فتح مکه: تفاوت میان نسخه‌ها

نقض [[صلح حدیبیه]] از طرف [[قریشیان]]، می تواند علت اصلی فتح مکه باشد. داستان صلح حدیبیه از این قرار بود که در سال ششم هجری قمری پس از سه جنگ [[بدر]]،احد و [[خندق]]، مسلمانان و مشرکان در جایی به نام [[حدیبیه]] قرار داد صلحی را امضا کردند که مطابق با آن تا ده سال میان دو طرف صلح برقرار شود.<ref> ابن‌اثیر ، الکامل ، ۱۹۶۵م، ج۲، ص۲۰۴</ref> اما این قرار داد دو سال بعد از طرف قریش نقض شد در حالی که قبیله [[بنی خزاعه]] با مسلمانان و قبیله [[بنی بکر]] با قریش هم پیمان بودند در نبردی که در سال هشتم هجری قمری بین این دو قبیله اتفاق افتاد عده ای از مردان قریش در حمایت از بنی بکر؛ عده ای از افراد بنی خزاعه را به قتل رساندند و با این کار پیمان صلح حدیبیه را نقض کردند. [[ابوسفیان]] جهت معذرت خواهی به مدینه رفت اما عذرش پذیرفته نشد و در مدت کوتاهی پیامبر صلوات الله علیه با لشکری انبوه که در زمان صلح و گسترش اسلام گرد آوری و تجهیز شده بود برای فتح مکه به سوی این شهر روانه شد.<ref>ابن‌اثیر،الکامل، ۱۹۶۵م، ج ۲، ص۲۳۹-۲۴۴</ref>  

[[رسول خدا]] (ص) برای تجهیز سپاه برای فتح مکه، نمایندگانش را به سوی قبایل مسلمان و بادیه نشین گسیل کرد که به آن ها اطلاع دهند هر کسی به خدا و روز قیامت اعتقادی دارد، ماه رمضان در مدینه حاضر باشد و به این صورت سپاهیان خود را بسیج نمود.تعداد نفرات لشکر اسلام را ده هزار نفر شمارش کردند که افراد آن متشکل از قبایل مختلف بود.<ref> تاریخ یعقوبى ، ج ۲، ص ۵۸، چاپ بیروت ، سال ۱۳۷۹ ه. م.</ref>  

پیامبر صلوات الله علیه همراه با سپاه ده هزار نفری  که ترکیبی از [[مهاجران]] و [[انصار]] و نیز قبیله ها و طایفه های اطراف مدینه بود روز ده رمضان سال هشتم هجری قمری به سمت مکه حرکت کرد. <ref> تاریخ ابن خلدون ، ج۲، ص۴۵۸</ref>  سپاه اسلام در ادامه به منطقه مرّ الظهران ( چهار فرسخی) مکه رسید در حالى که هنوز کسی نمی دانست هدف اصلی سپاه اسلام چیست و مقصد نهایی اش کجاست. البته حدس زده می شد که سپاه اسلام به طرف یکی از سه قبیله [[ثقیف]]، [[هوازن]] و [[قریش]] برود، زیرا در حقیقت این سه قبیله تنها قبایل مشرک و قابل توجه در منطقه [[حجاز]] بودند که در وضع آن روز قریش از آن دو ضعیف تر بود چون در [[جنگ بدر]] به سختی شکست خورده وساقط شده بودند و پیروزی در [[جنگ احد]] نتوانست صدمات سخت شکست بدر را جبران کند به همین دلیل، سران آنان و مشرکانى که سال ها با پیامبر صلوات الله علیه دشمنى کرده بودند، توان و انگیزه‌اى براى جنگ جدید نداشتند.

ابهام در مقصد و نیز هدف موجب شد تا دو قبیله هوازن و ثقیف خود را برای مقابله احتمالی با سپاه اسلام آماده کنند.این را می شد از تماسی که با هم داشتند فهمید نکته ای که پس از دستگیری و بازجویی جاسوسی که برای هوازن جاسوسی می کرد فهمید که حضرت از او پرسیداز قبیله هوازن چه خبر؟ پاسخ داد من آن ها را در مکانی به نام [[بقعاء]] در حالى ترک کردم که نیرو جمع کرده و افرادی را براى جلب همکارى اعراب میان آن ها از جمله ثقیف فرستاده، موافقت شان را جلب کرده بودند.<ref> مغازی واقدی ، ترجمه محمود مهدوى دامغانى‏، ص ۶۱۵</ref>

لشکر اسلام بدون داشتن هیچ گونه علامتی تا منطقه  [[قُدَید]] در ۱۲۰ کیلومترى مکه پیش رفتند  آن چنان که کسی متوجه نمی شد که این جمعیت در واقع سپاهی است برای فتح مکه، امااز آنجا به بعد پرچم ها برافراشته شد و پرچم مهاجرین در دستان على بن ابى طالب علیه السلام قرار گرفت.<ref>مجمع الزوائد، ج ۶، ص ۱۷۱</ref> تا زمانی که پیامبر و لشکریانش به  [[مرّالظهران]]( چهار فرسخی مدینه) رسیدند قبیله قریش از هدف اصلی آن ها که فتح مکه بود، اطلاع نداشتند.<ref> سبل الهدى والرشاد ، ج ۴، ص ۳۲۴</ref> بعد از استقرار سپاه اسلام پیامبر ص دستور داد تا در آن مکان و در نقاط اطراف به شکل وسیعی آتش روشن کنند که در مجموع تعداد ده هزار شعله آتش افروخته شد. <ref>مغازی واقدی، ترجمه محمود مهدوى دامغانى‏، ص ۶۲۲</ref> ابوسفیان همراه با حکیم بن حِزام و بُدَیل بن ورقاء که براى اطلاع از اوضاع به آن منطقه رفته بودند، از دور با دیدن آتش وحشت کرده گمان کردند که قبیله هوازن قصد یورش به آنان را دارد،اما زمانى که ابوسفیان نزدیک‌ تر شد، سپاه اسلام را دید و بعد از آن تصمیم گرفت که عباس عموی پیامبر ص را که در آن زمان ساکن مکه بود، همراه خود نزد  رسول خدا(ص) ببرد تا مسلمان شوند.  

