اتحادیه جهان اسلام

اتحادیه جهان اسلام مطابق با اساسنامه خود اظهارش در سایت این اتحادیه، سازمانی است تبلیغی وابسته به دولت عربستان سعودی که هدفش ترویج آموزه های اسلامی می باشد. که باید بیانگر آرای همه امّت های اسلامی در اقصی نقاط جهان باشد.

تأسیس

این سازمان با اوج گیری فعالیت احزاب و گروههای چپ و ملی گرا در جهان اسلام در دهه ۱۹۶۰/۱۳۴۰ و گرایش جوانان به این جریانها با هدف ترویج آموزه های اسلامی و مقابله با افکار التقاطی و جریانهای چپ گرا و ملی گرا تأسپس شده بود. درواقع رابطة العالم الاسلامی در مقابله با جریان سکولار ناصریسم. حزب بعث و دیگر احزاب چپ گرا و ملی گرا که در آن دوران به جریانهای عمده تبدیل شده بودند و طرفداران زیادی در جهان عرب داشتند شکل گرفت. یکی دیگر از اهداف عمده تأسیس این سازمان حمایت از اقلیتهای مسلمان در خارج از مرزهای جهان اسلام و عرضه کمکهای آموزشی به آنها بوده است. طرح تأسیس این سازمان را نخستین بار شیخ محمد شُرور الضبّان. وزیر امور مالی و اقتصاد ملی؛ به ملک سعودی عبدالعزیز پادشاه عربستان پیشنهاد داد. در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۴۱/ ۱۸ مه 1۹۶۲ در اجلاس سازمان کنفرانس اسلامی(نام کنونی: سازمان همکاری اسلامی)به موجب مصوبه صادره از کنفرانس اسلامی که به سال 1381 (14 ذی حجّه) هجری برابر با سال 1962 میلادی در شهر مکّه منعقد گردید، پدید آمد و با توافق اعضا مقرر شد که بودجه این سازمان را دولت عربستان تأمین کند و مقرّ آن در مکه باشد. در همان سال این سازمان با نام رابطة العالم الاسلامی (اتحادیه جهان اسلام) فعالیت خود را آغاز کرد. این سازمان در خط مشی تبلیغی خود تابع سیاستهای دولت عربستان است (مغربی» ج ۴ ص ۲۴۴: / رابطة العالم الاسلامی،۱۴۳۱: ص ۰۱۱ ۱۴-۱۳؛ المملكة العريية السعودية. وزارة الاعلام. ص ۱۱۸-۱۷؛ لارنس و وایس . ص ۱۱۶). این سازمان

محل استقرار مرکزی رابطة العالم الإسلامی

این ساختمان در منطقه ام الجود در مکه مکرّمه در مساحتی بالغ بر پنجاه هزار (50000) متر مربع و در دو بخش: 1ـ امور اداری 2ـ بخش کنفرانس ها، از سوی ملک فهدبن عبدالعزیز به سازمان هدیه شده است.

بخش اداری، مرکب از پنج طبقه و بخش کنفرانس ها مرکب از سالن های کنفرانس و استراحت و غذاخوری است.

این سازمان دارای مسجدی به مساحت 1500 متر مربع و کتابخانه ای به مساحت 1000 متر مربع و انبارهایی به مساحت 2000 متر مربع و سالن پذیرش برای مهمانان به مساحت 500 متر مربع است.

سیطره وهابیت و نیز بن سلمان در دوره اخیر بر این سازمان

مرکز «رابطة العالم الاسلامی» بزرگ­‌ترین مرکز تبلیغات اسلامی در جهان اهل تسنن است که با بیش از 50 سال فعالیت، نقش اساسی را در ترویج سلفیه در جهان ایفا کرده است. اکنون نیز وهابیت بر این سازمان که دفتر مرکزی­ش در مکه است، سیطره دارد. و با توجه به زمینه شکل گیری این سازمان و نیز ساختار تاسیسی اش به طور واضح میتوان میزان نفوذ و جهت دهی پادشاهان سعودی و مخصوصا بن سلمان در دوره اخیر بر برنامه ها و جهت گیری های این سازمان را مشاهده کرد.

وجود نمایندگی در سازمان های مختلف

1ـ سازمان ملل متّحد، به عنوان عضو ناظر درجه اول و نیز در میان سازمان های بین المللی غیردولتی مشورتی و شوراهای اقتصادی و اجتماعی عضو ناظر دارد.

