تقی الدین الهلالی

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۱:۱۸، ۱۶ آوریل ۲۰۲۲؛

محمد تقی الدین الهلالی (زاده ۱۳۱۱ ه.ق ، وادی سجلماسه - درگذشت ۲۵ شوال ۱۴۰۷ ه.ق / ۲۲ ژوئن ۱۹۸۷.) محدث، زبان شناس، نویسنده، شاعر و یک سلفی مراکشی بود. او اولین کسی بود که فراخوان سلفی ها را پس از ابو شعیب الدکالی و محمد بن العربی العلوی به مراکش وارد کرد. یکی از برجسته‌ترین آثار او ترجمه صحیح بخاری به انگلیسی بود و نیز همه قرآن را به زبان انگلیسی در کنار محمد محسن خان ترجمه کرد که در کتابخانه‌های جهان گسترده است. او و سرپرست صدا و سیمای بخش عربی برلین در زمان حکومت نازی‌ها بود.

نسب

او محمد التقی بن عبد القادر بن محمد بن عبد القادر بن الطیب بن أحمد بن عبد القادر بن محمد بن عبد النور بن عبد القادر بن هلال بن محمد بن هلال است. پس او نسبت به جد بزرگش هلال، الهلالی نامیده شده است.

تولد و خانواده

تقی الدین در روستای الفرخ به دنیا آمد که «الفیضة القدیمة» نیز نامیده می‌شد، در چند مایلی الریصانی، دره‌ای از شهر سجلماسه که اکنون با نام تافیلالت در جنوب پادشاهی مراکش شناخته می‌شود. او در خانواده‌ای از علما بزرگ شد و پدر و پدربزرگش در آن کشور از فقها بودند.

تحصیلات

او قرآن را نزد پدرش خواند و در دوازده سالگی آن را حفظ کرد. سپس نزد شیخ تندغی شنقیطی شروع به حفظ مختصر خلیل کرد و علوم لغت عربی و فقه مالکی را نزد او خواند تا جایی که شیخ در نبود استادش جانشین او می‌شد.

در سن 15 سالگی یادگیری اولیه او به پایان رسید. پس از مرگ پدرش بین قبایل جابجا می‌شد، تا اینکه در «زیان» ساکن و امام جماعت مردم در مسجد شد. قرآن را به کودکان آموخت و در آنجا زبان آمازیغی آتلانتیک را آموخت. او برای ادامه آموزش خود نزد شیخ محمد بن حبیب الشنقیطی بازگشت.

پس از مرگ شنقیطی در سال ۱۹۱۹ به مدینه و جده رفت و مدتی نزد قاضی احمد السکیرج آموزش دید و در یادگیری لغت، نحو، ادبیات، فقه و تفسیر تلاش فراوان کرد.

در سال ۱۳۴۰ به شهر فاس رفت و از علمای خود مانند شیخ الفاطمی الشراوی و شیخ محمد بن العربی العلوی تحصیل کرد و از آ«مدرسه مسجد القرویین» گواهی فارغ التحصیلی گرفت.

مذهب

او در ابتدا یک صوفی تیجانی بود که مذهب خود را تغییر داد و دیگران را نیز از آن مذهب باز می‌داشت. و کتابی در نقد آن به نام «الهدیة الهادیة إلى الطریقة التجانیة» و موجب ناراحتی اتباع آن مذهب گردید.

فعالیت سیاسی

پس از آن که حسن البنا خواستار آثار نویسندگان مراکشی شد او در شهر تطوان به صورت مخفیانه به واسطه پُست انگلیسی با روزنامه اخوان المسلمین نامه نگاری می‌کرد. اما اسپانیایی‌ها به دلیل محتوای نامه‌هایی که به روزنامه اخوان المسلمین فرستاده بود، او را دستگیر و زندانی کردند ولی نتوانستند او را متهم به چیزی کنند. او سه روز در زندان باقی ماند، بنابراین مردم این شهر اعتراض کردند و ایستگاه لندن این اعتراض را به لهجه مراکشی پخش کرد و در نتیجه او آزاد شد. سپس فرانسوی‌ها او را به دلیل فعالیت‌های ضد آنها در مراکش به اعدام محکوم کردند.

