کاربر:Mahdi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ویرایش}} | {{ویرایش}} | ||
'''وفد''' به معنى واردشدن به محضر حكمران براى ارسال پيام، استمداد، اعلان الحاق و نحو آن است. | '''وفد''' به معنى واردشدن به محضر حكمران براى ارسال پيام، استمداد، اعلان الحاق و نحو آن است. | ||
= وفد در لغت = | = وفد در لغت = | ||
وافد شخص<ref>الصحاح، ج2، ص: 553</ref> و یا گروهی<ref>جمهرة اللغة؛ ج2؛ ص674</ref> که به‌عنوان فرستاده‌ی <ref>تاج العروس؛ ج5؛ ص321</ref> از سوی انسانی محترم و یا مجموعه‌ای از انسان‌ها به‌سوی بزرگی یا امیری یا مَلِکی فرستاده می‌شوند<ref>تهذيب اللغة؛ ج14؛ ص140</ref> این هیئت‌های نمایندگی به جهت زیارت و یا ابلاغ پیام و یا یاری خواستن و یا طلب نیکویی‌کردن و یا ...<ref> النهاية في غريب الحديث و الأثر؛ ج5؛ ص209</ref> و یا برای بیان حوائج و طلب آن فرستاده می‌شوند،<ref>مفردات ألفاظ القرآن؛ ص877</ref> البته وقتی به این هیئت نمایندگی وفد گفته می‌شود که سواره آمده باشند و شهسواران ارجمند (الرکبان المکرمون) باشند.<ref>لسان العرب؛ ج3؛ ص464.</ref> <br> | وافد شخص<ref>الصحاح، ج2، ص: 553</ref> و یا گروهی<ref>جمهرة اللغة؛ ج2؛ ص674</ref> که به‌عنوان فرستاده‌ی<ref>تاج العروس؛ ج5؛ ص321</ref> از سوی انسانی محترم و یا مجموعه‌ای از انسان‌ها به‌سوی بزرگی یا امیری یا مَلِکی فرستاده می‌شوند<ref>تهذيب اللغة؛ ج14؛ ص140</ref> این هیئت‌های نمایندگی به جهت زیارت و یا ابلاغ پیام و یا یاری خواستن و یا طلب نیکویی‌کردن و یا ...<ref> النهاية في غريب الحديث و الأثر؛ ج5؛ ص209</ref> و یا برای بیان حوائج و طلب آن فرستاده می‌شوند،<ref>مفردات ألفاظ القرآن؛ ص877</ref> البته وقتی به این هیئت نمایندگی وفد گفته می‌شود که سواره آمده باشند و شهسواران ارجمند (الرکبان المکرمون) باشند.<ref>لسان العرب؛ ج3؛ ص464.</ref> <br> | ||
پس كلمه" وفد" به معناى قومى است كه به‌منظور زيارت و ديدار كسى و يا گرفتن حاجتى و امثال آنها بر او وارد شوند، و اين قوم وقتى به نام وفد ناميده | پس كلمه" وفد" به معناى قومى است كه به‌منظور زيارت و ديدار كسى و يا گرفتن حاجتى و امثال آنها بر او وارد شوند، و اين قوم وقتى به نام وفد ناميده می‌شوند كه سواره بيايند، كلمه وفد جمع و مفرد آن وافد است.<ref>ترجمه تفسير الميزان،ج14،ص151.</ref> | ||
= وفد در لغت‌نامه‌های فارسی = | = وفد در لغت‌نامه‌های فارسی = | ||
| خط ۱۴: | خط ۲۵: | ||
این لفظ فقط یکبار در قرآن مجید آمده است: (یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ اِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً)<ref>مریم، ۸۵.</ref> روزی پرهیزگاران را جمع می‌کنیم به پیشگاه خدا وارد می‌شوند. تقدیر آن «وافدین الی الرّحمن» است.<ref>قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وفد»، ج۷، ص۲۲۹.</ref> | این لفظ فقط یکبار در قرآن مجید آمده است: (یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ اِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً)<ref>مریم، ۸۵.</ref> روزی پرهیزگاران را جمع می‌کنیم به پیشگاه خدا وارد می‌شوند. تقدیر آن «وافدین الی الرّحمن» است.<ref>قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وفد»، ج۷، ص۲۲۹.</ref> | ||
علامه طباطبایی<ref>ترجمه تفسير الميزان ج14ص156</ref> در روایات ذیل این آیه آورده‌اند که | علامه طباطبایی<ref>ترجمه تفسير الميزان ج14ص156</ref> در روایات ذیل این آیه آورده‌اند که | ||
و در محاسن برقى به سند خود از حماد بن عثمان و غير او از امام صادق ( | و در محاسن برقى به سند خود از حماد بن عثمان و غير او از امام صادق (علیه‌السلام) روايت كرده كه در معناى كلام خداى عزّ وجلّ" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" فرموده: سوار بر اسبان نجيب محشور مىشوند.<ref>محاسن ص 180، ح 170.</ref><br> | ||
و در تفسير قمى به سند خود از عبد اللَّه بن شريك عامرى، از امام صادق ( | و در تفسير قمى به سند خود از عبد اللَّه بن شريك عامرى، از امام صادق (علیه‌السلام) روايت كرده كه فرمود: امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) تفسير آيه" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" را پرسيد، حضرت فرمود: يا على" وفد" جز بر سوارگان اطلاق نمیشود، و مردانى كه موردنظر اين آيه است، مردانى هستند كه تقوى پيشه كردند، و خداى عزوجل ايشان را دوست داشت و اختصاص به خود داد و از اعمالشان راضى شد، و بدين جهت نام متقين بر آنان نهاد... .<ref>تفسير قمى، ج 2، ص 53.</ref> | ||
وی روايتى طولانى نقل مىكند كه رسول خدا در آن جزئيات بيرون آمدن متقين از قبور، و سوارشدن بر ناقههاى بهشتى، و حركتشان به‌سوی بهشت، و داخل‌شدن و تنعمشان را به آنچه از نعمت‌های آن روزى شدهاند، بيان فرموده است.<ref>تفسير قمى، ج 2، ص 53.</ref><br> | وی روايتى طولانى نقل مىكند كه رسول خدا در آن جزئيات بيرون آمدن متقين از قبور، و سوارشدن بر ناقههاى بهشتى، و حركتشان به‌سوی بهشت، و داخل‌شدن و تنعمشان را به آنچه از نعمت‌های آن روزى شدهاند، بيان فرموده است.<ref>تفسير قمى، ج 2، ص 53.</ref><br> | ||
و در الدرالمنثور است كه ابن مردويه از على ( | و در الدرالمنثور است كه ابن مردويه از على (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) روايت كرده كه در ذيل اين آيه فرمود: بدانيد كه به خدا سوگند با پاى خود محشور نمىشوند، و هيچ‌كس سوقشان نمىدهد، بلكه برايشان از بهشت ناقههايى مىآورند كه نظير آنها را خلايق نديده است، جهازشان از طلا، و مهارشان از زبرجد، بر آن مىنشينند تا درب بهشت را بكوبند<ref>الدرالمنثور، ج 4، ص 285.</ref> و نيز اين معنا از ابن ابى الدنيا، و ابن ابى حاتم، ابن مردويه، از طرق چندى، از على (علیه‌السلام) از رسول خدا رسول خدا روايت شده كه در حديثى طولانى، طرز سوارشدن متقين و حركت به‌سوی بهشت و داخل‌شدن و استقرارشان در آن، و تنعم به نعمت‌های آن را بيان فرموده، و در همان كتاب حديث را از عدهاى از ارباب جوامع از على (علیه‌السلام) آورده است.<ref> الدر المنثور، ج 4، ص 285.</ref> | ||
= سال وفود = | = سال وفود = | ||
با اینکه قبل از سال نهم و پس از آن نیز وفدهایی نزد پیامبر آمده‌اند،<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹.</ref> اماازآنجاکه عمده این گروه‌ها در سال نهم هجری خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیده‌اند، این سال را سال ورود هیئت‌های نمایندگی «عام الوفود» یا«سنة‌الوفود» نام نهاده‌اند.<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ص۵۳۷.</ref> | |||
= چرایی تحقق وفود = | = چرایی تحقق وفود = | ||