2ـ در سازمان تربیت و آموزش و فرهنگ (یونسکو)، به عنوان عضو.

3ـ صندوق جهانی کودک در سازمان ملل متّحد (یونیسف)، به عنوان عضو.

4ـ سازمان کنفرانس اسلامی، به عنوان ناظر که در تمام کنفرانس ها، مثل کنفرانس سران و وزرای خارجه دول اسلامی شرکت می کند.

اهداف سازمان

1ـ تبلیغ اسلام و شرح مبادی و تعالیم آن.

2ـ دفع شبهات از اسلام و مقابله با جریان ها و اندیشه های ویرانگر.

3ـ دفاع از قضایای اسلامی بر مبنای مصالح و آمال مسلمین و حل مشکلات آنها.

4ـ ارائه خدمات در مجال تربیت، آموزش، فرهنگ و شؤون اجتماعی و بهداشتی و مواردی که به آن نیاز خواهد افتاد.

شرح وظایف

1 ـ چاپ و نشر و ترجمه قرآن کریم در میان ملّت های مسلمان.

2 ـ تحکیم شریعتِ اسلامی.

3 ـ هماهنگی و بهره گیری از کوشش های به کار گرفته شده برای انتشار اسلام.

4 ـ بهره گیری از فرصت موسم حجّ در مجال بیداری و آگاهی بخشی اسلامی و برپایی گنگره ها و سمینارها.

5 ـ کمک و مساعدت به کسانی که در راه اهداف اسلام مشغول اند.

6 ـ توزیع کُتُب و مجلات اسلامی.

7 ـ تشویق تألیفات و مجلات و روزنامه هایی که به نشر دعوت اسلام کمک می کنند.

8 ـ پژوهش درباره اقلیت های مسلمان و پشتیبانی از خواسته های آنها و کمک به آنها.

9 ـ پشتیبانی از سازمان ها و مؤسسات اسلامی ای که با رابطة العالم الإسلامی مرتبط هستند و هماهنگی با آنها.

10 ـ نشر تعالیم اسلامی از طریق تأسیس و پشتیبانی مدارس و مؤسسات آموزش عالی اسلامی.

11 ـ دستگیری از مسلمانان زیان دیده از حوادث و بلایا و کمک رساندن به آنها.

هیأت ها و شوراهای رابطة العالم الإسلامی

1ـ کنفرانس عمومی اسلامی

• این کنفرانس بالاترین مرجع تصمیم گیری در سازمان است و از تعدادی از علمای اسلامی و اندیشمندان و مبلّغان از مناطق مختلف جهان اسلام، در سطح مردمی و رسمی تشکیل می گردد.

• این کنفرانس به هنگام انعقاد، درباره قضایای جهان اسلام بحث می کند و برای حلِّ آن قضایا، به چاره اندیشی می پردازد.

• تشکیل نخستین شورای مؤسس رابطه به عهده این کنفرانس است.

• تشکیل نخستین کنفرانس عمومی اسلامی در سال 1318 هجری برابر با سال 1962 میلادی در مکّه مکرّمه بود.

• کنفرانس عمومی اسلامی دوم، در سال 1384 هجری برابر با سال 1965 میلادی تشکیل گردید.

• کنفرانس عمومی اسلامی سوم، در سال 1408 هجری برابر با سال 1987 برپا شد.

2 ـ شورای مؤسّس

شورای مؤسس اکنون مرکب از شصت عضو است. این تعداد دانشمندان، اندیشمندان و مبلّغان اند که خود نماینده ملّت های مسلمان و اقلیت های مسلمان در کشورهای غیراسلامی است.

این شورا اصول، خط مشی و سیاست های رابطة العالم الإسلامی و چارچوب فعالیت های آن را ترسیم می کند، آنگونه که این سازمان بتواند به اهداف از پیش تعیین شده اش دست یابد.

و نیز ابلاغ مصوّبات و توصیه ها در برابر قضایای مطرح شده، مربوط به این شورا است. انتخاب دبیرکل هم از وظایف این شورا به شمار می آید.

این شورا با سه چهارم اعضا رسمیت می یابد.

شرکت و عضویت در این شورا افتخاری است.

3ـ شورای عالی جهانی مساجد

بنابر تصویب کنفرانس سمینار رسالت مسجد، که در سال 1395 هجری برابر با سال 1975 میلادی به دعوت رابطة العالم الإسلامی برپا گردید، این شورا موجودیت یافت.

