۸۷۰
ویرایش
نقد و بررسی دیدگاه جریانهای تکفیری در انکار شفاعت (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۱۱
، ۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «== نقد و بررسی دیدگاه جریانهای تکفیری در انکار شفاعت == يكي از مباني مهم اعتقا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
از جمله مبانی مهم کلامی جریانهای تکفیری منع طلب شفاعت ازاولیای الهی است . اینان شفاعت از مخلوق را شرک و حرام دانسته و معتقدند شفاعت فقط مختص خداست . در این مقاله دیدگاه مذکور از منظر فریقین مورد نقد و بررسی قرار گرفته و دیدگاهی برگرفته از قرآن و سنت و حکم قطعی عقل در مساله مذکور از طریق مراجعه به آثار مفسران و عالمان فریقین اثبات گردیده است . | |||
== نقد و بررسی دیدگاه جریانهای تکفیری در انکار شفاعت == | == نقد و بررسی دیدگاه جریانهای تکفیری در انکار شفاعت == | ||
يكي از مباني مهم اعتقادي وهابيت و | يكي از مباني مهم اعتقادي وهابيت و جریانهاي تكفيري انكار شفاعت است . اينان معتقدند : شفاعت با توحيد عبادت منافات داشته و اعتقاد به آن نوعى شرك است. | ||
== اصول و مباني جریانهای و شخصيت هاي تكفيري و وهابيت در انكار شفاعت == | == اصول و مباني جریانهای و شخصيت هاي تكفيري و وهابيت در انكار شفاعت == | ||
| خط ۷: | خط ۹: | ||
مهمترین مبانی جریانهای تکفیری در مساله شفاعت عبارتند از : | مهمترین مبانی جریانهای تکفیری در مساله شفاعت عبارتند از : | ||
1.درخواست شفاعت از غير خداوند شرک است | 1.درخواست شفاعت از غير خداوند شرک است <ref>كشف الشبهات عن التوحيد ص 6</ref> | ||
2.شرک مشرکین بجهت طلب شفاعت از بت ها بود. | 2.شرک مشرکین بجهت طلب شفاعت از بت ها بود. <ref>كشف الشبهات عن التوحيد ص 7وص37-39</ref> | ||
3.درخواست حاجت از غیر خدا در اموري كه غير خداوند قادر بدان نيست حرام است | 3.درخواست حاجت از غیر خدا در اموري كه غير خداوند قادر بدان نيست حرام است <ref>همان ص 7-8وص37-39</ref> | ||
4. حق شفاعت مختص خدا است | 4. حق شفاعت مختص خدا است <ref>همان 7-10</ref> | ||
ابن تیمیه می گوید: | ابن تیمیه می گوید: | ||
اگر کسی از پیامبر به جهت تقربش به خداوند بخواهد تا در قیامت شفیع او باشد، عمل او همانند اعمال مشرکین خواهد بود . | اگر کسی از پیامبر به جهت تقربش به خداوند بخواهد تا در قیامت شفیع او باشد، عمل او همانند اعمال مشرکین خواهد بود . <ref>مجموعه الفتاوي</ref> | ||
محمد بن عبدالوهاب در كتاب ديوان النهضه در نفی مشروعيت طلب شفاعت از صالحين مي نويسد: | محمد بن عبدالوهاب در كتاب ديوان النهضه در نفی مشروعيت طلب شفاعت از صالحين مي نويسد: | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۱: | ||
ايشان ادامه ميدهد : اگر كسي گفت كه به پيامبر حق شفاعت داده شده و من از او مي خواهم كه مرا شفاعت كند پاسخ اين است كه خداوند فرموده : فلا تدعوا مع الله احدا | ايشان ادامه ميدهد : اگر كسي گفت كه به پيامبر حق شفاعت داده شده و من از او مي خواهم كه مرا شفاعت كند پاسخ اين است كه خداوند فرموده : فلا تدعوا مع الله احدا | ||
بعلاوه وقتی خداوند به ملائكه و برخی از بندگانش هم حق شفاعت داده است آيا مي توان گفت كه حال كه خداوند به آنان حق شفاعت داده پس من از آنان طلب شفاعت كنم . | بعلاوه وقتی خداوند به ملائكه و برخی از بندگانش هم حق شفاعت داده است آيا مي توان گفت كه حال كه خداوند به آنان حق شفاعت داده پس من از آنان طلب شفاعت كنم . <ref>ديوان النهضه محمدبن عبدالوهاب ص8-9</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۴: | ||
