فاطمه بنت محمد (زهرا): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
فاطمه(س) دارای چند کنیه است که معروفترین آنها ام ابیها، ام الائمه، ام الحسن، ام الحسین و ام المحسن می‌باشد. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۳۲؛ قمی، بیت الاحزان، ص۱۲</ref> | فاطمه(س) دارای چند کنیه است که معروفترین آنها ام ابیها، ام الائمه، ام الحسن، ام الحسین و ام المحسن می‌باشد. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۳۲؛ قمی، بیت الاحزان، ص۱۲</ref> | ||
=معنی فاطمه= | |||
پیامبر اکرم (ص) نام ایشان را فاطمه گذشتند. کلمه فاطمه اسم فاعل است که از مصدر "ف ط م" گرفته شده ؛ فَطمَ در زبان عربی به معنی بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمده‌است. در مورد علت این نامگذاری در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است: | |||
<big>إنّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَطمَ ابْنَتِی فاطِمَة وَ وُلدَها وَمَنْ أَحَبًّهُمْ مِنَ النّارِ فَلِذلِک سُمّیتْ فاطِمَة</big> خداوند دخترم فاطمه و فرزندانش و هر کس که آنها را دوست داشته باشد را از آتش دوزخ جدا کرده است به این دلیل او فاطمه نامیده شده است. <ref>کنز العمال ج۶ ص۲۱۹ ؛ الصواعق المحرقة ۹۶</ref> | |||
در جایی دیگر دلیل گذاشتن نام فاطمه را این گونه بیان کردند که از هر گونه بدی جدا و بریده شده است. <ref>ترجمه مسند فاطمه زهرا سلام الله علیها،ص ۲۵</ref> | |||
=ولادت حضرت فاطمه زهرا (س)= | =ولادت حضرت فاطمه زهرا (س)= | ||
نسخهٔ ۷ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۱۱
| نام | حضرت فاطمه زهرا(س) |
|---|---|
| کنیه | ام ابیها• ام الائمه• ام الحسن• ام الحسین• ام المحسن |
| القابب | زهرا • بتول • صدیقه • طاهره • راضیه • مرضیه • مبارکه • بتول • سیده نساء العالمین • کوثر |
| ولادت | بیستم جمادی الاخر • پنج سال پس از بعثت |
| پدر | حضرت محمد صلی الله علیه و آله |
| مادر | ام المؤمنین خدیجه کبری (سلام الله علیها) |
| مدت امامت | |
| طول عمر | اختلافی: نظر رایج شیعه: ۱۸ - ۱۹ سال |
| زادگاه | مکه |
| تاریخ شهادت | |
| علت شهادت | وارد شدن ضربه به پهلوی حضرت در حمله به خانه ایشان |
| قاتل | توسط مهاجمان به خانه ایشان |
| مدفن | مدینه• قبرستان بقیع • ناشناخته |
حضرت فاطمه زهرا (ع) (۵ بعثت - ۱۱ قمری)، دختر گرامی پیامبر اسلام (ص) و حضرت خدیجه، همسر امام علی[۱] (ع) و مادر امام حسن (ع) و امام حسین[۲] (ع) است.
حضرت فاطمه (س) در دین اسلام جایگاه بسیاری رفیعی دارد و به ویژگی های متعددی ممتاز است. آن حضرت معصومه است و یازده نفر از ائمه شیعه از نسل آن حضرت هستند. سوره و آیاتی از قرآن کریم همچون سوره کوثر، سوره انسان، آیه تطهیر و آیه مودت در حق آن حضرت و همسر و فرزندانش نازل گردیده و ایشان به عنوان اهل بیت رسول خدا (ص) خوانده شده اند. مطابق با روایتی از پیامبر اکرم (ص)، دوستی و دشمنی با حضرت فاطمه به منزله دوستی و دشمنی با پیامبر است و در روایتی دیگر آن حضرت را سیدة نساء العالمین (بزرگ بانوی زنان جهانیان) نامیده است.
