سازمان دیانت ترکیه

سازمان دیانت ترکیه مهمترین و بزرگترین نهاد دینی دولتی کشور اسلامی ترکیه است.

سازمان امور دیانت ترکیه

تاریخچه تأسیس

در دوران خلافت عثمانی امور دینی به سازمانی به نام "مشیخت" محول شده بود. ریاست سازمان مذکور به عهده شیخ الاسلام بود. در سال 1920 این گونه امور به وزارتخانه ای به نام "وزارت مشیخت، شریعت و اوقاف" واگذار گردید.

در 3 مارس 1924 با هدف تفکیک امور دینی از سیاست، وزارت مذکور منحل گردید و به جای آن سازمانی به نام "ریاست امور دینی" مطابق ماده واحده 429 ایجاد گردید. این سازمان وابسته به نخست‌وزیری می باشد. اولین رییس سازمان فردی به نام "محمد رفعت افندی بره چی زاده" بود و ریاست کنونی آن با آقای محمد نوری ییلماز است.

در سال 1924 ریاست امور دینی عبارت بود از: "رییس، هیأت مشاوره و مأموران مرکز". در سال 1927 به تشکیلات مذکور بخش‌های دیگری اضافه گردید از جمله: ریاست هیأت بررسی مصاحیف (کتب)، مدیریت مؤسسات دینی و واحدهای مدیریت مأموران و سجل و مدیریت اوراق و تحریرات.

با تصویب قانون شماره 5634 در 20 نیسان 1950 ریاست امور دینی با توجه به شرایط روز تجدید ساختار شد. مطابق قانون اساسی بعضی از واحدهای تشکیلات مرکز تغییر یافت، معاونت ریاست سازمان ایجاد گردید، دو مدیریت به نام های مدیریت خادمان (امور) خیریه و مدیریت انتشارات به تشکیلات مذکور اضافه گردید. مضاف بر این، برای اولین بار نهاد واعظین سیار به وجود آمد و بدین ترتیب کلیه واعظین به عنوان کادر حقوق بگیر شناخته شدند. در سال 1951 نیز واحد حسابداری سرمایه گردان انتشارات دینی وابسته به مدیریت انتشارات سازمان ایجاد گردید.

در تاریخ 1965 مطابق قانون شماره 633 (مربوط به تشکیلات و وظایف ریاست امور دینی ) اصلاحات دیگری در امورسازمان داده شد. براساس قانون مذکور، مأموران سازمان با عنوان "مجریان امور مربوط به مسایل اعتقادی، عبادت و اخلاق، تنویر اجتماع در امور دینی و اداره مکان های عبادت (مساجد) شناخته شدند. در واقع تغییرات جدید در سازمان مذکور با تصویب قانون بالا ایجاد شد.

سازمان دیانت از تاریخ تصویب قانون اساسی 1982، همان طور که در اصل مذکور ذکر گردیده، وظایف دینی خود را در داخل و خارج از کشور انجام می‌دهد. به عبارتی، با رعایت لاییسم و همسو با دولت و به دور از مسایل سیاسی انجام وظیفه می نماید.

تشکیلات سازمان دیانت

سازمان دیانت متشکل از تشکیلات مرکز، شهرستان ها و خارج از کشور می باشد.

تشکیلات مرکز

تشکیلات مرکز عبارتند از: رییس، معاون و واحدهای ذیل الذکر:

1. واحدهای اصلی:

1ـ1. شورای عالی امور دینی

این شورا عالی ترین مرجع تصمیم گیری و مشورتی سازمان است که از یک رییس و 15 عضو و به تعداد کافی کارشناس تشکیل می شود. خط مشی سازمان از طریق این نهاد مشخص می شود. پاسخ های دینی نیز به عهده این نهاد می باشد. در امور دینی تحقیق و بررسی می‌کند و انتشار آثار سازمان با تصویب آن صورت می پذیرد.

