سلمان رشدی

احمد سلمان رشدي، نويسنده كتاب آيات شيطاني شايد يكي از خبر سازترين مؤلفان قرن بيستم است؛ البته نه با كتاب و يا مقاله اي كه تحسين خوانندگان را بر انگيزد، بلكه با نوشته اي كه خشم يك ميليارد مسلمان را برانگيخت و چنان نفرتي را عليه خود بر ايجاد كرد كه حتي هم اكنون نيز بدون محافظ نمي تواند در خيابان قدم بزند. فتوای تاریخی حضرت امام خمینی مبنی بر قتل این نویسنده موهن، واکنشهای فراوانی را در سراسر جهان برانگیخت که هنوز ادامه دارد.

کتاب آیات شیطانی برخلاف آنچه گفته می‌‏شود، یک کتاب ادبی با دورنمایه علمی و نظری نیست؛ بلکه داستانی است بلند در ۹ فصل که شخصیت های آن را حضرت رسول اکرم صلوات‌الله‌علیه، همسرانشان و صحابی شناخته‌شده‌ ایشان و حضرت جبرئیل تشکیل می‏دهند. این کتاب، دربردارنده وقیحانه‌‏ترین اهانت‏ها به ساحت مقدس پیامبر(ص) و قرآن است که معتقدات مسلمانان را به سخره گرفته است.

زندگینامه

سلمان رشي در بمبئي هند و در خانواده اي مسلمان به دنيا آمد. پدر او بازرگاني هندي بود. رشدي در همان نوجواني بارقه هاي شرارت را از خود نشان داد، به طوري كه پدر وي نزديك به سيزده بار به دليل اعمال رشدي به اداره پليس احضار شد. رشدي در محيطي سرشار از انديشه هاي عرفاني متعلق به مكاتب شرقي همچون هندوئيسم رشد كرد و ذهن وي نيز بسياري از اين انديشه ها را جذب كرد.

انديشه هايي كه به وضوح مي توان رد آن را در آثار بعدي رشدي ديد. در نهايت رشدي مانند اغلب جوانان هندي براي تحصيل راهي انگلستان شد. سلمان رشدي براي اقامت درلندن در يك پانسيون كه متعلق به خانمي به نام "مادام روزا " اقامت مي كند.

وي در آنجا باپسري به نام "عمر " از مصر اشنا شد. سلمان و عمر به اندازه اي به هم علاقه مند شدند كه تصميم گرفتند با هم ازدواج كنند، ولي هيچ راهي براي اين كار در هيچ يك از اديان وايين ها پيدا نكردند. مادام روزا وقتي فهميد به پدر عمر اطلاع داد. پدر عمر كه يك ژنرال مصري بود. بعد شنيدن اين مطلب عمر را به مصر برد و او هم خودسوزي كرد.سلمان كه به خاطر مرگ عمر بسيار ناراحت شده بود تصميم گرفت به همه ي اديان و مذاهب و عقايد دهن كجي كند.

رشدي در سال 1968، هنگامي كه دانشجوي دانشگاه كمبريج بود به جنبشِ چپ پيوست و در تظاهرات دانشجويان عليه جنگ ويتنام شركت جست. در همان سال ها، تماشاي تئاتر در تماشاخانه هاي پيشرو (آوانگارد) لندن، عشق به هنرپيشگي را در او زنده كرد. با اين حال در پايان تحصيلاتش در يك آژانس كوچك تبليغاتي سردبير شد و نگارش اولين رُمانش را آغاز كرد. اين رُمان كه درباره ي يكي از قديسين مسلمان بود، توفيق انتشار نيافت و دومين اثرش، مجموعه داستان گريموس نيز مورد پسند منتقدين قرار نگرفت.

اما او مأيوس نشد و پس از پنج سال در سال 1981، رُمان بچه هاي نيمه شب را منتشر كرد. رماني كه پس از انتشار، صفحات مطبوعات انگلستان را به خود اختصاص داد و قصه ي استقلال هند است كه از زبان مسلمان جواني حكايت مي شود. از قضا اين رُمان رشدي نيز به اين خاطر كه در آن خانم گاندي را بيوه لقب داده و از فساد دولت كنوني هند انتقاد كرده است، باعث جنجال فراواني در هندوستان شد.

حيرت آور نيست كه در سال 1983 نيز نويسنده كه همچنان جهان را با معيارهاي ناشي از عدالت طلبي ارزيابي مي كند، در رُمان شرم با سَبكي كه افسانه، واقعيت و تاريخ را در هم مي آميزد، شخصيت هاي سياسي مُعاصر پاكستان را به انتقاد گرفت و از بي نظير بوتو با لقب "باكره ي تنكه آهني " ياد كرده است. انتشار اين رُمان نيز در پاكستان ممنوع شد.