حضرت فاطمه (س) پس از رحلت پیامبر اسلام از حق خلافت همسرش که به تعیین الهی بود به شدت دفاع نمود و در جریان هجوم عمر بن خطاب[۳] به خانه‌اش (به هواداری از خلافت ابوبکر[۴])، به شهادت رسید.
القاب حضرت فاطمه زهرا (س)
از القاب او زهرا، صدیقه، طاهره، راضیه، مرضیه، مبارکه، بتول است که در بین آنها، زهرا از شهرت بیشتری برخوردار است که گاه با نام او همراه می‌آید (فاطمه زهرا) و یا به صورت ترکیب عربی فاطمةُ الزهراء می‌آید. زهرا که بیشتر از فاطمه متداول است، در لغت به معنای درخشنده، روشن است.[۵] بنا بر روایتی نام وی در آسمانها منصوره است. [۶]
فاطمه(س) دارای چند کنیه است که معروفترین آنها ام ابیها، ام الائمه، ام الحسن، ام الحسین و ام المحسن می‌باشد. [۷]
معنی فاطمه
پیامبر اکرم (ص) نام ایشان را فاطمه گذشتند. کلمه فاطمه اسم فاعل است که از مصدر "ف ط م" گرفته شده ؛ فَطمَ در زبان عربی به معنی بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمده‌است. در مورد علت این نامگذاری در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است: إنّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَطمَ ابْنَتِی فاطِمَة وَ وُلدَها وَمَنْ أَحَبًّهُمْ مِنَ النّارِ فَلِذلِک سُمّیتْ فاطِمَة خداوند دخترم فاطمه و فرزندانش و هر کس که آنها را دوست داشته باشد را از آتش دوزخ جدا کرده است به این دلیل او فاطمه نامیده شده است. [۸]
در جایی دیگر دلیل گذاشتن نام فاطمه را این گونه بیان کردند که از هر گونه بدی جدا و بریده شده است. [۹]
ولادت حضرت فاطمه زهرا (س)
در منابع شیعه و اهل سنت در مورد چگونگی انعقاد نطفه فاطمه روایاتی وجود دارد، که قائل هستند رسول خدا به دستور خدا چهل شب از خدیجه کناره گرفت و پس از ۴۰ روز عبادت و روزه‌داری و سپس با رفتن به معراج و خوردن از طعام یا میوه بهشتی، نزد خدیجه آمد و نور فاطمه در وجود خدیجه قرار گرفت. [۱۰]
مکان تولد فاطمه، مکه و در خانه پیامبر (ص) بوده است. اما درباره تاریخ ولادتش در منابع شیعه و سنی، اختلاف نظر وجود دارد. اهل سنت ولادت وی را پنج سال پیش از بعثت رسول خدا (ص) و در سال تجدید بنای کعبه نوشته‌اند. [۱۱] اما کلینی در کافی می‌گوید: ولادت فاطمه پنج سال پس از بعثت روی داد. [۱۲]
یعقوبی می‌نویسد: سن فاطمه در هنگام وفات (شهادت) ۲۳ سال بود. [۱۳] بنابراین، ولادت او باید در سال بعثت رسول خدا(ص) بوده باشد. این قول مطابق نظر شیخ طوسی[۱۴] است که سن فاطمه را هنگام ازدواج با علی (پنج ماه پس از هجرت) ۱۳ سال می‌داند. [۱۵]
در تقویم شیعه روز ۲۰ جمادی‌الثانی روز ولادت زهرا(س) است. این روز را امام خمینی روز زن نامید. [۱۶] و در تقویم ایرانیان به نام روز زن (همچنین روز مادر) ثبت شده است. [۱۷]
دوران کودکی و هجرت به مدینه