2ـ1. مؤسسه بررسی قرآن

این مؤسسه عهده دار بررسی امور مربوط به انتشار قرآن است. به عبارتی، چاپ هر نوع قرآن به مجوز آن نیازمند است و بدون تأیید مؤسسه مذکور انتشار قرآن اعم از این که از طرف سازمان یا انتشارات دیگر باشد ممکن نیست. این مؤسسه در مورد قرآن تحقیقات علمی نیز انجام می‌دهد.

3ـ1. ریاست دایره خدمات دینی

این دایره امور مربوط به توضیح مسایل دینی را عهده دار است. مسایلی از قبیل تعیین اوقات نماز، ایام دینی، هلال ماه و... به عهده اداره مذکور است.

4ـ1. ریاست آموزش دینی

این دایره امر آموزش دینی افراد شاغل در سازمان را به عهده دارد. این آموزش سالانه بوده و افراد آموزش دیده با هدف شغلی در کلاس ها حضور می یابند. امور مربوط به کلاس های قرآن نیز به عهده دایره مذکور است.

5ـ1. ریاست دایره حج

برنامه ریزی و اجرای کلیه امور مربوط به انجام حج و عمره حجاج بیت الله الحرام در داخل و خارج از کشور با دایره مذکورمی باشد. این اداره در اجرای هدف فوق با سایر ارگان ها و مؤسسات نیز همکاری می‌کند.

6ـ1. ریاست بخش انتشارات دینی

انجام امور مربوط به انتشارات دینی (اعم از سمعی بصری، چاپ و...) به عهده بخش مذکور است. خدمات کتابخانه ای سازمان نیز با اداره فوق می باشد.

7ـ1. ریاست دایره روابط خارجی

ارائه خدمات دینی برای ترک ها (اعم از اتباع ترکیه و کشورهای ترک زبان ) با دایره مذکور می باشد. اجرای امور مرتبط با خدمات مذکور، برگزاری سمینارها و تشکیل کلاس برای افراد اعزامی به خارج، راهنمایی هیأت ها، گروه ها و افرادی که ازخارج آمده اند و با سازمان مذکور ارتباط برقرار می‌کنند به عهده این بخش است.

2. واحدهای مشورتی و بازرسی

1ـ2. دایره بازرسی

2ـ2. دایره مشاوره حقوقی

3ـ2. ریاست دایره تحقیق، برنامه ریزی و هماهنگی

3. واحدهای پشتیبانی

1ـ3. ریاست دایره پرسنلی (کارگزینی)

2ـ3. ریاست دایره اداری ـ مالی

3ـ3. مدیریت به کاراندازی سرمایه گردان

4ـ3. کارشناسی دفاع اجتماعی

5ـ3. مدیریت روابط عمومی و مطبوعاتی

6ـ3. مدیریت مرکز اطلاع رسانی

7ـ3. مدیریت خدمات فنی

تشکیلات شهرستان ها

تشکیلات سازمان امور دیانت در شهرستان ها متشکل از: مفتی گری های استان ها و شهرها و مدیریت های مرکز آموزش می باشد.

1. مفتی گری ها

مراکز مفتی گری در استان ها و شهرستان ها تشکیل می یابند.

در مفتی گری های استان ها: مفتی استان، معاون مفتی، مدیر شعبه، واعظ، مدیر کلاس قرآن، بازرس، کارشناس، متصدی، معلم کلاس قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و دیگر پرسنل لازم حضور دارند.

در مراکز مفتی گری شهرستان ها: مفتی شهرستان، واعظ، متصدی، کارشناس، معلم قرآن، امام خطیب، مؤذن، خادم مسجد و... مشغول هستند.

2. مدیریت های مراکز آموزشی

مراکز آموزشی سازمان دیانت در شهرهای آنتالیا، بولو (Bolu)، الازیق (Elazig§)، ارض روم، کاستامنو، قونیه، استانبول، مانیسا و ترابوزان مستقر هستند. در مراکز آموزشی افرادی چون مدیر مرکز، معلم، کارشناس، متصدی و... مشغول می‌شوند.

