاد نیروی دریایی پا گرفت. | مراکز آموزش‌های تخصصی نیز در انزلی و رشت توسعه یافتند و دانشکده فرماندهی و ستاد نیروی دریایی پا گرفت. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۶: | ||
===پدافند هوایی=== | ===پدافند هوایی=== | ||
پس از پیروزی شكوهمند [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، فرماندهی‌های مناطق پدافند هوایی، از سازمان فرماندهی پدافند هوایی حذف شده و گروه‌های پدافند هوایی بهصورت انبوه، به‌طور مستقیم در تابعیت فرماندهی پدافند هوایی قرار گرفتند. در این زمان رادار‌های متعدد و متنوع در نقاط مرتفع در سراسر كشور مستقر شده و پوشش راداری نسبی سراسر كشور فراهم گردیده و تعداد قابل توجهی رادار | پس از پیروزی شكوهمند [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]]، فرماندهی‌های مناطق پدافند هوایی، از سازمان فرماندهی پدافند هوایی حذف شده و گروه‌های پدافند هوایی بهصورت انبوه، به‌طور مستقیم در تابعیت فرماندهی پدافند هوایی قرار گرفتند. در این زمان رادار‌های متعدد و متنوع در نقاط مرتفع در سراسر كشور مستقر شده و پوشش راداری نسبی سراسر كشور فراهم گردیده و تعداد قابل توجهی رادار متحرک هم در «گروه رادار‌های تاكتیكی» جهت اعزام به مناطق درگیری احتمالی و حضور در صحنه نبرد سازماندهی شده بود. همچنین به خدمت گرفتن رادار‌های پرنده (آواكس) و تشكیل شبكه فرماندهی و كنترل پیشرفته مجهز به سامانه‌های رایانه‌ای متوقف شد و فرماندهی پدافند هوایی با آخرین سازمان مصوبه وارد [[جنگ|جنگ]] شد و تعدادی از یگان‌های سازماندهی شده در طول جنگ عملیاتی شدند. تشكیل شبكه فرماندهی و كنترل و تشكیل گردان‌های دیده‌بانی و موشک‌های دوش پرتابی و اضافه شدن سامانه‌های راداری، موشكی وتوپخانه‌ای جدید و پوشش راداری نسبی سراسر كشور در ارتفاعات مختلف؛ از جمله اقدام‌هایی بود كه در طول جنگ و پس از خاتمه آن با بهره‌گیری از تجارب هشت سال [[جنگ ایران و عراق|دفاع مقدس]] به‌عمل آمد. سامانه‌های پدافند هوایی «اس - 200»، «اف‌ام 80»، و... در دهه‌های 70 تا90 شمسی به‌تدریج به ساختار جنگ‌افزاری پدافند هوایی [[جمهوری اسلامی ایران]] افزوده شد. در بُعد آموزش نیز به‌منظور تأمین نیازهای كاركنان تحصیلكرده و متبحر نیروی هوایی و پدافندهوایی در تخصص‌های مختلف، پس از تهیه طرح ایجاد دانشگاه هوایی و تصویب [[سید علی حسینی خامنه‌ای|فرماندهی كل قوا]] و شورای عالی انقلاب فرهنگی و تلاش‌های شهید ستاری؛ دانشگاه هوایی در تاریخ 15 آبان سال1367 ش، به‌طور رسمی توسط رهبری (رئیس جمهور وقت) افتتاح شد. دانشكده مهندسی فرماندهی وكنترل هوایی این دانشگاه در رشته‌های تحصیلی مورد نیاز پدافند هوایی (كارشناسی مهندسی فرماندهی و كنترل هوایی مشتمل بر رشته‌های كنترل شكاری، عملیات موشک واطلاعات عملیات) و سایر رشته‌های تحصیلی مورد نیاز به تربیت دانشجو می‌پردازد. | ||
با توجه به تغییر راهبرد نبرد در سال‌های پایانی دهه 90 میلادی و اهمیت یافتن نبردهای هوایی و همچنین افزایش حجم تهدیدها علیه [[ جمهوری اسلامی ایران|نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران]] و در اولویت قرارگرفتن پدافند هوایی برابر تدابیر فرماندهی معظم كل قوا، طی فرمانی قرارگاه پدافند هوایی با مأموریت دفاع از هوا و فضای كشور در مقابل هر گونه تهدید هوایی و با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح كشور، در دهم شهریور ماه 1387 ش، با ساختاری متفاوت سازماندهی و تقویت شد. بعدها این روز به‌عنوان روز پدافند هوایی شناخته شد. البته باید دانست كه پیش از این، براساس تدابیر و اوامر فرماندهی معظم كل قوا | با توجه به تغییر راهبرد نبرد در سال‌های پایانی دهه 90 میلادی و اهمیت یافتن نبردهای هوایی و همچنین