برخی از مورخان و سیره‌نگاران، تاریخ فتح مکه را در روز سیزدهم رمضان ذکر کرده‌اند،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۶</ref> ولی اکثر علمای شیعه و اهل سنت، ۲۰ رمضان را روز فتح مکه می‌دانند.<ref>طبری، تاریخ الطبری ، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۴۳</ref> شعار مسلمانان در روز فتح مکه این بود: «نحن عباد اللَّه حقا حقا»؛ ما حقیقتاً بندگان شایسته خداوندیم.<ref> کلینی محمد بن یعقوب ، الکافی ، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷</ref>

روز فتح مکه پیامبر با هزار نفر از لشکریانش که زره پوشیده بودند، وارد این شهر شد. در این زمان [[سعد بن عباده]] در حالی که پرچم رسول الله را به همراه داشت، هنگامی که از مقابل ابوسفیان عبور می کرد فریاد کشید ای ابوسفیان امروز روزی است که خون ها باید ریخته شود. امروز خدا قریش را خوار و ذلیل خواهد کرد. ابوسفیان به پیامبر ص رو کرد و گفت این دستور شما است که خون قبیله ات را بریزند؟ تو را به خدا قسم می دهم در باره قبیله ات که مهربان ترینی.  پیامبر ص در پاسخ ابوسفیان فرمود امروز روز رحمت و مهربانی است. امروز روزی است که خداوند خواسته است که قریش عزیز و با ایمان باشند.<ref>واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج‌۲، ص‌۸۲۲</ref> پس از این واقعه حضرت به [[امام علی علیه السلام]] دستور داد که پرچم را از سعد بن عباده گرفته  خود مسئولیتش را بپذیرد. <ref> شیخ مفید ، الإرشاد ، انتشارات اسلامیه، ج۱، ص۵۳</ref>

چون مکه با استفاده از نیروی نظامی تصرف شد، به همین دلیل اهالی این شهر که سابقه دیرینه در دشمنی و جنگ با پیامبر را داشتند  به اسارت گرفته شدند و تصمیم گیری در باره آنان بر عهده  رسول خدا ص بود. بنا بر این،  حضرت بعد از عفو عمومی آن ها را به حال خود واگذاشت و فرمود:اذهبوا فأنتم الطلقاء <ref> کلینی محمد بن یعقوب ، کافی، ج ۳، ص ۵۱۲ و ۵۱۳، ح ۲، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ش.</ref>  یعنی بروید. شما آزاد هستید. از این جهت کلمه «[[طلقاء]]» که به معنای اسیر آزاد شده است،<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۲۲۷.</ref>  در باره مخالفان و دشمنان پیامبر ساکن در مکه به که در فتح این شهر اسیر شدند،اصطلاح شد.از جمله دشمنان شاخص حضرت که در گروه طلقا قرار گرفتند، ابوسفیان و فرزندش [[معاویه]] بودند.

از جمله دیگر اقدامات پیامبر ص بعد از فتح مکه، شکستن بت ها بود. حضرت به امام علی پیشنهاد کرد تا روی شانه هایش بایستد و بت ها را یکی پس از دیگر بشکند و به زمین بیندازد. <ref> ابن طاوس ، الطرائف ، ج۱، ص۸۰</ref> پس از شکستن بت‌ها آیه «قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً؛  بگو حق آمد و باطل نابود شد آری باطل همواره نابودشدنی است» [[سوره اسراء]]، آیه۸۱ نازل شد.<ref>الطرائف، پیشین،همان</ref> بسیاری از اهل سنت واقعه ایستادن امام علی(ع)بر شانه‌های رسول خدا ص را در کتاب‌ های خود روایت کرده‌اند از جمله: [[احمد بن حنبل]]، [[ابو یعلی موصلی]]، [[ابو بکر خطیب]] در تاریخ بغداد، [[محمد بن صباغ زعفرانی]] در «الفضائل»، [[حافظ ابو بکر بیهقی]]، [[قاضی ابو عمر]] و [[عثمان بن احمد]] در کتاب‌های خودشان، [[ثعلبی]] در تفسیرش، [[ابن مردویه]] در «[[المناقب]]»، [[ابن منده]] در کتاب «المعرفة»، [[طبری]] در «[[الخصائص]]»، [[خطیب خوارزمی]] در «الاربعین» و [[ابو احمد جرجانی]] در «التاریخ» روایت کرده‌اند.<ref>الطرائف پیشین، همان، ص۸۱</ref> همچنین « ابو عبداللَّه جعل » و « ابو القاسم حسکانی » و « ابوالحسن شاذان » تالیفاتی را در اثبات این قضیه انجام دادهاند.<ref>همان</ref>