تشکیلات خارج از کشور

سازمان دیانت در کشورهایی فعالیت دینی دارد که اتباع ترکیه در آنها زیادند یا ترک زبان هستند. تشکیلات سازمان درسفارتخانه های ترکیه با عنوان رایزنی به امور دینی و در کنسولگری های آن با عنوان وابسته امور دینی مستقرند.

خدمات مهم سازمان دیانت

تشکیل نهاد عالی امور دینی

این نهاد به عنوان عالی ترین ارگان تصمیم گیری و مشورتی سازمان دیانت است. نهاد مذکور دارای کمیسیون های فتوا، انتشارات دینی و مطبوعات، خدمات دینی و ارشاد و موضوعات می باشد. سالانه به حدود 1000 سؤال دینی به طور مکتوب پاسخ می‌دهد. به طور شفاهی نیز به سؤالات دینی "استفتائات" جواب لازم می‌دهد.

برگزاری اجلاس های مشورتی دینی

سازمان دیانت از تاریخ تأسیس تاکنون دو بار در سال‌های 93 و 98 در آنکارا اجلاس های مشورتی دینی تشکیل داده است. در اجلاس اخیر از پاتریک های ارمنی، رومی، سوریانی و فنری (از مسیحیانی که در دوره عثمانی کار ترجمه را عهده دار بودند) و خاخام های ترکیه و تعدادی نیز از خارج جهت شرکت در آنها دعوت شده بود.

هدف از برگزاری اجلاس های مذکور روشن ساختن اذهان عمومی در مورد مسایل دینی بود. در اجلاس 98 سه کمیسیون تشکیل شده بود. کمیسیون دیالوگ ادیان، کمیسیون حل مسایل ایجاد شده از تفسیرهای مختلف دینی و کمیسیون آموزش دینی. در اجلاس مذکور 39 تصمیم با ماهیت استشاری به تصویب اعضاء رسید.

برگزاری اجلاس مشترک دینی

با کشورهای ترک زبان، کشورهای بالکان ـ قفقاز و جمعیت های ترک و مسلمان با هدف یافتن راه حل های مشورتی در خصوص خدمات دینی.

ایجاد بنای مساجد براساس یک نقشه و طرح واحد

براساس قانون شماره 3194 (در مورد عمران مساجد) و ماده ضمیمه آن (به شماره 4380) مصوب اول آگوست 1998 و همچنین ماده 23479 مصوب 30/9/98، مساجد باید با توجه به نیاز و شرایط محل ساخته شوند و پلان آنها نیز از لحاظ منظر با سایر مساجد همگونی داشته باشد. مساحت مساجد کوچک 2500 مترمربع، مساجد متوسط (مساجد سمت) 5000 مترمربع و مساجد بزرگ مرکزی 10000 متر مربع خواهد بود.

اداره امور مساجد

مطابق ماده 35 قانون شماره 633 مصوب 1998، تأسیس مساجد با اجازه سازمان دیانت ممکن است. اداره امور آن نیز به عهده آن سازمان است. مساجدی که بدون اخذ اجازه از سازمان مذکور جهت برگزاری عبادت ایجاد شده‌اند، در ظرف سه ماه به آن سازمان تحویل داده خواهند شد.

اداره مرکز تحقیق، توسعه و اسناد (AR-GED)

این مرکز وابسته به مؤسسه عالی امور دینی سازمان دیانت می باشد. در تاریخ 1996 تأسیس شد. به شبکه اینترنت متصل است. اطلاعات مربوط به سازمان، فعالیت‌های سازمان، اوقات نماز، انتشارات سازمان، مسایل مربوط به حج، استفتائات دینی و خبررسانی میان تشکیلات سازمان از طریق شبکه مذکور قابل دریافت است.

مدیریت مرکز تحقیق و دیالوگ بین المللی

این مرکز پیرو مصوبه اجلاس "اسلام آور آسیا" توسط سازمان دیانت ایجاد شد. برقراری نشست های متوالی با صاحب نظران ادیان دیگر از وظایف مرکز مذکور است. ابراز تبریکات مربوط به میلاد حضرت عیسی (ع) نیز با آن مرکز می باشد. برگزاری کنگره سال 1999 این مرکز که در آن مقرر شد:

1ـ فعالیت‌های اجرایی دنیای مسیحیت پیگیری و از طریق انتشارات لازم، اطلاعات مربوط به ترکیه به صورت سمعی و بصری برای میهمانان خارجی ترکیه فراهم گردد.