افزایش حجم تهدیدها علیه [[ جمهوری اسلامی ایران|نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران]] و در اولویت قرارگرفتن پدافند هوایی برابر تدابیر فرماندهی معظم كل قوا، طی فرمانی قرارگاه پدافند هوایی با مأموریت دفاع از هوا و فضای كشور در مقابل هر گونه تهدید هوایی و با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح كشور، در دهم شهریور ماه 1387 ش، با ساختاری متفاوت سازماندهی و تقویت شد. بعدها این روز به‌عنوان روز پدافند هوایی شناخته شد. البته باید دانست كه پیش از این، براساس تدابیر و اوامر فرماندهی معظم كل قوا در سال 1371 ش، قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص)، مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]] و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] را عهده‌دار شده بود. قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء كه در ساختار سازمانی قبلی، هدایت وكنترل عملیاتی یگان‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح را برعهده داشت، در ساختار تشكیلاتی جدید با تحویل گرفتن كامل یگان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی و اعمال فرماندهی كامل بر یگان‌های مذكور، با در اختیار گرفتن فرماندهی اطلاعات و شناسایی، شبكه راداری، موشكی، توپخانه‌ای، دیده‌بانی و سامانه‌های پشتیبانی رزمی و عمومی یگان‌های مذكور از طریق سامانه فرماندهی و كنترل پدافند هوایی (ADOC -SOC -CRC -CP )، مسئولیت كنترل عملیات هوایی كشور را برعهده داشته و كلیه جنگ افزارها و یگان‌های پدافند هوایی سپاه و ارتش نیز كمافی‌سابق تحت فرامین عملیاتی قرارگاه پدافند هوایی پدافند هوایی عمل خواهند نمود<ref>[https://www.aja.ir/portal/home/?69810/%D9%BE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A1(%D8%B5) تاریخچه پدافند هوایی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران].</ref>. | ||
==فرماندهان== | ==فرماندهان== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۱
| ارتش جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
 | |
| نام | ارتش جمهوری اسلامی ایران |
| مؤسس | امام خمینی |
| مدیر فعلی | سید عبدالرحیم موسوی |
| مدیران سابق |
|
| اهداف |
|
| وابستگی به حاکمیت | جمهوری اسلامی ایران |
| وبگاه | پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
ارتش جمهوری اسلامی ایران، در کنار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ارکان نظامی در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. این نهاد در سال 1358 ش، به فرمان امام خمینی تشکیل و روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ماه هر سال به مناسبت تشکیل آن از طرف ایشان روز ارتش نامیده شد. بر اساس اصل یکصد و چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، وظیفۀ پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی نظام مقدس جمهوری اسلامی بر عهدۀ ارتش بوده و آن متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است. در حال حاضر سید عبدالرحیم موسوی، با حکم امام خامنه‌ای از 30 مرداد ماه سال 1396 ش، فرماندهی کل ارتش جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد.
ضرورت و اهمیت
بر اساس اصل یکصد و چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ارتش جمهوری اسلامی ایران وظیفه پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی نظام مقدس جمهوری اسلامی را بر عهده دارد. همچنین طبق این اصل، ارتش جمهوری اسلامی ایران، ارتشی اسلامی، مکتبی و مردمی است که باید افرادی شایسته را به خدمت بپذیرد و به اهداف انقلاب اسلامی مؤمن و در راه تحقق آن فداکار باشد[۱].