به نظر مي رسيد رشدي قصد دارد تا به هر وسيله و با توهين به هركسي خود را به شهرت برساند و اين بار براي اين كه عقده هاي دوران جواني خود را فرو بنشاند، توهين به پيامبر گرامي اسلام را انتخاب كرد.

در نهايت سلمان رشدي در سن 41 سالگي رمان ايات شيطاني را به نگارش درآورد. كتابي كه با الهام از يك روايت مجعول شديد ترين توهين ها به رسول اكرم (ص) انجام داد.

کتاب آیات شیطانی

آيات شيطاني» (ترجمه عبارت انگليسي Satanic Verses) رماني است در 547 صفحه (نسخه انگليسي در چاپ اول) كه در تاريخ 26 سپتامبر 1988) توسط انتشارات «وايكينگ» (جزو گروه انتشاراتي «پنگوئن») منتشر شد.

نويسنده اين كتاب، «سلمان رشدي» مسلمان هندي تباري بود كه تبعه «بريتانياي كبير» محسوب مي شد و «آيات شيطاني» پنجمين رمان اين نويسنده بود. «سلمان رشدي» كتاب مذكور را به سفارش «گيلون ريتكن» (رئيس يهودي انتشارات وايكينگ) با دستمزد بي سابقه 580 هزار پوند به رشته تحرير در آورد.

واکنشها در برابر کتاب

حمايت گسترده رسانه اي از اين كتاب و انتشارآن با تيراژ وسيع در كشورهاي مختلف از همان ابتدا حمايت محافل پشت پرده را از انتشار اين كتاب را نشان داد.

به تدريج صداي اعتراضات مسلمان نسبت به انتشار اين كتاب بلند شد و عده اي از مسلمانان در شهر برادفورد صدها نسخه از اين كتاب را به آتش كشيدند.

در ساير كشورهاي مسلمان نيز از جمله در پاكستان و هند اعتراض خود را با تظاهرت هاي گسترده نشان دادند كه به كشته شدن چندين تن انجاميد.

در نهايت حضرت امام(ره) حكم تاريخي خود را مبني بر ارتداد سلمان رشدي را صادر كرد، كه زندگي رشدي را تبديل به يك جهنم تمام عيار كرد.

فتوای امام خمینی

«إنا للَّه و إنا إلیه راجعون‏

به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان مى‏ رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانى» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتواى آن، محکوم به اعدام مى ‏باشند. از مسلمانان غیور مى‏ خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آن‌ها را اعدام نمایند تا دیگر کسى جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء اللَّه. ضمناً اگر کسى دسترسى به مؤلف کتاب دارد ولى خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفى نماید تا به جزاى اعمالش برسد؛ و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته.» روح اللَّه الموسوی الخمینى‏ 25 بهمن 1367

رشدی اگر زاهد زمان شود باید کشته شود

کمی بعد از انتشار این خبر از سوی دفتر امام(ره) اطلاعیه‌ای بدین شرح صادر شد: رسانه‌های گروهی استعماری خارجی به دروغ به مسئولان نظام جمهوری اسلامی نسبت می‌دهند که اگر نویسنده کتاب آیات شیطانی توبه کند، حکم اعدام او لغو می‌شود اما حضرت امام خمینی(ره) در این زمینه فرموده‌اند: «سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان شود بر هر مسلمان واجب است با جان و مال، تمامی هم‌ّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل کند».

حضرت امام(ره) اضافه کردند که «اگر غیرمسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا سریع‌تر از مسلمان او را اعدام نماید، بر مسلمان واجب است آنچه را در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بدهند».

رهبر کبیر انقلاب در این رابطه گفته‌اند:

«والله اگر جوان بودم و قدرت حرکت داشتم شخصا می‌رفتم و او [سلمان رشدی] را می‌کشتم.»

حکم، همان حکم است

رهبر معظم انقلاب علاوه بر اظهارات قاطعی که در حمایت از حکم امام(ره) در زمان حیات ایشان داشتند، پس از رحلت امام در پاسخ به سؤالات مسلمانان مناطق مختلف جهان در مورد تغییرناپذیری حکم مزبور، در آذرماه ۱۳۶۹ چنین اعلام نمود:

«حکم تاریخی و تغییرناپذیر حضرت امام «رضوان الله تعالی علیه» در مورد نویسنده کتاب کفرآمیز آیات شیطانی و تعهد مسلمانان در سراسر جهان به اجرای این حکم اسلامی، نخستین ثمرات خود را در صحنه رویارویی اسلام با کفر جهانی نشان می‏دهد و استکبار غرب که حمله به مقدسات یک‌میلیارد مسلمان جهان را مقدمه‏ای برای تحقیر مسلمین و از بین بردن انگیزه‏های خیزش اسلامی در جهان قرار داده بود، به صورت مفتضحانه و گام‌به‌گام مجبور به عقب‌نشینی شده ...»