تحصیل در مصر

تقی الدین ۲۶ ساله در سال ۱۹۲۲ مراکش را به مقصد مصر ترک کرد و هدف او فراگیری علم الحدیث بود، او به دانشگاه الازهر رفت، اما زیاد در آنجا نماند زیرا در آنجا مقصود خویش را پیدا نکرد. سپس به حلقه درس شیخ رشید رضا و دانشجویانش پیوست و در آنجا ذهن تقی الدین شکوفا شد. در بحث های شدیدی که در شوراهای شیخ رشید رضا که عامل بلوغ فکری او بود، شرکت می‌کرد و همین موجب شکل گیری فکر و اندیشه و انتقال او از مرحله تقلید به تفکر و جستجوی دلیل عقلی و از تقدیس علما و اذعان به فکر ایشان به تحقیق مستقل شد.

سفر برای تدریس

پس از حج برای رسیدن به هدف خود که فراگیری علم الحدیث بود به هند رفت و در آنجا با علمای بزرگ ملاقات کرد و از ایشان بهره مند شد. از مهم‌ترین علمایی که در آنجا ملاقات کرد محدث شیخ عبدالرحمن بن عبدالرحیم المبارکفوری بود، صاحب «تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی»، و از علم الحافظه و تعطیلات او گرفت، و او شعر موعظه کرد و از طلاب علم خواست که به حدیث بچسبد و از تفسیر فوق بهره مند شوند و این شعر در بخش چهارم چاپ هند چاپ شد؛ ابن محسن الحدیدی الانصری یمانی، سپس مهمان هند، احزاب شش کتاب را خواند و مجاز خواند. او به عنوان استاد ادبیات عرب در دانشکده دانش پژوهان در لخنیه هند خدمت کرد.

از هند به زبیر در عراق رفت و در آنجا با شیخ محمد امین الشنگیتی الزبیری دانشمند موریتانی، بنیان گذار مدرسه النجت الاهلی در زبیر آشنا شد، و با دخترش عایشه ازدواج کرد و این شانگیتی علامت مترجم را با «چراغ های بین» تغییر داد و از دانش او بهره مند شد و در سال ۱۹۳۴ عراقی شد[۲۳۲۴] و در زبیر ساکن شد و در مدرسه رستگاری به تحصیل زبان انگلیسی پرداخت و چند سالی در مسجد الزافیر امام شد[۲۵] او از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۵۹ به مدت ۳۵ سال متوالی در عراق ماند و سپس از طریق مصر به عربستان سعودی سفر کرد و در آنجا آقای محمد رشید ردا توصیه و تعریفی به ملک عبدالعزیز آل سعود به او داد که در آن گفته بود:

«محمدا تقی الدین الحیلی مراکشی بهتر از علمای افق است، پس لطفاً از دانش او بهره مند شوند.» او چند ماه در مهمان نوازی ملک عبدالعزیز ماند تا اینکه به عنوان ناظر تدریس در مسجد پیامبر منصوب شد و دو سال در این شهر ماند و سپس به مسجد بزرگ و مؤسسه علمی عربستان در مکه منتقل شد و یک سال در آنجا ماند.

تقی الدین الحیلی در مسجد پیامبر به امامت منصوب شد و در نمازهایش مدت ها از مردم بیم داشت و پاسخ او به آن ها این بود: نمازهایم را برای شما خراب نمی کنم. او خشمگین شد، به عراق سفر کرد و به دانشگاه بغداد رفت.

او در دانشگاه تحصیل کرد و تحصیل کرد و پس از ازدواج در عراق، سپس به هند رفت و در آنجا به دانشگاه رفت و در آنجا دانشجو و معلم بود، در میان دانشجویانش ابو الحسن الندوی، و با یک هندی [نیازمند منبع ازدواج کرد.

