ثوریه

«ثوريه» مذهبی فقهی است که اعضای آن، پیروان ابو عبد اللّه سفيان بن سعيد ثورى كوفى را شامل می شود.

وجه تسمیه

چون يكى از اجداد او ثور بن عبد منات نام داشت او را ثورى مى‏خواندند. وى در سال 96 در كوفه متولد شد و در همان جا علم حديث آموخت. او مردى زاهد و بى‏اعتناى به خلفا و درباريان بود لذا مورد تعقيب دو خليفه عباسى منصور و مهدى قرار گرفت و ناچار به جلاى وطن شد و مدتى در يمن و حجاز بسر برد. چون در مكّه بر وى سخت گرفتند به بصره رفت و در آنجا رحل اقامت افكند و در شصت و چهار سالگى در شعبان سال 161 هجرى بدان شهر درگذشت و در همان جا به خاك سپرده شد. وى در فقه از پيروان اهل حديث بود و از ثقات آن طايفه به شمار مى‏رفت. بعضى او را برتر از مالك بن انس دانسته‏اند.

«محمد بن اسحاق النديم» از بعضى از مؤلفات او ياد كرده كه از جمله آنها «الجامع الكبير و الجامع الصغير» و «كتاب الفرائض» و دو رساله ديگر است.

وى تفسيرى بر قرآن داشته كه ثعلبى به آن استشهاد كرده است. امّا در علم كلام سفيان از «صفاتيه» بود و صفاتى را كه براى خداوند در قرآن كريم آمده از خصائص ذات او مى‏دانست. او در روايات فقهى غالبا استناد به رويه شيخين مى‏كرد. وى مسح بر خفين را به مسح بر موزه باشد به جاى مسح بر دو پنجه پا جايز مى‏دانست و ترجيح مى‏داد كه بسمله را به بانگى خفيف تلاوت كنند و جهاد را تا روز قيامت باقى و واجب مى‏دانست. وى مى‏گفت يك مسلمان بايد اطاعت از اولو الامر نمايد، خواه متّصف به عدل يا به جور باشد. با وجود اين آرايى كه از او ذكر كرديم، مع الوصف تمايل به شيعه داشت و به قول صاحب كتاب «طبقات الحفاظ» حضرت امام جعفر صادق (ع) يكى از شيوخ او بود. بعضى گفته‏اند كه: او زيدى مذهب بود و چون مردى زاهد و گوشه‏گير بود صوفيه او را از پيشوايان پيشين خود شمرده‏اند. چنان كه شيخ فريد الدين عطّار نيشابورى در كتاب «تذكرة الاولياء» او را از بزرگان صوفيه دانسته است. دايرة المعارف اسلاميه، ج 11، ص 450- 455.

                       فرهنگ فرق اسلامى، متن، ص: 133