شبکه رسانه‌ای غرب تاکنون بارها اعلام کرده که حکم اعدام این نویسنده از طرف ایران پس گرفته شده است که هربار با واکنش سریع رهبر معظم انقلاب اسلامی این مسئله تکذیب و اعلام شد که حکم شرعی یک مرجع، قابل نقض نمی‌باشد و حتی پس از فوت او نیز بر همه مسلمانان لازم‌الاجراست. آخرین بار نیز در پیام آیت‌الله خامنه‌ای به حجاج بیت‌الله الحرام در سال ۱۳۸۳ بر مهدورالدم بودن سلمان رشدی و لزوم اجرای حکم خداوند تأکید شد.

قطع رابطه رسمی با انگلستان

در نهم اسفند، مجلس شورای اسلامی طی جلسه فوق‌العاده‌ای با اعلام یک ضرب‌الأجل یک هفته‌ای برای انگلیس، تداوم رابطه سیاسی با دولت انگلیس را به عذرخواه مقامات انگلیسی و تجدید نظر آنان در مواضع غیر اصولی‌شان نسبت به جهان اسلام و کتاب «آیات شیطانی» مشروط ساخت. بنابر این مصوبه در صورتی که انگلیس در عرض یک هفته علیه انتشار آیات شیطانی اعلام موضع نمی‏کرد، روابط سیاسی و دیپلماتیک با آن کشور به‌طور کامل قطع می‏گشت. دولت انگلیس نیز در یک عقب‌نشینی آشکار اعلام نمود که خواهان قطع روابط با ایران نیست و در تاریخ ۱۳اسفند، جفری هاو، وزیر خارجه انگلیس بدون مخالفت با تداوم انتشار آیات شیطانی و بدون محکوم نمودن اهانت به مقدسات مسلمانان، اعلام کرد که این کشور به اسلام احترام می‏گذارد و خود را از ماجرای انتشار آیات شیطانی جدا می‏داند.

اما چون این اظهارات و موضع‌گیری‌ها فاقد عذرخواه رسمی و علنی لندن از مسلمانان بود، در تاریخ ۱۶اسفند ۶۷ وزارت امور خارجه ایران طی بیانیه‌‏ای در پایان مهلت یک هفته‏‌ای به دولت انگلیس برای اصلاح مواضع خود در قبال کتاب موهن آیات شیطانی، به علت عدم تحقق خواسته مجلس شورای اسلامی، قطع کامل روابط سیاسی ایران با انگلیس را اعلام کرد. امام خمینی(ره) در یکی از پیام‏های خود درباره واکنش انفعالی غرب در برابر اعلام حکم اله مجازات توهین به قرآن و پیامبر (ص) چنین نوشتند:

«راستى به چه علت است که در پى اعلام حکم شرعى و اسلامى مورد اتفاق همه علما در مورد یک مزدور بیگانه، این‌قدر جهان‌خواران برافروخته شدند و سران کفر و بازار مشترک و امثال آنان به تکاپو و تلاش مذبوحانه افتاده‏اند؟ غیر از این نیست که سران استکبار از قدرت برخورد عملى مسلمانان در شناخت و مبارزه با توطئه‏‌اى شوم آنان به هراس افتاده‏‌اند و از این که امروز مسلمانان، اسلام را یک مکتب بالنده و متحرک و پر حماسه می‏دانند و از این‌که فضاى شرارت آنان محدود شده است و مزدبگیران آنان چون گذشته با اطمینان نمى‏توانند علیه مقدسات قلم‌فرسائى کنند، مضطرب شده‏‌اند ...

ترس من این است که تحلیل‌گران امروز، ده سال دیگر بر کرسى قضاوت بنشینند و بگویند که باید دید فتواى اسلامى و حکم اعدام سلمان رشدى مطابق اصول و قوانین دیپلماسى بوده است ‏یا خیر؛ و نتیجه‏گیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته است و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه ما موضع گرفته‏اند پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت‌کنندگان به مقام مقدس پیامبر و اسلام و مکتب بگذریم.»