تاریخچه
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران موضوع انحلال ارتش مطرح شد و همین امر نیز موجب نابسامانی در ارتش شد و گروهک‌های ضدانقلاب مردم را تحریک به حمله به پادگان‌های ارتش کردند و حمله‌هایی نیز از سوی این گروهک‌ها انجام شد. در چنین شرایطی امام خمینی در ۲۶ فروردین سال ۱۳۵۸ ش، در پیامی اعلام نمودند: «روز چهارشنبه ۲۹ فروردین روز ارتش اعلام می‌شود. ارتش محترم در این روز در شهرستان‌های بزرگ با ساز و برگ به رژه بپردازند و پشتیبانى خود را از جمهورى اسلامى و ملت بزرگ ایران و حضور خود را براى فداکارى در راه استقلال و حفظ مرزهاى کشور اعلام نمایند»[۲]. پس از این حکم تاریخی امام خمینی، تا سال 1377 ش، رئیس ستاد مشترک بالاترین جایگاه نظامی ارتش را در اختیار داشت و هماهنگی نیروهای سه‌گانه وقت در همین ستاد صورت میگرفت. یرای نخستین بار در سال 1377 ش، بود که فرماندۀ معظم کل قوا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، جایگاه فرماندهی کل را برای ارتش لازم دانستند و در نخستین حکم انتصاب فرماندۀ کل ارتش، خطاب به سرلشکر شهبازی آمده بود: «ارتش جمهوری اسلامی ایران چه در دوران دفاع مقدس و چه در سال‌های پس از آن به حمدالله ذخیره عظیمی از تجارب و قابلیت‌های گوناگون در خود فراهم آورده و استعدادهای درخشانی را به مرحلۀ بروز رسانده است. اکنون برای تسهیل بیشتر امور تشکیلاتی و عملیاتی ارتش، چه در زمینه ابتکارات مربوط به سازندگی و تعمیر و نگهداری ابزارها و فعالیت‌های پژوهشی آن و نوسازی بناها و کارگاه‌ها و چه در میدان آموزش و اقدام نظامی و نیز با استفاده از تجربه موفق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، لازم است فرماندهی مستقل ارتش جمهوری اسلامی ایجاد شود. لذا به موجب این حکم شما را که دارای سوابق ارزنده مدیریتی و انقلابی می‌باشید و خدمات بزرگی به ارتش کرده‌اید، به فرماندهی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم. پیشبرد سازمان ارتش در همۀ زمینه‌های موردنظر، با استفاده از عناصر کارآمد و مؤمن و انقلابی و میدان دادن به استعدادهای جوان و همکاری صمیمانه در همۀ زمینه‌ها با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وظیفه نخستین شماست»[۳].
ساختار
ارتش جمهوری اسلامی ایران متشکل از نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی و پدافند هوایی است.
نیروی زمینی (نزاجا)
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پیدایش تغییر و تحولات اساسی در بخش‌های مختلف كشور، از جمله ارتش؛ نیروهای انقلابی موجود در ارتش كه بیشتر آنان طی سال‌های گذشته نیز هدایت افراد انقلابی و مذهبی ارتش را بر عهده داشتند، با توجه به وضعیت كشور و بروز هرج و مرج در نقاط مرزی، در زمان شروع تهاجم رژیم عراق به كشورمان كه نیروهای ارتش از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار نبودند، به مقابله با دشمن متجاوز شتافتند. نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول هشت سال دفاع مقدس، 45 عملیات گسترده و مؤثر علیه نیروهای متجاوز انجام داد كه بیشتر آنها منجر به آزادسازی بخش عمده‌ای از خاك اشغال شده كشورمان شد و ضربات جبران‌ناپذیری بر پیكره ماشین جنگی عراق وارد گردید. همزمان با عملیات‌های نظامی این نیرو، كاركنان فداكار و متعهد جهاد خودكفایی آن، دوشادوش سایر نیروهای درگیر در جنگ، ضمن بازسازی و تعمیر و تدارك وسایل و قطعات آسیب‌دیده؛ منشأ خدمات بسیار ارزشمندی برای نیروهای نظامی كشور شدند و اقدام به ساخت قطعات مورد نیاز كردند. در زمینه امور آموزشی نیز اقدامات زیادی انجام گرفت تا نیروی زمینی ارتش به نیرویی منسجم و مبتنی بر علم روز درآید. اكنون با گذشت 25 سال از پایان جنگ تحمیلی؛ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با گذر از دوران سازندگی و تعمیر تجهیزات و امكانات مورد استفاده خود در جنگ، با استفاده از نیروهای متخصص و مهندسان، توانسته است كه تسلیحات و تجهیزات نظامی متعددی را طراحی و تولید كند و به مرحله خودكفایی برسد. از نظر نیروی انسانی نیز، با گزینش و استخدام نیروهای متعهد، مومن و تحصیلكرده، نیروهای آماده‌ای را جهت دفاع از كشور و نظام جمهوری اسلامی ایران تربیت كرده است[۴].