2ـ از طریق مأموران سازمان امر آگاه سازی توریست های دنیای مسیحیت با تکیه بر مهمان پروری سنتی ترکیه و اصول خوشبینانه دین اسلام دنبال شود.

خدمات دینی

سازمان دیانت با رعایت اصول قانون اساسی و به دور از هرگونه نگرش سیاسی، امر تبلیغ و انتشار اصول عالیه دینی از قبیل اتحاد، برابری، فداکاری، تعاون، برابری، محبت، احترام، خوشبینی، حمایت و... در میان انسان ها را عهده دار است. ارشاد و راهنمایی مردم از لحاظ معنوی و معادی و ایضاح آن در مورد

چیزهایی که موجب تضعیف نظم جامعه (شراب، قمار، موادمخدر، روابط غیراخلاقی و...) می‌شوند نیز از اقدامات سازمان می باشد. فعالیت‌های دینی علاوه بر مساجد در مدارس، بیمارستان ها، زندان ها، کارخانجات، کوی دانشجویی، خانه سالمندان، مهدهای کودک و... (در صورت درخواست آنها) انجام می پذیرد. مضاف بر آن برگزاری کنفرانس به ویژه در شرق و جنوب شرقی ترکیه از فعالیت‌های سازمان می باشد. حضور در رادیو و تلویزیون های محلی با هدف ارشاد مردم از دیگر اقدامات سازمان است. برقراری برنامه‌های ارشاد و وعظ در ماه مبارک رمضان، ایام مبارک و میلاد حضرت پیامبر و... نیز توسط مبلغان سازمان انجام نمی‌گیرد. خدمات سازمان منحصر به موارد بالا نیست بلکه در زمینه های مختلف دینی حضور سازمان ملموس است، حضور در دانشگاه ها و دانشکده های الهیات و مدارس امام خطیب، خطبه های نماز و... از جمله خدمات دیگر آن سازمان است.

خدمات آموزشی

1ـ فعالیت‌های آموزشی دینی متعدد

سازمان دیانت خدمات آموزشی دینی را در مناطق مختلف دنبال می‌کند. به طوری که حدود 3683 کلاس آموزش قرآن، حفظ سوره های نماز و دعا و اطلاعات مختصر دینی برقرار کرده است. فعالیت‌های آموزشی سازمان به صورت سمعی و بصری است. تهیه کاست های مربوط به قرآن، وعظ و... فیلم های کارتونی آموزش دینی برای کودکان، سریال ها و فیلم های مستند، برنامه‌های آماده برای پخش از رادیو و تلویزیون، برنامه‌های سمعی و بصری موسیقی مذهبی، پخش سمعی و بصری برنامه‌های دینی از کانال های تلویزیونی خصوصی و دولتی، به ویژه از کانال TRT4 در خلال ساعت های 23ـ21 شنبه ها از جمله فعالیت‌های آموزشی سازمان می باشد.

2ـ کلاس های ویژه آموزش پرسنل سازمان

در 9 مرکز آموزش سازمان امر تعلیم پرسنل شاغل در مناطق مختلف انجام می پذیرد. در مدت 3 سال تعداد 4648 نفر در مراکز آموزشی مذکور آموزش دیده اند. علاوه بر این، دو مرکز آموزشی استانبول و قونیه به عنوان مراکز ویژه آموزشی تعیین شده‌اند. در مراکز مذکور از سال 1976 تاکنون تعداد 531 نفر آموزش دینی به عنوان شغل دیده اند. در کلاس های مذکور پرسنلی که از دانشکده های الهیات فارغ‌التحصیل شده‌اند مدت 5ـ2 سال به امر یادگیری تخصصی دین مشغول می‌شوند و افراد موفق با عنوان مفتی و واعظ منصوب می‌شوند.

