ضرورت تشکیل حکومت در اسلام (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ي' به 'ی')
خط ۱: خط ۱:


از مباحث كليدي در بررسی [[نظام سياسی اسلام]] ، مساله حاكميت و [[حكومت دينی]] است . در این مقاله دلائل عقلی و نقلی ضرورت تشکیل حكومت در [[اسلام]] مطرح گردیده است .  
از مباحث كلیدی در بررسی [[نظام سیاسی اسلام]] ، مساله حاكمیت و [[حكومت دینی]] است . در این مقاله دلائل عقلی و نقلی ضرورت تشکیل حكومت در [[اسلام]] مطرح گردیده است .  




==دلائل لزوم تشکیل حکومت در اسلام==
==دلائل لزوم تشکیل حکومت در اسلام==
   
   
براساس براهين ذيل ضرورت تشكيل حكومت ديني امري قطعي و غير قابل ترديد است :‌
براساس براهین ذیل ضرورت تشكیل حكومت دینی امری قطعی و غیر قابل تردید است :‌


==1- تشكيل حكومت ديني ، مقتضاي حكمت الهي==
==1- تشكیل حكومت دینی ، مقتضای حكمت الهی==
   
   


الف - اساسا غرض اصلي از تشريع دين ، تامين هر چه بهتر نيازهاي فردي و اجتماعي مردم و هدايت انان در تحصيل سعادت دنيا و اخرت مي باشد.  
الف - اساسا غرض اصلی از تشریع دین ، تامین هر چه بهتر نیازهای فردی و اجتماعی مردم و هدایت انان در تحصیل سعادت دنیا و اخرت می باشد.  


ب-  يكي از اساسي ترين نيازهاي مردم ، برقراري نظام سياسي اجتماعي عادلانه است كه در پرتو ان بتوانند به اهداف عالي كه دين براي انان ترسيم نموده است نائل ايند .
ب-  یكی از اساسی ترین نیازهای مردم ، برقراری نظام سیاسی اجتماعی عادلانه است كه در پرتو ان بتوانند به اهداف عالی كه دین برای انان ترسیم نموده است نائل ایند .




بنابراين حكمت الهي مقتضي است كه زمينه وصول مردم به اهداف عاليه شان را از طريق مطمئن ترين شيوه در سيستم حكومتي در اختيار مردم بگذارد؛ در غير اين صورت غرض شارع مقدس در تشريع دين تحقق نيافته و اين امر بر خلاف حكمت الهي خواهد بود.  
بنابراین حكمت الهی مقتضی است كه زمینه وصول مردم به اهداف عالیه شان را از طریق مطمئن ترین شیوه در سیستم حكومتی در اختیار مردم بگذارد؛ در غیر این صورت غرض شارع مقدس در تشریع دین تحقق نیافته و این امر بر خلاف حكمت الهی خواهد بود.  




بااين بيان توهم كساني كه حوزه دين را محصور در امورات فردي و شخصي نموده و به تفكيك دين از حكومت تن داده اند دفع مي گردد.  
بااین بیان توهم كسانی كه حوزه دین را محصور در امورات فردی و شخصی نموده و به تفكیك دین از حكومت تن داده اند دفع می گردد.  


==2-قران : وجوه استدلال به قران در زمينه ضرورت حكومت در اسلام==  
==2-قران : وجوه استدلال به قران در زمینه ضرورت حكومت در اسلام==  




===الف – جامعيت و جاودانگي :‌===
===الف – جامعیت و جاودانگی :‌===


بر اساس ايات قراني اسلام مكتبي است كه پاسخگوي تمامي نيازهاي فردي و اجتماعي جامعه بوده و قادر است در همه اعصار نقش خويش را در هدايت و سعادت افريني انسان ايفا كند . برخي از اياتي كه بيانگر چنين انديشه هايي هستند عبارتند از :‌
بر اساس ایات قرانی اسلام مكتبی است كه پاسخگوی تمامی نیازهای فردی و اجتماعی جامعه بوده و قادر است در همه اعصار نقش خویش را در هدایت و سعادت افرینی انسان ایفا كند . برخی از ایاتی كه بیانگر چنین اندیشه هایی هستند عبارتند از :‌




وَنَزَّلْنَاعَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ <ref>نحل /89</ref> : و ما بر تو این کتاب (قرآن عظیم) را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد.
وَنَزَّلْنَاعَلَیْكَ الْكِتَابَ تِبْیَانًا لِكُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِینَ <ref>نحل /89</ref> : و ما بر تو این کتاب (قرآن عظیم) را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد.




الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينا <ref>مائده/3</ref>امروز، كافران از (زوال) آيين شما، مأيوس شدند بنابراين از آن‌ها نترسيد! و از (مخالفت) من بترسيد! امروز، دين شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما پذيرفتم
الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ كَفَرُواْ مِن دِینِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینا <ref>مائده/3</ref>امروز، كافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند بنابراین از آن‌ها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما پذیرفتم




