نسخهٔ ‏۲۹ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۱۴

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در

نام	جزیرة العرب•
تعداد جمعیت	؟؟؟
پایتخت	؟؟؟
دین و یا مذاهب اسلامی	؟؟؟
زبان رسمی	؟؟؟
جریانات فعال دینی - مذهبی	؟؟؟
نظام حکومتی	؟؟؟
نظام اقتصادی	؟؟؟
شاخص توسعه	؟؟؟
چهره‌های (دینی، سیاسی) شاخص	؟؟؟

جزیرة ‌العرب یاشبه جزیره عربستان را از سه جهت آب احاطه کرده؛ اما عرب، از باب تشبیه، بر آن نام جزیره، اطلاق می‌کنند. این شبه جزیره، به صورت مستطیلی غیر متوازی‌الاضلاع، مساحتی بالغ بر سه میلیون کیلومتر مربع را در جنوب غربی آسیا، در بر گرفته است. این منطقه، از آب و هوایی گرم و خشک، برخوردار بوده و بارش در آن، جز در جنوب و شمال غرب که تحت تأثیر بادهای تابستانی و زمستانی باران زیاد می‌بارد، کم است. از این رو بیشتر این منطقه، از بیابان‌ها و صحرا‌های بی‌آب و علف، پوشیده شده است.

حدود جزیرة العرب

در حدود این شبه جزیره اختلاف است، بعضی آن را ‌از بحر فارس، از عبادان که مصب رودخانه دجله، در دریاست تا بحرین و از آنجا تا عمان و سواحل عمره و حضرموت و عدن ادامه می‌یابد، تا اینکه به ایله و سپس به دریای قلزم و بعد به تاران و جُبَیلات تا قلزم در شرق و جنوب و غرب قلزم را در برداشت و سپس به ایله و بحیره و از آنجا به شراة و بلقاء، در فلسطین و بعد به أذرعات و حوران و بثنیر و غوطه و تا نواحی بعلبک در دمشق، می‌رسید، سپس به تدمر و سلمیه در حمص، بعد به خناصره و بالس در قنسرین و بعد به فرات می‌رسید؛ سپس از فرات به رقه و قرقیسیا و بعد به رحبه و دالیه و عانه و حدیثه، منتهی شده و از آنجا به انبار و کوفه سپس به خورنق و سواد کوفه تا واسط و دجله، سپس به سواد بصره و بعد به عبادان می‌رسید^[۱].»

از نظر هیثم بن عدی، جزیرة العرب از عُذَیب تا حضرموت را شامل است^[۲] و از نظر اسمعی حدود آن از عدن و أبین در طول و عرض از ابله تا جده است^[۳]؛ اما لسان‌الیمین، حدود این شبه جزیره را، از «جزیره و سواد در عراق در شمال، و سفوان و کاظمه و بعد قطیف و هجر و قطر و بعد عمان و شحر در شرق و بعد از حضرموت و ناحیه أبین تا عدن و دهلک در جنوب و سپس از جده در سواحل مکه و سواحل طوار و خلیج ایله و ساحل رایه تا اینکه به قلزم مصر می‌رسد و بعد مصر و شمال سودان تا شام را در بر می‌گیرد، سپس از مصر به فلسطین و عسقلان و سواحلش، امتداد یافته، بعد به سواحل اردن و بیروت و سواحل دمشق، کشیده می‌شود و از آنجا به حمص و سواحل قنسرین تا جزیره و سواد عراق، منتهی می‌شود»، می‌داند^[۴]. تعریف تقریباً مشابهی را هم، یاقوت حموی در کتاب معجم‌البلدانش، ذکر کرده است^[۵].

تقسیمات جزیرة العرب

جغرافی‌دانان از گذشته‌های دور، تقسیماتی را برای بلاد عرب قائل شده‌اند، از جمله گفته شده که این سرزمین از سه ناحیه تشکیل شده:

بلاد العرب‌الصخریه: که شمال جزیرة‌العرب و جنوب غربی بادیة‌الشام، بعلاوه صحرای سینا را شامل می‌شده است.
بلاد العرب‌الصحراویه: که بیشتر بلاد عرب از حدود سوریه و عراق تا اقیانوس هند را در برداشت.
بلاد العرب السعید: که یمن و حجاز و عمان را شامل می‌شد^[۶].