دکترا در آلمان شکیب ارسلان، یکی از دوستان دین هلال، توصیه ای به یکی از دوستان وزارت امور خارجه آلمان نوشت:

"من یک نویسنده جوان مراکشی دارم که مانند او وارد آلمان نشده است و او می خواهد در یک دانشگاه تحصیل کند، بنابراین ممکن است برای او جایی برای آموزش ادبیات عربی با حقوق برای استفاده برای تحصیل پیدا کنید"» او به آلمان سفر کرد و به عنوان مدرس در دانشگاه بن منصوب شد، سپس در حالی که مدرس آنجا بود دانشجوی دانشگاه شد. در سال ۱۹۴۰، او پایان نامه دکترای خود را در دانشگاه برلین ارائه کرد و در آنجا دانشجو، مدرس و سرپرست رادیو عرب بود و ادعاهای خاورشناسانی مانند مارتین هارثمن و کارل براکلمن را رد کرد و موضوع پایان نامه دکترای او «ترجمه معرفی کتاب گوهرها با نظراتی در مورد آن» بود و شورای امتحان و بحث یکی از ده دانشمند بود و آن ها به اتفاق آرا موافقت کردند که به او دکترای ادبیات عربی اعطا کنند. او به زبان آلمانی ازدواج کرد.

ال مارک حماد النصری در مورد تقی الدین الحلی می گوید: «او به زبان عربی امام بود و روی یک دکترین مجازی بود، شیخی که من از آن بهره زیادی بردم و سلف من اگر کتابش را در توحید می خواندم، می دانستم که توحیدی را که در قرآن مانند اوست نمی داند.»» .

او با رهبر آلمان پیشوا هیتلر تماس گرفت و هنگامی که با اعراب و مسلمانان همدردی نشان داده شد، او را متقاعد کرد که یک رادیوی عربی خطاب به اعراب به زبان خود ایجاد کند و این اتفاق حضور یونیس بهری بود، هیتلر با ایده رادیو موافقت کرد و تبدیل به تقی الدین دلیلی شد که در حال آماده سازی مطالب رادیویی برای پخش از سوی این رادیو بود، در حالی که انیس بهری آن را پخش خواهد کرد، با صدای متمایز خود که رادیو را در جمله معروف خود محله العرب آغاز کرد.

هیلاری همیشه از هیتلر تمجید می کرد و در مورد هر چیزی که رهبر نازی ها به ویژه هولوکاست را آزار می داد و در آنجا تکذیب می کرد که این اتفاق به طور کامل و مفصل رخ داده است، ادعا می کرد.

بازگشت به عراق شیخ در طول جنگ جهانی دوم به مراکش سفر کرد و پس از جنگ در سال ۱۹۴۷ به عراق سفر کرد و در کالج ملکه آلیا بغداد (دانشکده آموزش دختران دانشگاه بغداد _present روزه) تدریس کرد، و ارتباط علمی با مصطفی جواد ۳۰] داشت، الحلی از دوستش محمد العقائل در عراق می گوید:

«ابو قاسم در تجارت مبتدی بود، پس به من قول داد که اگر خدا به روی او باز شود و تجارتش گسترش یابد، از من دست نخواهد کشید و این در اوایل دهه ۱۹۳۰ بود و وقتی در سال ۱۹۴۷ پس از بیگانگی طولانی به عراق بازگشتم، وعده اش را به او یادآوری کردم و از او خواستم که به خرید خانه ای برای ساکنای در بغداد کمک کند که از طریق شعر من سازماندهی شد و برایش فرستادم: آغاز شعر:

ابا قاسم، من اومدم که چی رو انجام بدم من بهش قول پا دادم و تو سخاوتمندی من با رحمت از شر پروردگار به تو افتخار می کنم [ اختلاف با مذموم تزئین شده است.

پاسخ او سریع بود و به وعده اش عمل کرد. تا کودتای نظامی در عراق در سال ۱۹۵۹ به مراکش رفت.