امام رضا عليه السلام در تفسير ايه فوق- ايه اكمال -  فرمود :‌...وما ترك شيئا مما تحتاج إليه الأمة إلا وقد بينه . فمن زعم أن الله لم يكمل دينه فقد رد كتاب الله ، ومن رد كتاب الله فقد كفر <ref>تحف العقول 437</ref> :‌ خداوند هيچ چيزي را كه امت بدان نيازيمندند فروگذار ننموده است بلكه انرا بيان كرده است هر كسي گمان كند خداوند دينش را كامل ننموده است كتاب خدارا انكار نموده و هر كس كتاب را انكار كند كافر گشته است .  
امام رضا علیه السلام در تفسیر ایه فوق- ایه اكمال -  فرمود :‌...وما ترك شیئا مما تحتاج إلیه الأمة إلا وقد بینه . فمن زعم أن الله لم یكمل دینه فقد رد كتاب الله ، ومن رد كتاب الله فقد كفر <ref>تحف العقول 437</ref> :‌ خداوند هیچ چیزی را كه امت بدان نیازیمندند فروگذار ننموده است بلكه انرا بیان كرده است هر كسی گمان كند خداوند دینش را كامل ننموده است كتاب خدارا انكار نموده و هر كس كتاب را انكار كند كافر گشته است .  




فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا ۚ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ <ref>روم/30</ref> پس تو مستقیم روی به جانب آیین پاک اسلام آور در حالی که از همه کیشها روی به خدا آری، و پیوسته از طریقه دین خدا که فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی کن که هیچ تغییری در خلقت خدا نباید داد، این است آیین استوار حق، و لیکن اکثر مردم (از حقیقت آن) آگاه نیستند.
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ <ref>روم/30</ref> پس تو مستقیم روی به جانب آیین پاک اسلام آور در حالی که از همه کیشها روی به خدا آری، و پیوسته از طریقه دین خدا که فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی کن که هیچ تغییری در خلقت خدا نباید داد، این است آیین استوار حق، و لیکن اکثر مردم (از حقیقت آن) آگاه نیستند.




با وجود چنين اياتي چگونه مي توان پذيرفت كه اسلام نسبت به مساله حكومت و حاكميت ، بي تفاوت است. شكي نيست كه كلماتي نظير "تبيانا لكل شئي" اكملت لكم دينكم " ذالك الدين القيم" و...چنين تصوري را نفي مي كند .  
با وجود چنین ایاتی چگونه می توان پذیرفت كه اسلام نسبت به مساله حكومت و حاكمیت ، بی تفاوت است. شكی نیست كه كلماتی نظیر "تبیانا لكل شئی" اكملت لكم دینكم " ذالك الدین القیم" و...چنین تصوری را نفی می كند .  




===ب- ايات جهاد و مبارزه با طاغوت :‌===
===ب- ایات جهاد و مبارزه با طاغوت :‌===


در اين زمينه ايات و روايات فراواني است كه از جمله وظائف مسلمين را جهاد در برابر كساني مي داند كه در برابر اجراء‌ و تبليغ احكام الهي سرسختي نشان مي دهند. مسلمين موظفند با طواغيت عصر خويش مبارزه نموده و تا مرز شهادت نيز پيش روند. ايا وجود چنين اياتي را نمي توان دليل بر لزوم تشكيل عادلانه ديني دانست ؟   
در این زمینه ایات و روایات فراوانی است كه از جمله وظائف مسلمین را جهاد در برابر كسانی می داند كه در برابر اجراء‌ و تبلیغ احكام الهی سرسختی نشان می دهند. مسلمین موظفند با طواغیت عصر خویش مبارزه نموده و تا مرز شهادت نیز پیش روند. ایا وجود چنین ایاتی را نمی توان دلیل بر لزوم تشكیل عادلانه دینی دانست ؟   




برخي از اياتي كه بيانگر مطلب ذكر شده مي باشد عبارتند از :‌
برخی از ایاتی كه بیانگر مطلب ذكر شده می باشد عبارتند از :‌
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ <ref>انفال /60</ref>: و شما (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و تسلیحات و آلات جنگی و اسبان سواری زین کرده برای تهدید و تخویف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید و نیز برای قوم دیگری که شما بر (دشمنی) آنان مطلع نیستید
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ <ref>انفال /60</ref>: و شما (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و تسلیحات و آلات جنگی و اسبان سواری زین کرده برای تهدید و تخویف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید و نیز برای قوم دیگری که شما بر (دشمنی) آنان مطلع نیستید




يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ ۚ <ref>انفال /65</ref> ای رسول، مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ ۚ <ref>انفال /65</ref> ای رسول، مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن


وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ  <ref>بقره /193</ref>و با کفار جهاد کنید تا فتنه و فساد از روی زمین برطرف شود و دین خدا حاکم باشد و بس
وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَیَكُونَ الدِّینُ لِلَّهِ  <ref>بقره /193</ref>و با کفار جهاد کنید تا فتنه و فساد از روی زمین برطرف شود و دین خدا حاکم باشد و بس




وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ <ref>نحل /36</ref> و همانا ما در میان هر امتی پیغمبری فرستادیم که خدای یکتا را پرستید و از بتان و فرعونان دوری کنید.
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ <ref>نحل /36</ref> و همانا ما در میان هر امتی پیغمبری فرستادیم که خدای یکتا را پرستید و از بتان و فرعونان دوری کنید.




يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ ۚ  <ref>تحريم /9</ref>الا ای رسول گرامی، اینک با کفار و منافقان به جهاد و کارزار پرداز و بر آنها (تا ایمان نیاورده‌اند) سخت گیر
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ ۚ  <ref>تحریم /9</ref>الا ای رسول گرامی، اینک با کفار و منافقان به جهاد و کارزار پرداز و بر آنها (تا ایمان نیاورده‌اند) سخت گیر




مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ <ref>فتح /29</ref> محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلم) فرستاده خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند،
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ <ref>فتح /29</ref> محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلم) فرستاده خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند،




===ج – ايات نفي سلطه بيگانگان بر مسلمين و لزوم تبري از انان :‌===
===ج – ایات نفی سلطه بیگانگان بر مسلمین و لزوم تبری از انان :‌===




وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا <ref>نساء‌/141</ref> و خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.
وَلَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا <ref>نساء‌/141</ref> و خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.




وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ <ref>منافقون /8</ref> عزّت مخصوص خدا و رسول و اهل ایمان است (و ذلّت خاصّ کافران) ولیکن منافقان از این معنی آگاه نیستند.
وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَعْلَمُونَ <ref>منافقون /8</ref> عزّت مخصوص خدا و رسول و اهل ایمان است (و ذلّت خاصّ کافران) ولیکن منافقان از این معنی آگاه نیستند.




"يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَىٰ أَوْلِيَاءَ ۘ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ"<ref>مائده /51</ref>  
"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَالنَّصَارَىٰ أَوْلِیَاءَ ۘ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ"<ref>مائده /51</ref>  




"ايا جامه عمل پوشاندن به اين ايات كه عزت و افتخار را در تمامي زمينه ها از ان مومنين دانسته و اجازه هيچ نوع سلطه پذيري از بيگانگان را به مسلمانان نمي دهد جز از طريق حكومتي مقتدر در پرتو دين ممكن است ؟‌"
"ایا جامه عمل پوشاندن به این ایات كه عزت و افتخار را در تمامی زمینه ها از ان مومنین دانسته و اجازه هیچ نوع سلطه پذیری از بیگانگان را به مسلمانان نمی دهد جز از طریق حكومتی مقتدر در پرتو دین ممكن است ؟‌"




===د- ايات امر بمعروف و نهي از منكر===  
===د- ایات امر بمعروف و نهی از منكر===  




از اصول اجتماعي اسلام كه مورد اتفاق تمامي مسلمانان است دو اصل بنيادين امر بمعروف و نهي از منكر است. اين دو در راس تمامي احكام الهي بوده بگونه اي كه مي توان بوسيله انها تمامي احكام الهي را در جامعه اجرا نمود چنانكه در روايات مي خوانيم : إن الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر سبيل الأنبياء ومنهاج الصلحاء ، فريضة عظيمة تقام بها الفرائض  
از اصول اجتماعی اسلام كه مورد اتفاق تمامی مسلمانان است دو اصل بنیادین امر بمعروف و نهی از منكر است. این دو در راس تمامی احكام الهی بوده بگونه ای كه می توان بوسیله انها تمامی احكام الهی را در جامعه اجرا نمود چنانكه در روایات می خوانیم : إن الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر سبیل الأنبیاء ومنهاج الصلحاء ، فریضة عظیمة تقام بها الفرائض  




مفاد اين اصول ان است كه بايد تمامي مسلمين نسبت به احياء‌و اشاعه نيكي ها و نفي و زدودن پليديها در جامعه مشاركت كنند يكديگر را به معروف ترغيب نموده و از منكرات باز دارند .  
مفاد این اصول ان است كه باید تمامی مسلمین نسبت به احیاء‌و اشاعه نیكی ها و نفی و زدودن پلیدیها در جامعه مشاركت كنند یكدیگر را به معروف ترغیب نموده و از منكرات باز دارند .  




از طرفي اجراء ‌اين اصول ، تكليفي عمومي و همگاني بوده و هيچ حد و مرزي نسبت به افرادي كه مورد امر و نهي قرار مي گيرند وجود ندارد. از اينرو هر فردي در جامعه اسلامي مكلف است نسبت به رفتارهاي مسولين اجرائي جامعه اش حساس بوده و در صورت مشاهده منكر، انان را نهي از منكر نمايد . حاكمان نيز موظفند در برابر امر بمعروف و نهي از منكر ، رعيت – مردم مومن – خودشان  را اصلاح نموده و از انان بابت چنين حساسيتي تقدير كنند .  
از طرفی اجراء ‌این اصول ، تكلیفی عمومی و همگانی بوده و هیچ حد و مرزی نسبت به افرادی كه مورد امر و نهی قرار می گیرند وجود ندارد. از اینرو هر فردی در جامعه اسلامی مكلف است نسبت به رفتارهای مسولین اجرائی جامعه اش حساس بوده و در صورت مشاهده منكر، انان را نهی از منكر نماید . حاكمان نیز موظفند در برابر امر بمعروف و نهی از منكر ، رعیت – مردم مومن – خودشان  را اصلاح نموده و از انان بابت چنین حساسیتی تقدیر كنند .  