فاطمه (س)، در خانه پدرش رسول خدا (ص) و تحت تعلیم و تربیت دینی وی پرورش یافت. [۱۸] دوره کودکی او -که دوره نضج گرفتن اسلام و محدودیت‌های ایجاد شده مشرکان بر مسلمانان است- دوره سراسر آزمایش و شکنجه برای مسلمانان است. [۱۹] در این دوره، محاصره اقتصادی و اجتماعی در درّه خشک و سوزان شعب ابی طالب اتفاق افتاد که با گرسنگی و تشنگی و رنج همراه بود. مرگ عزیزان فاطمه (س) نیز در این دوره بود: مادرش خدیجه (س) و همچنین عموی پیامبر (ص) ابوطالب به عنوان اصلی‌ترین حامی پیامبر (ص) در سال دهم (عام الحزن)رخ داد. در همین دوره بود که به دلیل حمایت‌های فاطمه (س) از پدرش و دلجویی‌هایش از وی، پیامبر (ص) به وی لقب ام ابیها داد که نشان از مقام و منزلت وی نزد پیامبر (ص) دارد. [۲۰]
در همین دوره هجرت مسلمانان از مکه به مدینه صورت گرفت که این هجرت بعدها مبدأ تاریخ مسلمانان گردید. [۲۱] پس از اینکه پیامبر (ص) به مدینه رفت، خانواده‌اش نیز عازم آنجا شدند. بلاذری می‌نویسد: زید بن حارثه و ابو رافع مأمور همراهی فاطمه (س) و ام‌کلثوم دختر پیامبر (ص) بودند. [۲۲] اما ابن هشام نوشته است عباس بن عبدالمطلب مأمور بردن او بود. [۲۳]
در مقابل این سندها یعقوبی که او نیز از تاریخ نویسان طبقه اول است، می‌نویسد: علی بن ابی طالب (ع) او را به مدینه آورد. [۲۴] روایتهای شیعی نوشته یعقوبی را تایید می‌کنند. [۲۵] از جمله اینها شیخ طوسی است که در امالی آورده است پیامبر (ص) در قباء مانده بود و داخل مدینه نمی‌شد و می‌گفت داخل شهر نمی‌شوم تا اینکه پسر عمویم (یعنی علی بن ابی طالب (ع)) و دخترم بیایند. طبق نوشته وی علاوه بر فاطمه (س)، مادر امام علی یعنی فاطمه بنت اسد و فاطمه دختر زبیر بن عبدالمطلب (و به قولی ضباعة دختر زبیر[۲۶]) نیز با همراهی امام علی (ع) هجرت کرده‌اند. [۲۷]
در هر حال، هنگامی که زهرا و ام کلثوم با سرپرست خود سوار شدند و کاروان آماده حرکت بود، حویرث بن نقیذ، از دشمنان محمد (ص) که پیوسته بدگوی او بود نزد آنان می‌آید و شتر آنان را آسیبی می‌زند. شتر میرمد و فاطمه و ام کلثوم بر زمین میافتند. ابن هشام و دیگر مورخان از آسیبی که فاطمه (س) از این صدمه دیده است نامی نبرده اند، لکن پیداست که دختر پیغمبر از این حادثه بیرنج نمانده است. [۲۸]
خواستگاری و ازدواج حضرت فاطمه زهرا (س)
فاطمه (س) خواستگاران زیادی داشته است و بسیاری از بزرگان و یاران پیامبر (ص) از جمله عمر، ابوبکر، عبدالرحمن بن عوف و... از فاطمه (س) خواستگاری کردند که پیامبر (ص) نپذیرفت. [۲۹] و در پاسخ آنان گفت: فاطمه خردسال است و چون علی (ع) او را از پیامبر (ص) خواستگاری کرد، پذیرفت. [۳۰] و به فاطمه فرمود: زوّجتکِ أقدم الاُمة اسلاماً، تو را به همسری اولین مسلمان درآوردم. [۳۱] همچنین گروهی از مهاجران، فاطمه (س) را از پیامبر (ص) خواستگاری کردند. [۳۲] و پیامبر (ص) فرمود: کار ازدواج دخترم فاطمه با خداست نه دیگری، اگر او بخواهد و صلاح بداند، چنان خواهد کرد و من در انتظار قضای الهی هستم (انی انتظربها القضاء). [۳۳]