نیروی هوایی (نهاجا)
با پیدایش نشانه‌های فروپاشی رژیم پهلوی در سال 1357 ش، به‌دلیل گسل‌هایی که در نیروی هوایی در آن زمان پدید آمده بود ازجمله نارضایتی‌های درون‌سازمانی آن باعث شد که نیروی هوایی در جریان رویداد‌های انقلاب زودتر از نیروهای دیگر از رژیم پهلوی گسسته و به امواج انقلاب بپیوندد. بخصوص همافران این نیرو در هدایت افراد نیروی هوایی به‌سمت انقلاب نقش مهمی داشتند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ابتدا انتصابات شتابزده‌ای که در سطح فرماندهی نیروی هوایی صورت گرفت موج اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها را به‌دنبال داشت تا آن که در پی شروع جنگ عراق علیه ایران، این امر از ثبات نسبی بر خوردار شد. با شروع جنگ، ضروری‌ترین مسأله‌ای که به ذهن خطور می‌کرد مسأله مقابله به مثل و جلوگیری از پرواز هر چه بیشتر هواپیماهای عراقی به ایران بود . در همان روز نخست شروع جنگ، با همت فرماندهان دلیر نیروی هوایی، مثل شهید محمد جواد فکوری، نیروی هوایی توانست با به پرواز در آوردن 200 هواپیما و عبور دادن 140 فروند از آنها به داخل مرزهای عراق، پاسخ شایسته‌ای به تجاوزهای نیروی‌های عراقی داده و مانع از پروازهای بعدی آنان به داخل فضای هوایی ایران شود. از طرف دیگر در آن دوران، آماده کردن نیروهای پروازی، تعمیر و نگهداری هواپیما‌ها و تأمین قطعات یدکی نیز از جمله مسائلی بود که نیروی هوایی با آن مواجه بود و پشتیبانی ابرقدرت‌ها از عراق و تحریم علیه کشورمان نیز دو چالش عمده دیگر محسوب می‌شد. پژوهشگران غربی به این نکته اشاره کرده‌اند که نیروی هوایی ارتش ایران در دوران بعد از پیروزی انقلاب موفق شده است بسیاری از هواپیماهای خود را که بر اثر کمبود قطعات یدکی زمینگیر شده‌اند با استفاده ازقطعات یدکی تعداد دیگری از همان جنگده‌ها فعال سازند. نیروی هوایی قبل از پیروزی انقلاب دارای بیش از 450 هواپیمای جنگی پیشرفته، شامل پیشرفته‌ترین هواپیماهای شکاری آن زمان یعنی «تامکت F-14» بود و حدود پنج هزار خلبان ورزیده در اختیار داشت و در سال 1357 ش، در مقایسه با نیروی زمینی و دریایی، بسیار پیشرفته‌تر بود و در بین نیروهای هوایی جهان سوم، بی مانند بود. در حدود 76 فروند بالگرد و 15 اسکادران موشک زمین به هوا نیز این توانایی را تکمیل می‌کرد. 166 فروند «F-5»، و 190 فروند «فانتوم» و 77 فروند «تامکت» بخشی از هواپيماهای مذکور بودند.
اهداف نیروی هوایی در جنگ تحمیلی
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با داشتن سربازان زبده و کارآمد از خلبانان تا سربازان وظیفه توانست از همان لحظات اولیه شروع جنگ با طرح‌ریزی و اجرای عملیات‌های متعدد این اصل مهم را مورد توجه قرار دهد که با زمینگیر کردن هواپیماهای عراقی و کسب برتری هوایی، فرصت زمان کافی جهت حصول به اهداف ذیل را به‌دست بیاورد:
- فرصت لازم جهت سازماندهی نیروهای پراکنده سطحی و انجام طرح‌ریزی‌های اولیه پدافندی را فراهم کند.
- نیروهای سطحی از پشت جبهه به مناطق عملیاتی انتقال یابند.
- کاهش توان رزمی دشمن که باعث کاهش پوشش‌های هوایی آن شود.
- ظرفیت جنگی دشمن در دست زدن به حملات احتمالی هوایی به نقاط حساس و حیاتی کشور کاهش یابد.