طوایف و گروه‌های مختلف پس از شکست قریش از پیامبر در فتح مکه، متوجه شدند که توان مقابله با پیامبر ( | طوایف و گروه‌های مختلف پس از شکست قریش از پیامبر در فتح مکه، متوجه شدند که توان مقابله با پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) و مسلمانان را ندارند، لذا به حضور پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) رسیدند و اظهار اسلام کردند. اعراب مترصد کار قریش بودند و منتظر بودند ببینند کار آنان با پیامبر به کجا می‌انجامد. با فتح مکه و تسلیم‌شدن قریش (که مقام رهبری و سیادت را در میان عرب داشت)، دریافتند که توان جنگ با رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) را ندارند. ازاین‌رو به اسلام تمکین کردند و فوج فوج به اسلام گرویدند.<ref>ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۸۵، بیروت، دارالمعرفة، پنجم. مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۲، ص۸۹، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰.</ref> | ||
طبرسی نیز می‌نویسد: «وقتی قبیله ثقیف اسلام آوردند، وفود عرب به محضر پیامبر ( | طبرسی نیز می‌نویسد: «وقتی قبیله ثقیف اسلام آوردند، وفود عرب به محضر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) آمدند و گروه‌گروه در دین خدا داخل شدند».<ref>طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۰، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۰، سوم</ref> | ||
برخی از قبایل هم وقتی می‌دیدند سایر قبایل گروه‌هایی را به محضر پیامبر ( | برخی از قبایل هم وقتی می‌دیدند سایر قبایل گروه‌هایی را به محضر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌فرستند و اسلام می‌آوردند، تشویق می‌شدند که اسلام بیاورند. «برخی از افراد قبیله غسان می‌گفتند: «آیا ما باید بدترین عرب باشیم ما به همین جهت به حضور پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) رسیدیم و مسلمان شدیم و او را تصدیق کردیم».<ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۲، ص۸۰، تهران، فرهنگ و اندیشه</ref> | ||
= اولین وفد = | = اولین وفد = | ||
اولین گروهی که به‌صورت رسمی افرادی را به مدینه اعزام کردند، قبیله «ثقیف» بودند. این قبیله مهم ساکن شهر طائف بودند. <ref>یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، ج۱، ص۳۹۴، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.</ref> | اولین گروهی که به‌صورت رسمی افرادی را به مدینه اعزام کردند، قبیله «ثقیف» بودند. این قبیله مهم ساکن شهر طائف بودند.<ref>یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، ج۱، ص۳۹۴، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.</ref><br> | ||
ابن هشام هم می‌نویسد: «پس از فتح مکه و مراجعت پیامبر از تبوک مردم طائف (قبیله ثقیف)، نمایندگان و برگزیدگان عرب از مناطق مختلف بر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) وارد شدند.<ref>ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۸۵، بیروت، دارالمعرفة، پنجم.</ref> | |||
= مکان دیدار وفود با پیامبر اعظم(ص)= | = مکان دیدار وفود با پیامبر اعظم(ص)= | ||
این گروه‌ها عمدتاً برای دیدار در مسجدالنبی و در کنار ستون وفود « اسطوانة الوفود» خدمت پیامبر گرامی اسلام می‌رسیدند. | این گروه‌ها عمدتاً برای دیدار در مسجدالنبی و در کنار ستون وفود « اسطوانة الوفود» خدمت پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌رسیدند.<ref>شیخی، حمیدرضا، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص۴۳، تهران، مشعر، ۱۳۸۳، اول.</ref> | ||
= تعداد هیئت‌های وفود = | = تعداد هیئت‌های وفود = | ||
ابن سعد تعداد این هیئت‌ها را بیش از ۷۰ گروه دانسته به تک‌تک این گروه‌ها و حضور آنها در مدینه و گفتگوهای | ابن سعد تعداد این هیئت‌ها را بیش از ۷۰ گروه دانسته به تک‌تک این گروه‌ها و حضور آنها در مدینه و گفتگوهای آنها با پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) اشاره کرده است.<ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۱، ص۳۴۷، تهران، فرهنگ و اندیشه</ref> همچنین صالحی شامی به بیش از ۹۰ گروه از این گروه‌ها اشاره کرده است.<ref>صالحی شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۱۸ - ۲۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴، اول.</ref> | ||
= پیمان رسول‌الله با وفود= | = پیمان رسول‌الله با وفود= | ||
رسول خدا ( | رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) به همه وافدین، هدایایی می‌دادند و آنها علاوه بر اخذ عطایا و هدایا، خط امانی از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌گرفتند. این امان به‌مثابه پیمان امنیتی - نظامی و به این معنا بود که قبیله مذکور مسلمان شده و از حقوق مسلمانی برخوردار است و نباید مورد حمله مسلمانان قرار گیرد، بلکه حکومت اسلامی باید از آنها در برابر تجاوز دیگران دفاع کند».<ref>جعفریان، رسول، سیره رسول خدا، ص۶۵۶، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵، چهارم.</ref> | ||
= وفدها و گرایش به اسلام = | = وفدها و گرایش به اسلام = | ||
بعد از فتح مکه مردم گروه‌گروه از قبیله‌های مختلف به شهر مدینه نزد پیامبر( | بعد از فتح مکه مردم گروه‌گروه از قبیله‌های مختلف به شهر مدینه نزد پیامبر(صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) آمدند و اسلام آوردند و اعلام کردند پیرو آن حضرت‌اند. پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) نیز با لطف و محبت و توجه آنان را پذیرفت؛<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ص۵۳۷</ref> بنابراین جزیرة العرب یکپارچه شد و جنگ‌ها و درگیری‌ها به صلح و آرامش تبدیل شد.<br> | ||
شیخ طبرسی در اعلام الوری می‌نویسد: «چـون قبیله ثقیف (اهل طائف) مسلمان شدند، قبائل فوج‌فوج و گروه‌گروه نمایندگان خویش را به مدینه فرستاده و داخل دین مبین اسلام شدند؛ همچنان که خداوند فرموده است: یَدخُلونَ فی دینِ الله افواجا)<ref>سوره نصر</ref>». <ref>طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۰.</ref> | |||
= مهم‌ترین وفود = | = مهم‌ترین وفود = | ||
یعقوبی در تاریخش از ۲۶ قبیله نام می‌برد که رؤسای آنها با گروهی به مدینه آمدند. <ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹</ref> که عبارت‌اند از :<br> | یعقوبی در تاریخش از ۲۶ قبیله نام می‌برد که رؤسای آنها با گروهی به مدینه آمدند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹</ref> که عبارت‌اند از :<br> | ||
* قـبیله مزینه به ریاست خزاعی؛<br> | * قـبیله مزینه به ریاست خزاعی؛<br> | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۳۲: | ||
* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۱، ص۳۴۷، تهران، فرهنگ و اندیشه | * ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۱، ص۳۴۷، تهران، فرهنگ و اندیشه | ||