مقاومت او به مبارزه با استعمار به مجاهد پیوست و نقش عمده ای در این امر، علیه فرانسه، بریتانیا و اسپانیا برای آزاد کردن کشورش داشت. خصومت او با اشغالگر در برخی اظهاراتش مشهود است:

"فرانسه را به آنچه خرج کردم برگردانید و اگر بمیرم توصیه می کنم عزیزانم آن را بعد از من برگردانند." محمد بن اوده دیپلمات مراکشی سفر تقی الدین الحلی به تتوآن را بازگو می کند که هدف او رساندن پیامی از طرف متی فلسطین امین حسینی به عبدالخالق التاریس بود. دلیل اقامت تقی الدین الحیلی در تتوآن این بود که او از رادیو برلین برنامه ای پخش می کرد که گروهی از میهن پرستان عرب مانند حاج امین الحسینی را در بر می گرفت، کیلانی و شاهزاده شکیب ارسلان و او به دفاع از حقوق کشورهای استعماری عرب و اسلامی توسط فرانسوی ها و انگلیسی ها اختصاص داشت، بنابراین فرانسه و اسپانیا از این فرصت استفاده کردند تا در تتوآن باشند تا مانع خروج او از مراکش و بازگشت به برلین شوند و به همین دلیل در این شهر زندگی می کرد.

خانواده او و بازگشت او به مراکش او در مدینه ازدواج کرد و دو دختر داشت که یکی از آن ها معلم پادشاهی بود که برای اولین بار مدارس دخترانه را افتتاح کرد، در عراق ازدواج کرد و در آنجا بچه دار شد. در مراکش پس از آن که در آنجا ساکن شد، فرزند و دختری نداشت و او و آخرین همسرش فرزندی نداشتند، اما از او مراقبت می کرد و به او خدمت می کرد. او به عنوان معلم در کالج ملکه آلیا در بغداد، سپس دانشگاه محمد پنجم در رباط و سپس شعبه آن در فز منصوب شد و در سال ۱۹۶۸ دعوتنامه ای از شیخ عبدالعزیز بن باز، رئیس وقت دانشگاه اسلامی مدینه دریافت کرد تا به عنوان استاد در دانشگاه محول شده از مراکش کار کند.

او روز دوشنبه ۲ خرداد ۱۳۶۶ در خانه اش در کازابلانکا درگذشت و در خواب زمستانی به خاک سپرده شد. در مراسم تشییع جنازه او جمعیت زیادی از مردم به رهبری علما، روشنفکران و سیاستمداران حضور داشتند.

تالیفات

نوشته های شیخ تقی الدین الهلالی بسیارند و در زمان‌های مختلف نوشته شده اند، از جمله آنها عبارتند از:

• سبیل الرشاد فی هدی خیر العباد
• الزند الواری والبدر الساری فی شرح صحیح البخاری [المجلد الأول فقط]
• الإلهام والإنعام فی تفسیر الأنعام
• مختصر هدی الخلیل فی العقائد وعبادة الجلیل
• الهدیة الهادیة للطائفة التجانیة
• القاضی العدل فی حكم البناء على القبور
• العلم المأثور والعلم المشهور واللواء المنشور فی بدع القبور
• آل البیت ما لهم وما علیهم
• حاشیة على كتاب التوحید لشیخ الإسلام محمد بن عبد الوهّاب
• حاشیة على كشف الشبهات لمحمد بن عبد الوهّاب
• الحسام الماحق لكل مشرك ومنافق
• دواء الشاكین وقامع المشككین فی الرد على الملحدین
• البراهین الإنجیلیة على أن عیسى داخل فی العبودیة وبریء من الألوهیة
• فكاك الأسیر العانی المكبول بالكبل التیجانی
• فضل الكبیر المتعالی (دیوان شعر)
• أسماء الله الحسنى (قصیدة)
• الصبح السافر فی حكم صلاة المسافر
• العقود الدریة فی منع تحدید الذریة
• الثقافة التی نحتاج إلیها (مقال)
• تعلیم الإناث وتربیتهن (مقال)
• ما وقع فی القرآن بغیر لغة العرب (مقال)
• أخلاق الشباب المسلم (مقال)
• من وحی الأندلس (قصیدة)
• تقویم اللسانین (كتاب)

لینک های خارجی

• تقی الدین الهلالی على موقع أرشیف الشارخ.
• موقع تقی الدین الهلالی.
• درس للهلالی یصف الصلاة على یوتیوب.