3- پيامبر ص تمام كسانى را كه عبادت غير خدا مىكردند محكوم ساخت، اعم از آنها كه فرشتگان و انبياء و صالحين را عبادت مىكردند يا آنها كه اشجار و احجار و خورشيد و ماه را مىپرستيدند و هيچگونه تفاوتى در ميان آنها قائل نشد. | 3- پيامبر ص تمام كسانى را كه عبادت غير خدا مىكردند محكوم ساخت، اعم از آنها كه فرشتگان و انبياء و صالحين را عبادت مىكردند يا آنها كه اشجار و احجار و خورشيد و ماه را مىپرستيدند و هيچگونه تفاوتى در ميان آنها قائل نشد. | ||
4- مشركان عصر ما در مسير شرك از مشركان زمان جاهليت بدترند!، زيرا آنها به هنگام آرامش، عبادت بتها مىكردند ولى در شدت و سختى به مقتضاى" فإذا ركبوا في الفلك دعوا الله مخلصين له الدين": (سوره عنكبوت: 65) تنها خدا را مىخواندند، ولى مشركان زمان ما در حالت آرامش و سختى هر دو متوسل به غير خدا مىشوند"! | 4- مشركان عصر ما در مسير شرك از مشركان زمان جاهليت بدترند!، زيرا آنها به هنگام آرامش، عبادت بتها مىكردند ولى در شدت و سختى به مقتضاى" فإذا ركبوا في الفلك دعوا الله مخلصين له الدين": (سوره عنكبوت: 65) تنها خدا را مىخواندند، ولى مشركان زمان ما در حالت آرامش و سختى هر دو متوسل به غير خدا مىشوند"! <ref>القواعد الاربع ص1-3: القاعدة الأولى: أن تعلم أنّ الكفّار الذين قاتلهم رسول الله - صلى الله عليه وسلم - يُقِرُّون بأنّ الله تعالى هو الخالِق المدبِّر، وأنّ ذلك لم يُدْخِلْهم في الإسلام، والدليل: قوله تعالى?قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنْ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنْ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنْ الْحَيِّ وَمَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ?[يونس:31]. القاعدة الثانية: أنّهم يقولون: ما دعوناهم وتوجّهنا إليهم إلا لطلب القُرْبة والشفاعة، فدليل القُربة قوله تعالى ?وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ?[الزمر:3].ودليل الشفاعة قوله تعالى: ?وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ?[يونس:18]، والشفاعة شفاعتان: شفاعة منفيّة وشفاعة مثبَتة:فالشفاعة المنفيّة ما كانت تٌطلب من غير الله فيما لا يقدر عليه إلاّ الله، والدليل: قوله تعالى ?يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمْ الظَّالِمُونَ?[البقرة:254].والشفاعة المثبَتة هي: التي تُطلب من الله، والشّافع مُكْرَمٌ بالشفاعة، والمشفوع له: من رضيَ اللهُ قوله وعمله بعد الإذن كما قال تعالى: ?مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ?[البقرة:255]. القاعدة الثالثة: أنّ النبي - صلى الله عليه وسلم - ظهر على أُناسٍ متفرّقين في عباداتهم منهم مَن يعبُد الملائكة، ومنهم من يعبد الأنبياء والصالحين، ومنهم من يعبد الأحجار والأشجار، ومنهم مَن يعبد الشمس والقمر، وقاتلهم رسول الله - صلى الله عليه وسلم - ولم يفرِّق بينهم، والدليل قوله تعالى: ?وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ?[البقرة:193].ودليل الشمس والقمر قوله تعالى: ?وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ?[فصلت:37]. القاعدة الرابعة: أنّ مشركي زماننا أغلظ شركًا من الأوّلين، لأنّ الأوّلين يُشركون في الرخاء ويُخلصون في الشدّة،</ref> | ||
