پیش‌نویس:مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی (ACRPS)، یک نهاد تحقیقاتی مستقل و برجسته است که به پیشبرد علم در علوم اجتماعی و انسانی در جهان عرب، از جمله مسائل اسلامی، اختصاص دارد. این مرکز در سال ۲۰۱۰ تأسیس شده و دفتر مرکزی آن در دوحه، قطر مستقر است. مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی با گسترش حضور خود، دفاتری اضافی در بیروت، لبنان و سازمان‌های خواهر در تونس و واشنگتن دی‌سی تأسیس کرده‌است.

ساختار سازمانی و حکمرانی

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی تحت نظر هیئت مدیره‌ای متشکل از دانشگاهیان و اندیشمندان عرب نظارت می‌شود. مدیر کل بنیان‌گذار این مرکز، عزمی بشاره، یک دانشگاهی و سیاستمدار فلسطینی است. این مرکز به عنوان یک مؤسسه غیرانتفاعی خصوصی فعالیت می‌کند که به‌طور انحصاری بر روی اهداف آموزشی، تحقیقاتی و خدمات عمومی تمرکز دارد.

تمرکز تحقیقاتی و فعالیت‌ها

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی بر روی جنبه‌های مختلف علوم اجتماعی، علوم اجتماعی کاربردی، تاریخ منطقه‌ای و امور ژئواستراتژیک تمرکز می‌کند. اهداف اصلی آن شامل:

1. انجام و توسعه تحقیقات
2. تولید انتشارات
3. سازماندهی پروژه‌ها و رویدادهای مرتبط با جهان عرب

در حالی که این مرکز عمدتاً به زبان عربی فعالیت می‌کند، همچنین به زبان انگلیسی منتشر می‌کند تا به مخاطبان گسترده‌تری دست یابد. علاوه بر این، مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی به‌طور عمیق با مسائل اسلامی از طریق تحقیقات و انتشارات خود درگیر است. این مرکز به بررسی تقاطع اسلام با دینامیک‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی معاصر در جهان عرب می‌پردازد. این مرکز آثارهایی منتشر کرده است که به‌طور انتقادی نقش میراث اسلامی را در شکل‌دهی رفتار سیاسی و ارزش‌های اجتماعی تحلیل می‌کند. به عنوان مثال، بحث‌های مربوط به میراث فرهنگی عربی-اسلامی اغلب تأثیر آن بر ساختارهای سیاسی و رفتارهای فردی در جوامع عربی را مورد تأکید قرار می‌دهد.

پروژه‌ها و برنامه‌های کلیدی

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی تعدادی پروژه و برنامه مهم را میزبانی می‌کند:

1. شاخص نظر عرب (AOI): این پروژه که در سال ۲۰۱۱ راه‌اندازی شد، نظرسنجی‌هایی در کشورهای عربی برای سنجش نظر عمومی در زمینه مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی انجام می‌دهد.
2. جایزه عربی برای علوم اجتماعی و انسانی: یک برنامه سالانه که بورس‌های تحصیلی را شناسایی و تشویق می‌کند و جوایزی به دانشمندان معتبر و محققان جوان اهدا می‌کند.
3. واحد ترجمه کتاب ترجمان: این ابتکار به منظور دسترسی پژوهشگران عرب به آثار معاصر با کیفیت بالا از نویسندگان غیر عرب در زمینه‌های مختلف، از جمله اقتصاد، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و فرهنگ طراحی شده است.
4. مؤسسه دوحه برای تحصیلات تکمیلی (DI): این مؤسسه که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شده، تحصیلات تکمیلی در علوم اجتماعی، انسانی و مدیریت عمومی ارائه می‌دهد و از سال ۲۰۱۵ فعالیت خود را آغاز کرده است.

انتشارات

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی سوابق گسترده‌ای در انتشارات دارد، از جمله:

1. کتاب‌هایی در زمینه‌های مختلف مرتبط با جامعه و سیاست عربی
2. سه نشریه علمی عربی: عمران، تبیین و سیاست عربی
3. انتشارات الکترونیکی موجود در وب‌سایت ACRPS، شامل تحلیل‌های سیاست، تحلیل‌های موردی، نقد کتاب و تفسیرها.

رویدادها و کنفرانس‌ها

این مرکز دو کنفرانس اصلی سالانه را سازماندهی می‌کند:

1. کنفرانس سالانه علوم اجتماعی و انسانی که معمولاً در مارس برگزار می‌شود و دو موضوع تحقیقاتی را هر سال مورد توجه قرار می‌دهد.
2. کنفرانس سالانه مراکز تحقیقاتی مطالعات استراتژیک و سیاست در جهان عرب که معمولاً در دسامبر برگزار می‌شود و مراکز تحقیقاتی، مطالعات سیاست و مؤسسات تحلیل استراتژیک از سراسر منطقه عربی را گرد هم می‌آورد.

