ویژگی‌های فکری احزاب موفق سلفی (مقاله)

عنوان مقاله	ویژگی¬های فکری احزاب موفق سلفی
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی
ویکی نویس	رحیم ابوالحسینی

ویژگی¬های فکری احزاب موفق سلفی عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است.

چکیده

ویژگی¬های فکری احزاب سلفی مبتنی بر اصل تمایز بین منابع اسلامی یعنی قرآن کریم و سنت نبوی و بین دستاورهای فکری طی قرن¬های گذشته است. اهداف اولیه این ویژگی¬ها و مشخصه¬های فکری در وهله اول عبارت است از مجموعه¬ای از اصول کلی که در واقع مضمونی واحد و مشترک دارند و به طور کلی، اولویت در همه آنها حفظ هویت اسلامی و عربی مصر و مرجعیت دینی به عنوان تکیه¬گاهی برای حل مشکلات اقتصادی و مقابله با هر نوع تلاش برای ترویج غرب¬زدگی و سکولاریسم است.

ویژگی‌های فکری احزاب سلفی

برخی ویژگی¬های فکری و اصول اساسی در برنامه همه احزاب سلفی مشترک¬اند؛ از جمله: 1. حفاظت از هویت اسلامی و عربی مصر و مقابله با هر نوع تلاش برای از بین بردن آن. 2. رد هر نوع تلاش برای ترویج غرب¬زدگی و مقابله با فساد و انحرافات اخلاقی و بی¬بندوباری. 3. تلاش برای تحقق اصلاحات سیاسی، قانونی و حقوقی که می¬توانند پایه¬گذار نظام سیاسی اسلامی شوند. 4. ترویج مفاهیم و ارزش¬های سیاسی اسلامی و مقابله با تلاش¬هایی که برای تخریب دیدگاه¬های سیاسی اسلامی صورت می¬گیرد. 5. تثبیت و تحکیم ارزش¬های اسلامی در جامعه و مبارزه با انواع ظلم و فساد و حمایت از نقش خانواده.

مفهوم شریعت در احزاب سلفی

علی عبدالعال در بررسی مفهوم شریعت در احزاب سلفی در خصوص حزب نور می¬گوید: برنامه این حزب بر لزوم دفاع از قانون اساسی تصریح می¬کند: طبق ماده دوم قانون اساسی، شریعت اسلامی منبع اصلی قانون-گذاری است. آنها ماده دوم را مرجعیت عالی نظام سیاسی در کشور و نیز «نظام کلی و چارچوبی برای نگه-داری و حفظ تمام فعالیت¬های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و قانونی می¬دانند».

بر همین اساس، «حزب اصالت» نیز برنامه¬های خود را ارائه نموده است، اما فقط به ذکر برخی نکات کلی که حکایت از پای¬بندی آن به احکام شریعت در تمام امور دارد، بسنده کرده است. در برنامه «حزب اصالت» آمده است: «منبع اصلی ارزش¬های اصیل مصری، آموزه¬های دین اسلام است». بنابراین حزب اصالت خود را به عنوان حزبی سیاسی با مرجعیت اسلامی در چارچوب قانون اساسی معرفی و خاطرنشان می¬کند: «معتقدیم کل ارزش¬های والایی که می¬کوشیم میان مردم مصر ریشه¬دار شوند، مثل صداقت، امانت و تسامح برگرفته از دین اسلام هستند».

برنامه حزب فضیلت

برنامه حزب فضیلت نشان می¬دهد که این حزب معتقد است احکام جنایی موجود در دین باید قبل از اینکه شتاب¬زده درباره مردم اجرا شوند، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند. مرجعی که باید این کار را انجام دهد، حکومت است که می¬تواند با اتخاذ تدابیری شهروندانش را از انحراف و کشیده شدن به راه¬های حرام در امان نگه دارد. حزب فضیلت به لحاظ اقتصادی معتقد به لزوم براندازی ربا هست و آن را حاصل بهره¬برداری از نیازهای ضروری انسان برای تأمین نیازمندی¬های اساسی زندگی اعم از غذا، آب، مسکن، لباس، آموزش و غیره می-داند. سپس بر دو منبع درآمد اصلی دولت یعنی مالیات و زکات تأکید می¬کند. حزب فضیلت درباره زکات، خواستار وضع قوانین و نظام¬هایی برای اجرایی کردن احکام زکات و لزوم دریافت آن از کسانی است که شرعاً ملزم به پرداخت آن هستند. از جمله راهکار مد نظر این حزب در این خصوص می¬توان به تشکیل هیأتی مستقل موسوم به «اداره زکات و صدقات» اشاره کرد. این اداره باید از استقلال در نظام اداری و مالی برخوردار باشد و به عنوان نهادی دولتی تحت نظارت و کنترل دولت قرار گیرد.