از شيخ سليمان بن لحمان در كتاب «الهديهْ السنيهْ» نقل شده است : «كتاب و سنت گواهى بر اين مىدهند كه هركس فرشتگان و انبيا يا افرادی نظیر ابن‌عباس و ابوطالب و امثال آنان را واسطۀ ميان خود و خدا قرار بدهد كه در پيشگاه خدا براى او شفاعت كنند، به‌خاطر اينكه آنها مقرب درگاه خدا هستند، همان‌طور كه در نزد سلاطين شفاعت مىكنند، چنين كسانى كافر و مشرک‌اند و خون و مال آنها مباح است؛ اگرچه «اشهد ان لا اله الا اللَّه و‌اشهد ان محمداً رسول اللَّه» بگويند و اگر چه نماز اهل نماز و روزه باشند. <ref>تفسير نمونه ج1 ص 240- 242 به نقل از : الهديهْ السنيهْ ص66؛ به نقل از البراهين الجليهًْ، ص83</ref> | |||
== نقد و بررسی شهيد مطهري به ديدگاه جریانهای تکفیری در انکار شفاعت == | |||
=== شفاعت جزئی از قوانین هستی در نظام تکوین و تشریع === | |||
ايشان نخست به تبيين شفاعت از منظر دين پرداخته و آنرا جزئي از قانون الهي و نظام اسباب و مسببات مي داند. | |||
ايشان تحت عنوان شفاعت مغفرت می گوید: | |||
دومين نوع شفاعت <ref>قسم نخست شفاعت تحت عنوان شفاعت رهبری در مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى ؛ ج1 ص 250ببعد مطرح گردیده است</ref> ، وساطت در مغفرت و عفو و بخشيدن گناهان است. اين معناى از شفاعت است كه آماج اشكالها و ايرادهاى منتقدين و منكرين قرار گرفته است ولى با توضيحى كه...درباره آن داده مىشود <ref>روشن مىگردد كه نه تنها ايرادى بر آن وارد نيست بلكه از معارف عالى و گرانقدر اسلام است و مبناى خاصى دارد كه عمق معارف اسلامى را مىرساند.</ref>مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى ؛ ج1 ؛ ص254-255 | |||
ايشان در ادامه به تبیین برخی از قوانین نظام هستی پرداخته و به عنوان نمونه تحت عنوان جاذبه رحمت مي نويسد : | |||
... براى نيل به سعادت، علاوه بر جریان اعمال و گامهايى كه خود انسان برمىدارد، يك جریان ديگرى نيز هميشه در جهان است و آن جریان رحمت سابقه پروردگار است. در متون دينى آمده است: يا من سبقت رحمته غضبه.«اى كسى كه رحمت او بر غضبش تقدّم دارد» | |||
ایشان در تبیین قانون جاذبه و سبقت رحمت عام الهی در نظام آفرینش می نویسد: | |||
به هر حال اين واقعيتى است كه در نظام هستى، اصالت از آن رحمت و سعادت و رستگارى است و كفرها و فسقها و شرور، عارضى و غير اصيل مىباشند و همواره آنچه كه عارضى است به سبب جاذبه رحمت تا حدى كه ممكن است برطرف مىگردد. | |||
شهید مطهری در ادامه به ذکر شواهدی از جریان قانون مذکور پرداخته و می گوید : | |||
وجود امدادهاى غيبى و تأييدات رحمانى يكى از شواهد غلبه رحمت بر غضب است. مغفرت پروردگار و زايل ساختن عوارض گناه يكى ديگر از شواهد تسلّط رأفت و مهربانى او بر غضب و قهر مىباشد. | |||
ايشان قانون تطهیر در نظام هستی را یکی دیگراز شواهد بر جریان سبقت رحمت دانسته و می گوید : | |||
در نظام هستى ، يكى از جلوههاى رحمت الهى، نمود تطهير است. دستگاه آفرينش داراى خصيصه شستشو و تطهير است. اينكه درياها و گياهان، گاز انيدريد كربنيك هوا را مىگيرند و جوّ را تصفيه مىكنند يكى از مظاهر تطهير است. اگر هوايى كه به وسيله تنفس موجودات زنده و احتراق مواد سوختى آلوده شده است به وسيله پالايشگاه گياه و دريا پاك نمىشد، جوّ زمين در مدت كوتاهى صلاحيت زيستن را از دست مىداد؛ زيرا تنفس در آن غير ممكن مىگشت. تجزيه لاشههاى حيواناتى كه مىميرند، و همچنين تجزيه زوائدى كه از موجودات زنده دفع مىگردد يك نمونه ديگر از پالايش و تطهير آفرينش است. | |||
ايشان بعد از بیان جریان قانون تطهير و تصفیه در نظام تکوین به جریان این قانون در معنويات اشاره كرده و مي نويسد : | |||