ازدواج فاطمه (س) با علی (ع) در سال دوم هجری [در مدینه][۳۴] صورت گرفت. کابین دختر پیغمبر ۴۰۰ درهم یا اندکی بیشتر و یا کمتر بود که امام علی (ع)، یکی از وسایلش را فروخت و این پول را به دست آورد. بهای آنرا نزد پیغمبر آوردند. رسول خدا بی‌آنکه آن را بشمارد، اندکی از پول را به بلال داد و گفت: با این پول برای دخترم بوی خوش بخر! سپس مانده را به ابوبکر داد و گفت: با این پول آنچه را دخترم بدان نیازمند است آماده ساز. عمار یاسر و چند تن از یاران خود را با ابوبکر همراه کرد تا با صلاحدید او جهاز زهرا را آماده سازند. شیخ طوسی فهرست این وسایل را در کتاب امالی خود ذکر کرده است. [۳۵]
پانویس
- ↑ ر.ک:مقاله امام علی
- ↑ ر.ک:مقاله امام حسین
- ↑ ر.ک:مقاله عمر
- ↑ ر.ک:مقاله ابوبکر
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص ۳۳
- ↑ معانی الأخبار، النص، ص: ۳۹۶
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۳۲؛ قمی، بیت الاحزان، ص۱۲
- ↑ کنز العمال ج۶ ص۲۱۹ ؛ الصواعق المحرقة ۹۶
- ↑ ترجمه مسند فاطمه زهرا سلام الله علیها،ص ۲۵
- ↑ محلاتی، زندگانی حضرت فاطمه ودختران آن حضرت، صص ۸-۷
- ↑ آیتی، چکیده تاریخ پیامبر اسلام، ص۳۵
- ↑ کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۵۳۰
- ↑ احمد بن ابی یعقوب(ابن واضح یعقوبی)، تاریخ یعقوبی، ترجمه: محمدابراهیم آیتی، ج۱، ص۵۱۲
- ↑ ر.ک:مقاله شیخ طوسی
- ↑ آیتی، چکیده تاریخ پیامبر اسلام، صص۳۶-۳۵. (به نقل از مصباح المتهجد، ص۵۶۱)
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۱۶
- ↑ مصوبه دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۳۵
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، صص۳۹-۳۶
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، صص ۴۵-۳۹
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۲
- ↑ انساب الاشراف، ص۴۱۴و۲۶۹؛ به نقل شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۲
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۲۹؛ به نقل شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۲
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۳۱؛ به نقل شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۳
- ↑ شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۳
- ↑ ر.ک:مقاله زبیر
- ↑ الطوسی، الامالی، تحقیق و تصحیح: بهراد الجعفری، علی اکبر الغفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش، صص ۶۹۴-۶۹۵
- ↑ ابن هشام، ج۴، ص۳۰؛ به نقل شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ص۴۳-۴۲
- ↑ ابن سعد، طبقات، ح۸، ص۱۱
- ↑ نسایی، سنن نسایی، ح۶، ص۶۲
- ↑ شفیعی شاهرودی، سلسله موضوعات الغدیر علامه امینی، ج۸(صدّیقه طاهره، فاطمه زهرا)، ص۶۰
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰
- ↑ قزوینی، فاطمة الزهراء از ولادت تا شهادت، ص۱۹۱
- ↑ آیتی، چکیده تاریخ پیامبر اسلام، ص۳۵
- ↑ امالی، ج ۱، ص ۳۹؛ به نقل شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، صص ۵۸-۵۹