محمد بن عبدالکریم شهرستانی

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۹:۲۹، ۲۹ ژانویه ۲۰۲۲؛

نام	عبدالکریم شهرستانی
نام کامل	ابی الفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی بکر احمد الشافعی الشهرستانی
نام پدر	عبدالکریم
متولد	479ق
زادگاه	دهستان شهرستانه • درگز • خراسان
دین	اسلام
مذهب	شافعی
زمینه‌های علمی	تاریخ، الهیات • علم کلام • فلسفه • تاریخ‌نگاری • فقه
آثار معروف	مصارع المصارع • الملل و النحل • نهایه الاقدام فی علم الکلام • تفسیر الشهرستانی
اساتید	احمد خوافى • ابونصر قریشى • ابوالقاسم انصارى • على بن احمد بن محمد المدائنى
وفات	شوال ۱۳۱۵

محمد بن عبد الکریم شهرستانیبا نام کامل ابی الفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی بکر احمد الشافعی الشهرستانی. از مفسران برجسته قرن پنجم و ششم هجری (۴۷۹- ۵۴۸) در «شهرستان» از توابع خراسان دیده به جهان گشود. مورخ مشهور، دانشمند و جهان‌گرد ایرانی قرن ششم بود.

در نظامیه نیشابور با استفاده از اساتید بنامی چون احمد خوافی، ابو نصر قریشی، ابو القاسم انصاری، علی بن احمد بن محمد المدائنی و... در فقه ،کلام ، تفسیر،حدیث ،اصول و... تحصیلات خویش را به پایان برد.

آیا محمد بن عبدالکریم شهرستانی، اسماعیلی بوده

محمد بن عبدالکریم در شهرستانه، یکى از شهرهاى از یاد رفته خراسان در سال 479 هـ به دنیا آمد. بعد از طى مقدمات به خاطر جوّ خانوادگى به فقه شافعى و کلام اشعرى پرداخت و خود را به عنوان متکلمى اشعرى مطرح ساخت. بعد از مدتى با ابوالقاسم انصارى آشنا شد. شهرستانى درباره استاد خود مى گوید: «ابوالقاسم سلیمان بن ناصر انصارى مرا با کلمات شریف اهل بیت و اسرار مدفون در علم قرآن آشنا ساخت».

او چند صباحى را در نظامیه بغداد به تدریس پرداخت و سپس به تِرمِذ بازگشت و در نزد ابوالقاسم موسوى نقیب شیعیان ترمذ مشغول به کار شد. در نزد وى کتاب ملل و نحل خود را در سال 521 هـ نوشت. گویا در این زمان با یکى از باطنیان که خود را معرفى نکرده، برخورد کرده و از وى علوم باطنى را دریافت کرد. او در این زمینه مى نویسد: (کسى که در وادى أمن در مکانى مبارک از شجره طیبه ایستاده بود، مرا ندا داد که: «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین»، در این هنگام بنده اى از بندگان صالح خدا را یافتم و از وى مناهج خلق و امر و مدارج تضاد و ترتب و دو حکم مفروغ و مستأنف را آموختم و او را دریایى یافتم که عجایبش تمام نمى شود و غرایبش ته نشین نمى گردد. متحیر ماندم که شنا کنم... یا کشتى اى بخواهم که غاصبى آن را غصب یا عالمى آن را سوراخ کرده است. او به من اشاره کرد... که به تلاقى دو دریا روم... من او را انسانى بزرگ یافتم. پیروى اش کردم، رشد یافتم و آتشى جُستم که در آن هدایت بود.»

از او کتابى در کلام اشعرى موجود است که بسیارى را به اشتباه انداخته و شهرستانى را اشعرى مذهب معرفى کرده اند. این کتاب با نام نهایة الاقدام به چاپ رسیده است. کتاب دیگر وى که سراسر تفسیر باطنى است به نام مفاتیح الاسرار عده اى را به این تصور کشانده است که وى اسماعیلى است و در تقیّه به سر مى برده است. ولى مى توان گفت که شهرستانى هیچ گاه اسماعیلى مذهب نشد، اما از تفسیر باطنى آنها بسیار استفاده کرد و آن را پسندید. بنابراین باید پذیرفت که او علوم باطنى ائمه را از راه اسماعیلیه دریافت کرد، ولى هیچ گاه از تفکرات فقه شافعى و کلام اشعرى دست برنداشت. از کتب دیگر وى مى توان به مصارعة الفلاسفه - نقد فلسفه بوعلى سینا - و مجلس مکتوب در خلق و امر اشاره کرد.