همينگونه كه در ماديات و قوانين عالم طبيعت، مظاهرى از تطهير و تصفيه وجود دارد، در معنويات هم مصاديقى از براى تطهير و شستشو يافت مىشود. مغفرت و محو عوارض سوء گناه از اين قبيل است. «مغفرت» عبارت است از شستشو دادن دلها و رو آنها - تا حدى كه قابل شستشو باشند- از عوارض و آثار گناهان. | |||
البته بعضى از دلها قابليت خود را از براى پاكيزه شدن آنچنان از دست مىدهند كه ديگر با هيچ آبى تطهير نمىپذيرند. آنها گويى تبديل به عين نجاست شدهاند. كفر و شرك نسبت به خدا وقتى كه در دل استقرار پيدا كند، دل را از قابليت تطهير خارج مىسازد. استقرار كفر در دل، در لسان قرآن كريم «مهر زده شدن دل» و «طبع و ختم الهى» ناميده شده است. | |||
ايشان در تبيين جریان اصل مغفرت و رحمت در معنويات مي گويد : | |||
اصل مغفرت، يك پديده استثنائى نيست، يك فرمول كلى است كه از غلبه رحمت در نظام هستى نتيجه شده است. از اينجا دانسته مىشود كه مغفرت الهى، عامّ است و همه موجودات را- در حدود امكان و قابليت آنها - فرا مىگيرد. | |||
اين اصل در فوز به سعادت و نجات از عذاب، براى همه رستگاران مؤثر است؛ لهذا قرآن كريم مىفرمايد: | |||
من يصرف عنه يومئذ فقد رحمه : «هر كس كه در آن روز از عذاب خدا نجات يابد، مشمول رحمت خدا قرار گرفته است». يعنى اگر رحمت نباشد، عذاب از احدى برداشته نمىشود. | |||
ايشان در ادامه به تبيين رابطه شفاعت و مغفرت پرداخته و مي نويسد : | |||
مغفرت الهى مانند هر رحمت ديگر داراى نظام و قانون است...امكان ندارد هيچيك از جریانهاى رحمت پروردگار بدون نظام انجام گيرد . به همين دليل مغفرت پروردگار هم بايد از طريق نفوس كمّلين و ارواح بزرگ انبياء و اولياء به گناهكاران برسد و اين لازمه نظام داشتن جهان است. | |||
== نقد ديدگاه وهابيت در مساله شفاعت از تفسیر نمونه | ایشان در تبیین بیشتر قانون ارتباط بین رحمت مغفرت و شفاعت در معنویات می نویسد: | ||
به همان دليلى كه رحمت وحى بدون واسطه انجام نمىگيرد و همه مردم از جانب خدا به نبوّت برانگيخته نمىشوند و هيچ رحمت ديگر هم بدون واسطه واقع نمىشود، رحمت مغفرت هم بىواسطه ممكن نيست تحقق پيدا كند.<ref>مجموعه آثاراستاد شهيدمطهرى، ج1، ص: 261-260 </ref> | |||
ايشان در تبیین عقلاني بودن شفاعت در نظام هستی می نویسد: | |||
اگر فرضا هيچ دليل نقلى بر شفاعت در دست نبود ناچار بوديم از راه عقل و براهين قاطعى از قبيل برهان امكان اشرف و نظام داشتن هستى به آن قائل شويم. | |||
وقتى كسى وجود مغفرت خدا را بپذيرد، مبانى محكم عقلى، او را ناچار مىسازد كه بگويد جریان مغفرت بايد از مجراى يك عقل كلّى يا يك نفس كلّى يعنى عقل و نفسى كه داراى مقام ولايت كليه الهيه است صورت گيرد؛ امكان ندارد كه فيض الهى بيرون از قانون و حساب به موجودات برسد. | |||
ایشان قرآن و روایات را بیانگر قوانین مذکور دانسته و می نویسد: | |||
... خوشبختانه قرآن كريم ما را در اينجا نيز رهبرى فرموده است؛ با ضميمه كردن روایات اسلامى، خصوصا با توجه به آنچه در روایات معتبر و شامخ شيعه در باب ولايت كليه رسول خدا و ائمه اطهار (عليهم السلام) و مراتب ولايت در طبقات پايينتر اهل ايمان رسيده است، چنين استنباط مىكنيم كه وسيله مغفرت تنها يك روح كلى نيست بلكه نفوس كليه و جزئيه بشرى با اختلاف مراتبى كه دارند هر كدام سهمى از شفاعت دارند و اين يكى از مهمترين معارف اسلام و قرآن است كه تنها در مذهب مقدّس شيعه به وسيله ائمه اطهار و شاگردان مكتب آنها خوب توضيح داده شده است، لهذا از افتخارات اين مذهب شمرده مىشود. | |||