3ـ برقراری کلاس های مربوط به اذان و خطابه

کلاس های مذکور با هدف آموزش اذان خوانی با صدای خوش و همچنین ایراد خطابه و سخنرانی به شیوه امام خطیب ها تشکیل می‌گردند. تاکنون حدود 1051 نفر مؤذن و 5678 نفر امام خطیب از کلاس های مذکور فارغ‌التحصیل شده‌اند.

خدمات انتشاراتی

سازمان در مورد مسایل دینی فعالیت‌های انتشاراتی، سمعی و بصری و… را به صورت مداوم انجام می‌دهد. به طوری که تاکنون 434 اثر در زمینه های علمی، ادبی، آموزشی، مرجع، عمومی، کودک، بزرگان ترک، اسلام، کتاب های جیبی و آثارهنری منتشر ساخته است.

از طرف دیگر اداره انتشارات دینی سازمان، با هدف حراست از فرهنگ ترک حدود 3 میلیون اثر را به 14 زبان (ترکی، عربی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، آذری، قزاقی، ازبکی، قرقیزی، تاتاری، ترکمنی، روسی، آلبانیایی و گرجی) منتشر ساخته و به کشورهای مختلف ارسال داشته است.

در پایان سال 1999 چاپ و انتشار یک میلیون اثر دیگر نیز برنامه ریزی شد.

تقویم 12 برگی نیز در حدود 5/2 میلیون عدد در حال چاپ می باشد. تقویم های دیواری مذکور در کشورهای اروپایی و آمریکا و همچنین در داخل کشور توزیع می شود.

سازمان علاوه بر آثار مذکور، ماهنامه، مجله کودکان و فصلنامه نیز دارد. این آثار به طور مرتب منتشر و توزیع می‌گردند. بروشورهایی نیز از طرف سازمان با عناوین "اسلام راه سعادت" با تیراژ 600 هزار و "مساجد ما" با تیراژ 245 هزار نسخه منتشر می‌گردد. این بروشورها مجانی هستند.

خدمات مربوط به حج و عمره

کلیه امور مربوط به حج از تاریخ 1979 به سازمان دیانت محول شده است. آژانس های سیاحتی نیز مطابق مصوبه هیأت وزیران (مورخ 1988) می‌توانند زیر نظر سازمان دیانت امر انتقال و انجام امور مربوط به اعزام حجاج به عربستان را عهده دارگردند. این سازمان در مورد حجاج کشورهای دیگر نیز به مقامات عربستان توصیه های لازم را می نماید. ارائه خدمات بهداشتی نیز از اقدامات سازمان برای حجاج بیت الله الحرام می باشد. به طوری که در شهرهای مکه، مدینه و عرفات و منی مراکز بهداشتی سازمان مستقر می‌شوند. این مراکز کلیه معالجات حتی اعمال جراحی را نیز انجام می‌دهند. حجاج کشورهای دیگر نیز می‌توانند از خدمات بهداشتی سازمان بهره مند شوند.

انجام عمره تا سال 1984 به صورت آزاد بوده است. با تصویب هیأت وزیران در تاریخ مذکور امور مربوط به اعزام عمره به سازمان دیانت محول شد. امور مربوط به عمره مقید به زمان و مکان خاصی نیست.

نشست های ناحیه ای=

سازمان دیانت با هدف ارزیابی عملکردهای خود و حل مسایل مشابهی که در جریان اجرای خدمات خود با آنها مواجه می شود، در نواحی مختلف ترکیه نشست هایی را با مشارکت مفتی ها، واعظان و مأموران دینی خود تشکیل داده است.

گردهمایی رؤسا و اعضای هیأت علمی دانشکده های الهیات=

سازمان به منظور تبادل نظر رؤسا و اعضای هیأت دانشکده های الهیات و مدیران مدارس عالی دینی سازمان در سال‌های 1996 و 1998 نشست های مشترکی را ترتیب داد. این نشست ها در آنکارا برگزار شدند.