* صالحی شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۱۸ - ۲۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴، اول. | * صالحی شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۱۸ - ۲۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴، اول. | ||
== فضایل حضرت علی و اهل بیت(ع) در اشعار شافعی == | |||
محمد بن ادریس شافعی، معروف به امام شافعی یکی از پیشوایان اهل سنت است که در قرن دوم هجری می زیسته است. او در شعر هم آوازه ای داشته است و اشعاری در درباره فضایل حضرت امیر و اهل بیت (ع) دارد که معروف هستند: | |||
== حضرت علی دارای فضائل اختصاصی == | |||
{{شعر}}{{ب|شَهِدتُ بأنّ الله لا رَبَّ غَیرَهُ| وأشهَدُ أنّ البَعثَ حَقٌ وَأخلَــــصُ }}{{شعر}}{{ب|وَأنَّ أبابـکرٍ خلیــفةُ رَبّــه|وَکانَ أبوحفصٍ علی الخَیرِ یَحرِصُ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|وأُشهِدُ رَبّی أنَّ عثمانَ فاضلٌ |وأَنَّ علیّاً فَضـــلُهُ مُتَخَصِّـــــصُ}}{{پایان شعر}}<ref>شعر امام شافعی، ص ۳۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۹۰. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۷۰. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۶۹.</ref> | |||
* گواهی می دهم به این که خدائی جز خدا نیست و شهادت می دهم که بعث حق است. | |||
* و خالصانه ایمان دارم که ابوبکر خلیفه ی خداست و عمر بر انجام کار خیر بسیار مشتاق بود. | |||
* و گواهی می دهم که عثمان فاضل است و علی در فضیلت ویژه و خاص است. | |||
== برتری اهل بیت و حبّ آنان == | |||
این امر از موضوعاتی است که در بسیاری از جاهای دیگر از اشعارش بر آن تأکید دارد. امام شافعی در حج برابر جمعی در منی محبت خود را نسبت به اهل بیت اعلام کرده و می گوید: | |||
{{شعر}}{{ب|یا راکِباً قِف بالمُحَصَّبِ مِن منیً| وَاهتِف بِقاعِدِ خَیفِها وَالنَّاهِضِ }}{{شعر}}{{ب|سَحَراً إذا فاضَ الحَجیجُ إلی مِنیً|فَیضاً کَمُلتَطِمِ الفُراتِ الفائِضِ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|إن کانَ رَفضاً حُبُّ آلِ مُحمَّدٍ |فَلیَشهَدِ الثَّقَلانِ أنّی رَافضِی}}{{پایان شعر}}<ref>امام شافعی، ص۳۴، ۹۰و۹۱. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۹۳. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۷۲.</ref> | |||
ترجمه: | |||
* - ای سوارگان بر شنزارهای منی، سواره بمانید و به نشستگان درّه ها و بلندیها خبر دهید. | |||
* - به زائرانی که سپیده دمان بمانند رود خروشان فرات بسوی منی سرازیر می شوند، بگویید: | |||
* - اگر محبت اهل بیت رفض و کفر است، جنّ و انس بدانند که من رافضی هستم. | |||
== محبت خاندان نبوت از واجبات و فرائض الهی == | |||
{{شعر}}{{ب|یَا آلَ بَیتِ رَسولِ الله حُبُّکُمُ | فَرضٌ مِنَ الله فی القُرآنِ أنزَلَهُ }}{{شعر}}{{ب|کَفاکُم مِن عظیمِ القَدرِ أنّکُم|مَن لَم یُصلِّ عَلَیکُم لَا صَلَاةَ لَهُ}}{{پایان شعر}}<ref>شعر امام شافعی، ص۳۴و۱۰۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۱۵. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۹۳. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۹۱.</ref> | |||
* -ای خاندان نبوّت، محبّت شما فرضی است که از جانب خداوند در قرآن آمده است. | |||
* - همین در عظمت شأن شما کافی است، آنکه شما را در نماز درود نگفت، نمازی ندارد، (نمازش درست نیست) | |||
== سوره انسان در مورد علی (ع) == | |||
از امام شافعی در مورد امام علی (ع) سؤال شد، ایشان گفت: | |||
{{شعر}}{{ب|إنّا عَبــیدٌ لِفتیً أنزلَ فِیـــهِ {هَل أتَی} | إلی مَتــی أکتُمُهُ؟ إلی مَتی؟ إلی مَتی؟}}{{شعر}}<ref>شعر امام شافعی، ص۵۶. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۱۹و۲۰.</ref> | |||
* -ما چاکران آن جوانمرد هستیم که درباره ی او سوره ی (هل أتی – سوره ی انسان) نازل شده | |||
* - تا کی آن را پنهان کنم؟ تا کی؟ تا کی؟ | |||
== خاندان نبی وسیله نجات == | |||
امام شافعی به زیارت خانه ی خدا رفت، بر کوهی فرا نمیرفت و به وادی ای فرود نمی آمد، جز اینکه میگریست و میخواند: | |||
{{شعر}}{{ب|آلُ النَّبــــیِّ ذَریــــــعَتی | وَ هُــــم إلَیهِ وَسیــــلـَتی }}{{شعر}}{{ب|أرجُو بِهِــــم أُعطَی غَداً|بِیَدِ الیـــَمینِ صَحیـــفَتی}}{{پایان شعر}}<ref>شعر امام شافعی، ص۶۳. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۵۹. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۳۸. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۳۷.</ref> | |||
* -خاندان پیامبر دستاویز منند و ایشان وسیله ی رسیدن من به پیامبرند. | |||
* - امیدوارم به اینکه فردای قیامت، نامه ی اعمالم را به دست راستم بدهند. | |||
== محبت زیاد به علی == | |||
امام شافعی در مورد محبت به علی (ع) می گوید: | |||
{{شعر}}{{ب|قالوا تَرَفَّضتَ قُلتُ كَلّا | مَا الرَّفضُ ديني ولَا اعتِقادي }}{{شعر}}{{ب|لكِن تَوَلَّيتُ غَيرَ شَكِّ|خَيرَ إمامٍ وخَيرَ هادي}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}}{{ب|إن كانَ حُبُّ الوَلِيِّ رَفضا | فَإِنَّني أرفَضُ العِبادِ }}{{شعر}} | |||
گفتند رافضى شده اى . گفتم : هرگز!<br> | |||
رفض ، نه دين من است و نه باورم.<br> | |||
امّا بدون هيچ ترديدى دوست دارم<br> | |||
بهترين پيشوا و بهترين هدايتگر را.<br> | |||
اگر دوست داشتن «ولى» رفض است<br> | |||
من رافضى ترينِ بندگانم<ref>شعر امام شافعی، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۵۰. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۵۱.</ref>. | |||
== اقرار به برتری علی == | |||
{{شعر}}{{ب|إذا نَحنُ فَضّلنَا عَلِیّاً فَإنَّنَا | رَوَافِضُ بالتفضیلِ عِندَ ذوی الجَهلِ }}{{شعر}}{{ب|وَ فَضلُ أبی بَکرٍ إذا مَا ذَکَرتُهُ|رُمیتُ بِنَصبٍ عِندَ ذِکری للفَضلِ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|فَلا زِلتُ ذَا رَفضٍ وَ نَصبٍ کِلاهُمَا|بِحُبَّیهِما حَتَّی أُوَسَّدَ فِی الرَّملَ}}{{پایان شعر}} | |||
هر گاه ما حضرت علی را برتری دهیم،<br> | |||
به خاطر این برتری، نزد این جاهلان مرتد و بی دین هستیم <br> | |||
و اگر از فضل ابوبکر یاد کنیم، به این خاطر به ناجی بودن متهم می شوم <br> | |||
بنابراین پیوسته به سبب دوستی آنان ناجی و رافضی هستم،<br> | |||
زیرا تا وقتی که سر بر خاک می گذارم، آن دو را دوست دارم<ref>شعر امام شافعی، ص۱۰۸و۱۰۹. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۲۲. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۹۸. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۹۷.</ref>. | |||
== اقرار به شفیع بودن ال محمد == | |||
ایشان همچنین درباره اوج محبت خود به اهل بیت (ع) می گوید: | |||
{{شعر}}{{ب|لَئِن کانَ ذَنبِی حُبُّ آلِ محمَّدٍ | فذلِکَ ذَنبٌ لَستُ عَنهُ أتوبُ }}{{شعر}}{{ب|هُمُ شُفَعائی یومَ حَشری و مَوقِفی|إذا کثرتنی یوم ذاک ذنوب }}{{پایان شعر}} | |||