ايشان در ادامه نسبت به شرايط شفاعت مي فرمايد : | |||
با توجه به اينكه شفاعت همان مغفرت الهى است كه وقتى به خداوند كه منبع و صاحب خيرها و رحمتهاست نسبت داده مىشود با نام «مغفرت» خوانده مىشود و هنگامى كه به وسائط و مجارى رحمت منسوب مىگردد نام «شفاعت» به خود مىگيرد، واضح مىگردد كه هر شرطى براى شمول مغفرت هست براى شمول شفاعت نيز هست. | |||
...قرآن كريم سعه رحمت پروردگار را از زبان حاملين عرش چنين بيان مىكند: | |||
الّذين يحملون العرش و من حوله يسبّحون بحمد ربّهم و يؤمنون به و يستغفرون للّذين آمنوا ربّنا وسعت كلّ شىء رحمة و علما فاغفر للّذين تابوا و اتّبعوا سبيلك و قهم عذاب الجحيم <ref>غافر/ 7</ref>. | |||
«حاملين عرش و آنان كه در گرد عرشند به حمد و تسبيح پروردگارشان اشتغال دارند و به وى مؤمنند و براى كسانى كه ايمان دارند آمرزش مىطلبند كه: پروردگارا رحمت و دانش تو همه چيز را فرا گرفته است پس بيامرز آنان را كه بسوى تو باز آمده اند و راه تو را پيروى نمودهاند و آنان را از عذاب دوزخ حفظ فرما.» | |||
ایشان آیات مذکور را بیانگر وسعت رحمت الهی دانسته و می نویسد: | |||
از اين آيه كريمه مىتوان هم نامحدود بودن رحمت خدا را فهميد، و هم شرط اساسى لياقت براى استفاده از مغفرت را. | |||
ايشان بعد از بیان عقلانی بودن قانون شفاعت و مغفرت در نظام هستی به بررسی ديدگاه وهابيت در زمينه شفاعت پرداخته و در زمینه اندیشه شرک آلود اعراب جاهلی مي فرمايد : | |||
اعراب زمان جاهليت نيز درباره بتهايى كه شريك خداوند قرار مىدادند ... مىگفتند كه آفرينش، منحصرا در دست خداست و كسى با او در اين كار شريك نيست، ولى در اداره جهان، بتها با او شركت دارند. شرك اعراب جاهليت، شرك در «خالق» نبود، شرك در «رب» بود....مشركين كه مىپنداشتند ربوبيت جهان بين خدا و غير خدا تقسيم شده است بر خود لازم نمىدانستند كه در صدد جلب رضا و خشنودى «اللّه» باشند؛ مىگفتند مىتوان با قربانيها و پرستشهايى كه در برابر بتها انجام مىدهيم، رضايت «رب» هاى ديگر را بدست آوريم و نظر موافق آنها را جلب كنيم هر چند مخالف رضاى «اللّه» باشد؛ اگر رضايت اينها را كسب كنيم آنها خودشان بنحوى كار را در نزد «اللّه» حل مىكنند. | |||
ایشان در ادامه این قسمت خطر عظیم شرک ربوبی را که مشرکین بدان مبتلا بودند به مسلمانان گوشزد کرده و می نویسد : | |||
اگر در ميان مسلمانان هم كسى چنين معتقد شود كه در كنار دستگاه سلطنت ربوبى، سلطنتى ديگر هم وجود دارد و در مقابل آن دست دركار است، چيزى جز شرك نخواهد بود. <ref>مجموعه آثاراستادشهيدمطهرى، ج1، ص:258- 254</ref> | |||
بنابر این شفاعت مغفرت که مورد انکار جریانهای تکفیری از جمله وهابیت است نه تنها در نظام تشریع بلکه در نظام تکوین هم جریان داشته و مستلزم شرک در عبادت نخواهد بود. | |||
=== بازگشت همه شفاعتها به خداست === | |||
نكته مهم ديگري كه در بيان شهيد مطهري آمده است تبيين اصل« اختصاص شفاعت بخداوند و بازگشت همه شفاعتها به حضرت حقتعالي» مي باشد . | |||
ايشان در تبیین آيه شريفه قل للّه الشّفاعة جميعا <ref>زمر/ 44</ref>: «بگو شفاعت، تمامى مخصوص خداست». مىفرمايد: | |||
اين آيه در كمال صراحت، شفاعت و وساطت را تأييد مىكند و در كمال صراحت همه شفاعتها را از خدا و متعلق به خدا مىداند؛ زيرا خداست كه شفيع را، شفيع قرار مىدهد. | |||
آنگاه در ادامه مي گويد : | |||