اعضای این مجلس 60 نفراند که نماینده ملت ها و تجمعات اسلامی جهان اند.

از این تعداد 26 عضو دائمی که به عنوان هیأت مؤسس و 34 تن اعضایی هستند که توسط هیأت مؤسس انتخاب می شوند. این انتخاب هرسه سال یک بار انجام می گیرد.

اهداف این شورا، عبارت است از، تدوین نظر عمومی اسلام در قضایا و موضوعات مختلف در چارچوب کتاب و سنّت، احیای رسالت مسجد، حمایت از مساجد در مقابل تجاوز و تصرّف توسط غاصبان، نگهبانی از اوقاف اسلامی، دفاع از حقوق تجمّعات اسلامی، فعّال کردن تبلیغ اسلام و دفاع از آزادی نشر اسلام.

از شورای عالی جهانی مساجد، شوراهای ذیل به صورت زیرمجموعه منشعب شده است:

1ـ شورای مساجد در اروپا (مقرّ این شورا در مادرید پایتخت اسپانیا است.)

2ـ شورای مساجد در آمریکا (مقرّ این شورا در نیویورک است.)

3ـ در بعضی کشورها، صندوق های کمک به مساجد وجود دارد که به تأسیس و تقویت مساجد در سراسر جهان کمک می کند. بودجه این صندوق 20 میلیون ریال در سال است که همه ساله به وسیله پادشاه پرداخت می شود.

4ـ مجمع فقه اسلامی

این مجمع با تصویب شورای مؤسس در سال 1398 هجری تأسیس شد.

اعضای این شورا مرکب اند از: رییس، نایب رییس و بیست عضو از علما و فقها.

از اهداف مجمع، تحقیق درباره مسائل مستحدثه ای است که برای جهان اسلام و مسلمین پیش می آید و بیان حکم دین درباره آنها. این مجمع بر آن است که تفوّق فقه اسلامی را بر جمیع قوانین وضعی و شرایع موجود نشان دهد و میراث فقهی اسلام را زنده کند.

5ـ هیأت کمک رسانی جهانی اسلامی

این هیأت در سال 1399 هجری با هدف مساهمت در کاستن مصائب و ناگواری های مسلمانان جهان که بر اثر جنگ و حوادث طبیعی و جز آن پیش می آید تأسیس شد.

فعالیت های این هیأت به قاره آفریقا، آسیا و اروپا کشیده شده و بیمارستان ها و درمانگاه ها و مراکز آموزش کارهای دستی در این مناطق تأسیس شده است. نیز طرح های خیریه ای و اجتماعی و مراکز پرورش ایتام از سوی این هیأت به اجرا در آمده است.

از جمله این طرح های خیریه ای، باید از: سنابل الخیر، کافل الیتیم، کفالة المعلّم و کفالة الطبیب یاد کرد.

6ـ هیأت اعجاز علمی قرآن کریم و سنّت مطهّر

این هیأت در نهمین نشست شورای عالی مساجد پاگرفت، که در سال 1404 هجری در مکه مکرّمه تشکیل شد و آن هیأتی است علمی و دارای شخصیت اعتباری مستقل و در صور گوناگون اعجاز علمی قرآن کریم و سنّت شریف و تحقیق و نشر آن صور کار می کند.

7ـ نظام اداری

این بخش شامل واحدهای ذیل است:

1ـ دبیرخانه عمومی سازمان رابطة العالم الإسلامی که در رأس آن دبیرکل سازمان قرار دارد، دارای دو معاون در امور زیر است:

• معاون دبیرکل در امور تبلیغ و پژوهش و آموزش و مجمع فقهی.

• معاون دبیرکل در امور اداری و مالی و رفاهی.

2ـ اداره عمومی تبلیغات

3ـ اداره عمومی روابط بین المللی و کنفرانس ها

4ـ اداره دفترها و مراکز اسلامی رابطه در خارج از کشور عربستان، تعداد این دفاتر به 46 می رسد.

مجلات و نشریات

ـ «جریدة العالم الإسلامی»، این نشریه هر هفته روزهای دوشنبه منتشر می شود.

ـ «مجلّة الرابطة»، (عربی) این مجلّه ماهیانه منتشر می شود.