اگر گناه من محبت آل محمد است، از آن گناه توبه نمی کنم، | |||
ایشان روز حشر و به هنگام توقف در صحرای محشر شفیعان منند، اگر آنروز گناهانم فراوان باشد<ref>شعر امام شافعی، ص۱۴۳و۱۴۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۴۸. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۲۴و۲۵. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۲۷و۲۸.</ref>.<br> | |||
و همچنین: | |||
{{شعر}}{{ب|ویل لمن شفعاؤه خصماؤه | و الصور فی یوم القیامة ینفخ }}{{شعر}}{{ب|لابد أن ترد القیامة فاطم |و قمیصها بدم الحسین مضمخ}}{{پایان شعر}} | |||
وای بر کسی که شفیعان او دشمنانش باشند<br> | |||
در حالی که در قیامت در صور دمیده می شود<br> | |||
حتما فاطمه در قیامت باز می گردد<br> | |||
در حالیکه پیراهن خون‌آلود حسین(علیه السلام) با اوست<ref>حموی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، جلد: ۲، صفحه: ۲۶۶، مؤسسة المحمودي، بیروت - لبنان، 1398 ه.ق.</ref>. | |||
== حب اهل بیت همسنگ عدل و توحید == | |||
{{شعر}}{{ب|لَو فتشُوا قَلبی لألفوا بهِ | سطرینِ قد خُطّا بلا کاتبِ }}{{شعر}}{{ب|العدل وَ التوحید فی جانبٍ |وَ حبّ أهلِ البیتِ فی جانبِ}}{{پایان شعر}} | |||
اگر دل مرا بکاوند، دو سطر بر آن نقش بسته ببینند، بدون اینکه نویسنده ای آن را نوشته باشد<br> | |||
، | |||
به یک سو عدل و توحید و از سوی دیگر دوستی خاندان پیامبر<ref>شعر امام شافعی، ص۱۵۳.</ref>. | |||
== برائت از کسانی که حب اهل بیت ندارند == | |||
{{شعر}}{{ب|إذا في مَجلِسٍ نَذكُرُ عَلِيّا | وسِبطَيهِ وفاطِمَةَ الزَّكِيَّهْ }}{{شعر}}{{ب|يُقالُ تَجاوَزوا يا قومُ هذا |فَهذا مِن حَديثِ الرّافِضِيَّهْ}}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|بَرِئتُ إلَى المُهَيمِنِ مِن اُناسٍ|يَرَونَ الرَّفضَ حُبَّ الفاطِمِيَّهْ}}{{پایان شعر}} | |||
هرگاه در مجلسی على را ياد مى كنيم<br> | |||
و نيز دو فرزندش و فاطمه پاكْ سرشت را<br> | |||
گفته مى شود : اى مردم! اين بحث را رها كنيد<br> | |||
كه اين ، سخنِ رافضيان است <br> | |||
به درگاه الهى برائت مى جويم از مردمى كه<br> | |||
دوستى فرزندان فاطمه را رَفض مى دانند<ref>ديوان الشافعي : ص ۸۳ و راجع الصراط المستقيم : ج ۳ ص ۷۷ و الغدير : ج ۴ ص ۳۲۴ .</ref> . | |||
== علی (ع)تنها کفو فاطمه == | |||
{{شعر}}{{ب|إلامَ إلامَ وحَتّى مَتى | اُعاتَبُ في حُبِّ هذَا الفَتى؟ }}{{شعر}}{{ب|وهَل زُوِّجَت فاطِمٌ غَيرَهُ |وفي غَيرِهِ هَل أتى «هَلْ أَتَى»}}{{پایان شعر}} | |||
تا كى ، تا كى و تا چه زمانى<br> | |||
در دوستى اين جوان، سرزنش شوم؟<br> | |||
آيا غير او با فاطمه ازدواج كرد؟<br> | |||
و آيا در حقّ غير او «هَلْ أَتَى» نازل شد<ref>إنسان:۱</ref>؟<ref>الصراط المستقيم: ج۱ ص۱۸۳.</ref>؟ | |||
== لعنت خدا بر جاهلان و جاحدان حب اهل بیت == | |||
وقتی در مجلسی از علی و دو فرزندش و همسر پاکش یاد شد، یکی چهره در هم می کشد و می گوید: سخن از آنان درست نیست، این را رها کنید، زیرا این سخن رافضیان است، آنگاه شافعی می سراید: | |||
{{شعر}}{{ب|بَرِئتُ إلَی المُهیمِنِ مِن أُناسٍ | یَرَونَ الرَّفضَ حُبَّ الفاطِمیّه }}{{شعر}}{{ب|إذا ذکروا عَلیّا أو بَنیه |أفاضوا بالرّوایات الوقیّه}}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|لی آل الرّسُول صلاة رَبی|وَ لَعنتُه لتلکَ الجَاهلیّه}}{{پایان شعر}} | |||
من از دست مردمی که حب فرزندان فاطمه را کفر می دانند به خدا پناه می برم.<br> | |||
چون کسانی که از علی یا فرزندان او یاد کنند، سخنانی می گویند تا پرده و پوشش یاد آنان باشد.<br> | |||
رحمت پروردگار بر خاندان رسول و لعنت خدا بر آن جاهلان باد<ref>شعر امام شافعی، ص۲۱۹. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۵۲. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۱۲۴و۱۲۵.</ref>. | |||
== دوستان اهل بیت در بهشت و دشمنانشان در جهنم == | |||
{{شعر}}{{ب|حُبُّهم و هو الهُدی و الرشدُ | أُقرّ إعلاناً به أم أجحدُ }}{{شعر}}{{ب|هَیهاتَ ممزوجٌ بلحمی و دَمی|أفاضوا بالرّوایات الوقیّه}}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|یا أهل البیتِ المصطفی یا|عدتی وَ مَن علی حبّهُم أعتَمدُ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|أنتم إلی اللهِ غَداً وَسیلَتنی|و کیف أخشی؟ و بکم اعتضدُ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|ولیّکم فی الخُلدِ حَیّ خَالدٌ|و الضدُ فی نارٍ لَظیً مُخلّدُ }}{{پایان شعر}} | |||
ای پرسندگان از من درباره ی محبت اهل بیت، آیا آشکارا به محبت ایشان اقرار کنم یا آن را انکار نمایم<br> | |||
هرگز منکر محبت و عشق آنان نخواهم شد، چون به خون و گوشت من درآمیخته است و عشق ایشان وسیله ی هدایت و رشد من است<br> | |||
ای خاندان محمد، ای همه چیز من، ای کسانی که من متکی به حب شما هستم<br> | |||
شما در روز قیامت پیش خدا شفیع من هستید پس چگونه بترسم در حالی که به شما اعتماد و اطمینان دارم<br> | |||
آن که شما را دوست دارد، جاودانه در بهشت می ماند و دشمنان شما جاودانه در آتش پر سوز دوزخ خواهند بود<ref>شعر امام شافعی، ص۲۲۲و۲۲۳.</ref>. | |||
== کشتی نجات بودن اهل بیت == | |||
{{شعر}}{{ب|وَ لَمَّا رَأیتُ النَّاسَ قَد ذَهَبَت بِهِم | مَذَاهِبُهُم فِی أبحُرِ الغَیِّ وَ الجَهلَ }}{{شعر}}{{ب|رَکِبتُ عَلَی اسمِ الله فِی سُفُنِ النَّجَا |وَ هُم آل بَیتِ المُصطفَی خَاتَمِ الرُّسُلِ }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|وَ أمسَکتُ حَبلَ اللهِ وَ هُوَ وَلاءوهُم|کَما قَد أُمِرنَا بالتَمسُّکِ بالحَبلِ }}{{پایان شعر}} | |||
-چون دیدم که مذاهب و اختلافات فقهی، مردم را در دریای جهل و گمراهی کشانده <br> | |||
- به نام خدا بر کشتی نجات که همان خاندان پیامبر خاتم است، سوار شدم<br> | |||
- و ریسمان الهی را که همان دوستی و محبت آنان است گرفتم، همانگونه که خداوند ما را به تمسک به حبل الهی فرمان داده است<ref>شعر امام شافعی، ص۲۷۸.</ref>. | |||
== تاکید بر ناسازگاری حب اهل بیت با واقعه کربلا == | |||
امام شافعی همچنین درباره واقعه عاشورا نیز اشعاری زیبا و جانسوز دارد؛ از جمله: | |||
{{شعر}}{{ب|و مما نفی نومی و شیب لحیتی | تعاریف ایام لهن خطوب }}{{شعر}}{{ب|تأوب همی و الفواد کتیب |وارق عینی و ارقاد غریب }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|تزلزلت الدنیا لآل محمد|و کادت لهم صم الجبال تذوب }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|فمن بلغ عن الحسین رساله|و ان کرهتها انفس و قلوب }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|ولیّکم فی الخُلدِ حَیّ خَالدٌ|صبیغ بماء الارجوان خصیب }}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}}{{ب|نصلی علی المختار من آل هاشم | و نوذی بینه ان ذاک عجیب }}{{شعر}}{{ب|لئن کان ذنبی حب آل محمد|فذلک ذنب لست عنه اتوب }}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|هم شفعائی یوم حشری و موقفی|و بغضهم للشافعی ذنوب }}{{پایان شعر}} | |||