اين آيه ممكن است تنها ناظر به شفاعتى باشد كه در قيامت صورت مىگيرد وبه اصطلاح مربوط به «قوس صعودى» باشد، ممكن هم هست كه شامل مطلق واسطهها و وساطتهاى رحمت باشد، يعنى شامل «قوس نزولى» هم باشد؛ به عبارت ديگر ممكن است شامل تمام نظام سببى و مسبّبى جهان باشد؛ به هر حال از آن جهت كه به شفاعت اخروى مربوط است، به اين معنى است كه مجرم بدون خواست خدا قدرت شفيع برانگيختن ندارد و شفيع بدون اذن او قدرت دم زدن ندارد.<ref>مجموعه آثار استادشهيدمطهرى، ج 1، ص: -261-262</ref> | |||
=== فرق اساسى شفاعت واقعى و حقيقى با شفاعت باطل === | |||
نکته مهم دیگر در گفتار شهید مطهری تبیین فرق بين شفاعت مشروع و حقيقي از شفاعت باطل می باشد. | |||
ايشان تحت عنوان «شفاعت از آن خدا است» مي فرمايد : | |||
فرق اساسى شفاعت واقعى و حقيقى با شفاعت باطل و نادرست در اين است كه شفاعت واقعى از خدا شروع مىشود و به گناهكار ختم مىگردد، و در شفاعت باطل عكس آن فرض شده است. در شفاعت حقيقى، مشفوع عنده، يعنى خداوند، برانگيزاننده وسيله يعنى شفيع است؛ و در شفاعت باطل، مشفوع له، يعنى گناهكار، برانگيزاننده او است. | |||
در شفاعتهاى باطل كه نمونه آن در دنيا وجود دارد، شفيع، صفت وسيله بودن را از ناحيه مجرم كسب كرده است، زيرا او است كه وسيله را برانگيخته و به شفاعت وادار كرده است، او است كه وسيله را وسيله قرار داده است. ولى در شفاعتهاى حق كه نسبت دادن آن به انبياء و اولياء و مقرّبان درگاه الهى صحيح است، وسيله بودن شفيع از ناحيه خداست، خداست كه وسيله را وسيله قرار داده است. | |||
به عبارت ديگر: در شفاعت غلط، شفيع تحت تأثير مشفوع له (گناهكار) قرار مىگيرد و مشفوع عنده (صاحب قدرت) تحت تأثير شفيع قرار مىگيرد، ولى در شفاعت صحيح برعكس است؛ مشفوع عنده (صاحب قدرت خدا) علت مؤثر در شفيع اوست، و شفيع تحت تأثير او، و به خواست او در گناهكار مؤثر واقع مىشود. سلسله جنبان رحمت، در نوع غلط شفاعت، گناهكار است و در نوع صحيح ان، مشفوع عنده (خدا) است.<ref>مجموعه آثاراستاد شهيدمطهرى، ج1، ص: -261-262 </ref> | |||
نتیجه آنکه شفاعت مغفرت - به معنای صحیحش که مطرح گردید - طبق دیدگاه شهید مطهری از جمله قوانینی است که در نظام هستی و نظام اسباب و مسببات در امور طبیعی و معنوی جریان داشته نه تنها مستلزم شرک در عبادت نیست بلکه تطابق این دو در نظام هستی بیانگر نوعی هماهنگی بین عالم تکوین و تشریع می باشد. | |||
== نقد ديدگاه وهابيت در مساله شفاعت از تفسیر نمونه == | |||
در تفسير نمونه دیدگاه وهابیت مورد نقد مفصل قرار گرفته است . در بخشی از این کتاب چکیده دیدگاه وهابیت در منع شفاعت اینچنین بیان شده است : | در تفسير نمونه دیدگاه وهابیت مورد نقد مفصل قرار گرفته است . در بخشی از این کتاب چکیده دیدگاه وهابیت در منع شفاعت اینچنین بیان شده است : | ||
| خط ۹۹: | خط ۲۱۸: | ||
و اما در مورد" خواندن غير خدا" كه در آیات متعددى از آن نهى شده است شك نيست كه مفهومش اين نيست كه مثلا صدا زدن و خواندن كسى به نامش و گفتن يا حسن و يا احمد ممنوع است يا شرك. | و اما در مورد" خواندن غير خدا" كه در آیات متعددى از آن نهى شده است شك نيست كه مفهومش اين نيست كه مثلا صدا زدن و خواندن كسى به نامش و گفتن يا حسن و يا احمد ممنوع است يا شرك. | ||