ـ «مجلّة الرابطة»، (انگلیسی) این مجلّه هرماه منتشر می شود.

ـ «سلسلة دعوة الحق»، ماهیانه منتشر می شود.

ـ «مجلة مجمع الفقه الإسلامی»، این مجله از سوی اداره مجمع فقه اسلامی منتشر می شود.

ـ «الإغاثة»، نشریه ای است ماهیانه که از سوی هیأت فریاد رسی و کمک رسانی جهان اسلام منتشر می شود.

ـ «مجلة الإعجاز العلمی فی القرآن و السنّة»، این مجلّه از سوی هیأت اعجاز علمی قرآن کریم و سنّت در رابطه منتشر می شود.

ـ غیراز مجلات یاد شده، رابطه پژوهش ها و تألیفاتی درباره قضایای مهمِ جهان اسلام دارد. این کتب غالباً به زبان های مختلف منتشر می شود.

ـ کتاب های دینی، فرهنگی در حوزه تفسیر، سیره و فقه و جز آن منتشر می شود.

ـ راهنمای سازمان های اسلامی در جهان، یکی دیگر از کارهای انتشاراتی رابطه است.

فعالیت ها

برخی از فعالیت های کنونی این سازمان در زیر می آید:

ملاقات با مسئولین وزارت ارشاد حج و اوقاف امارت اسلامی افغانستان

قبل از تدویر کنفرانس علمای پاکستان و افغانستان در رابطه به صلح در این کشور محمد قاسم حلیمی وزیر ارشاد حج و اوقاف با دکتور محمد بن عبدالکریم العیسی سکرتر جنرال رابطة العالم الإسلامي دیدار و ملاقات نمودند.

برخی از حرکت ها و فعالیت های مخالف اساسنامه و مخالف مصلحت امت اسلامی در این سازمان

لغو عضویت قرضاوی از مجمع فقه اسلامی

مرکز «رابطة العالم الاسلامی» بزرگ­‌ترین مرکز تبلیغات اسلامی در جهان اهل تسنن است که با بیش از 50 سال فعالیت، نقش اساسی را در ترویج سلفیه در جهان ایفا کرده است. اکنون نیز وهابیت بر این سازمان که دفتر مرکزی­ش در مکه است، سیطره دارد. در این سازمان علمای سلفی عضو هستند، اما اخیراً و به دلیل اختلافات بین کشور سعودی و قطر، مرکز «رابطة العالم الاسلامی» اعلام کرد که عضویت یوسف قرضاوی را در این مرکز لغو کرده است.(مرکز رابطه العالم الاسلامی،...وتنهي عضوية القرضاوي في مجمعها الفقهي) این در حالی است که یوسف قرضاوی نیز یکی از علمای سلفی است! و این سازمان استبدادی وهابی حتی نتوانسته احترام اعضای خود را حفظ کند! این وقایع نشان می‌دهد که کشورهای عربی حتی یکدیگر را نیز نمی‌توانند تحمل کنند! هر چند چنین اتفاقی دور از واقعیت نیست، زیرا سازمانی که با پول عربستان اداره شود، بهتر از این عمل نخواهد کرد! (مرکز رابطه العالم الاسلامی، «رابطة العالم الإسلامي تعرب عن تأييدها لتصنيف قوائم الإرهاب المحظورة.. وتنهي عضوية القرضاوي في مجمعها الفقهي»، تاریخ انتشار: 9 ژوئن 2017.)

فعالیت و جریان سازی بر علیه شیعه

این نهاد مرکزی برای گسترش عقاید وهابی در جهان و مبارزه با کسانی است که وهابیان آنان را کافر، فاسد و دارای عقاید انحرافی منسوب به اسلام می‌دانند، یعنی مبارزه با مذاهب و جریاناتی همچون: تشیع، تصوف و معتزله است.

بودجه سالانه اتحادیه جهانی مسلمانان برای مبارزه با تشیع در جهان در سال هجری قمری کنونی (1442 ه.ق.) به (85) میلیون دلار رسیده است. مجموع کتاب‌ها، مطالعات، مقالات، سخنرانی‌ها، سمینارها و فتواهایی که شیعیان در آن‌ها کافر اعلام می‌شوند، از سال 1979 تا کنون به بیش از (3000) نوشته جات رسیده است و تنها در سال های 1987 و 1988، اتحادیه بیش از (1000) کتاب، تحقیق، مقاله، بیانیه و فتوا برای کافر اعلام کردن و مبارزه با شیعیان منتشر کرده است.