برنامه حزب اصلاح

حزب اصلاح نیز در مسائل اقتصادی معتقد به لزوم لغو تمام انواع معاملات مبتنی بر ربا در دولت چه در مرحله پرداخت و چه دریافت است. از نظر این حزب، بانک¬ها باید طبق دیدگاه اقتصادی کاملاً اسلامی کار کنند؛ چنان که پرداخت زکات را هم که هدف از آن آزادساری انسان از فقر و تنگدستی است، الزامی می¬داند.

برنامه حزب نور

حزب نور درباره حضور زنان در عرصه سیاست همان دیدگاه سلفی¬ها را دارد و معتقد است که ادامه حضور و مشارکت زنان در عرصه سیاست منوط به پای¬بندی به آداب شریعت اسلامی است. این حزب معتقد است که خداوند به زنان کرامت و عزت بخشیده و اسلام نیز حقوق برابر مردان را برای زنان در نظر گرفته است. این حزب معتقد به لزوم تجدید نظر در مجموع اوضاع مربوط به زنان و خانواده است و معتقد است «که این اوضاع باید متناسب با شریعت جامعه و مبانی هدایتگر قرآن و سنت باشد». این حزب خواستار اجرای طرح¬های فرهنگ‌سازی در سطوح رسانه¬ای، اجتماعی و دینی برای اصلاح تصویر ذهنی منفی درباره زنان و هشدار نسبت به ظلم به زنان و نادیده گرفتن حقوق آنهاست. البته این طرح¬ها باید مبتنی بر «اصول و ارزش¬های اخلاقی برآمده از آموزه¬های اسلامی باشد».

موضع احزاب سلفی نسبت به غیرمسلمانان

در خصوص موضع¬گیری نسبت به غیرمسلمانان در جامعه مصر، احزاب اصلاح، فضیلت، اصالت و نور به اتفاق معتقد به لزوم پذیرش اصول و شریعت دین اسلام به عنوان منبع اصلی قانون¬گذاری هستند، به نحوی که آزادی دینی را برای قبطی¬ها تأمین کند و در مورد امور احوال شخصیِ خاصِ آنها، باید از منابع دینی خاصِ خودشان استفاده شود. اما درباره سایر امور زندگی و نظام عمومی و آداب، «قانون حکومت برای تمام شهروندان یکسان اجرا می¬شود و هیچ¬کس نمی¬تواند خارج از این قانون باشد».

موضع احزاب سلفی در قبال دانشگاه الازهر

همه این احزاب به اتفاق نقش نهاد دینی و رسمی الازهر را در ارشاد و هدایت پذیرفته¬اند و معتقدند که الازهر نقش مهمی در این خصوص دارد. در برنامه حزب نور تأکید شده است که الازهر رکن اصلی و عامل مهمی در شکل¬گیری تفکر و آگاهی عمومی مردم محسوب می¬شود.

گفتمان سیاسی احزاب سلفی

در خصوص گفتمان سیاسی احزاب سلفی همه آنها به اتفاق مخالف حذف دیگران هستند و معتقدند تشکیل ائتلاف احزاب اسلامی برای شرکت در انتخابات و سپس همکاری با احزاب دیگر در اولویت است. علت این اولویت¬بندی را می¬توان فقدان قواعد و اصول واضح در رقابت با جماعت¬های لیبرالیستی و چپ¬گرا و همه شخصیت¬های عمومی دانست.

احزاب سلفی از مرحله مدارس و مکاتب علمی و شرعی تا جنبش¬های علمی فراتر رفته و به مرحله مشروعیت و قانون¬مداری رسیده¬اند. این مرحله در تاریخ سلفی¬ها مرحله¬ای مهم و سرنوشت¬ساز است. این مرحله، مرحله نَوَسان در قبال فعالیت سیاسی است که یکی از مهم¬ترین چالش¬های سلفیه در سال¬های گذشته بوده است. در عین حال، نقطه عطف عینی و تاریخی برای حرکت سلفیه است و مرحله گذار آنها از مرحله¬ای که توسط برخی رهبران سلفی اداره می¬شدند به مرحله تدابیر و ترتیبات حزبی است که در آن حزب وابسته به این جماعت¬ها به اتفاق برای شرکت در رقابت¬های ارشادی، تبلیغی، ایدئولوژیک و سیاسی که پس از قیام 25 ژانویه در مصر شروع شده است، خود را آماده می¬کند.

جنبش سلفیه هم¬چنین می¬کوشد از حرکت جاری در کشور در جهت اهداف سیاسی خود بهره¬برداری کند و افراطی¬گری را در گفتمان خود اندکی کاهش دهد. بر این اساس ایجاد احزاب سیاسی یکی از روش¬های دفاع از حرکت سلفیه و حضور آن در داخل پارلمان آینده و درحیات سیاسی است.