در اين نيز نبايد ترديد كرد كه خواندن كسى و درخواست انجام كارى كه در قدرت و توانايى او است نيز نه گناه است و نه شرك، زيرا تعاون يكى از پايههاى زندگى و حيات اجتماعى است، تمام پيامبران و امامان نيز چنين كارى داشتهاند (حتى خود وهابيان هم آن را ممنوع ندانسته اند). | در اين نيز نبايد ترديد كرد كه خواندن كسى و درخواست انجام كارى كه در قدرت و توانايى او است نيز نه گناه است و نه شرك، زيرا تعاون يكى از پايههاى زندگى و حيات اجتماعى است، تمام پيامبران و امامان نيز چنين كارى داشتهاند (حتى خود وهابيان هم آن را ممنوع ندانسته اند).<ref>تفسير نمونه ج1 242</ref> | ||
== ديدگاه مفسران فريقين نسبت به مفاد آيه : «و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله أحدا» جن :18 == | == ديدگاه مفسران فريقين نسبت به مفاد آيه : «و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله أحدا» جن:18 == | ||
ازآنجا که يكي از مهمترين ادله جریانهاي تكفيري در مشرك دانستن قائلين به شفاعت و توسل تمسك به آيه مذکور مي باشد از اينرو ديدگاه مفسرين فريقين را نسبت به آن بيان مي كنيم : | ازآنجا که يكي از مهمترين ادله جریانهاي تكفيري در مشرك دانستن قائلين به شفاعت و توسل تمسك به آيه مذکور مي باشد از اينرو ديدگاه مفسرين فريقين را نسبت به آن بيان مي كنيم : | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۲۲۸: | ||
مراد از مساجد در آيه فوق مواضع(سبعه) سجود است و صدر آيه بمنزله علت فقره بعدي است . از طرفي كلمه دعاء در «فلاتدعوا» بمعناي عبادت است بدليل آيه شريفه : «و قال ربكم ادعوني أستجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتي سيدخلون جهنم داخرين»: (المؤمن 60) كه در آن از دعا بعنوان عبادت ياد شده است . | مراد از مساجد در آيه فوق مواضع(سبعه) سجود است و صدر آيه بمنزله علت فقره بعدي است . از طرفي كلمه دعاء در «فلاتدعوا» بمعناي عبادت است بدليل آيه شريفه : «و قال ربكم ادعوني أستجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتي سيدخلون جهنم داخرين»: (المؤمن 60) كه در آن از دعا بعنوان عبادت ياد شده است . | ||
بنابراين معناي آيه عبارتست از اينكه : احدى غير الله را عبادت نكنيد ،(با خداوند احدي را پرستش نكنيد) براى اينكه مواضع سجده تنها مختص به او است. | بنابراين معناي آيه عبارتست از اينكه : احدى غير الله را عبادت نكنيد ،(با خداوند احدي را پرستش نكنيد) براى اينكه مواضع سجده تنها مختص به او است. <ref>الميزان ج 20ص 52</ref> | ||
=== ايه الله مكارم شيرازي در تفسیر نمونه === | === ايه الله مكارم شيرازي در تفسیر نمونه === | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۲۳۷: | ||
و به اين ترتيب پاسخى است به اعمال مشركان عرب و مانند آنها كه خانه كعبه را بتكده ساخته بودند، و به اعمال مسيحيان منحرف كه به سراغ" تثليث" رفته و در كليساهاى خود خدايان سهگانه را مىپرستيدند، قرآن مىگويد: | و به اين ترتيب پاسخى است به اعمال مشركان عرب و مانند آنها كه خانه كعبه را بتكده ساخته بودند، و به اعمال مسيحيان منحرف كه به سراغ" تثليث" رفته و در كليساهاى خود خدايان سهگانه را مىپرستيدند، قرآن مىگويد: | ||
تمام معابد، مخصوص خدا است و در اين معابد، جز براى خدا سجده نمىتوان كرد و پرستش غير او ممنوع است. | تمام معابد، مخصوص خدا است و در اين معابد، جز براى خدا سجده نمىتوان كرد و پرستش غير او ممنوع است. <ref>تفسير نمونه ج25 ص 133</ref> | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۲۵۳: | ||