«این حادثه از حوادثی است که خواب مرا ربوده و موی مرا سپید کرده است. <br> | |||
دل و دیده مرا به خود مشغول ساخته و مرا اندوهگین کرده است و اشک چشم جاری و خواب از آن پریده است.<br> | |||
دنیا از این حادثه خاندان پیامبر متزلزل شده و قامت کوه ها از آن ذوب شده است.<br> | |||
آیا کسی هست که از من به حسین پیامی برساند اگر چه دل ها آن را ناخوش دارند.<br> | |||
حسین کشته ای است بدون جرم و گناه که پیراهن او به خونش رنگین شده. <br> | |||
عجب از ما مردم آن است که از یک طرف به آل پیامبر درود می فرستیم<br> | |||
و از سوی دیگر فرزندان او را به قتل می رسانیم و اذیت می کنیم. <br> | |||
اگر گناه من دوستی اهل بیت پیامبر است از این گناه هرگز توبه نخواهم کرد.<br> | |||
اهل بیت پیامبر در روز محشر شفیعان من هستند و اگر نسبت به آنان بغضی داشته باشم گناه نابخشودنی کرده‌ام<ref>قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ينابيع المودة لذوي القربی، جلد: ۳، صفحه: ۴۹، منظمة الاوقاف و الشؤون الخیریة، دار الأسوة للطباعة و النشر، قم - ایران، 1422 ه.ق.</ref>».<br> | |||
== منابع: == | |||
سایت اخوت | |||
== کتابنامه: == | |||
۱- مصطفی بهجت، مجاهد، شعر امام شافعی، عباس اطمینانی، سنندج، دانشگاه کردستان، ۱۳۸۰ش | |||
۲- بدیع یعقوب، امیل، دیوان الإمام الشافعی، بیروت - لبنان، دارالکتاب العربی، ۱۴۳۰هـ | |||
۳- المصطاوی، عبدالرحمن، دیوان الإمام الشافعی، بیروت – لبنان، دارالمعرفة، ۱۴۳۰هـ | |||
۴- البقاعی، ایمان، دیوان الإمام الشافعی، بیروت – لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۱ هـ | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۰۸
 | این صفحه کاربری هم‌اکنون برای مدتی کوتاه تحت ویرایش عمده است. این برچسب برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این صفحه انجام ندهید. این صفحه آخرین‌بار در ۱۷:۰۸، ۳۰ آوریل ۲۰۲۴ (ساعت هماهنگ جهانی) (۶ ماه پیش) تغییر یافته‌است؛(الگو:پاکسازی) لطفا اگر در چند ساعت اخیر ویرایش نشده است، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با {{در دست ساخت}} جایگزین می‌کنید. |
وفد به معنى واردشدن به محضر حكمران براى ارسال پيام، استمداد، اعلان الحاق و نحو آن است.
وفد در لغت
وافد شخص[۱] و یا گروهی[۲] که به‌عنوان فرستاده‌ی[۳] از سوی انسانی محترم و یا مجموعه‌ای از انسان‌ها به‌سوی بزرگی یا امیری یا مَلِکی فرستاده می‌شوند[۴] این هیئت‌های نمایندگی به جهت زیارت و یا ابلاغ پیام و یا یاری خواستن و یا طلب نیکویی‌کردن و یا ...[۵] و یا برای بیان حوائج و طلب آن فرستاده می‌شوند،[۶] البته وقتی به این هیئت نمایندگی وفد گفته می‌شود که سواره آمده باشند و شهسواران ارجمند (الرکبان المکرمون) باشند.[۷]
پس كلمه" وفد" به معناى قومى است كه به‌منظور زيارت و ديدار كسى و يا گرفتن حاجتى و امثال آنها بر او وارد شوند، و اين قوم وقتى به نام وفد ناميده می‌شوند كه سواره بيايند، كلمه وفد جمع و مفرد آن وافد است.[۸]
وفد در لغت‌نامه‌های فارسی
وفد در فارسی، پیام‌بردن نزد کسی و گروه معنا شده، فرهنگ عمید، لغت‌نامه دهخدا وفد را گروهی دانسته که به جهت امر مهمی نزد سلطان روند و فرهنگ معین معنای وفد را پیام‌آوری، رسالت و رفتن کسی یا گروهی برای رسانیدن پیام نزد شاه دانسته است.[۹] معنای کلمه وفود معادل هیئت‌های نمایندگی است و در اصطلاح به نمایندگان قبایل و گروه‌هایی اطلاق می‌شود که خدمت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) رسیده‌اند و اسلام آورده‌اند و مورد اکرام پیامبر واقع شده و پیمان همکاری امضا کرده‌اند.
وفد در قرآن
این لفظ فقط یکبار در قرآن مجید آمده است: (یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ اِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً)[۱۰] روزی پرهیزگاران را جمع می‌کنیم به پیشگاه خدا وارد می‌شوند. تقدیر آن «وافدین الی الرّحمن» است.[۱۱]
علامه طباطبایی[۱۲] در روایات ذیل این آیه آورده‌اند که
و در محاسن برقى به سند خود از حماد بن عثمان و غير او از امام صادق (علیه‌السلام) روايت كرده كه در معناى كلام خداى عزّ وجلّ" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" فرموده: سوار بر اسبان نجيب محشور مىشوند.[۱۳]
و در تفسير قمى به سند خود از عبد اللَّه بن شريك عامرى، از امام صادق (علیه‌السلام) روايت كرده كه فرمود: امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) تفسير آيه" يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً" را پرسيد، حضرت فرمود: يا على" وفد" جز بر سوارگان اطلاق نمیشود، و مردانى كه موردنظر اين آيه است، مردانى هستند كه تقوى پيشه كردند، و خداى عزوجل ايشان را دوست داشت و اختصاص به خود داد و از اعمالشان راضى شد، و بدين جهت نام متقين بر آنان نهاد... .[۱۴]
وی روايتى طولانى نقل مىكند كه رسول خدا در آن جزئيات بيرون آمدن متقين از قبور، و سوارشدن بر ناقههاى بهشتى، و حركتشان به‌سوی بهشت، و داخل‌شدن و تنعمشان را به آنچه از نعمت‌های آن روزى شدهاند، بيان فرموده است.[۱۵]
و در الدرالمنثور است كه ابن مردويه از على (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) روايت كرده كه در ذيل اين آيه فرمود: بدانيد كه به خدا سوگند با پاى خود محشور نمىشوند، و هيچ‌كس سوقشان نمىدهد، بلكه برايشان از بهشت ناقههايى مىآورند كه نظير آنها را خلايق نديده است، جهازشان از طلا، و مهارشان از زبرجد، بر آن مىنشينند تا درب بهشت را بكوبند[۱۶] و نيز اين معنا از ابن ابى الدنيا، و ابن ابى حاتم، ابن مردويه، از طرق چندى، از على (علیه‌السلام) از رسول خدا رسول خدا روايت شده كه در حديثى طولانى، طرز سوارشدن متقين و حركت به‌سوی بهشت و داخل‌شدن و استقرارشان در آن، و تنعم به نعمت‌های آن را بيان فرموده، و در همان كتاب حديث را از عدهاى از ارباب جوامع از على (علیه‌السلام) آورده است.[۱۷]
سال وفود
با اینکه قبل از سال نهم و پس از آن نیز وفدهایی نزد پیامبر آمده‌اند،[۱۸] اماازآنجاکه عمده این گروه‌ها در سال نهم هجری خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیده‌اند، این سال را سال ورود هیئت‌های نمایندگی «عام الوفود» یا«سنة‌الوفود» نام نهاده‌اند.[۱۹]
چرایی تحقق وفود