این انجمن بر شبکه جهانی معروفی به نام (شبکه جهانی مبارزه با گسترش شیعه) نظارت می کند که شامل نزدیک به (1500) سازمان، مؤسسه، مرکز و دفتر است که در پنج قاره جهان گسترده شده است.

سلیمان الجهمی، یکی از شیوخ اتحادیه، در کتاب خود که در سال 1986 در ریاض منتشر شد، درباره شیعیان می گوید: «امام صادق(ع) فراماسون بود و از طرف فراماسونری حمایت می شد و این یک نظر شخصی نیست، بلکه یک دیدگاه عمومی وهابی است.»

یکی از برجسته ترین روش های سازمان در مبارزه با تشیع معروف به روش «نفوذ» است که هدفش تهی نشان دادن شیعه از واقعیت های حقیقی و اصیل آن با برجسته سازی برخی چهره های معلوم الحال شیعی (همانند سید موسی موسوی اصفهانی نوه آیه الله ابوالحسن اصفهانی)است که به صورت واقعی در جامعه شیعی جایگاه خاصی ندارند ولی این سازمان از آن ها با عنوان عالم و یا نظریه پرداز شیعی یاد کرده و افکار این عده معدود معلوم الحال را با بوق رسانه ای و صرف ملیاردها دلار، به عنوان افکار کل شیعیان جهان جا میزند.

بیانیه اتحادیه بر ضد نیروهای انصارالله که به دفاع مشروع از یمنی ها می پردازند

علیرغم حمله غیر منطقی و بیهوده عربستان سعودی بر علیه مردم بی دفاع و مظلوم یمن از هشت سال پیش، این اتحادیه نه تنها این حملات را محکوم نکرده است بلکه بر علیه نیروهای یمنی که از کشورشان دفاع مشروع میکنند هم بیانیه صادر میکند. که به عنوان نمونه تصویر بیانیه اخیرشان را در اینجا به نمایش میگذاریم:

بيان الرابطة ضد دفاع أنصار الله عن اليمنيين

تایید و حمایت از هولوکاست

«شیخ محمد العیسی» رئیس اتحادیه سعودی جهان اسلام و دبیرکل مجمع جهانی فقه اسلامی با انتشار مقاله ای در روزنامه «واشنگتن پست» آمریکا، انکارکنندگان هولوکاست را به باد انتقاد گرفت.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا به نقل از روسیا الیوم، شیخ محمد العیسی در این مقاله آورده است: پس از گذشت هفتاد و چهار سال از فروپاشی درهای اردوگاه نسل کشی نازی ها (آشویتس) و فاش شدن جنایت های نازی ها، کسانی هستند که انکار این جرایم را ترجیح می دهند و اقدام وحشیانه و شیطانی نازی ها برای پاکسازی قومی که منجر به کشته شدن میلیون ها مردم بی سلاح اعم از زن و کودک از جمله شش میلیون یهودی شد را انکار می کنند».

العیسی در این مقاله از مسلمانان سراسر جهان خواست که از هولوکاست درس بگیرند و درباره تعهد نسبت به عدم تکرار هولوکاست، به جامعه بین المللی بپیوندند و تاکید کرد: انکار واقعیت های تاریخی به کسانی که به ترویج افکار نژادپرستانه و پاکسازی نژادی و دینی همانند جنایت های علیه مسلمانان روهینگیا در میانمار ادامه می دهند، کمک می کند. عبرت های ناشی از هولوکاست بر همه جهان قابل اجراست و مسلمانان جهان باید عبرت بگیرند و بر سر تعهد نسبت به عدم تکرار دوباره آن به جامعه جهانی بپیودند.

وی یادآور شد که سال گذشته به مناسبت سالگرد هولوکاست به نیابت از مسلمانان جهان نامه ای به مدیر موزه هولوکاست در آمریکا فرستاده و در آن با یهودیان ابراز همدردی کرده است، افزود: در این نامه به نیابت از میلیاردها مسلمان در سراسر جهان ابراز همدردی خود را نسبت به قربانیان هولوکاست که باعث تضعیف پایه های بشریت شد، ابراز کردیم. هیچ عقل سلیم و هیچ دوستدار صلحی نمی تواند هولوکاست و وحشیانه بودن آن را انکار کند.