در اهميت اين دواصل بزرگ اسلامي همين بس كه سالار شهيدان فلسفه قيامش را احياء ‌ان مي داند :‌  أُريدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ <ref>موسوعه كلمات الام الحسين عليه السلام ص 354</ref>
در اهمیت این دواصل بزرگ اسلامی همین بس كه سالار شهیدان فلسفه قیامش را احیاء ‌ان می داند :‌  أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ <ref>موسوعه كلمات الام الحسین علیه السلام ص 354</ref>




و در زيارت ان بزرگوار مي خوانيم : ‌أشهد أنك قد أقمت الصلاة وآتيت الزكاة وأمرت بالمعروف ونهيت عن المنكر <ref>اللهوف في قتلي الطفوف ص 6</ref>
و در زیارت ان بزرگوار می خوانیم : ‌أشهد أنك قد أقمت الصلاة وآتیت الزكاة وأمرت بالمعروف ونهیت عن المنكر <ref>اللهوف فی قتلی الطفوف ص 6</ref>




لا تتركوا الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر فيولى عليكم شراركم ثم تدعون فلا يستجاب لكم <ref>نهج البلاغه ج 3ص 77 </ref>
لا تتركوا الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر فیولى علیكم شراركم ثم تدعون فلا یستجاب لكم <ref>نهج البلاغه ج 3ص 77 </ref>




قال أمير المؤمنين عليه السلام :
قال أمیر المؤمنین علیه السلام :
من ترك انكار المنكر بقلبه ولسانه " ويده " فهو ميت بين الاحياء <ref>وسائل الشيعه ج 16ص 132</ref>
من ترك انكار المنكر بقلبه ولسانه " ویده " فهو میت بین الاحیاء <ref>وسائل الشیعه ج 16ص 132</ref>




عن النبي صلّى الله عليه وآله وسلّم أنه قال « لا يزال الناس بخير ما أمروا بالمعروف ونهوا عن المنكر وتعاونوا على البر فإذا لم يفعلوا ذلك نزعت منهم البركات وسلط بعضهم على بعض ولم يكن لهم ناصر في الأرض ولا في السماء » <ref>الوافي ج 15ص 176</ref>
عن النبی صلّى الله علیه وآله وسلّم أنه قال « لا یزال الناس بخیر ما أمروا بالمعروف ونهوا عن المنكر وتعاونوا على البر فإذا لم یفعلوا ذلك نزعت منهم البركات وسلط بعضهم على بعض ولم یكن لهم ناصر فی الأرض ولا فی السماء » <ref>الوافی ج 15ص 176</ref>




قال صلَّى اللَّه عليه وآله وسلَّم : « ما أعمال البرّ عند الجهاد في سبيل اللَّه إلا كنفثة في بحر لجّيّ ، وما جميع أعمال البرّ والجهاد في سبيل اللَّه عند الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر إلا كنفثة في بحر لجّيّ »
قال صلَّى اللَّه علیه وآله وسلَّم : « ما أعمال البرّ عند الجهاد فی سبیل اللَّه إلا كنفثة فی بحر لجّیّ ، وما جمیع أعمال البرّ والجهاد فی سبیل اللَّه عند الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر إلا كنفثة فی بحر لجّیّ »
<ref>المحجه البيضاُء ج44 ص 99</ref>
<ref>المحجه البیضاُء ج44 ص 99</ref>


   
   
نتيجه اي كه از اين ايات و روايات گرفته مي شود اين است كه اقامه امر بمعروف و نهي از منكر مستلزم لزوم تشكيل حكومت است چون رفع بسياري از منكرات اجتماعي و سياسي جز در پرتو حكومت ضمانت اجرا نخواهد داشت و همينطور اجراي صحيح اصل امر بمعروف در پرتو حكومت معني واقعي اش را باز خواهد يافت .
نتیجه ای كه از این ایات و روایات گرفته می شود این است كه اقامه امر بمعروف و نهی از منكر مستلزم لزوم تشكیل حكومت است چون رفع بسیاری از منكرات اجتماعی و سیاسی جز در پرتو حكومت ضمانت اجرا نخواهد داشت و همینطور اجرای صحیح اصل امر بمعروف در پرتو حكومت معنی واقعی اش را باز خواهد یافت .




===ذ – ايات اجراي حدود قصاص و ديات===  
===ذ – ایات اجرای حدود قصاص و دیات===  


:‌وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ <ref>مائده /38</ref>
:‌وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمٌ <ref>مائده /38</ref>




الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ ۖ <ref>نور/2</ref>
الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ ۖ <ref>نور/2</ref>




إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ <ref>مائده/33</ref>
إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ <ref>مائده/33</ref>




و...چگونه مي توان پذيرفت كه بدون يك حكومت مقتدر اجراي چنين احكامي ممكن است .  
و...چگونه می توان پذیرفت كه بدون یك حكومت مقتدر اجرای چنین احكامی ممكن است .  




==3-سيره عملي پيامبرص و امام علي عليهما السلام :‌==
==3-سیره عملی پیامبرص و امام علی علیهما السلام :‌==




تاسيس حكومت اسلامي در مدينه توسط پيامبرص و اجراي احكام شريعت در پرتو ان و نيز حكومت پنج ساله حضرت امير عليه السلام  برترين دليل بر تشكيل حكومت اسلامي مي باشد.  
تاسیس حكومت اسلامی در مدینه توسط پیامبرص و اجرای احكام شریعت در پرتو ان و نیز حكومت پنج ساله حضرت امیر علیه السلام  برترین دلیل بر تشكیل حكومت اسلامی می باشد.  