طوایف و گروه‌های مختلف پس از شکست قریش از پیامبر در فتح مکه، متوجه شدند که توان مقابله با پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) و مسلمانان را ندارند، لذا به حضور پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) رسیدند و اظهار اسلام کردند. اعراب مترصد کار قریش بودند و منتظر بودند ببینند کار آنان با پیامبر به کجا می‌انجامد. با فتح مکه و تسلیم‌شدن قریش (که مقام رهبری و سیادت را در میان عرب داشت)، دریافتند که توان جنگ با رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) را ندارند. ازاین‌رو به اسلام تمکین کردند و فوج فوج به اسلام گرویدند.[۲۰] طبرسی نیز می‌نویسد: «وقتی قبیله ثقیف اسلام آوردند، وفود عرب به محضر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) آمدند و گروه‌گروه در دین خدا داخل شدند».[۲۱] برخی از قبایل هم وقتی می‌دیدند سایر قبایل گروه‌هایی را به محضر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌فرستند و اسلام می‌آوردند، تشویق می‌شدند که اسلام بیاورند. «برخی از افراد قبیله غسان می‌گفتند: «آیا ما باید بدترین عرب باشیم ما به همین جهت به حضور پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) رسیدیم و مسلمان شدیم و او را تصدیق کردیم».[۲۲]
اولین وفد
اولین گروهی که به‌صورت رسمی افرادی را به مدینه اعزام کردند، قبیله «ثقیف» بودند. این قبیله مهم ساکن شهر طائف بودند.[۲۳]
ابن هشام هم می‌نویسد: «پس از فتح مکه و مراجعت پیامبر از تبوک مردم طائف (قبیله ثقیف)، نمایندگان و برگزیدگان عرب از مناطق مختلف بر پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) وارد شدند.[۲۴]
مکان دیدار وفود با پیامبر اعظم(ص)
این گروه‌ها عمدتاً برای دیدار در مسجدالنبی و در کنار ستون وفود « اسطوانة الوفود» خدمت پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌رسیدند.[۲۵]
تعداد هیئت‌های وفود
ابن سعد تعداد این هیئت‌ها را بیش از ۷۰ گروه دانسته به تک‌تک این گروه‌ها و حضور آنها در مدینه و گفتگوهای آنها با پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) اشاره کرده است.[۲۶] همچنین صالحی شامی به بیش از ۹۰ گروه از این گروه‌ها اشاره کرده است.[۲۷]
پیمان رسول‌الله با وفود
رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) به همه وافدین، هدایایی می‌دادند و آنها علاوه بر اخذ عطایا و هدایا، خط امانی از رسول خدا (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) می‌گرفتند. این امان به‌مثابه پیمان امنیتی - نظامی و به این معنا بود که قبیله مذکور مسلمان شده و از حقوق مسلمانی برخوردار است و نباید مورد حمله مسلمانان قرار گیرد، بلکه حکومت اسلامی باید از آنها در برابر تجاوز دیگران دفاع کند».[۲۸]
وفدها و گرایش به اسلام
بعد از فتح مکه مردم گروه‌گروه از قبیله‌های مختلف به شهر مدینه نزد پیامبر(صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) آمدند و اسلام آوردند و اعلام کردند پیرو آن حضرت‌اند. پیامبر (صلی‌الله علیه و‌آله وسلّم) نیز با لطف و محبت و توجه آنان را پذیرفت؛[۲۹] بنابراین جزیرة العرب یکپارچه شد و جنگ‌ها و درگیری‌ها به صلح و آرامش تبدیل شد.
شیخ طبرسی در اعلام الوری می‌نویسد: «چـون قبیله ثقیف (اهل طائف) مسلمان شدند، قبائل فوج‌فوج و گروه‌گروه نمایندگان خویش را به مدینه فرستاده و داخل دین مبین اسلام شدند؛ همچنان که خداوند فرموده است: یَدخُلونَ فی دینِ الله افواجا)[۳۰]». [۳۱]
مهم‌ترین وفود
یعقوبی در تاریخش از ۲۶ قبیله نام می‌برد که رؤسای آنها با گروهی به مدینه آمدند.[۳۲] که عبارت‌اند از :
- قـبیله مزینه به ریاست خزاعی؛
- قبیله اشجع به ریاست عبدالله بن مالک؛
- قبیله اسلم به ریاست بریدة؛
- قبیله سلیم به ریاست وقاص بن قمامه؛
- قبیله بنولیث به ریاست صعب بـن جـثـامـه؛
- قـبـیـله بنر قـزاره به ریاست عینیة بن حصین؛
- قبیله بنوبکر به ریاست عدی بن شراحیل؛
- قبیله طی به سرپرستی عدی بن حاتم؛
- قبیله بجیله به ریاست قیس بن غربه؛
- قبیله ازد به ریاست صرد بن عبدالله؛
- قبیله خثعم به ریاست عمیس بن عمرو؛
- گروه دیگری از طـی بـه سـرپرستی زید بن مهلهل؛
- قبیله بنوشیبان؛
- قبیله عبدالقیس به ریاست اشجع الحـصـری؛
- نـمـایـنـدگـان پـادشـاه حـمـیـر؛
- قـبـیله جذام به ریاست فروة بن عمرو؛
- قبیله حـضـرموت به ریاست وائل بن حجر؛
- قبیله ضباب به سرپرستی ذوالجوشن؛
- قبیله بنی‌اسد به ریاست ضرار بن ازور؛
- قبیله بنی اکارث به ریاست، یزید بن عبدالمدان؛
- قبیله بنی کنانه به سرپرستی قطن بن حارثه و انس بن حارثه؛
- قبیله همدان به ریاست مسلمة بن هـزان؛
- قـبیله باهله به ریاست مطرف بن کاهن؛
- قبیله بنوحنیفه به همراهی مسلیمه کذاب؛
- قبیله مراد به ریاست فروة بن مسیک؛
- قبیله مهره به سرپرستی مهری بن ابیض.
و نیز:
- وفد ثقیف؛
- وفد بنی‌تمیم؛
- وفد عامر بن صعصعه؛
- وفد ربیعه؛
- وفد کلاب؛
- وفد بنی هلال بن عامر؛
- وفد تُجیب.
برای آشنایی با دیگر وفدها و شرح حال آنان به کتب زیر مراجعه شود:
- آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام محمد، با تجدید نظر و اضافات ابوالقاسم گرجی، چ۶، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۸.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۱، ص۳۴۷، تهران، فرهنگ و اندیشه
- صالحی شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۱۸ - ۲۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴، اول.
فضایل حضرت علی و اهل بیت(ع) در اشعار شافعی
محمد بن ادریس شافعی، معروف به امام شافعی یکی از پیشوایان اهل سنت است که در قرن دوم هجری می زیسته است. او در شعر هم آوازه ای داشته است و اشعاری در درباره فضایل حضرت امیر و اهل بیت (ع) دارد که معروف هستند:
حضرت علی دارای فضائل اختصاصی
| شَهِدتُ بأنّ الله لا رَبَّ غَیرَهُ | وأشهَدُ أنّ البَعثَ حَقٌ وَأخلَــــصُ |
| وَأنَّ أبابـکرٍ خلیــفةُ رَبّــه | وَکانَ أبوحفصٍ علی الخَیرِ یَحرِصُ |
| وأُشهِدُ رَبّی أنَّ عثمانَ فاضلٌ | وأَنَّ علیّاً فَضـــلُهُ مُتَخَصِّـــــصُ |
- گواهی می دهم به این که خدائی جز خدا نیست و شهادت می دهم که بعث حق است.
- و خالصانه ایمان دارم که ابوبکر خلیفه ی خداست و عمر بر انجام کار خیر بسیار مشتاق بود.
- و گواهی می دهم که عثمان فاضل است و علی در فضیلت ویژه و خاص است.
برتری اهل بیت و حبّ آنان
این امر از موضوعاتی است که در بسیاری از جاهای دیگر از اشعارش بر آن تأکید دارد. امام شافعی در حج برابر جمعی در منی محبت خود را نسبت به اهل بیت اعلام کرده و می گوید:
| یا راکِباً قِف بالمُحَصَّبِ مِن منیً | وَاهتِف بِقاعِدِ خَیفِها وَالنَّاهِضِ |
| سَحَراً إذا فاضَ الحَجیجُ إلی مِنیً | فَیضاً کَمُلتَطِمِ الفُراتِ الفائِضِ |
| إن کانَ رَفضاً حُبُّ آلِ مُحمَّدٍ | فَلیَشهَدِ الثَّقَلانِ أنّی رَافضِی |
ترجمه:
- - ای سوارگان بر شنزارهای منی، سواره بمانید و به نشستگان درّه ها و بلندیها خبر دهید.
- - به زائرانی که سپیده دمان بمانند رود خروشان فرات بسوی منی سرازیر می شوند، بگویید:
- - اگر محبت اهل بیت رفض و کفر است، جنّ و انس بدانند که من رافضی هستم.