و در آيه 97 سوره يوسف از زبان برادرانش خطاب به پدر مىخوانيم: يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا كُنَّا خاطِئِينَ" اى پدر! براى ما استغفار كن كه ما خطا كار بوديم". | و در آيه 97 سوره يوسف از زبان برادرانش خطاب به پدر مىخوانيم: يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا كُنَّا خاطِئِينَ" اى پدر! براى ما استغفار كن كه ما خطا كار بوديم". | ||
يعقوب نيز اين تقاضا را نه تنها انكار نكرد بلكه به آنها قول مساعد داد و گفت: سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي:" به زودى براى شما از درگاه خداوند تقاضاى آمرزش مىكنم".بنا بر اين مساله توسل و شفاعت طلبيدن به مفهومى كه گفته شد از دستورهاى صريح قرآن است. | |||
يعقوب نيز اين تقاضا را نه تنها انكار نكرد بلكه به آنها قول مساعد داد و گفت: سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي:" به زودى براى شما از درگاه خداوند تقاضاى آمرزش مىكنم".بنا بر اين مساله توسل و شفاعت طلبيدن به مفهومى كه گفته شد از دستورهاى صريح قرآن است. <ref>همان ج 25ص 128-129</ref> | |||
=== فخر رازي === | === فخر رازي === | ||
ايشان مي گويد بر اساس نظريه اكثريت مفسران مراد از مساجد در آيه مذكور مواضع و مكانهایی است كه براي عبادت الهي بنا گرديده است . و ازآنجا که مسيحيان و يهوديان در كنيسه و كليساهاي شان مشركانه خداوند را عبادت مي نمودند از مسلمانان خواسته شده كه در مساجدشان موحدانه او را بپرستند. | ايشان مي گويد بر اساس نظريه اكثريت مفسران مراد از مساجد در آيه مذكور مواضع و مكانهایی است كه براي عبادت الهي بنا گرديده است . و ازآنجا که مسيحيان و يهوديان در كنيسه و كليساهاي شان مشركانه خداوند را عبادت مي نمودند از مسلمانان خواسته شده كه در مساجدشان موحدانه او را بپرستند. <ref>مفاتيح الغيب ج 30ص 667</ref> | ||
===سيد قطب === | ===سيد قطب === | ||
ايشان در تفسير في ظلال القرآن مي نويسد : سجده يا مواضع سجده كه همان مساجد مي باشد مختص خداوند بوده و توحيد خالص آن است كه عبادت مختص خداوند صورت گيرد. | ايشان در تفسير في ظلال القرآن مي نويسد : سجده يا مواضع سجده كه همان مساجد مي باشد مختص خداوند بوده و توحيد خالص آن است كه عبادت مختص خداوند صورت گيرد. <ref>فى ظلال القرآن ج6 3738</ref> | ||
=== وهبه زحيلي === | === وهبه زحيلي === | ||
ايشان نيز در معناي آيه مذكور مي نويسد : این آیه عطف به آيه نخست سوره جن (: قل أوحي إلي... )بوده و معناي آیه اين است كه پيامبر فرمود : بمن وحي شده است كه مساجد مختص خداوند است بنابر اين غير خداوند را نبايد در آن عبادت نمود و نبايد كسي را شريك خداوند قرار داد. | ايشان نيز در معناي آيه مذكور مي نويسد : این آیه عطف به آيه نخست سوره جن (: قل أوحي إلي... )بوده و معناي آیه اين است كه پيامبر فرمود : بمن وحي شده است كه مساجد مختص خداوند است بنابر اين غير خداوند را نبايد در آن عبادت نمود و نبايد كسي را شريك خداوند قرار داد. <ref>تفسير الوسيط ج 3ص 2757</ref> | ||
== نتیجه == | == نتیجه == | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۲۷۸: | ||
لازم به ذكر است نكات ذكر شده علاوه بر نفي ديدگاه وهابيت در مساله شفاعت در مسائل مشابه آن نظير توسل استغاثه ، انابه و... نیز جاري خواهد بود . | لازم به ذكر است نكات ذكر شده علاوه بر نفي ديدگاه وهابيت در مساله شفاعت در مسائل مشابه آن نظير توسل استغاثه ، انابه و... نیز جاري خواهد بود . | ||
==منابع== | |||
[[پانویس]] | |||
[[رده: مقالات]] | |||
[[رده: کلام مقارن]] | |||
[[رده:وهابیت]] | |||
[[رده:شفاعت]] | |||