جهت دستیابی به اهداف مورد نظر، نیروی هوایی با کسب برتری هوایی و به‌دست گرفتن ابتکار عملیات، موج حملات جنگده بمب‌افکن‌های خود را متوجه یگان‌های زرهی، پیاده، مکانیزه و توپخانه و قرارگاه‌های تاکتیکی، نقاط آمادی، ستون‌های نظامی و همچنین محورهای مواصلاتی نیروهای دشمن کرد. در نتیجه ارتش عراق که برای خروج از بن‌بست به‌دنبال راه مفری می‌گشت به جنگ شهر‌ها و حمله به مناطق مسکونی روی آورد و آنها را با با موشک‌های «اسکاد» مورد حمله قرار داد.
نقش نیروی هوایی در عملیات‌ها
یکی دیگر از زمینه‌های بسیار مهم وقابل بررسی اقدام‌های نیروی هوایی در دوران دفاع مقدس، نقش نیروی هوایی در عملیات‌های دریایی است که به‌خصوص پیروزی و افتخار آفرینی آن در روز هفتم آذر ماه 1359 ش، به همراه نیروی دریایی ارتش و انهدام هفت فروند از هواپیماهای شکاری، هفت فروند از ناوچه‌های موشک انداز و یک فروند ناو نیروبر هزار تُنی عراق و فرستادن آنها به قعر آب‌های خلیج فارس؛ در تاریخ دفاع مقدس ماندگار شد. در ادامه جنگ، نیروی هوایی در عملیات شکست حصر آبادان با به‌کار گرفتن هواپیماهای شکاری و عکسبرداری هوایی و شناسایی تاکتیکی قبل از اجرای عملیات بر فراز مناطق اشغالی و عقبه جبهه‌ها و به‌دست آوردن اطلاعات جامعی از توانایی و محدودیت‌ها،تجمع و تمرکز نیروها،ترکیب و ترتیب قوا، جابه‌جایی و تحرکات عراقی‌ها و در اختیار فرماندهان جنگ قرار دادن جهت اجرای این عملیات شرکت کرد که این عملیات با پیروزی کامل در مهر ماه 1360 ش، انجام شد. درعملیات طریق‌القدس که به‌منظور آزادسازی بستان و تأمین تنگه چزابه در محور بستان – سوسنگرد انجام شد، در ابتدا خلبانان نیروی هوایی، روزانه با انجام دَه‌ها سورتی پرواز، به بمباران خطوط مقدم جبهه‌ها پرداختند و سپس مأموریت‌های تأمین اطلاعات تاکتیکی، طرح‌ریزی برای تهیه آتش پشتیبانی از هوا ،قطع خطوط مواصلاتی و جدا‌سازی نیروها و پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای سطحی و انهدام مراکز تجمع دشمن برای ایجاد شکاف در خطوط مستحکم تماس و همچنین تأمین دفاع هوایی از عقبه و عمق مناطق عملیاتی و تأمین پوشش هوایی ارتفاع کم، متوسط و بالا جهت عملیات بعدی را عهده‌دار شدند. در عملیات معروف فتح‌المبین نیز نیروی هوایی نقش پدافند هوایی را بر عهده داشت و سایت‌های چهار و پنج موشکی و ایستگاه رادار دهلوان که در اختیار ارتش عراق قرار گرفته بود آزاد شد و نیروی هوایی ایران توانست 27 فروند از انواع هواپیماهای عراقی را مورد هدف قرار داده و سرنگون کند. در ادامه آن در عملیات بیت‌المقدس که با توجه به استعداد و ترکیب جدید نیروی زمینی عراق، ضرورت به‌کارگیری حجم وسیع‌تری از امکانات آفندی و پدافندی هوایی از سوی ایران به خوبی احساس می‌شد، با اتخاذ تدابیر مناسب عملیاتی و تغییر تاکتیک نیروی هوایی ایران، تمهیدات ارتش عراق خنثی شد و با انجام عملیات پشتیبانی نزدیک خلبانان ایرانی، خرمشهر آزاد شد. به طور کلی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با رشادت،دلاوری و پایمردی سربازانش در طی دوران دفاع مقدس و اهدای شهیدان، جانبازان و آزادان بسیاری در راه پاسداری از وطن و دین اسلام، توانست خدمات ارزنده‌ای را به جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد[۵].