العیسی در این مقاله با اشاره به اینکه اسلام واقعی با چنین جرایمی مخالف است و آن را جزو فجیع ترین جنایت های بنی بشر می داند و هیچ فرد عاقلی نمی تواند آن را بپذیرد، تاکید کرد اتحادیه جهانی به ریاست وی هر گونه تلاش برای انکار هولوکاست و کاهش دامنه آن را تحریف تاریخ و اهانت به سالگرد قربانیان و به سخره گرفتن همه بشریت می داند زیرا ما در ارزش های انسانی و روحانی با یکدیگر شریکیم.

رئیس اتحادیه سعودی جهان اسلام با ادعای اینکه نامه وی به موزه هولوکاست در آمریکا که به دو زبان انگلیسی و عربی در سایت این اتحادیه منتشر شده، با همبستگی بسیاری از روحانیون مسلمان همراه شده و هیچ یک از علمای بزرگ اسلام با آن مخالفت نکرده اند زیرا اختلاف نظر درباره این واقعیت ممکن نیست، در ادامه آورد که ماه مه گذشته از این موزه بازدید کرده و با چشمانش حجم وسیعی از اسناد، عکس ها و فیلم هایی را دیده است که به وقوع این فاجعه بزرگ اشاره دارد.

دبیرکل مجمع جهانی فقه اسلامی در پایان مقاله خود از مسلمانان خواسته است تاریخ هولوکاست را بررسی و مطالعه کنند و حقیقیت آنچه رخ داد و عبرتهای ناشی از آن را برای فرزندانشان توضیح دهند.

نشانی و آدرس

نشانی رابطة العالم الإسلامي: المملكة العربية السعودية ـ المكة المكرمة ـ ام‌الجود ص ـ ب: 537.

تلفن: 96625600919+

فاكس: 96625601267+

وب سايت رابطة العالم الإسلامي: www. themwl. org

پیوند به بیرون

1. مقاله ديپلماسی عمومی و سازمان های فراملی مذهبی؛ مورد مطالعه رابطه العالم الاسلامی (1962-2012 م.)
2. بیانیه رسمی «رابطة العالم الاسلامی» درباره حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف
3. مقاله سیطره وهابیت افراطی بر رابطه العالم الاسلامی
4. مقاله نقش مرکز رابطه العالم الاسلامی در ترویج سلفیه

منابع

1. ابراهیم مهدی, «بعد ۵۰ عاماً ۱۴ هيثة و مؤسسة و ملتقی و مرکز اهدافها جمیعاً، نشر رسالة الاسلام...» العالم الاسلامی, عدد خاص. ‎۱٩‏ شعبان ۱۴۳۱.
2. رابطة العالم الاسلامی, ملوک و شخصیات فی تاریخ رابطة العالم الاسلامی, [مکه] ۱۴۳۱.
3. رابطة العالم الاسلامی. الامانة العامة. الادارة العامة للاعلام و الثقافة, الادارة العامة للاعلام و التقافة خمسون عاما. [مکه] ۱۴۳۱.
4. «رابطة العالم الاسلامی قبل ۵۰ عاما... خطوات اولی راسخة نحوالعزة و المجد: نشأٌتهاء میثاقهاء اهدافها. مجالسها»» العالم الاسلامی, عدد خاص, ‎۱٩‏ شعبان ۱۴۳۱.
5. «سازمان رابطة العالم الاسلامی در یک نگاه», چشم انداز ارتباطات فرهنگی» ش ۲۵ (مرداد ۱۳۸۵).
6. محمد عبودی, رابطة العالم الاسلامی: احدی القنوات السعودية لمساعدة المسلمین. [مکه ۶ ۱۹۹۹]
7. الحجاز فی القرن الرابع عشر و الخامس عشرالهجری, ج ۴. جده ۱۴۱۴: المملكة العربية السعودية. وزارة الاعلام. الشوّون الاعلامية. المملكة العربيةالسعودية فی المحیط الدولی» [رباض ]۱۴۱۴/۱۹۹۴
8. Dore Gold, Hatred's kingdom: how Saudi Arabia supports the new global terrorism, Washington D. C. YooF Jonathan
9. Laurence and Justine Vaisse, /ntegrating Islam: political and religious challenges in contemporary France, Washington, D. C. Yee%
10. The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world, ed. John L. Esposito, NewYork 1990, s.v. "Muslim