مختار ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

|دومة  

|زادگاه

| طائف

'''مختار بن ابی عبید ثقفی''' در طائف به دنیا آمد، مختار پسر ابو عبید بن مسعود بن عمرو بن عمیر بن عوف بن عقده بن غیرة بن عوف بن ثقیف، کنیه‌اش <big>ابواسحاق</big> بود، لقب وی <big>کیسان</big> است.

پیش از [[واقعه کربلا]] میزبان [[مسلم بن عقیل]]، سفیر [[امام حسین(ع)]] در [[کوفه]] بود و تا زمان [[شهادت]] مسلم او را همراهی کرد اما در واقعه کربلا در زندان [[عبیدالله بن زیاد]] بود.

مختار که فرزند چهره نامداری در [[صدر اسلام]] یعنی أبو عبید بن عمرو بن عمیر بن عوف ثقفی بود، در سال نخست هجری در منطقه [[طائف]] دیده به جهان گشود. پدرش [[ابوعبید]]، در روزگار [[رسول گرامی اسلام (ص)]] اسلام آورد؛ اما هرگز به دیدار پیامبر (ص) نرسید. <ref> سیر أعلام النبلاء، ج ۳ ص ۵۳۹</ref> مادرش نیز بانویی به نام <big>دومة</big> دخت عمرو بن وهب بن منبه از همان [[قبیله بنی ثقیف]] بوده است. از این رو، مختار هم از ناحیه پدر و هم از ناحیه مادر، ثقفی بود و از تیره‌ای شریف در میان عرب به شمار می‌رفت. او از بزرگان این قبیله سرشناس عرب بود و سخنوری و دلاوری بالایش نیز شهرت داشت.

سعد بن مسعود هنگامی که [[امام مجتبی (ع)]] (در جریان آماده سازی ارتش [[عراق]] برای رویارویی با ارتش [[شام]] به سرکردگی [[معاویه بن أبی سفیان]]) توسط گروهی ناشناس از [[خوارج]] و یا اشخاص سست [[ایمان]] و دوچهره از لشکر خود مجروح شد، با شجاعتی ستودنی به حمایت از امام (ع) همت گماشت و در دفاع از حریم ولایت، جانفشانی کرد. <ref>الخلافة الأمویة ص ۵۹- ۵۷</ref>

مختار خود نیز شخصیتی برجسته و دارای نفوذ فراوان بویژه در سرزمین عراق بود. آنچنان که [[مسلم بن عقیل]] پسر عمو، نماینده و فرستاده امام حسین (ع) پس از رسیدن به شهر [[کوفه]]، برای مدتی در خانه او اقامت گزید. این مساله، نشان از قابل اعتماد بودن مختار ثقفی در میان [[اهل بیت (ع)]] است؛ آن چنان که مسلم بن عقیل او را شایسته میزبانی یافته و قدم در خانه او گذاشته و برای مدتی منزل او محل رفت و آمد دوستداران اهل بیت (ع) در کوفه بوده است.

پس از آنکه عبیدالله بن زیاد با حُکم [[یزید بن معاویه]] به کوفه قدم گذاشت و شرایط را به نفع [[امویان]] تغییر داد و توانست کوفیان را با تهدید و تطمیع از اطراف مسلم بن عقیل پراکنده سازد. به همین دلیل مسلم غریبانه در شهر کوفه، دستگیر شد و به شهادت رسید. این میان مختار نیز سرنوشتی تلخ داشت و توسط کارگزاران [[ابن زیاد]] دستگیر و پس از ضرب و شتم به زندان کوفه افتاد.

مختار بن أبی عبید ثقفی که برای مدتی در زندان کوفه بسر می‌برد، با میانجگری [[عبدالله بن عمر بن خطاب]] که از چهره‌های مطرح آن روزگار بود، از بند رهایی یافت و از شهر کوفه خارج شد. مختار ثقفی که پس از آزادی، از کوفه تبعید و راهی مکه شد و مدتی را در جوار [[خانه خدا]] روزگار گذراند. <ref>نهضت مختار ثقفی، ص ۱۴۸</ref>

مکه در آن هنگام، تحت فرمان [[عبدالله بن زبیر]] بود و او نیز به شدت با امویان دشمنی می‌کرد و یزید را شایسته خلافت نمی‌دانست. <ref>به گفته قِرمانی مورخ برجسته اهل سنت، عبدالله بن زبیر هنگامی که در مکه قیام خود را علیه یزید بن معاویه آغاز کرد، خلیفه اموی را به دلیل نوشیدن مشروبات الکلی، سگ بازی و کوچک شمردن امور دینی و بی توجهی به شرع، شایسته خلافت نمی‌دانست. (ر. ک: أخبار الدول و آثار الأول، ج ۲ ص ۱۱)</ref> پس از مرگ یزید بن معاویة در سال ۶۴ هجری، مختار شرایط را در کوفه مناسب یافت و از این رو به کوفه بازگشت. مختار بن أبی عبید در جریان [[قیام توابین]] با رهبر این جریان [[سلیمان بن صُرَد خزاعی]] همکاری نکرد و با آنکه از فنون نظامی و نبوغ جنگی بالا و قدرت مدیریتی قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود، از همکاری با نهضت توابین سرباز زد و حمایت خود را از آنان دریغ داشت. <ref>خلافة عبدالملک بن مروان و دوره فی الفتوحات الاسلامیة، ص ۱۹</ref>

