المطالب العالیة من العلم الالهی (کتاب)

کتاب مطالب العالیة من العلم الالهی

نام نویسنده	فخر رازى
موضوع	اسلام ـ کلام
زبان کتاب	عربى‌

المطالب العالیة من العلم الإلهی یكى از مهم‌ترین آثار كلامى فخر رازى، بلكه اشاعره محسوب مى‌شود. مؤلف از مباحث كلامى و فلسفى آنچه را كه حول عقائد بوده، در این كتاب جمع كرده است. او موضوع كتاب خود را ذات خداوند و صفات بارى تعالى قرار مى‌دهد. اما در مورد نبوت و معاد قائل است، هر كس كه به وجود خداوند معتقد باشد، او را لازم مى‌آید كه قائل شود به اثبات نبوت، ملائكه، بعث و سائر امورى كه به طریق وحى به ما رسیده است. گرچه چنین علمى در لسان علما به علم العقیده یا علم كلام و علم توحید معروف است؛ ولى مؤلف از آن تعبیر مى‌كند، به العلم الالهى و مى‌گوید: «هذا كتابنا فی العلم الالهى و هو المسمى فی لسان الیونانیین باثولوجیا».و شاید همین تعبیر مؤلف باعث شده است كه ابن قفطى، در تاریخ الحكماء بگوید المطالب العالیه از آثار فخر رازى در موضوع حكمت مى‌باشد.

تاریخ نگارش

تاریخ نگارش این كتاب كاملا مشخص نیست؛ اما آنچه مسلم است كه این كتاب از تألیفات اواخر عمر مؤلف مى‌باشد. ابن تیمیه حرانى در كتاب بیان موافقة صریح المعقول مى‌گوید: «كتاب المطالب العالیة آخر ما صنفه الامام و جمع فیه غایة علومه». مطالبات عالیه علم الهی کتابی در کلام، توحید و عقاید تألیف شیخ الاسلام امام فخر رازی (متوفی 606 هجری) که در آن از ادله اثبات خدا به دنیا و تعالی سخن گفته است. خداوند متعال از جانبداری، جهت و مخالف ، با جزئیات زیاد در آن.

معرفی اجمالی

این کتاب ثمره علمی امام رازی است و از آخرین کتاب‌های تألیف شده ایشان است و به نظر وی در پایان عمر تألیف شده است و محوریت کتاب بر موضوع خداوند متعال و صفات او، می چرخد. در مقدمه کتاب در باب اول از قول مؤلف آمده است: «اول وجه شرافت، شرافت امری است که در آن علم طلب می شود و آن در این علم است. ذات خداوند متعال و صفات اوست.»

بخش‌های کتاب

از طریق آنچه از متون کتاب «الاقتضای معارف الهی» آمده است، مشخص می شود که این شامل نه بخش است:

• قسمت اول: در باب ادله تصدیق خداوند بر این عالم محسوس و تصریح به اینکه او واجب الوجود برای خود است.
• قسمت دوم: در برهان توحید و تعالی (در بیان اینکه او سبحان الله منزه است از تعصب و جهت و از مخالفان و همتایان).
• قسمت سوم: به ذکر صفات مثبت، عبارتند از: متعال بودن قادر ، دانشمند، زنده ، نزدیکتر ، دیدن ، صحبت کردن، پایدار ، عاقلانه .
• جزء چهارم: در تحقیقات حدوث و پا و اسرار ازل و ابد.
• قسمت پنجم: در زمان و مکان.
• قسمت ششم: در سیتوپلاسم.
• قسمت هفتم: در مورد ارواح عالی و پایین (روح).
• قسمت هشتم: در مورد پیشگویی ها و آنچه به آنها مربوط می شود.
• بخش نهم: در جبر و جبر ، و یا سرنوشت و جبر.

منبع

• مستوفات علم الهی: تألیف امام فخرالدین رازی ، تحقیق دکتر احمد حجازی السقا، دارالکتب العربی، چاپ اول، سال 1408 هـ ـ 1987م، ج 1. ، ص 7.