نیروی دریایی (نداجا)
با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 1357 ش، تحول عظیمی در نیروی دریایی ایجاد و در راستای خود‌کفایی آموزشی، اعزام دانشجو بهصورت همگانی به خارج از کشور متوقف و دانشگاه علوم دریایی امام خمینی با چهار دانشکده ناوبری و فرماندهی کشتی، مهندسی برق و الکترونیک و مخابرات دریایی، مهندسی مکانیک دریایی و رشته مدیرت و کمیسر دریایی تأسیس شد. مراکز آموزش‌های تخصصی نیز در انزلی و رشت توسعه یافتند و دانشکده فرماندهی و ستاد نیروی دریایی پا گرفت. با شروع جنگ تحمیلی، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هرگز در مقابل تهاجم نیروهای عراق غافلگیر نشدند بلکه در هفتم آذر ماه 1359 با عملیات بزرگ شناور رزمی عراق و انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه و محاصره کامل دریایی بنادر بصره، فاو و ام‌القصر و محروم نمودن کامل و تا پایان جنگ به نبرد با هواپیما و بالگردهای دشمن در دریا پرداخت و در مدت هشت سال جنگ تحمیلی، نیروی دریایی 10 هزار فروند کشتی تجاری را به بنادر ایران اسکورت نمود که در این بین تنها چند صد فروند آنها مورد اصابت موشک‌های هواپیمای دشمن قرار گرفتند که کارنامه بسیار درخشانی در جنگ‌های دریایی قلمداد می‌شود و از سویی امنیت خطوط مواصلات دریایی خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند را همواره برقرار نمود. در 29 فروردین 1367، ناوگان نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در نبردی نابرابر با نیروهای دریایی و هوایی آمریکا در خلیج فارس شرکت نمود که هر چند به غرق شدن ناوشکن سهند و ناوچه جوشن انجامید ولی ضرباتی که نیروی دریایی آمریکا متحمل گردید، از جمله اصابت مین به ناوشکن ساموئل بی رابرتز، غرق شدن یک فروند کشتی لجستیکی و سرنگونی یک فروند بالگرد آمریکایی، که در نبردهای منطقه‌ای کم‌سابقه بوده است[۶].
پدافند هوایی
پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی، فرماندهی‌های مناطق پدافند هوایی، از سازمان فرماندهی پدافند هوایی حذف شده و گروه‌های پدافند هوایی بهصورت انبوه، به‌طور مستقیم در تابعیت فرماندهی پدافند هوایی قرار گرفتند. در این زمان رادار‌های متعدد و متنوع در نقاط مرتفع در سراسر كشور مستقر شده و پوشش راداری نسبی سراسر كشور فراهم گردیده و تعداد قابل توجهی رادار متحرک هم در «گروه رادار‌های تاكتیكی» جهت اعزام به مناطق درگیری احتمالی و حضور در صحنه نبرد سازماندهی شده بود. همچنین به خدمت گرفتن رادار‌های پرنده (آواكس) و تشكیل شبكه فرماندهی و كنترل پیشرفته مجهز به سامانه‌های رایانه‌ای متوقف شد و فرماندهی پدافند هوایی با آخرین سازمان مصوبه وارد جنگ شد و تعدادی از یگان‌های سازماندهی شده در طول جنگ عملیاتی شدند. تشكیل شبكه فرماندهی و كنترل و تشكیل گردان‌های دیده‌بانی و موشک‌های دوش پرتابی و اضافه شدن سامانه‌های راداری، موشكی وتوپخانه‌ای جدید و پوشش راداری نسبی سراسر كشور در ارتفاعات مختلف؛ از جمله اقدام‌هایی بود كه در طول جنگ و پس از خاتمه آن با بهره‌گیری از تجارب هشت سال دفاع مقدس به‌عمل آمد. سامانه‌های پدافند هوایی «اس - 200»، «اف‌ام 80»، و... در دهه‌های 70 تا90 شمسی به‌تدریج به ساختار جنگ‌افزاری پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران افزوده شد. در بُعد آموزش نیز به‌منظور تأمین نیازهای كاركنان تحصیلكرده و متبحر نیروی هوایی و پدافندهوایی در تخصص‌های مختلف، پس از تهیه طرح ایجاد دانشگاه هوایی و تصویب فرماندهی كل قوا و شورای عالی انقلاب فرهنگی و تلاش‌های شهید ستاری؛ دانشگاه هوایی در تاریخ 15 آبان سال1367 ش، به‌طور رسمی توسط رهبری (رئیس جمهور وقت) افتتاح شد. دانشكده مهندسی فرماندهی وكنترل هوایی این دانشگاه در رشته‌های تحصیلی مورد نیاز پدافند هوایی (كارشناسی مهندسی فرماندهی و كنترل هوایی مشتمل بر رشته‌های كنترل شكاری، عملیات موشک واطلاعات عملیات) و سایر رشته‌های تحصیلی مورد نیاز به تربیت دانشجو می‌پردازد. با توجه به تغییر راهبرد نبرد