خدمات رایانه ای

تشکیلات مرکزی و شهرستانی سازمان دیانت با هدف تسریع در امور و ایجاد ارتباط هماهنگ با یکدیگر مجهز به امکانات رایانه ای می باشد. در حال حاضر در مفتی گری های هشتاد شهرستان و 635 بخش رایانه وجود دارد که از میان آنها رایانه 8 شهرستان و 69 بخش به رایانه مرکزی متصل هستند.

تحقیقات

سازمان دیانت تحقیقات مختلفی را در زمینه بررسی تأثیرات خدمات دینی خود به جامعه و نیز برای متنوع ساختن فعالیت‌ها و خدماتش انجام داده و نتایج حاصله را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

فعالیت‌های مربوط به تعیین اول ماه های قمری

سازمان دیانت در سال 1978 کنفرانسی را در استانبول ترتیب داد که هدف آن مشخص ساختن اول ماه های قمری بود.

در این رابطه همکاری هایی را با رصدخانه قندیلی (Kandili) به عمل آورد که نتیجه آن تعیین اول ماه های قمری تا سال 2000 بود. با مشخص شدن آن اوقات نماز نیز به صورت جدول تهیه شده و به کشورهای اسلامی ارسال می‌گردد.

علاوه بر آن، فعالیت‌های مربوط به تهیه حساب (ماه ها) و نقشه ها در حال انجام است که بعد از اتمام به رصدخانه مذکور عرضه خواهد شد.

تعیین ساعات افطار و امساک (ماه رمضان) نیز از فعالیت‌های سازمان است که بعد از تهیه شدن به کشورهای اسلامی و نواحی ترکیه ارسال گردید.

در شبکه اینترنت نیز پرونده ای با عنوان (Diyanet Web) تشکیل شده است. در پرونده مذکور اطلاعاتی از جمله اوقات نماز، تعیین قبله نماز، تعیین صد ساله آغاز اعیاد رمضان و قربان، ایام مبارک، اوایل سال‌های هجری، روزها و شب های دینی سال 1999ـ2000، ایام تعطیلات رسمی و دینی سال، مقررات مربوط به تقویم ها و… وجود دارد.

خدمات مربوط به مسجد

سازمان در 120 مسجد کشورهای اروپایی با 795 نفر مبلغ دینی موقتی خدمات دینی را به اتباع ترک عرضه می نماید. در کنار امامت نماز و وعظ و نصیحت، در برگزاری کنفرانس نیز با ترک های مقیم اروپا همکاری لازم به عمل می‌آید.

خدمات آموزشی و اجتماعی

مبلغان سازمان در خصوص آموزش دینی و برگزاری قرآن نیز به حدود 55 هزار کودک ترک خدمات لازم را ارائه می نمایند. این کلاس ها در انجمن های ترک تشکیل می‌شوند. در انجمن مذکور در کنار آموزش های دینی، آموزش های خیاطی، گلدوزی، کامپیوتر، زبان خارجی و ترکی و… نیز به علاقمندان داده می شود. مبلغان دینی امر عیادت از بیماران و زندانیان و مراجعه به منازل را هم با هدف حمایت و رفع مشکلات آنان عهده دار هستند.

ترکانی که در خارج از کشور فوت می نمایند، دفن جنازه آنها با همکاری نمایندگان سازمان انجام نمی‌گیرد. مبلغان دینی در مراسم نکاح و ختنه و... هموطنان ترک در کشورهای خارجی شرکت کرده و احساسات دینی و ملی آنان را تقویت می نمایند.

خدماتی که سازمان به کشورهای بالکان ـ قفقاز و جوامع ترک و مسلمان

1ـ خدمات دینی

155 نماینده دینی، 39 معلم دینی، 2 رایزن دینی و 2 وابسته دینی خدمات دینی را به مسلمانان و ترک های سایر کشورها عرضه می‌کنند.