اما غالب عرب، این شبه جزیره را به پنج قسم، تقسیم کرده است: تهامه، حجاز، نجد، عروض و یمن^[۷].

تهامه

تهامه منطقه ساحلی باریک مشرف بر بحر قلزم یا همان دریای سرخ است^[۸] که از یمن شروع شده، تا شمال عقبه امتداد می‌یابد^[۹]؛ منطقه یمن در جنوب آن و حجاز در شمال آن واقع است^[۱۰]. عرض آن در بعضی نقاط، تا پنجاه میل می‌رسد^[۱۱] و به جهت گرمای زیاد و روانی شن‌هایش، بدین نام، خوانده شده است^[۱۲]. اعراب در گذشته، بواسطه پستی زمین، به آن «غور» نیز می‌گفته‌اند^[۱۳]. در این شنزار داغ، سر حدات و بنادری نیز به وجود آمده که بندر«حدیده» در یمن و نیز بنادر «جده» و «ینبع» در حجاز، از جمله آنهاست. در حد شمالی تهامه، بخش کوچکی به نام «وجه»، وجود دارد که گمان می‌رود، همان شهر حجر یا مداین صالح(ع)، باشد^[۱۴]. در شرق تهامه، سلسله جبال«سرات» واقع است که از شمال به جنوب امتداد دارد؛ این کوه از بلندی‌های نجد و از وسط منطقه حجاز می‌گذرد، در این قسمت دره‌ها و مناطق آتشفشانی بسیاری وجود دارند و نیز اراضی ریگزاری در دامنه آتشفشانها وجود دارند که به «حره»، موسومند^[۱۵].

حجاز

منطقه حجاز، از شرق تهامه و شمال یمن شروع شده و تا فلسطین کشیده می‌شود و چون بین نجد و تهامه، فاصله انداخته، به آن حجاز می‌گفته‌اند^[۱۶]. حجاز از سمت شرق تا پشته‌های نجد، ادامه می‌یابد؛ در شمال حجاز، «وادی القری» قرار دارد که حد حجاز است با «علا» که در قدیم به آن «دادان» می‌گفتند^[۱۷]. این منطقه دارای سرزمین‌های کوهستانی و صخره‌ای با صحراهای گرم و سوزان است و از شهرهای مهم آن مکه و مدینه و طائف است^[۱۸].این منطقه در تاریخ بیشتر از مناطق دیگر مورد عنایت بوده و این به خاطر وجود کعبه معظمه در این منطقه است.

پانویس

↑ اصطخری؛ مسالک و ممالک، کتابخانه صدر، ص12 – 13 .
↑ حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، بیروت، دار صادر،1995، چاپ دوم،ج2، ص 138.
↑ همان .
↑ همدانی، لسان الیمین؛ صفة جزیرة العرب، محمد بن علی الأکوع، بغداد، آفاق عربیه،ص84.
↑ معجم البلدان، پیشین، ص137.
↑ علی، جواد؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت - بغداد، دار العلم للملایین – مکتبة النهضة، ج 1، ص 163.
↑ صفة جزیرة العرب، پیشین، ص85 و معجم البلدان، پیشین، ص 94 .
↑ عصر جاهلی، پیشین، ص24.
↑ - جمیلی، رشید؛ تاریخ العرب فی الجاهلیه و عصر الدعوة الاسلامیه، بیروت، چاپ اول، 1972، ص43.
↑ بلوغ الإرب، پیشین، ص187.
↑ همان .
↑ معجم البلدان، پیشین، ص 64.
↑ همان، ج2، ص137.
↑ عصر جاهلی، پیشین، ص25.
↑ معجم البلدان، پیشین، ص245.
↑ همان ،ص218 و بلوغ الإرب، پیشین، ج1، ص187.
↑ عصر جاهلی، پیشین، ص25.
↑ مسالک و ممالک، پیشین، ص14 .

[1] اصطخری؛ مسالک و ممالک، کتابخانه صدر، ص12 – 13 .

[2] حموی، یاقوت؛ معجم البلدان، بیروت، دار صادر،1995، چاپ دوم،ج2، ص 138.

