راغب اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:راغب اصفهانی.jpg |جایگزین=شیخ صدوق|بندانگشتی|راغب اصفهانی]] | <div class="wikiInfo">[[پرونده:راغب اصفهانی.jpg |جایگزین=شیخ صدوق|بندانگشتی|راغب اصفهانی]] | ||
| خط ۳۲: | خط ۴: | ||
!نام | !نام | ||
!ابوالقاسم حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی | !ابوالقاسم حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی | ||
|- | |- | ||
|زادروز | |زادروز | ||
| خط ۴۴: | خط ۱۳: | ||
|وفات | |وفات | ||
|۵۰۲قمری | |۵۰۲قمری | ||
|- | |- | ||
|محل زندگی | |محل زندگی | ||
|اصفهان بغداد | |اصفهان بغداد | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|ابو منصور جبان، ابوالعباس ضبّی (احمد بن ابراهیم)، ابوالقاسم ابن ابی العلاء | |ابو منصور جبان، ابوالعباس ضبّی (احمد بن ابراهیم)، ابوالقاسم ابن ابی العلاء | ||
|- | |- | ||
|دین | |دین | ||
نسخهٔ ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۵۰
| نام | ابوالقاسم حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی |
|---|---|
| زادروز | نیمه اول قرن چهارم |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | ۵۰۲قمری |
| محل زندگی | اصفهان بغداد |
| اساتید | ابو منصور جبان، ابوالعباس ضبّی (احمد بن ابراهیم)، ابوالقاسم ابن ابی العلاء |
| دین | اسلام |
| مذهب | اهل سنت |
| آثار | مفردات الفاظ القرآن، الذریعه الی مکارم الشریعه، تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین، محاضرات الادباء، جامع التفسیر،... |
حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی،معروف به سید سیراب(درگذشته ۵۰۲ قمری) لغت‌شناس و از ادیبان و حکیمان اهل اصفهان بود. وی از بزرگترین دانشمندان ایرانی است که در دوران آل بویه در سده چهارم که اصفهان در اوج تمدن اسلامی و علم بوده‌است. برخی با استناد به بسیاری روایت‌هایش از خاندان اهل بیت(ع)[۱] و امیرالمؤمنین خواندن علی بن ابی‌طالب وی را علوی خوانده‌اند.
راغب اصفهانی[ ادیب، لغوى، شاعر، مفسر، محدث، متکلم و فقیه قرن چهارم و پنجم قمری است. از مهمترین آثار او کتاب ارزشمند مفردات الفاظ القرآن است.
زندگی‌نامه راغب اصفهانی
دانشمند بزرگ و قرآن‌پژوه سترگ راغب اصفهانی، حسین بن محمد بن مفضل در قرن پنجم و به گفته برخی در قرن ششم می‌زیسته است. در کتاب‌های شرح‌حال‌نگاری، نام او کمتر برده شده است و اگر در جایی یادی از او شده، تنها به عنوان قرآن‌پژوه و ادب‌شناس و با ذکر مؤلفات او آمده، بدون آنکه شرح حال او را ذکر کنند. بی‌گمان وی اصفهانی بوده و در این شهر دیده به جهان گشوده و کسانی چون ابومنصور جُبان، محمد بن علی رازی، دانشمند ادیب و واژه‌شناس (م ۴۱۶ ق. هـ) از اساتید او شمرده می‌شده‌اند. (ابن جُبان به گفته یاقوت یکی از حسنات ری بوده است. اهل فن از محضرش استفاده می‌جستند. وی به اصفهان در آمده و به نقل روایت پرداخته. در لغت تصنیفی بزرگ به نام الشامل دارد. وی در بادی امر از ندیمان صاحب بن عباد (م ۳۸۵) بوده، سپس از او کناره گرفت و به سال ۴۱۶ در گذشت.) [۲]
پس از چندی از اصفهان به بغداد مهاجرت می‌کند و احتمالاً به شهرهای مسیر راه رفته و از دانشمندان آن دیار بهره برده است، اما با همه اینها پرسش‌های بسیار درباره سال تولد و وفات او مطرح است. سیوطی او را مُفضل بن محمد، و بیهقی او را حسن بن مفضل می‌خواند و در نوشته‌های دیگر حسین بن محمد بن مفضل خوانده شده است. [۳]
در مورد انتساب او به شهر اصفهان، فضل بن سعد بن مافروخی در محاسن اصفهان او را در زمره طبقه ادبای متقدم این شهر بر شمرده است. راغب خود در محاضرات الادبابه اصفهان توجه خاصی نشان داده است، ولی بر اساس گزارش اسماعیل پاشا در کتاب هدیة العارفین ذیل کتاب کشف الظنون و محمدباقر خوانساری در روضات الجنات محل اقامت و وفات او شهر بغداد بوده است. [۴]
این اقامت به درازا کشیده تا جایی که از او به عنوان اصفهانی‌الاصل، نزیل بغداد یاد شده است. [۵] جالب اینکه ابونعیم اصفهانی (م. ۴۳۰ ق.) که همشهری وی می‌باشد در تاریخ بغداد (معجم الادباء) و حلیة الاولیاء، سخنی نیاورده است، دیگر همشهریان او مانند: ابوالفرج اصفهانی، نیز اهتمامی برای معرفی و ذکر حیات و آثار او نداشته‌اند. یاقوت حموی در معجم البلدان که درباره شهر اصفهان و شخصیت‌های این شهر نوشته، سخنی از راغب به میان نیاورده است.