محبت خاندان نبوت از واجبات و فرائض الهی
| یَا آلَ بَیتِ رَسولِ الله حُبُّکُمُ | فَرضٌ مِنَ الله فی القُرآنِ أنزَلَهُ |
| کَفاکُم مِن عظیمِ القَدرِ أنّکُم | مَن لَم یُصلِّ عَلَیکُم لَا صَلَاةَ لَهُ |
- -ای خاندان نبوّت، محبّت شما فرضی است که از جانب خداوند در قرآن آمده است.
- - همین در عظمت شأن شما کافی است، آنکه شما را در نماز درود نگفت، نمازی ندارد، (نمازش درست نیست)
سوره انسان در مورد علی (ع)
از امام شافعی در مورد امام علی (ع) سؤال شد، ایشان گفت:
| إنّا عَبــیدٌ لِفتیً أنزلَ فِیـــهِ {هَل أتَی} | إلی مَتــی أکتُمُهُ؟ إلی مَتی؟ إلی مَتی؟ |
- -ما چاکران آن جوانمرد هستیم که درباره ی او سوره ی (هل أتی – سوره ی انسان) نازل شده
- - تا کی آن را پنهان کنم؟ تا کی؟ تا کی؟
خاندان نبی وسیله نجات
امام شافعی به زیارت خانه ی خدا رفت، بر کوهی فرا نمیرفت و به وادی ای فرود نمی آمد، جز اینکه میگریست و میخواند:
| آلُ النَّبــــیِّ ذَریــــــعَتی | وَ هُــــم إلَیهِ وَسیــــلـَتی |
| أرجُو بِهِــــم أُعطَی غَداً | بِیَدِ الیـــَمینِ صَحیـــفَتی |
- -خاندان پیامبر دستاویز منند و ایشان وسیله ی رسیدن من به پیامبرند.
- - امیدوارم به اینکه فردای قیامت، نامه ی اعمالم را به دست راستم بدهند.
محبت زیاد به علی
امام شافعی در مورد محبت به علی (ع) می گوید:
| قالوا تَرَفَّضتَ قُلتُ كَلّا | مَا الرَّفضُ ديني ولَا اعتِقادي |
| لكِن تَوَلَّيتُ غَيرَ شَكِّ | خَيرَ إمامٍ وخَيرَ هادي |
| إن كانَ حُبُّ الوَلِيِّ رَفضا | فَإِنَّني أرفَضُ العِبادِ |
گفتند رافضى شده اى . گفتم : هرگز!
رفض ، نه دين من است و نه باورم.
امّا بدون هيچ ترديدى دوست دارم
بهترين پيشوا و بهترين هدايتگر را.
اگر دوست داشتن «ولى» رفض است
من رافضى ترينِ بندگانم[۳۸].
اقرار به برتری علی
| إذا نَحنُ فَضّلنَا عَلِیّاً فَإنَّنَا | رَوَافِضُ بالتفضیلِ عِندَ ذوی الجَهلِ |
| وَ فَضلُ أبی بَکرٍ إذا مَا ذَکَرتُهُ | رُمیتُ بِنَصبٍ عِندَ ذِکری للفَضلِ |
| فَلا زِلتُ ذَا رَفضٍ وَ نَصبٍ کِلاهُمَا | بِحُبَّیهِما حَتَّی أُوَسَّدَ فِی الرَّملَ |
هر گاه ما حضرت علی را برتری دهیم،
به خاطر این برتری، نزد این جاهلان مرتد و بی دین هستیم
و اگر از فضل ابوبکر یاد کنیم، به این خاطر به ناجی بودن متهم می شوم
بنابراین پیوسته به سبب دوستی آنان ناجی و رافضی هستم،
زیرا تا وقتی که سر بر خاک می گذارم، آن دو را دوست دارم[۳۹].
اقرار به شفیع بودن ال محمد
ایشان همچنین درباره اوج محبت خود به اهل بیت (ع) می گوید:
| لَئِن کانَ ذَنبِی حُبُّ آلِ محمَّدٍ | فذلِکَ ذَنبٌ لَستُ عَنهُ أتوبُ |
| هُمُ شُفَعائی یومَ حَشری و مَوقِفی | إذا کثرتنی یوم ذاک ذنوب |
اگر گناه من محبت آل محمد است، از آن گناه توبه نمی کنم،
ایشان روز حشر و به هنگام توقف در صحرای محشر شفیعان منند، اگر آنروز گناهانم فراوان باشد[۴۰].
و همچنین:
| ویل لمن شفعاؤه خصماؤه | و الصور فی یوم القیامة ینفخ |
| لابد أن ترد القیامة فاطم | و قمیصها بدم الحسین مضمخ |
وای بر کسی که شفیعان او دشمنانش باشند
در حالی که در قیامت در صور دمیده می شود
حتما فاطمه در قیامت باز می گردد
در حالیکه پیراهن خون‌آلود حسین(علیه السلام) با اوست[۴۱].
حب اهل بیت همسنگ عدل و توحید
| لَو فتشُوا قَلبی لألفوا بهِ | سطرینِ قد خُطّا بلا کاتبِ |
| العدل وَ التوحید فی جانبٍ | وَ حبّ أهلِ البیتِ فی جانبِ |
اگر دل مرا بکاوند، دو سطر بر آن نقش بسته ببینند، بدون اینکه نویسنده ای آن را نوشته باشد
،
به یک سو عدل و توحید و از سوی دیگر دوستی خاندان پیامبر[۴۲].
برائت از کسانی که حب اهل بیت ندارند
| إذا في مَجلِسٍ نَذكُرُ عَلِيّا | وسِبطَيهِ وفاطِمَةَ الزَّكِيَّهْ |
| يُقالُ تَجاوَزوا يا قومُ هذا | فَهذا مِن حَديثِ الرّافِضِيَّهْ |
| بَرِئتُ إلَى المُهَيمِنِ مِن اُناسٍ | يَرَونَ الرَّفضَ حُبَّ الفاطِمِيَّهْ |
هرگاه در مجلسی على را ياد مى كنيم
و نيز دو فرزندش و فاطمه پاكْ سرشت را
گفته مى شود : اى مردم! اين بحث را رها كنيد
كه اين ، سخنِ رافضيان است
به درگاه الهى برائت مى جويم از مردمى كه
دوستى فرزندان فاطمه را رَفض مى دانند[۴۳] .
علی (ع)تنها کفو فاطمه
| إلامَ إلامَ وحَتّى مَتى | اُعاتَبُ في حُبِّ هذَا الفَتى؟ |
| وهَل زُوِّجَت فاطِمٌ غَيرَهُ | وفي غَيرِهِ هَل أتى «هَلْ أَتَى» |
تا كى ، تا كى و تا چه زمانى
در دوستى اين جوان، سرزنش شوم؟
آيا غير او با فاطمه ازدواج كرد؟
و آيا در حقّ غير او «هَلْ أَتَى» نازل شد[۴۴]؟[۴۵]؟
لعنت خدا بر جاهلان و جاحدان حب اهل بیت
وقتی در مجلسی از علی و دو فرزندش و همسر پاکش یاد شد، یکی چهره در هم می کشد و می گوید: سخن از آنان درست نیست، این را رها کنید، زیرا این سخن رافضیان است، آنگاه شافعی می سراید:
| بَرِئتُ إلَی المُهیمِنِ مِن أُناسٍ | یَرَونَ الرَّفضَ حُبَّ الفاطِمیّه |
| إذا ذکروا عَلیّا أو بَنیه | أفاضوا بالرّوایات الوقیّه |
| لی آل الرّسُول صلاة رَبی | وَ لَعنتُه لتلکَ الجَاهلیّه |
من از دست مردمی که حب فرزندان فاطمه را کفر می دانند به خدا پناه می برم.
چون کسانی که از علی یا فرزندان او یاد کنند، سخنانی می گویند تا پرده و پوشش یاد آنان باشد.
رحمت پروردگار بر خاندان رسول و لعنت خدا بر آن جاهلان باد[۴۶].
