حجیت قول صحابه از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

از کلمات ائمه اربعه اهل سنت استفاده می شود که قول و سنت صحابه انگاه که از کتاب و سنت نبوی، دلیلی- برمساله-  موجود نباشد  حجت خواهد بود .

منهج ابوحنیفه ان بود که در صورت فقدان نص قرآنی و سنت نبوی به قول صحابه التزام داشت و در صورت اختلاف بین صحابه به یکی از انها تخییرا عمل نموده و خروج از اقوال صحابه را جائز نمی دانست .   

کتاب و سنت متواتره در رتبه نخست حجیت قرار داشته و بعد از ان اجماع و عمل اهل مدینه و در رتبه بعدی عمل صحابه قرار دارد ؛ بنابر این عمل صحابی مخالف با عمل و اجماع اهل مدینه ، مردود خواهد بود .  

ایشان در ادامه دیدگاه مالک  را در زمانی که اقوال صحابه متعدد باشد بیان می کند.     

1- اقوال صحابه بایکدیگر معارض باشد : در این صورت تنها قولی از صحابه حجت خواهد بود که موافق کتاب و سنت یا اجماع بوده یا اینکه منطبق با قیاس باشد .  

3-قول صحابی واحد بوده و هیچ نوع مخالف یا موافقی نداشته باشد . در اینصورت به قول صحابی عمل می‌گردد.  

شافعی عمل صحابی را مقدم بر قول رسول الله ندانسته و تنها زمانی انرا حجت می داند که نصی در مساله نباشد و قول صحابی نیز مورد اجماع باشد .   

مولف کتاب مذکور  انگاه دیدگاه احمدبن حنبل را نسبت به قول صحابه بیان می کند :  

دیدگاه احمد بن حنبل در زمینه قول صحابه نزدیک به دیدگاه شافعی است بدین معنا که از منظر ایشان رتبه قول و عمل صحابه بعد از احادیث صحیحه  قرار داشته اما بر احادیث مرسل و ضعیف مقدم می باشد .  

===2-اراء دانشمندان دیگر اهل سنت در موضوع  قول صحابه===  

از منظرغزالی قول صحابه به صرف صحابه بودن  فاقد حجیت بوده  و قول به اعتبار انرا  بدلیل عدم  پشتوانه علمی امری موهوم می داند .   

از جمله اصول موهوم معتبر دانستن قول صحابه می باشد . برخی به حجیت مطلق ان قائل بوده و برخی انرا در صورت مخالفت با قیاس حجت می دانند و برخی نیز قول برخی صحابه خاص  - ابوبکر و عمر- را حجت می دانند و تمامی این اقوال از منظر ما باطل است بدلیل انکه نمی توان به گفتار کسانی که عصمت شان ثابت نیست و احتمال بروز خطا در انان وجود دارد اعتماد نمود ؟ چگونه ممکن است قائل به عصمت کسانی شد که احتمال بروز اختلاف بینشان وجود دارد؟   

گفتار علامه سید محمد تقی حکیم  در نقد استدلال شاطبی به ایه اول- درافضلیت صحابه  -   

اولا : افضلیت امت اسلام بر امتهای دیگر مستلزم ثبات قدم همه افراد امت اسلام در همه زمانها و حالات نیست بلکه ایه شریفه بیانگر ثبا ت قدم نسبی امت اسلامی بر اصول و شریعت اسلامی است.

رابعا :  دلیل اعم از مدعا است  چون  مدعا افضلیت صحابه است  و ایه بیانگر افضلیت امت اسلامی است .   

نکاتی که نسبت به استدلال  شاطبی در ایه اول بیان گردید نسبت به ایه دوم هم اجرا می شود بعلاوه انکه اثبات عدالت صحابه دلیل بر تلقی سنت از گفتارشان -  صحابه - نمی‌گردد چون در اینصورت – معیار دانستن عدالت - مستلزم تلقی سنت از گفتار همه افراد عادل – اعم از صحابه و غیر صحابه -  خواهد بود.از طرفی اثبات عدالت صحابه بمعنای ان است که اینان در گفتارشان صادق بوده و اهل کذب نمی‌باشند اما احتمال بروز خطا از انان را سلب نمی کند .   

   

دومین دلیلی که برخی جهت حجیت قول صحابه بدان استدلال کرده اند روایاتی است که در این رابطه از پیامبر ص صادر شده است نظیر روایات : ....فعلیکم بسنتی وسنة الخلفاء الراشدین المهدیین ، تمسکوا بها وعضوا علیها بالنواجذ  ، وقوله : تفترق أمتی على ثلاث وسبعین فرقة ، کلها فی النار إلا واحدة ، قالوا : ومن هم  یا رسول الله ؟ قال : ما أنا علیه وأصحابی .  

این روایات با قطع نظر از ضعف سندی ، از جنبه دلالت نیز مقبول نیست بدلیل انکه اخذ به ظاهر روایت نخست – امر شارع به اقتدا نمودن بر صحابه- مستلزم امر شارع به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب که از قطعیات تاریخی است خواهد بود  . در اینصورت این سئوال مطرح می‌گردد که چگونه شارع امر به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب می کند ؟ نمونه بارز اختلاف در سیره صحابه – که امکان تبعیت از سیره همه انان  را ناممکن خواهد کرد- اختلاف امام علی ع با سیره شیخین و موافقت عثمان با ان در شورای عمر بود. چگونه می توان بر اساس حدیث "اقتدوا " که امر به تبعیت مطلق از سیره اصحاب می کند در مواردی اینچنین – وجود تنازع بین و اختلاف بین اصحاب که درتاریخ بسیار اتفاق افتاده است - عمل نمود .     

!  

برخی از روایات مذکور- نظیر روایت اول -  اخص از مدعاست چون اختصاص به خلفاء راشدین داشته و برخی دیگر هم ربطی به حجیت کلام صحابه ندارد چون فقط درمقام مدح و ثناء صحابه است.   

<nowiki>:</nowiki>