در سال‌های پایانی دهه 90 میلادی و اهمیت یافتن نبردهای هوایی و همچنین افزایش حجم تهدیدها علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و در اولویت قرارگرفتن پدافند هوایی برابر تدابیر فرماندهی معظم كل قوا، طی فرمانی قرارگاه پدافند هوایی با مأموریت دفاع از هوا و فضای كشور در مقابل هر گونه تهدید هوایی و با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح كشور، در دهم شهریور ماه 1387 ش، با ساختاری متفاوت سازماندهی و تقویت شد. بعدها این روز به‌عنوان روز پدافند هوایی شناخته شد. البته باید دانست كه پیش از این، براساس تدابیر و اوامر فرماندهی معظم كل قوا در سال 1371 ش، قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص)، مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه را عهده‌دار شده بود. قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء كه در ساختار سازمانی قبلی، هدایت وكنترل عملیاتی یگان‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح را برعهده داشت، در ساختار تشكیلاتی جدید با تحویل گرفتن كامل یگان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی و اعمال فرماندهی كامل بر یگان‌های مذكور، با در اختیار گرفتن فرماندهی اطلاعات و شناسایی، شبكه راداری، موشكی، توپخانه‌ای، دیده‌بانی و سامانه‌های پشتیبانی رزمی و عمومی یگان‌های مذكور از طریق سامانه فرماندهی و كنترل پدافند هوایی (ADOC -SOC -CRC -CP )، مسئولیت كنترل عملیات هوایی كشور را برعهده داشته و كلیه جنگ افزارها و یگان‌های پدافند هوایی سپاه و ارتش نیز كمافی‌سابق تحت فرامین عملیاتی قرارگاه پدافند هوایی پدافند هوایی عمل خواهند نمود[۷].
فرماندهان
تا پیش از سال 1377 ش، ارتش جمهوری اسلامی ایران زیر نظر رئیس ستاد مشترک بود که فرماندهان آن عبارت بودند از:
- شهید سپهبد ولی‌الله قرنی؛
- شهید سرلشکر ولی‌الله فلاحی؛
- سرلشکر محمدهادی شادمهر؛
- سرلشکر ناصر فربد؛
- سرلشکر محمدحسین شاکر؛
- سرلشکر قاسمعلی ظهیرنژاد؛
- سرتیپ اسماعیل سهرابی؛
- سرلشکر علی شهبازی.
از مهرماه سال 1377 ش، فرمانده معظم کل قوا حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، جایگاه فرماندهی کل را برای ارتش لازم دانستند که فرماندهان از آن زمان تاکنون عبارتند از[۸]:
- امیر سرلشکر علی شهبازی از ۸ مهرماه سال ۱۳۷۷ ش، تا ۱ خردادماه سال ۱۳۷۹ ش؛
- امیر سرلشکر محمد سلیمی از سال 1379 ش، تا 1384 ش؛
- سرلشکر عطاء‌الله صالحی از سال 1384 ش، تا سال 1396 ش؛
- سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی از 30 مردادماه سال 1396 ش.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ آشنایی با ارتش جمهوری اسلامی ایران، همشهری آنلاین.
- ↑ ارتش و جایگاه آن در جمهوری اسلامی ایران، بصیرت.
- ↑ فرماندهان ارتش پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه کسانی بودند؟، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ تاریخچه نیروی زمینی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ تاریخچه نیروی هوایی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ تاریخچه نیروی دریایی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ تاریخچه پدافند هوایی، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ فرماندهان ارتش پس از پیروزی انقلاب اسلامی چه کسانی بودند؟، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
منابع
- آشنایی با ارتش جمهوری اسلامی ایران، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 25 خردادماه 1392 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 14 آبان‌ماه 1403 ش.
- ارتش و جایگاه آن در جمهوری اسلامی ایران، بصیرت، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین ماه 1399 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 14 آبان‌ماه 1403 ش.
- تاریخچه ارتش جمهوری اسلامی ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 14 آبان‌ماه 1403 ش.