دوستان اهل بیت در بهشت و دشمنانشان در جهنم
| حُبُّهم و هو الهُدی و الرشدُ | أُقرّ إعلاناً به أم أجحدُ |
| هَیهاتَ ممزوجٌ بلحمی و دَمی | أفاضوا بالرّوایات الوقیّه |
| یا أهل البیتِ المصطفی یا | عدتی وَ مَن علی حبّهُم أعتَمدُ |
| أنتم إلی اللهِ غَداً وَسیلَتنی | و کیف أخشی؟ و بکم اعتضدُ |
| ولیّکم فی الخُلدِ حَیّ خَالدٌ | و الضدُ فی نارٍ لَظیً مُخلّدُ |
ای پرسندگان از من درباره ی محبت اهل بیت، آیا آشکارا به محبت ایشان اقرار کنم یا آن را انکار نمایم
هرگز منکر محبت و عشق آنان نخواهم شد، چون به خون و گوشت من درآمیخته است و عشق ایشان وسیله ی هدایت و رشد من است
ای خاندان محمد، ای همه چیز من، ای کسانی که من متکی به حب شما هستم
شما در روز قیامت پیش خدا شفیع من هستید پس چگونه بترسم در حالی که به شما اعتماد و اطمینان دارم
آن که شما را دوست دارد، جاودانه در بهشت می ماند و دشمنان شما جاودانه در آتش پر سوز دوزخ خواهند بود[۴۷].
کشتی نجات بودن اهل بیت
| وَ لَمَّا رَأیتُ النَّاسَ قَد ذَهَبَت بِهِم | مَذَاهِبُهُم فِی أبحُرِ الغَیِّ وَ الجَهلَ |
| رَکِبتُ عَلَی اسمِ الله فِی سُفُنِ النَّجَا | وَ هُم آل بَیتِ المُصطفَی خَاتَمِ الرُّسُلِ |
| وَ أمسَکتُ حَبلَ اللهِ وَ هُوَ وَلاءوهُم | کَما قَد أُمِرنَا بالتَمسُّکِ بالحَبلِ |
-چون دیدم که مذاهب و اختلافات فقهی، مردم را در دریای جهل و گمراهی کشانده
- به نام خدا بر کشتی نجات که همان خاندان پیامبر خاتم است، سوار شدم
- و ریسمان الهی را که همان دوستی و محبت آنان است گرفتم، همانگونه که خداوند ما را به تمسک به حبل الهی فرمان داده است[۴۸].
تاکید بر ناسازگاری حب اهل بیت با واقعه کربلا
امام شافعی همچنین درباره واقعه عاشورا نیز اشعاری زیبا و جانسوز دارد؛ از جمله:
| و مما نفی نومی و شیب لحیتی | تعاریف ایام لهن خطوب |
| تأوب همی و الفواد کتیب | وارق عینی و ارقاد غریب |
| تزلزلت الدنیا لآل محمد | و کادت لهم صم الجبال تذوب |
| فمن بلغ عن الحسین رساله | و ان کرهتها انفس و قلوب |
| ولیّکم فی الخُلدِ حَیّ خَالدٌ | صبیغ بماء الارجوان خصیب |
| نصلی علی المختار من آل هاشم | و نوذی بینه ان ذاک عجیب |
| لئن کان ذنبی حب آل محمد | فذلک ذنب لست عنه اتوب |
| هم شفعائی یوم حشری و موقفی | و بغضهم للشافعی ذنوب |
«این حادثه از حوادثی است که خواب مرا ربوده و موی مرا سپید کرده است.
دل و دیده مرا به خود مشغول ساخته و مرا اندوهگین کرده است و اشک چشم جاری و خواب از آن پریده است.
دنیا از این حادثه خاندان پیامبر متزلزل شده و قامت کوه ها از آن ذوب شده است.
آیا کسی هست که از من به حسین پیامی برساند اگر چه دل ها آن را ناخوش دارند.
حسین کشته ای است بدون جرم و گناه که پیراهن او به خونش رنگین شده.
عجب از ما مردم آن است که از یک طرف به آل پیامبر درود می فرستیم
و از سوی دیگر فرزندان او را به قتل می رسانیم و اذیت می کنیم.
اگر گناه من دوستی اهل بیت پیامبر است از این گناه هرگز توبه نخواهم کرد.
اهل بیت پیامبر در روز محشر شفیعان من هستند و اگر نسبت به آنان بغضی داشته باشم گناه نابخشودنی کرده‌ام[۴۹]».
منابع:
سایت اخوت
کتابنامه:
۱- مصطفی بهجت، مجاهد، شعر امام شافعی، عباس اطمینانی، سنندج، دانشگاه کردستان، ۱۳۸۰ش
۲- بدیع یعقوب، امیل، دیوان الإمام الشافعی، بیروت - لبنان، دارالکتاب العربی، ۱۴۳۰هـ
۳- المصطاوی، عبدالرحمن، دیوان الإمام الشافعی، بیروت – لبنان، دارالمعرفة، ۱۴۳۰هـ
۴- البقاعی، ایمان، دیوان الإمام الشافعی، بیروت – لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۱ هـ
- ↑ الصحاح، ج2، ص: 553
- ↑ جمهرة اللغة؛ ج2؛ ص674
- ↑ تاج العروس؛ ج5؛ ص321
- ↑ تهذيب اللغة؛ ج14؛ ص140
- ↑ النهاية في غريب الحديث و الأثر؛ ج5؛ ص209
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن؛ ص877
- ↑ لسان العرب؛ ج3؛ ص464.
- ↑ ترجمه تفسير الميزان،ج14،ص151.
- ↑ https://www. ajehyab.com/?q=%D9%88%D9%81%D8%AF&d=en
- ↑ مریم، ۸۵.
- ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وفد»، ج۷، ص۲۲۹.
- ↑ ترجمه تفسير الميزان ج14ص156
- ↑ محاسن ص 180، ح 170.
- ↑ تفسير قمى، ج 2، ص 53.
- ↑ تفسير قمى، ج 2، ص 53.
- ↑ الدرالمنثور، ج 4، ص 285.
- ↑ الدر المنثور، ج 4، ص 285.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ص۵۳۷.
- ↑ ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۸۵، بیروت، دارالمعرفة، پنجم. مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۲، ص۸۹، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۰.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۰، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۰، سوم
- ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۲، ص۸۰، تهران، فرهنگ و اندیشه
- ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، ج۱، ص۳۹۴، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۱، ششم.
- ↑ ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۸۵، بیروت، دارالمعرفة، پنجم.
- ↑ شیخی، حمیدرضا، فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص۴۳، تهران، مشعر، ۱۳۸۳، اول.
- ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج۱، ص۳۴۷، تهران، فرهنگ و اندیشه
- ↑ صالحی شامی، محمدبن یوسف، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۱۸ - ۲۲، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴، اول.
- ↑ جعفریان، رسول، سیره رسول خدا، ص۶۵۶، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵، چهارم.
- ↑ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام محمد، ص۵۳۷
- ↑ سوره نصر
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹
- ↑ شعر امام شافعی، ص ۳۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۹۰. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۷۰. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۶۹.
- ↑ امام شافعی، ص۳۴، ۹۰و۹۱. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۹۳. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۷۲.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۳۴و۱۰۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۱۵. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۹۳. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۹۱.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۵۶. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۱۹و۲۰.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۶۳. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۵۹. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۳۸. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۳۷.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۷۲. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۵۰. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۵۱.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۱۰۸و۱۰۹. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۲۲. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۹۸. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۹۷.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۱۴۳و۱۴۴. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۴۸. دیوان الإمام الشافعی، عبدالرحمن المصطاوی، ص۲۴و۲۵. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۲۷و۲۸.
- ↑ حموی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، جلد: ۲، صفحه: ۲۶۶، مؤسسة المحمودي، بیروت - لبنان، 1398 ه.ق.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۱۵۳.
- ↑ ديوان الشافعي : ص ۸۳ و راجع الصراط المستقيم : ج ۳ ص ۷۷ و الغدير : ج ۴ ص ۳۲۴ .
- ↑ إنسان:۱
- ↑ الصراط المستقيم: ج۱ ص۱۸۳.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۲۱۹. دیوان الإمام الشافعی، دکتور امیل بدیع یعقوب، ص۱۵۲. دیوان الإمام الشافعی، ایمان البقاعی، ص۱۲۴و۱۲۵.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۲۲۲و۲۲۳.
- ↑ شعر امام شافعی، ص۲۷۸.
- ↑ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ينابيع المودة لذوي القربی، جلد: ۳، صفحه: ۴۹، منظمة الاوقاف و الشؤون الخیریة، دار الأسوة للطباعة و النشر، قم - ایران، 1422 ه.ق.