علاوه بر این رویدادهای سالانه، ACRPS به‌طور منظم میزبان کنفرانس‌ها، سمپوزیوم‌ها و سخنرانی‌های دیگر در موضوعات مختلف مرتبط با جهان عرب است.

ایندکس آرای عرب

شاخص نظر عرب که توسط مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی راه‌اندازی شده، نظرسنجی‌هایی انجام می‌دهد که نظر عمومی درباره مسائل مختلف، از جمله مسائل مرتبط با اسلام را سنجش می‌کند. این پروژه بینش‌هایی را درباره چگونگی تأثیر اعتقادات اسلامی بر نگرش‌های سیاسی و رفتارهای اجتماعی در میان جمعیت‌های مختلف عربی ارائه می‌دهد. یافته‌ها به زمینه‌سازی مشارکت عمومی با اصول اسلامی در ارتباط با مسائل اجتماعی-سیاسی معاصر کمک می‌کند.

همکاری علمی و شبکه‌سازی

مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی موفق به برقراری تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌هایی برای همکاری‌های علمی با چندین مؤسسه و دانشگاه تحقیقاتی عرب و بین‌المللی شده است. این همکاری به ایجاد و حفظ یک شبکه قوی از پژوهشگران عرب کمک می‌کند که به پیشرفت اجتماعی متعهد هستند و باعث ایجاد پل ارتباطی بین مؤسسات دانشگاهی عرب و سایر مؤسسات در سطح جهانی می‌شود.

این مرکز همچنین با مؤسسات دانشگاهی مختلف همکاری می‌کند تا پژوهش در زمینه مسائل اسلامی را تقویت کند. با ایجاد مشارکت با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، هدف آن ایجاد یک شبکه قوی از پژوهشگران است که بر درک پیچیدگی‌های اسلام در جامعه مدرن تمرکز دارند. این همکاری معمولاً به انتشار مشترک مقالات و برگزاری کنفرانس‌ها می‌انجامد که به بررسی بیشتر تفکر اسلامی و تأثیرات آن بر سیاست عمومی می‌پردازد.

چالش‌ها و جهت‌گیری‌های آینده

با وجود دستاوردهای خود، زمینه مطالعات سیاست عمومی در جهان عرب، از جمله مؤسساتی مانند مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی ، با چالش‌های متعددی روبروست:

1. زمینه سیاسی و عملکرد پایین در زمینه دموکراسی و آزادی بیان در بسیاری از کشورهای عربی
2. محدودیت آزادی‌های دانشگاهی در مؤسسات آموزش عالی
3. دشواری‌ها در تولید دانشجویانی با سطوح بالا از مهارت‌های انتقادی، منطقی و تحلیلی
4. دسترسی محدود به داده‌ها، عدم وجود آن‌ها و عدم قابلیت اعتماد آن‌ها.

در مواجهه با مسائل اسلامی، مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی با چالش‌های زیر نیز روبروست:

1. حساسیت فرهنگی: پژوهش در موضوعات اسلامی نیازمند درک حساسی از فرهنگ‌های چندگانه در جوامع متنوع عربی است.
2. زمینه سیاسی: اقلیم سیاسی در بسیاری از کشورهای عربی ممکن است گفت‌وگوی آزاد در مورد مسائل اسلامی، به‌ویژه مسائلی که به نقد هنجارها یا مقامات موجود می‌پردازند، محدود کند.
3. نیاز به مطالعات تجربی: در این حوزه، درخواست‌هایی در دانشگاه‌های عربی برای انجام مطالعات تجربی بیشتر وجود دارد که ادعاهای نظری درباره تأثیر اسلام بر رفتار سیاسی را تأیید کند و نه صرفاً بر اساس ادعاهای هنجاری.

برای مقابله با این چالش‌ها و توسعه بیشتر مطالعات سیاست عمومی در این منطقه، پیشنهاداتی شامل موارد زیر است:

1. افزایش آزادی‌های دانشگاهی برای تولید و انتشار پژوهش‌های با کیفیت
2. تأمین مالی بیشتر برای پژوهش‌های سیاست عمومی به منظور ارتقای مشارکت پژوهشگران عرب در تولید نظریه و دانش
3. تشویق به مشارکت در مباحث جهانی سیاست عمومی از طریق انتشار هدفمند در نشریات معتبر بین‌المللی.

نتیجه‌

در نتیجه، مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی نقش حیاتی در پیشبرد تحقیق در علوم اجتماعی و انسانی در جهان عرب ایفا می‌کند. از طریق ابتکارات، انتشارات و برنامه‌های علمی مختلف خود، مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی به توسعه مطالعات سیاست و تحقیقات در این منطقه به طور چشمگیری کمک می‌کند، در حالی که همچنین با چالش‌هایی روبروست که نیاز به توجه مداوم و راه‌حل‌های استراتژیک دارند.