کعبیه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابو القاسم بلخی]] معروف به کعبی از متکلمان مشهور [[معتزله بغداد]] به شمار می‌رفت. گفته شده است که «کعب» نام یکی از اجداد او می‌باشد.

<ref>سمعانی، ابن سعد، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالله عمر البارودی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۸ م./۱۹۸۸ م الطبعة الاولی، ج۱۱، ص۱۲۳.</ref> و از این رو به کعبی منسوب شده است. البته باید گفت که به اعتبار زادگاه بلخی که شهر [[بلخ]] بوده به این فرقه بلخیه نیز می گویند. <ref>عسقلانی ابن حجر، لسان المیزان، تحقیق محمد عبدالرحمان المرعشی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی و موسسة التاریخ العربی، ۱۴۱۶ م./۱۹۹۶ م چاپ اول، ج۳، ص۷۱۸.</ref>وی در سال 319 هجرى قمری درگذشت. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر  آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 369 همراه با ویرایش و اصلاحات.</ref> <ref>ابن مرتضی، احمد بن یحیی، کتاب القلائد فی تصحیح العقاید، بیروت، دار المشرق، ۱۹۸۵م، چاپ اول، ص۵۵.</ref> <ref>بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، بیروت، دارالافاق الجدیده، ۱۹۷۸م چاپ سوم، ص۱۶۶.</ref>     

ابو القاسم بلخی، سالیان درازی را در [[بغداد]] نزد بزرگان کلام اعتزالی دانش فرا گرفته که معروف‌ ترین آن ها [[ابوالحسین خیاط]]، متوفای سال ۳۰۰ هجری قمری است.<ref>ابن مرتضی، احمد بن یحیی، کتاب القلائد فی تصحیح العقاید، بیروت، دار المشرق، ۱۹۸۵م، الطبعة الاولی، ص۵۵.</ref>

وی بعد از ابوالحسین خیاط،به عنوان رییس معتزله بغداد انتخاب شد.<ref>ابن مرتضی، احمدبن یحیی، کتاب طبقات المعتزله، تحقیق سوسنه و دیگران، بیروت، دارالمنتظره، ۱۴۰۹ق./ ۱۹۸۸م. الطبعة الثانیه، ص۸۸.</ref>[[ابوالحسین علی بن عیسی]] از دیگر اساتید بلخی به شمار می‌رفت که به گفته خود او در محضرش شاگردی کرده است. <ref>ابن مرتضی، احمدبن یحیی، کتاب طبقات المعتزله، تحقیق سوسنه و دیگران، بیروت، دارالمنتظره، ۱۴۰۹ق./ ۱۹۸۸م. الطبعة الثانیه، ص۱۱۰.</ref>آخرین استاد وی ابو عثمان عسال است. او که در [[اصفهان]] زندگی می‌کرد، از عالمان شهر اصفهان بوده که منزل او را مجمع اهل فضل گفته‌اند. احتمالا ابوالقاسم بلخی در مسافرت هایش بین بلخ و بغداد؛ در اصفهان از محضر او استفاده می کرد.<ref>ابن مرتضی، احمدبن یحیی، کتاب طبقات المعتزله، تحقیق سوسنه و دیگران، بیروت، دارالمنتظره، ۱۴۰۹ق./ ۱۹۸۸م. الطبعة الثانیه، ص۱۰۳.</ref>

درباره ابوالقاسم بلخی و ابوالحسین خیاط باید گفت که [[ابو علی جبایی]] متوفای ۳۰۳ هجری قمری که از سران معتزله بصره بود، از لحاظ علمی بلخی شاگرد را بر خیاط استاد ترجیح می‌داد.<ref>قاضی عبدالجبار، عماد الدین ابی الحسن، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، به کوشش فواد سید، تونس، دارالتونسیه للنشر، ۱۹۷۴ م. الطبقة الاولی، ص۲۹۷

==تفاوت  عقاید بلخی با عقاید معتزلیان بصره ==

1.معتزلیان بصره معتقد بودند که خداوند می تواند مخلوقات خویش را ببیند، ولی خودش را نمی تواند ببیند، ولی کعبی معتقد بود خداوند نه خودش و نه غیر خودش را جز به معناى علم او به خودش و غير، نتواند ديد.

2.معتزلان بصره معتقد بودند که خداوند سميع و داناى به آن نيست،امّا كعبى و [[معتزله بغداد]] معتقد بودند که خداوند چيزى را به معناى دريافتن و شنيدن با گوش نمى شنود و صفات سميع و بصير را بر دانا بودن وى به چيزهاى شنيدنى و ديدنى كه ديگران مى ‏شنوند و مى ‏بينند، تأويل می کنند.

3. معتزلان بصرى معتقد بودند كه خداوند مريد به اراده حادث است نه در محل، ولی كعبى و نظام معتقد بودند که خداوند اصلا خواست و اراده ‏اى ندارد، چون اگر بپذیرند که خداوند انجام کاری را خواسته است، به این معنا است که آن کار را کرده است و اگر بپذیرند که كارى را كه در نزد اوست اراده كرده است، به این معنا است که به آن کار امر کرده است.  

4. كعبى معتقد است شخص کشته شده را نمى‏ توان مرده دانست.

5. همچنین معتقد است که تكليف فعل اصلح بر خداوند واجب است.

6.معتزله بصره معتقدند كه استطاعت و توانايى معنايى غير از تندرستى و آسودگى از گزند ها است، ولى كعبى معتقد است که استطاعت و توانایی چیزی، جز صحت و سلامتی نيست. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر  آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 368 همراه با ویرایش و اصلاحات عبارات.</ref>