==نتایج==
==نتایج==




از تمامي اين براهين بدست مي ايد كه :‌
از تمامی این براهین بدست می اید كه :‌




1-لزوم تشكيل نظام سياسي – حكومت اسلامي – ازاحكام قطعي اسلامي مي باشد .
1-لزوم تشكیل نظام سیاسی – حكومت اسلامی – ازاحكام قطعی اسلامی می باشد .


   
   
2-انديشه علمانيت يا تز جدائي دين از سياست سكولاريزم – با روح اسلام و قران منافات دارد .
2-اندیشه علمانیت یا تز جدائی دین از سیاست سكولاریزم – با روح اسلام و قران منافات دارد .




==پاسخ برخي از شبهات :‌==
==پاسخ برخی از شبهات :‌==




1-دين امري ثابت است در حالي كه نيازهاي فردي و اجتماعي مردم در زمانهاي گوناگون متفاوت است پس چگونه ممكن است حكومتي كه مبتني بر دين ثابت است پاسخگوي نيازهاي متغير جوامع بشري باشد ؟‌
1-دین امری ثابت است در حالی كه نیازهای فردی و اجتماعی مردم در زمانهای گوناگون متفاوت است پس چگونه ممكن است حكومتی كه مبتنی بر دین ثابت است پاسخگوی نیازهای متغیر جوامع بشری باشد ؟‌




پاسخ : ‌اصول كلي دين گرچه ثابت هستند اما احكام متغير نيز كه بر اساس اجتهاد شكل مي گيرد در اسلام فراوان است نظير اصل نفي سبيل يا قاعده لاضرر  يا ضرورت امادگي دفاعي در برابر دشمن يا حرمت اكل مال بباطل و ...  
پاسخ : ‌اصول كلی دین گرچه ثابت هستند اما احكام متغیر نیز كه بر اساس اجتهاد شكل می گیرد در اسلام فراوان است نظیر اصل نفی سبیل یا قاعده لاضرر  یا ضرورت امادگی دفاعی در برابر دشمن یا حرمت اكل مال بباطل و ...  




بعلاوه انكه دين بر پايه فطرت انسانها بنا شده است و فطرت هيچگاه متغير نيست بنابر اين هر چند نيازهاي انسانها در هر عصر با اعصار ديگر متفاوت است اما در واقع نيازهاي اصلي شان ثابت است و تنها شكل نياز خواهي شان تغيير مي يابد .  
بعلاوه انكه دین بر پایه فطرت انسانها بنا شده است و فطرت هیچگاه متغیر نیست بنابر این هر چند نیازهای انسانها در هر عصر با اعصار دیگر متفاوت است اما در واقع نیازهای اصلی شان ثابت است و تنها شكل نیاز خواهی شان تغییر می یابد .  




2- از برخي ايات استفاده مي شود كه هدف پيامبران تنها انذار وتبشير بوده و حق تشكيل حكومت را دارا نيستند نظير:‌
2- از برخی ایات استفاده می شود كه هدف پیامبران تنها انذار وتبشیر بوده و حق تشكیل حكومت را دارا نیستند نظیر:‌




فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِينُ <ref>نحل /82</ref>
فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِینُ <ref>نحل /82</ref>




فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ وَعَلَيْنَا الْحِسَابُ <ref>رعد/40</ref>
فَإِنَّمَا عَلَیْكَ الْبَلَاغُ وَعَلَیْنَا الْحِسَابُ <ref>رعد/40</ref>




فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌلَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ <ref>غاشيه /21-22</ref>
فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌلَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ <ref>غاشیه /21-22</ref>




حْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ ۖ وَمَا أَنتَ عَلَيْهِم بِجَبَّارٍ ۖ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ <ref>ق /45</ref>
حْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ ۖ وَمَا أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ ۖ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ <ref>ق /45</ref>




پاسخ :‌قبل از پاسخ اين سوال لازم است توجه كنيم كه در هنگام مطالعه و تدبر در قران هيچگاه نبايد ايات را جدا از يكديگر نگريست چون بر اساس رواياتي كه وارد شده است ايات قران بوسيله يكديگر تفسير مي شوند :‌يفسر بعضه بعضا  
پاسخ :‌قبل از پاسخ این سوال لازم است توجه كنیم كه در هنگام مطالعه و تدبر در قران هیچگاه نباید ایات را جدا از یكدیگر نگریست چون بر اساس روایاتی كه وارد شده است ایات قران بوسیله یكدیگر تفسیر می شوند :‌یفسر بعضه بعضا  


   
   
بر اين اساس مي گوئيم :‌
بر این اساس می گوئیم :‌




اولا ايات متعددي كه در زمينه لزوم تشكيل حكومت در قران وجود دارد با برداشت مذكور از ايات فوق مخالفت دارد .  
اولا ایات متعددی كه در زمینه لزوم تشكیل حكومت در قران وجود دارد با برداشت مذكور از ایات فوق مخالفت دارد .  




ثانيا مفاداين ايات ان است كه انسانها در پذيرش دين مجبور نيستند و پيامبرص نمي تواند انها را با اكراه مومن گرداند. مردم در پذيرش حق مختارند و اين غير از مساله رهبري سياسي و اجتماع پيامبر ص است كه به حكم عقل و نقل امري ضروري است .  
ثانیا مفاداین ایات ان است كه انسانها در پذیرش دین مجبور نیستند و پیامبرص نمی تواند انها را با اكراه مومن گرداند. مردم در پذیرش حق مختارند و این غیر از مساله رهبری سیاسی و اجتماع پیامبر ص است كه به حكم عقل و نقل امری ضروری است .  