آثار راغب اصفهانی
- اخلاق الراغب
- افانین البلاغه یا مجمع‌البلاغة
- الایمان والکفر
- الذریعه الی مکارم الشریعه، در تصوف و اخلاق
- المحاضرات یا محاضرات الادباء و محاورات الشعراء و البلغاء
- المعانی الاکبر
- تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین، در معرفت نفس
- درة التاویل فی متشابه التنزیل
- رساله فی فوائد القرآن
- المفردات یا المفردات فی غریب القرآن، شامل لغات قرآن [۶]
اقوال در مورد در گذشت راغب اصفهانی
درباره تاریخ در گذشت او نیز تفاوت اقوال آن را نزدیک به یک سده نشان می‌دهد. سیوطی در بغیة الوعاه گفته که وفات او در اوائل سده پنجم (یعنی حدود - ۴ - ۴۱۰) است، در حالی که کشف الظنون وفات او را در سنه ۵۰۲ آورده است و این نظر را بروکلمان، زرکلی، خوانساری و شیخ عباس قمی و آغا‌بزرگ تهرانی ذکر کرده‌اند. [۷]
برخی از محققان معاصری که درباره حیات راغب تحقیق کرده، انکار کرده‌اند که راغب در سال ۵۰۲ وفات کرده باشد، خصوصاً در حالی که ابوحامد غزالی (م ۵۰۵) کتاب الذریعة الی مکارم الشریعه او را نیک می‌شمرده و با خود در سفرها حمل می‌کرده، و از سال ۴۸۸ از بغداد کوچ کرده، بعید است. که در آن تاریخ طبق این گفته در جوانی راغب سازگار است، این کتاب را در اختیار داشته باشد. حتماً باید راغب پیش از این می‌زیسته و فوت کرده باشد. ذهبی (م ۸) راغب را در سنه ۴۵۰ گویی زنده می‌دانسته و او را در ضمن طبقه ۲۴ شمرده است و بعد می‌نویسد: لم اظفر له بوفاة و لا ترجمة، و محتمل است که در آن وقت زنده بوده باشد. [۱۴]
بدون شک نمی‌تواند راغب در سال ۵۰۲ فوت کرده باشد، زیرا در مصادر قدیمی قریب به عصر راغب، نصی بر این تاریخ یافت نشده و حاجی خلیفه که این خبر را گفته و دیگران نقل و تبعیت کرده‌اند، از کلام سیوطی برگرفته، با اینکه سیوطی گفته است که وی در اوائل سده پنجم فوت کرده است.
از سوی دیگر، راغب در برخی آثار خود بر ملاقات با بعضی معاصرین صاحب بن عباد (م ۳۸۵ ق.) مانند ابوالقاسم بن ابی‌العلاء و عبدالصمد بن بابک تصریح کرده و ممکن نیست این ملاقات تا اوائل قرن ششم ادامه یافته باشد. وانگهی تاریخ کتابت برخی آثار راغب، مانند مفردات در سال ۴۰۹ را نشان می‌دهد که باز با فوت ۵۰۲ نمی‌سازد، با اینکه کتاب الذریعه را پیش از مفردات نوشته و در مفردات به آن اشاره می‌کند. [۸] البته در حاشیه برخی نسخه‌های مفردات آمده که این کتاب به خط راغب اصفهانی است که در هلال ماه رجب از سال ۳۴۳ در قصبه اصفهان به دنیا آمده و در ربیع‌الاخر سال ۴۱۲ فوت کرده است. اما مشکل این تاریخ، مجهول بودن کاتب و متاخر بودن تاریخ کتابت نسخه است. [۹]
پانویس
- ↑ ر.ک:مقاله اهل بیت (ع)
- ↑ صادقی، محسن، بزرگان ری، بخش دوم، ص۱۹۳ - ۱۹۴. تهران، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۲ ش.
- ↑ سیوطی، جلال‌الدین، بغیة الوعاه، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج۸، ص۱۰۰
- ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۵، ص۳۱۱
- ↑ صاحب مفردات الفاظ القرآن بایگانی‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine سازمان دارالقرآن الکریم
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، تفسیر الراغب الاصفهانی، ج۱، ص۵۲
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات راغب، ص۵۴
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، تفسیر الراغب الاصفهانی، ج۱، ص۶۰