بدایة المجتهد و نهایة المقتصد (کتاب)

بدایة المجتهد و نهابة المقتصد

نام کتاب	بدایة المجتهد و نهایة المقتصد
نویسنده	ابی الولید محمد بن احمد بن رشد القرطبی (595 ق)
تحقیق	شوقی شالباف و قربان علی رمضانی
زبان کتاب	عربی
سال نشر	1431 ق
ناشر	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی
تیراژ	2000 نسخه
نوبت چاپ	اول
قطع	وزیری
تعداد جلد	هفت

آغاز اجتهاد و پایان مطلوب کتابی است که ابواب متعدد فقه از جمله عبادات و معاملات را با روش تطبیقى و با هدف تقریب بین مذاهب شیعه و اهل سنت به بیان و مقایسه دیدگاه‌هاى فقهى فقه امامیه و فقه مالکیه با یکدیگر می پردازد.

فصول و موضوعات

کتاب حاوی پیشگفتار ناشر، مقدمه آیت‌الله واعظ زاده خراسانی (دبیر کل وقت مجمع)، مقدمه مصحح و مقدمه نویسنده و هفت بخش است. در هر جلد از آن ابوابى از فقه اعم از عبادات و معاملات مورد شرح و بررسى فقهى قرار گرفته است.
قسمت ابتدایى صفحات کتاب متن اصلى که مربوط به فقه مالکیه با فقه امامیه مقایسه و تطبیق شده و نقاط اشتراک و اختلاف نظر فقهى این مکتب‌های فقهى بیان گردیده است.

جلد اول

در این جلدابتدا احکام طهارت بیان شده و مفهوم طهارت از حدث یعنى وضو، تمیم و غسل و شرایط و احکام آنها تبیین شده و سپس احکام طهارت از نجاست ذکر گردیده است. در همین راستا نویسنده به انواع نجاسات و نحوه ازاله نجاست از شىء نجس و آداب استنجاء اشاره نموده و احکام و فروع فقهى مربوط به آنها را بیان مى کند. سپس احکام مربوط به نماز را بیان کرده و واجبات نماز و شرایط آن از منظر فقه مالکیه و فقه امامیه ذکر شده است.

مقدمه

مصحح این اثر در مقدمه خود ابتدا ادله‌ای که منابع فقها و آرای مذاهب اسلامی بر آن استوار است، یعنی قرآن کریم، سنت، اجماع، عقل، قیاس، امتحان و ... تشریح کرده و علل اختلاف مذاهب اسلامی را نسبت به آن بر شمرده است.

استخراجات و تعلیقات

مصحح در استخراجات و تعلیقات خود از آثاری چون:
الخلاف شیخ طوسی ،
تذکره الفقهاء علامه حلی ،
الناصریات سید مرتضی ،
و موسوعه‌های فقهی معروف و موثق بهره برده است.

نظر امامیه

رأی امامیه را برای متمایز بودن از تعلیقات دیگر – به عنوان منبع – به طور مجزا در پاورقی قرار داده است.
اشاره به دلایل فقهای امامیه، اشاره به شرایط اختلاف میان روایات، و ... از دیگر ویژگی‌های این تصحیح است.

جلد دوم

ادامه احکام و فروع فقهى مربوط به نماز بیان شده و حکم شرعى اعاده نماز، نماز قضاء، احکام مسجد، سهو، احکام نماز وتر، نماز صبح، نمازهاى نافله، احکام نماز تحیت مسجد، احکام نماز تراویح در ماه مبارک رمضان، احکام نماز آیات (خورشید گرفتگى، ماه گرفتگى، زلزله و...) نماز استسقاء و کیفیت انجام آن، نمازهاى عیدین و احکام سجده واجب قرآن کریم بیان گردیده است.
در ادامه این جلد از این مجموعه نویسنده به احکام میت اعم از تشییع جنازه، غسل میت، کفن کردن میت، نماز میت و دفن میت اشاره نموده و احکام مربوط به زکات اعم از زکات غلات، چهارپایان، طلا و نقره، زکات فطر و... را بیان مى نماید و با ذکر احکام و فروع فقهى مربوط به روزه و اعتکاف مباحث جلد دوم را به پایان مى رساند.

جلد سوم

احکام و فروع فقهى مربوط به ابواب فقهى حج، جهاد، ایمان (قسم)، نذورات و اقسام آن، احکام ذبح و قربانى، احکام صید، احکام عقیقه فرزند، و احکام مربوط به خوردنیها و آشامیدنیها (از حلال و حرام آنها) با رویکردى تطبیقى و مقارنه اى ارائه گردیده است.

جلد چهارم

احکام و فروع فقهى مربوط به نکاح و شرایط صحت و فساد عقد نکاح، احکام و انواع طلاق، احکام ایلاء، ظهار و کفاره آنها، احکام احسان و سایر احکام و ابواب فقهى مرتبط با نکاح مانند احکام نکول زوجین و سایر صفات زوجین که باطل کننده عقد نکاح مى باشد به صورت مبسوط بیان گردیده است.

جلد پنجم

احکام و فروع فقهى بیع، بیع صرف، بیع مسلم، بیع خیار، اجاره، جعاله، قرض، مساقات، شرکت، شفعه، قسامه، رهن، حجر، افلاس، صلح، کفالت، حواله، وکالت، لقطه (شى گمشده یا پیدا شده)، ودیعه، عاریت، و غصب بیان گردیده است.

جلد ششم

این بخش ادامه احکام و فروع مربوط به معاملات مثل احکام هبه، احکام وصایا، احکام عتق، کتابت، تدبیر، ام ولد، جنایت، قصاص (قتل یا جراحت)، احکام زنان، احکام لواط، قذف، سرقت، محاربه و قضاوت شرح داده شده است. در جلد هفتم نیز فهرست‌ها و نمایه هاى مختلف تحقیقی جهت استفاده آسان تر محققان فراهم آمده است.

مؤلف

این کتاب توسط فیلسوف شهیر اندلسی ابی ولید محمد بن احمد بن رشد القرطبی متوفی به سال 595 هـ. ق. در حوزه اجتهاد و فقه تألیف شده است و توسط آقای شوقی شالباف و قربان علی رمضانی تحقیق و با نگاه مقارن با آراء امامیه تکمیل شده است و به همت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و با تصحیح جدید منتشر شده است.

پانویس

برگرفته و تلخیص از کتابنامه انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی، علیرضا شاه حسینی، چاپ سوم، صفحه 195، تهران، 1389 ش.