[3] همان .

[4] همدانی، لسان الیمین؛ صفة جزیرة العرب، محمد بن علی الأکوع، بغداد، آفاق عربیه،ص84.

[5] معجم البلدان، پیشین، ص137.

[6] علی، جواد؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت - بغداد، دار العلم للملایین – مکتبة النهضة، ج 1، ص 163.

[7] صفة جزیرة العرب، پیشین، ص85 و معجم البلدان، پیشین، ص 94 .

[8] عصر جاهلی، پیشین، ص24.

[9] - جمیلی، رشید؛ تاریخ العرب فی الجاهلیه و عصر الدعوة الاسلامیه، بیروت، چاپ اول، 1972، ص43.

[10] بلوغ الإرب، پیشین، ص187.

[11] همان .

[12] معجم البلدان، پیشین، ص 64.

[13] همان، ج2، ص137.

[14] عصر جاهلی، پیشین، ص25.

[15] معجم البلدان، پیشین، ص245.

[16] همان ،ص218 و بلوغ الإرب، پیشین، ج1، ص187.

[17] عصر جاهلی، پیشین، ص25.

[18] مسالک و ممالک، پیشین، ص14 .

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۶۵: / خط ۶۵: @@
 تهامه منطقه ساحلی باریک مشرف بر بحر قلزم یا همان دریای سرخ است<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص24.</ref> که از یمن شروع شده، تا شمال عقبه امتداد می‌یابد<ref>- جمیلی، رشید؛ تاریخ العرب فی الجاهلیه و عصر الدعوة الاسلامیه، بیروت، چاپ اول، 1972، ص43.</ref>؛ منطقه یمن در جنوب آن و حجاز در شمال آن واقع است<ref>بلوغ الإرب، پیشین، ص187.</ref>. عرض آن در بعضی نقاط، تا پنجاه میل می‌رسد<ref>همان .</ref> و به جهت گرمای زیاد و روانی شن‌هایش، بدین نام، خوانده شده است<ref>معجم البلدان، پیشین، ص 64.</ref>. اعراب در گذشته، بواسطه پستی زمین، به آن «غور» نیز می‌گفته‌اند<ref>همان، ج2، ص137.</ref>. در این شنزار داغ، سر حدات و بنادری نیز به وجود آمده که بندر«حدیده» در یمن و نیز بنادر «جده» و «ینبع» در حجاز، از جمله آنهاست. در حد شمالی تهامه، بخش کوچکی به نام «وجه»، وجود دارد که گمان می‌رود، همان شهر حجر یا مداین صالح(ع)، باشد<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. در شرق تهامه، سلسله جبال«سرات» واقع است که از شمال به جنوب امتداد دارد؛ این کوه از بلندی‌های نجد و از وسط منطقه حجاز می‌گذرد، در این قسمت دره‌ها و مناطق آتشفشانی بسیاری وجود دارند و نیز اراضی ریگزاری در دامنه آتشفشانها وجود دارند که به «حره»، موسومند<ref> معجم البلدان، پیشین، ص245.</ref>.
+'''حجاز'''
+منطقه حجاز، از شرق تهامه و شمال یمن شروع شده و تا فلسطین کشیده می‌شود و چون بین نجد و تهامه، فاصله انداخته، به آن حجاز می‌گفته‌اند<ref> همان ،ص218 و بلوغ الإرب، پیشین، ج1، ص187.</ref>. حجاز از سمت شرق تا پشته‌های نجد، ادامه می‌یابد؛ در شمال حجاز، «وادی القری» قرار دارد که حد حجاز است با «علا» که در قدیم به آن «دادان» می‌گفتند<ref>عصر جاهلی، پیشین، ص25.</ref>. این منطقه دارای سرزمین‌های کوهستانی و صخره‌ای با صحراهای گرم و سوزان است و از شهرهای مهم آن مکه و مدینه و [[طائف]] است<ref>مسالک و ممالک، پیشین، ص14 .</ref>.این منطقه در تاریخ بیشتر از مناطق دیگر مورد عنایت بوده و این به خاطر وجود [[کعبه]] معظمه در این منطقه است.
 =پانویس=