موضع اروپا

بنابر تصمیم جامعه اقتصادی اروپا سطح روابط با ایران به پایین‌ترین حد خود تنزل داده شد و در ابتدای اسفند۶۷، سفرای ۱۲ کشور اروپایی به کشورهای خود فراخوانده شدند و هرگونه تماس در سطح بالا با دولت ایران را لغو کردند. دولت ایران نیز متقابلاً سفرای خود را از آن کشورها به ایران فراخواند. امام خمینی(ره) در پیام خویش چنین تأکید نمودند: «... آیات شیطانی کاری است حساب‌شده برای زدن ریشه دین و دین‌داری و در رأس آن اسلام ... استکبار غرب شاید تصور کرده است از این که اسم بازار مشترک و حصر اقتصادی را به میان بیاورد ما درجا می‏زنیم و از اجرای حکم خداوند بزرگ صرف نظر می‏نماییم.»

طی هفته‏‌های بعد، نویسندگان آفریقای جنوبی به احترام عواطف مسلمانان، دعوت قبلی خود از رشدی را لغو کردند و سفرای چند کشور اسلامی و عربی در لندن به دولت انگلیس اعتراض نمودند. در ماه‏های دی و بهمن جمع زیادی از مسلمانان مقیم انگلیس ابتدا در شهر برادفورد و سپس لندن در تظاهرات خشمگینانه‏ای به اقدام دولت انگلیس در حمایت از انتشار این کتاب موهن شدیداً اعتراض کردند. دامنه اعتراضات مردمی به هند و پاکستان گسترش یافت تا آن‌که روز ۲۳ اسفند در جریان تظاهرات هزاران پاکستانی در مقابل مرکز فرهنگی آمریکا در اسلام آباد، شش تن از تظاهرکنندگان کشته شدند و ده‏ها تن نیز مجروح گشتند. فردای آن روز در تظاهرات مسلمانان هند نیز یک نفر کشته شد.

حمایت انگلستان

به دليل فشار ناشي از حكم امام پليس انگليس وظيفه حفاظت از رشدي را بر عهده مي گيرد و همين وضعيت سبب طلاق همسر وي مي شود. سلمان رشدي از لحظه صدور حكم امام خميني(ره) مخفي شد و پليس انگليس (اسكاتلنديارد) حفاظت از وي را در مكانهائي نامعلوم برعهده گرفت. هزينه هاي محافظت از او در سال بين يك تا 10 ميليون پوند تخمين زده مي شد؛ در حدي كه يكبار شاهزاده چارلز (وليعهد انگلستان) اعلام كرد: سلمان رشدي سرباري پرخرج براي ماليات دهندگان انگليسي است.

سلمان رشدي با وجود خشم جهان اسلام عليه خود، از تجديد چاپ كتاب كفرآميز خود صرف نظر نكرد و زماني كه انگلستان حاضر به چاپ ارزان قيمت اين كتاب (بدون جلد گالينگور و با كاغذ كاهي) نشد، آن را به آمريكا برد و به صورت ارزان قيمت (براي سهولت خريد عمومي آن) به چاپ رساند.

فرار به آمریکا

رشدي پس از چند سال براي رهايي از وضعيت موجود در انگلستان به آمريكا مي گريزد. اما در آنجا نيز مجبور به استفاده ازحفاظت پليس آمريكا براي مصون ماندن از انتقام مسلمانان مي شود.

رشدي در آمريكا سه كتاب ديگر شامل دلقك شاليمار، جادوگر فلورانس و لوكا و آتش زندگي را منتشر مي كند و البته در آنجا نيز مورد مرحمت شاهانه انگليس قرار مي گرد و نشان شواليه را دريافت مي كند.

زندگی جهنمی

سلمان رشدي در يكي از آخرين كتاب هاي خود، به فلاكت و ذلت پس از انتشار كتاب "آيات شيطاني " اشاره مي كند. وي در كتاب خود با اشاره به مجروحيت مترجم ايتاليايي كتابش توسط مسلمانان ايتاليايي تا سر حد مرگ و به هلاكت رسيدن مترجم ژاپني آيات شيطاني بر اثر حمله مسلمانان ژاپني، از روز اعدام ناشر نروژي كتابش به اين شكل ياد مي كند: «روزي كه ناشر نروژي مورد اصابت گلوله قرار گرفت يكي از بدترين روزهاي عمر من است.»

او در آن ايام تنها طي 20 روز 13 بار محل خواب خود را تغيير داد. چنان فضاي جهنمي بر زندگي او حاكم گرديد كه همسرش از وي جدا شد و در مطبوعات وي را «فردي بزدل» ناميدند. شركت هواپيمايي "بريتيش ايرويز "، حضور رشدي را در هواپيماهاي خود تا سال 1998 ممنوع اعلام كرده بود و شركت هواپيمايي «ايركانادا» چند سال پيش سفر رشدي را با پروازهاي خود غيرممكن اعلام نمود.