ثالثا اگرايات فوق بيانگر نفي تشكيل حكومت است در اينصورت با سيره انبياء‌الهي از جمله سيره نبي اكرم ص كه تشكيل حكومت دادند منافات خواهد داشت – و نيز حكومت موسي عليه السلام بعد از مبارزه با فرعون حكومت سليمان عليه السلام و ....
ثالثا اگرایات فوق بیانگر نفی تشكیل حكومت است در اینصورت با سیره انبیاء‌الهی از جمله سیره نبی اكرم ص كه تشكیل حكومت دادند منافات خواهد داشت – و نیز حكومت موسی علیه السلام بعد از مبارزه با فرعون حكومت سلیمان علیه السلام و ....




رابعا اگر رسالت انبياء‌فقط پيام رساني بود پس چگونه در قران امده است كه :‌
رابعا اگر رسالت انبیاء‌فقط پیام رسانی بود پس چگونه در قران امده است كه :‌




وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ <ref>ال عمران /146</ref>:
وَكَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ كَثِیرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا ۗ وَاللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ <ref>ال عمران /146</ref>:




خط ۱۹۸: خط ۱۹۸:




وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ وَإِنَّ جُنْدَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ  <ref>صافات /171/173</ref>
وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ وَإِنَّ جُنْدَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ  <ref>صافات /171/173</ref>





نسخهٔ ‏۴ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۱۹

از مباحث كلیدی در بررسی نظام سیاسی اسلام ، مساله حاكمیت و حكومت دینی است . در این مقاله دلائل عقلی و نقلی ضرورت تشکیل حكومت در اسلام مطرح گردیده است .


دلائل لزوم تشکیل حکومت در اسلام

براساس براهین ذیل ضرورت تشكیل حكومت دینی امری قطعی و غیر قابل تردید است :‌

1- تشكیل حكومت دینی ، مقتضای حكمت الهی

الف - اساسا غرض اصلی از تشریع دین ، تامین هر چه بهتر نیازهای فردی و اجتماعی مردم و هدایت انان در تحصیل سعادت دنیا و اخرت می باشد.

ب- یكی از اساسی ترین نیازهای مردم ، برقراری نظام سیاسی اجتماعی عادلانه است كه در پرتو ان بتوانند به اهداف عالی كه دین برای انان ترسیم نموده است نائل ایند .


بنابراین حكمت الهی مقتضی است كه زمینه وصول مردم به اهداف عالیه شان را از طریق مطمئن ترین شیوه در سیستم حكومتی در اختیار مردم بگذارد؛ در غیر این صورت غرض شارع مقدس در تشریع دین تحقق نیافته و این امر بر خلاف حكمت الهی خواهد بود.


بااین بیان توهم كسانی كه حوزه دین را محصور در امورات فردی و شخصی نموده و به تفكیك دین از حكومت تن داده اند دفع می گردد.

2-قران : وجوه استدلال به قران در زمینه ضرورت حكومت در اسلام

الف – جامعیت و جاودانگی :‌

بر اساس ایات قرانی اسلام مكتبی است كه پاسخگوی تمامی نیازهای فردی و اجتماعی جامعه بوده و قادر است در همه اعصار نقش خویش را در هدایت و سعادت افرینی انسان ایفا كند . برخی از ایاتی كه بیانگر چنین اندیشه هایی هستند عبارتند از :‌


وَنَزَّلْنَاعَلَیْكَ الْكِتَابَ تِبْیَانًا لِكُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِینَ [۱] : و ما بر تو این کتاب (قرآن عظیم) را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد.


الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ كَفَرُواْ مِن دِینِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینا [۲]امروز، كافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند بنابراین از آن‌ها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین شما پذیرفتم


امام رضا علیه السلام در تفسیر ایه فوق- ایه اكمال - فرمود :‌...وما ترك شیئا مما تحتاج إلیه الأمة إلا وقد بینه . فمن زعم أن الله لم یكمل دینه فقد رد كتاب الله ، ومن رد كتاب الله فقد كفر [۳] :‌ خداوند هیچ چیزی را كه امت بدان نیازیمندند فروگذار ننموده است بلكه انرا بیان كرده است هر كسی گمان كند خداوند دینش را كامل ننموده است كتاب خدارا انكار نموده و هر كس كتاب را انكار كند كافر گشته است .


فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ [۴] پس تو مستقیم روی به جانب آیین پاک اسلام آور در حالی که از همه کیشها روی به خدا آری، و پیوسته از طریقه دین خدا که فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی کن که هیچ تغییری در خلقت خدا نباید داد، این است آیین استوار حق، و لیکن اکثر مردم (از حقیقت آن) آگاه نیستند.


با وجود چنین ایاتی چگونه می توان پذیرفت كه اسلام نسبت به مساله حكومت و حاكمیت ، بی تفاوت است. شكی نیست كه كلماتی نظیر "تبیانا لكل شئی" اكملت لكم دینكم " ذالك الدین القیم" و...چنین تصوری را نفی می كند .