=مختار در [[روایات]]=

==[[احادیث]] در مدح مختار==

از امام باقر(ع) گزارش شده که امام سجاد(ع) فرستادگان مختار را به حضور نپذیرفته و هدایای وی را پس فرستاد و وی را [[کذاب]] خواند.این روایت متهم به ضعف می‌باشد. <ref>معجم الرجال ج۱۸ص ۹۶</ref>

هنگامی که امام حسن(ع) در ساباط بود مختار به عمویش سعد بن مسعود پیشنهاد داد که امام را تحویل معاویه دهیم، تا جایگاهمان متزلزل نشود. <ref>علل الشرائع، ج‌۱، ص: ۲۲۱</ref>  

[[آیه الله خویی]] به دلیل مرسل بودن روایت، آن را غیرقابل اعتماد می‌داند، و می‌افزاید بر فرض صحت نیز می‌توان گفت که مختار در اظهارش جدی نبوده است بلکه قصد داشته نظر عمویش را کشف کند. <ref> معجم الرجال ج۱۸ص ۹۷</ref> [[سید محسن امین]] نیز بر این عقیده است که مختار قصد امتحان عمویش را داشته است. <ref>اعیان الشیعه ج ۷ص ۲۳۰</ref>

=نظر علمای [[اهل سنت]] در مورد مختار=

راوی این روایت اسماء دختر [[ابوبکر]] مادر [[عبدالله بن زبیر]] است. <ref>الاستیعاب،ج‌۳،ص:۹۰۹</ref> به گفته اسماء منظور از کذاب در این روایت جعلی، مختار است، <ref>تاریخ الإسلام،ج‌۵،ص:۲۲۶</ref> به نظر می‌رسد اولین بار لقب کذاب توسط حجاج بن یوسف برای مختار به کار رفت و وی مردم را به لعن حضرت علی(ع) و مختار امر می‌کرد. <ref>المعرفةوالتاریخ،ج‌۲،ص:۶۱۸</ref> [[مقریزی]] مختار را جزء خوارج می‌داند. <ref> إمتاع الأسماع،ج‌۱۴،ص:۱۵۷</ref>

پس از مختار هزاران نفر از طرفداران او که در قصر محاصره شده بودند تسلیم شدند، اما مصعب دستور قتل عام آنها را داد. این جنایت به اندازه ای وحشتناک بود که [[عبدالله بن عمر]]، با دیدن مصعب گفت:اگر این افراد، گوسفندان پدرت بودند، باز هم نباید این کار را انجام می دادی. <ref>أنساب الأشراف،ج 6،ص:445</ref>

=آرامگاه مختار در [[کوفه]]=

پس از شهادت مختار توسط مصعب بن زبیر، جسد پاک او در دیوار قصر الاماره نزدیک [[مسجد]] مدفون شد. این قبر سالها مخفی بود تا زمانی که آیت الله العظمی [[سید مهدی بحر العلوم]] در زمان خود به جستجو و آشنایی با آثار و محراب های مسجد پرداخت.او دستور داد تا مسجد کوفه با خاک پاک مدفون شود زیرا زمین مسجد پائین تر از اراضی دیگر بود، در نتیجه آب های سطی وارد مسجد می شدند. با دستور آیت الله [[بحر العلوم]] زمین مسجد کوفه که عمق آن مساوی مقام پیامبر وخانه [[حضرت نوح]] بود با خاک پاک پرشد تا از آلودگی ها در امان نگه داشته شود در جای همان محراب ها بر روی خاک محراب های جدید ساخته شد همانگونه که اکنون هم نمایان است.

در این جستجوها، قبر پنهان شده ای یافته شد که جایگاه آن قبر انتهای راه رو در زیر زمین و به طرف خارج مسجد به سمت قصر الأماره بود و بر آن قبر سنگی یافتند که روی آن نام و لقب مختار نوشته شده بود. پس از یافتن قبرمحسن الحاج عبود شلاش  ساخت حرم جدید و بزرگی برای مختار را بر عهده گرفت و آن را به رواق حرم حضرت مسلم از سمت جنوب ملحق کرد.او برای قبر پنجره آهنین قرار داده و درب راهرو که در گوشه مسجد کوفه قرار داشت را مسدود کرد.

علامه امینی به نقل از کتاب مزار شهید، زیارت نامه ای برای مختار ثقفی نقل می کند که مشخص می شود قبر مختار از دیرزمان، مورد علاقه [[شیعیان]] و آزادمردان بوده و [[ابن بطوطه]] نیز در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است. <ref>رحله، ابن بطوطه، ص 232</ref>