2ـ خدمات آموزشی

بعد از انحلال شوروی، فعالیت‌های دینی سازمان در میان جمهوری های بالکان ـ قفقاز و آسیای میانه آغاز گردید. از جمله اقدامات موارد ذیل هستند:

الف ـ ایجاد دانشکده الهیات باکو در 93ـ1992

تعداد دانشجویان دانشکده 280 نفر است و اولین فارغ‌التحصیلان آن مربوط به سال 7ـ1996 می باشد. در کنار دانشکده مذکور مدرسه ترک ـ باکو نیز با 177 نفر دانش آموز شروع به کار کرد.

ب ـ افتتاح دانشکده الهیات در شهر OSH قرقیزستان با همکاری دانشگاه آنکارا در سال 94ـ1993

کلاس های آمادگی و کلاس اول دانشکده در ترکیه و کلاس های 2 و 3 و 4 آن در دانشگاه OSH قرقیزستان برقرار است. تعداد دانشجویان آن 220 نفر است.

ج ـ افتتاح دانشکده الهیات در دانشگاه مختوم قلی ترکمنستان در سال 95ـ1994

دانشکده مذکور توسط دانشگاه Uludag اداره می شود. کلاس های آمادگی و کلاس های اول آن در ترکیه و بقیه در عشق آباد برقرار است. تعداد دانشجویان آن 100 نفر است.

ساختمان دانشکده مدرسه الهیات و خوابگاه دانشجویی آن توسط بنیاد دیانت ترکیه ایجاد شده است.

د ـ افتتاح یک مدرسه در نخجوان با برنامه‌های وسیع دینی توسط بنیاد دیانت ترکیه در سال 95ـ1994

هـ ـ افتتاح مدرسه دینی کمال آتاتورک در شهر Kostence رومانی در سال 1996

تأمین معلم و امکانات درسی آن به عهده سازمان دیانت می باشد. براساس توافق بین دو کشور ترکیه و رومانی، فارغ‌التحصیلان مدرسه مذکور نیازهای دینی اقلیت ترک ـ مسلمان آن کشور را برطرف خواهند کرد.

و ـ افتتاح دانشکده های الهیات در افغانستان و داغستان در 97ـ1996

دانشجویان دانشکده های مذکور کلاس های مربوط به دوره آمادگی را در دانشگاه سلیمان دمیرل و ارجیس می بینند.

ز ـ افتتاح دانشکده الهیات در قرقیزستان در سال تحصیلی 98ـ1997

این دانشکده با همکاری دانشگاه قرقیرستان و دانشکده الهیات دانشگاه سلجوق ترکیه اداره می شود. تعداد دانشجویان آن در مرحله آمادگی و کلاس اول 56 نفر بود.

ح ـ ایجاد سه مدرسه امام خطیب و انستیتوی عالی اسلام در صوفیه بلغارستان

کلیه نیروها و امکانات مدارس مذکور از طرف بنیاد دیانت ترکیه تأمین شده است. کتاب های آنها نیز با همکاری نخست‌وزیر و بنیاد دیانت ترکیه منتشر شده است.

3ـ ایجاد مسجد

الف ـ مسجد قاضی ارطغرل در عشق آباد

بنای مسجد مذکور در جریان سفر سلیمان دمیرل به ترکمنستان در سال 1992 مطرح شد و امور آن به سازمان دیانت محول گردید. ساختمان مسجد یاد شده در زمینی به مساحت 27000 متر مربع در تاریخ 1993 آغاز گردید.

عمده هزینه مسجد فوق که دارای یک مرکز فرهنگی نیز می باشد توسط سازمان دیانت تأمین گردید. ظرفیت آن حدود5000 نفر است. افتتاح مسجد و مرکز یاد شده در سال 1998 با حضور رییس جمهور ترکیه و ترکمنستان انجام شد. آن مسجد دارای 3 نیم قبه، 4 مناره و صحن می باشد.

ب ـ مسجد نورالدین ارسین پاشا در قبرس

این مسجد در شهر گیرنه (Girne) قبرس شمالی با طرح معماری ترک ـ عثمانی و با دو مناره در 1999 افتتاح گردید. ظرفیت آن 600 نفر است.