ب- ایات جهاد و مبارزه با طاغوت :‌

در این زمینه ایات و روایات فراوانی است كه از جمله وظائف مسلمین را جهاد در برابر كسانی می داند كه در برابر اجراء‌ و تبلیغ احكام الهی سرسختی نشان می دهند. مسلمین موظفند با طواغیت عصر خویش مبارزه نموده و تا مرز شهادت نیز پیش روند. ایا وجود چنین ایاتی را نمی توان دلیل بر لزوم تشكیل عادلانه دینی دانست ؟


برخی از ایاتی كه بیانگر مطلب ذكر شده می باشد عبارتند از :‌ وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ [۵]: و شما (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و تسلیحات و آلات جنگی و اسبان سواری زین کرده برای تهدید و تخویف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید و نیز برای قوم دیگری که شما بر (دشمنی) آنان مطلع نیستید


یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ ۚ [۶] ای رسول، مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن

وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَیَكُونَ الدِّینُ لِلَّهِ [۷]و با کفار جهاد کنید تا فتنه و فساد از روی زمین برطرف شود و دین خدا حاکم باشد و بس


وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ [۸] و همانا ما در میان هر امتی پیغمبری فرستادیم که خدای یکتا را پرستید و از بتان و فرعونان دوری کنید.


یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ ۚ [۹]الا ای رسول گرامی، اینک با کفار و منافقان به جهاد و کارزار پرداز و بر آنها (تا ایمان نیاورده‌اند) سخت گیر


مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ [۱۰] محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلم) فرستاده خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند،


ج – ایات نفی سلطه بیگانگان بر مسلمین و لزوم تبری از انان :‌

وَلَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا [۱۱] و خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.


وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَعْلَمُونَ [۱۲] عزّت مخصوص خدا و رسول و اهل ایمان است (و ذلّت خاصّ کافران) ولیکن منافقان از این معنی آگاه نیستند.


"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَالنَّصَارَىٰ أَوْلِیَاءَ ۘ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ"[۱۳]


"ایا جامه عمل پوشاندن به این ایات كه عزت و افتخار را در تمامی زمینه ها از ان مومنین دانسته و اجازه هیچ نوع سلطه پذیری از بیگانگان را به مسلمانان نمی دهد جز از طریق حكومتی مقتدر در پرتو دین ممكن است ؟‌"


د- ایات امر بمعروف و نهی از منكر

از اصول اجتماعی اسلام كه مورد اتفاق تمامی مسلمانان است دو اصل بنیادین امر بمعروف و نهی از منكر است. این دو در راس تمامی احكام الهی بوده بگونه ای كه می توان بوسیله انها تمامی احكام الهی را در جامعه اجرا نمود چنانكه در روایات می خوانیم : إن الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر سبیل الأنبیاء ومنهاج الصلحاء ، فریضة عظیمة تقام بها الفرائض


مفاد این اصول ان است كه باید تمامی مسلمین نسبت به احیاء‌و اشاعه نیكی ها و نفی و زدودن پلیدیها در جامعه مشاركت كنند یكدیگر را به معروف ترغیب نموده و از منكرات باز دارند .


از طرفی اجراء ‌این اصول ، تكلیفی عمومی و همگانی بوده و هیچ حد و مرزی نسبت به افرادی كه مورد امر و نهی قرار می گیرند وجود ندارد. از اینرو هر فردی در جامعه اسلامی مكلف است نسبت به رفتارهای مسولین اجرائی جامعه اش حساس بوده و در صورت مشاهده منكر، انان را نهی از منكر نماید . حاكمان نیز موظفند در برابر امر بمعروف و نهی از منكر ، رعیت – مردم مومن – خودشان را اصلاح نموده و از انان بابت چنین حساسیتی تقدیر كنند .


در اهمیت این دواصل بزرگ اسلامی همین بس كه سالار شهیدان فلسفه قیامش را احیاء ‌ان می داند :‌ أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهى عَنِ الْمُنْكَرِ [۱۴]


و در زیارت ان بزرگوار می خوانیم : ‌أشهد أنك قد أقمت الصلاة وآتیت الزكاة وأمرت بالمعروف ونهیت عن المنكر [۱۵]


لا تتركوا الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر فیولى علیكم شراركم ثم تدعون فلا یستجاب لكم [۱۶]


قال أمیر المؤمنین علیه السلام : من ترك انكار المنكر بقلبه ولسانه " ویده " فهو میت بین الاحیاء [۱۷]


عن النبی صلّى الله علیه وآله وسلّم أنه قال « لا یزال الناس بخیر ما أمروا بالمعروف ونهوا عن المنكر وتعاونوا على البر فإذا لم یفعلوا ذلك نزعت منهم البركات وسلط بعضهم على بعض ولم یكن لهم ناصر فی الأرض ولا فی السماء » [۱۸]


قال صلَّى اللَّه علیه وآله وسلَّم : « ما أعمال البرّ عند الجهاد فی سبیل اللَّه إلا كنفثة فی بحر لجّیّ ، وما جمیع أعمال البرّ والجهاد فی سبیل اللَّه عند الأمر بالمعروف والنهی عن المنكر إلا كنفثة فی بحر لجّیّ » [۱۹]


نتیجه ای كه از این ایات و روایات گرفته می شود این است كه اقامه امر بمعروف و نهی از منكر مستلزم لزوم تشكیل حكومت است چون رفع بسیاری از منكرات اجتماعی و سیاسی جز در پرتو حكومت ضمانت اجرا نخواهد داشت و همینطور اجرای صحیح اصل امر بمعروف در پرتو حكومت معنی واقعی اش را باز خواهد یافت .


ذ – ایات اجرای حدود قصاص و دیات

‌وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمٌ [۲۰]


الزَّانِیَةُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ ۖ [۲۱]


إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ [۲۲]


و...چگونه می توان پذیرفت كه بدون یك حكومت مقتدر اجرای چنین احكامی ممكن است .


3-سیره عملی پیامبرص و امام علی علیهما السلام :‌

تاسیس حكومت اسلامی در مدینه توسط پیامبرص و اجرای احكام شریعت در پرتو ان و نیز حكومت پنج ساله حضرت امیر علیه السلام برترین دلیل بر تشكیل حكومت اسلامی می باشد.

نتایج

از تمامی این براهین بدست می اید كه :‌


1-لزوم تشكیل نظام سیاسی – حكومت اسلامی – ازاحكام قطعی اسلامی می باشد .


2-اندیشه علمانیت یا تز جدائی دین از سیاست – سكولاریزم – با روح اسلام و قران منافات دارد .


پاسخ برخی از شبهات :‌

1-دین امری ثابت است در حالی كه نیازهای فردی و اجتماعی مردم در زمانهای گوناگون متفاوت است پس چگونه ممكن است حكومتی كه مبتنی بر دین ثابت است پاسخگوی نیازهای متغیر جوامع بشری باشد ؟‌


پاسخ : ‌اصول كلی دین گرچه ثابت هستند اما احكام متغیر نیز كه بر اساس اجتهاد شكل می گیرد در اسلام فراوان است نظیر اصل نفی سبیل یا قاعده لاضرر یا ضرورت امادگی دفاعی در برابر دشمن یا حرمت اكل مال بباطل و ...


بعلاوه انكه دین بر پایه فطرت انسانها بنا شده است و فطرت هیچگاه متغیر نیست بنابر این هر چند نیازهای انسانها در هر عصر با اعصار دیگر متفاوت است اما در واقع نیازهای اصلی شان ثابت است و تنها شكل نیاز خواهی شان تغییر می یابد .


2- از برخی ایات استفاده می شود كه هدف پیامبران تنها انذار وتبشیر بوده و حق تشكیل حكومت را دارا نیستند نظیر:‌


فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِینُ [۲۳]


فَإِنَّمَا عَلَیْكَ الْبَلَاغُ وَعَلَیْنَا الْحِسَابُ [۲۴]


فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌلَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ [۲۵]


حْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ ۖ وَمَا أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ ۖ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ [۲۶]


پاسخ :‌قبل از پاسخ این سوال لازم است توجه كنیم كه در هنگام مطالعه و تدبر در قران هیچگاه نباید ایات را جدا از یكدیگر نگریست چون بر اساس روایاتی كه وارد شده است ایات قران بوسیله یكدیگر تفسیر می شوند :‌یفسر بعضه بعضا


بر این اساس می گوئیم :‌


اولا ایات متعددی كه در زمینه لزوم تشكیل حكومت در قران وجود دارد با برداشت مذكور از ایات فوق مخالفت دارد .


ثانیا مفاداین ایات ان است كه انسانها در پذیرش دین مجبور نیستند و پیامبرص نمی تواند انها را با اكراه مومن گرداند. مردم در پذیرش حق مختارند و این غیر از مساله رهبری سیاسی و اجتماع پیامبر ص است كه به حكم عقل و نقل امری ضروری است .


ثالثا اگرایات فوق بیانگر نفی تشكیل حكومت است در اینصورت با سیره انبیاء‌الهی از جمله سیره نبی اكرم ص كه تشكیل حكومت دادند منافات خواهد داشت – و نیز حكومت موسی علیه السلام بعد از مبارزه با فرعون حكومت سلیمان علیه السلام و ....


رابعا اگر رسالت انبیاء‌فقط پیام رسانی بود پس چگونه در قران امده است كه :‌


وَكَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ كَثِیرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا ۗ وَاللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ [۲۷]:


چه بسیار رخ داده که پیغمبری جمعیت بسیار (از پیروانش) همراه او جنگیدند و با این حال، اهل ایمان با سختی‌هایی که در راه خدا به آنها رسید هرگز بیمناک و زبون نشدند و سر زیر بار دشمن فرو نیاوردند و (صبر و ثبات پیش گرفتند، که) خدا صابران را دوست می‌دارد.


وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ وَإِنَّ جُنْدَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ [۲۸]


منابع

پانویس

  1. نحل /89
  2. مائده/3
  3. تحف العقول 437
  4. روم/30
  5. انفال /60
  6. انفال /65
  7. بقره /193
  8. نحل /36
  9. تحریم /9
  10. فتح /29
  11. نساء‌/141
  12. منافقون /8
  13. مائده /51
  14. موسوعه كلمات الام الحسین علیه السلام ص 354
  15. اللهوف فی قتلی الطفوف ص 6
  16. نهج البلاغه ج 3ص 77
  17. وسائل الشیعه ج 16ص 132
  18. الوافی ج 15ص 176
  19. المحجه البیضاُء ج44 ص 99
  20. مائده /38
  21. نور/2
  22. مائده/33
  23. نحل /82
  24. رعد/40
  25. غاشیه /21-22
  26. ق /45
  27. ال عمران /146
  28. صافات /171/173