|
|
| (۷۵۱ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات شهر
| |
| | عنوان = استان گلستان
| |
| | تصویر = File:استان گلستان.png
| |
| | نام = استان گُلِستان
| |
| | کشور = استان گُلِستان
| |
| | تاریخ تأسیس = قرن هفتم هجری
| |
| | استان = استان گلستان
| |
| | تعداد جمعیت = 1868819 نفر
| |
| | پراکندگی دینی = {{فهرست جعبه افقی |شیعه |سنی }}
| |
| | ویژگی خاص =
| |
| }}
| |
| استان گُلِستان، در شمال ایران قرار دارد که از شمال، جنوب، مشرق و مغرب به ترتیب توسط کشور ترکمنستان، استان سمنان، استان خراسان جنوبی، مازندران و دریای خزر احاطه شده است.
| |
|
| |
|
| مرکز این استان شهر گرگان است که بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان این استان نیز است. مذهب اکثریت این استانتشیع و اقلیت قابل ملاحظه‌ای از آنان اهل سنت است. حدود ۴۰ درصد از جمعیت این استان را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند که محل زندگی آنها حدود نیمی از مساحت استان را تشکیل می‌دهد.
| |
|
| |
| گلستان در گذشته بخشی از استان مازندران محسوب میشد اما در سال از مازندران جدا شده و به استان مستقلی به نام گلستان تبدیل شد.
| |
|
| |
| این نام جدیدی است که برای این منطقه انتخاب شده است به طوریکه در گذشته به نام های ایالت گرگان، استرآباد، جرجان و…. شناخته میشد.
| |
|
| |
| == تاریخچه ==
| |
| گلستان نام جدید سرزمین تاریخی است که در طول تاریخ و تا سده هفتم هجری به نام ایالت گرگان و از آن پس تا آغاز سده دهم به نام استرآباد و در نوشته‌های دوران اولیه اسلامی به نام (جرجان) و از اسفند ۱۳۱۶ گرگان نامیده شده‌است. این استان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال به صورت استانی مستقل درآمد و شهرستان گرگان به عنوان مرکز آن برگزیده شد. بیشتر شهر‌های کنونی استان از دیرینگی چندانی برخوردار نیستند و از بزرگ‌شدن روستاها به وجود آمده‌اند و به عبارتی روستا شهر به شمار می‌آیند. با این همه، شهر‌های گرگان و گنبدکاووس ریشه در تاریخی دارند. روستا‌های استان گلستان به صورت متمرکز و نزدیک به هم هستند. این روستاها در راستای جاده‌ها و رود‌ها به صورت طولی و در بخشهای کوهستانی به صورت پله‌ای هستند.
| |
|
| |
| پیشینه تاریخی این سرزمین به ۷ هزار سال پیش و در غار کیارام واقع در روستای (فرنگ) بخش گالیکش به دوران پارینه سنگی بر می‌گردد. پژوهش‌های تازه نشان داده‌است که منطقه‌ی گرگان از ۶ هزار سال پیش تمدن پیش از آریایی‌ها را در خود جای داده بوده‌است. کهن‌ترین آثار دوره‌ی نوسنگی ایران از غار کمربند و غار هیتو در نزدیکی بهشهر پیدا شده‌است. این آثار از آشنایی مردمان آن زمان به سفالگری، هنر بافتن، اهلی کردن جانورانی مانند بز کوهی و ساخت ابزار‌های سنگی صیقلی حکایت دارد. کاوش‌های تورنگ‌تپه، در نزدیکی گرگان، نیز نشان داده‌است که این منطقه دارای روستا‌های پر جمعیت، سفالگری انبوه و شبکه‌ی آبیاری کشاورزی بوده‌است و دیرینگی آن دست کم به اندازه‌ی شهر سوخته در سیستان است. نام این سرزمین در سنگ نوشته‌های هخامنشی، از جمله سنگ نوشته‌ی داریوش در بیستون، به صورت ورگانه و در نوشته‌های پهلوی به صورت گورکان آمده‌است.
| |
|
| |
| تاریخ‌نگاران یونانی از آن با نام هیرکانی یاد کرده‌اند. پدر داریوش هخامنشی زمانی فرمان‌روای این منطقه بوده‌است. اسب سواران گرگانی همواره مورد توجه هخامنشی‌ها بودند و داریوش برخی از گرگانی‌های دلاور را در سپاه جاویدان وارد کرد. می‌گویند شهر باستانی استرآباد را خشایارشاه به یادبود زن یهودی خود، که او را استر (ستاره) نام نهاده بود، ساخت. در زمان اردوان دوم اشکانی (۱۲۸-۱۲۴ پیش از میلاد) هیرکانی و کارمانیا (کرمان) زیر فرمان خاندان گودرز بود و جانشینان گودرز تا سده‌ی دوم پس از میلاد به طور مستقل آن را اداره کردند.
| |
|
| |
| این سرزمین خوش آب و هوا از آرامشگاه‌های بهاری و تابستانی شاهان اشکانی بود. در همین دوران بود که ساختن دیوار بزرگ گرگان، که نابه جا به سد سکندر شناخته می‌شود، آغاز شد تا از یورش هون‌ها به خاک ایران جلوگیری کند. کار ساختن این دیوار، که درازای آن را از ۱۵۵ تا ۱۷۰ و گاهی ۳۰۰ کیلومتر نوشته‌اند، در دوره‌ی ساسانی نیز پیگیری شد و می‌گویند که انوشیروان به بازسازی آن فرمان داد.
| |
|
| |
| در همین دوره‌ی ساسانی بنا‌های محکمی در مرز و در جای جای منطقه برای پایداری در برابر یورشگران ساخته شد. پس از برآمدن اسلام، این منطقه به سال ۳۵ قمری خراجگزار عرب‌های مسلمان شد. در روزگار سلیمان بن عبدالملک، یزید بن مهلب ولایت گرگان را به سال ۹۸ قمری فتح کرد و شهر جرجان از آن پس کرسی ولایت جرجان شد. این شهر در سده‌ی ۳ و ۴ هجری بسیار آباد شد و در روزگار فرمان روایی‌های مستقل ایرانیان به زیر فرمان ساسانیان درآمد. سپس گاهی در دست آل بویه و گاهی سامانیان بود تا این که آل‌زیار بر آن جا دست یافتند و به آبادی آن کوشیدند. (توجه داشته باشید شهر جرجان در یورش مغول‌ها ویران شد و شهر کنونی گرگان، زمانی استرآباد نامیده میشد.)
| |
|
| |
| خاندان آل‌زیار شناخته شده‌ترین فرمانروایان این منطقه هستند که از آغاز سده‌ی چهارم (۳۱۶ قمری) تا میانه‌ی سده‌ی پنجم (۴۳۵ یا ۴۴۱ قمری) در منطقه‌ی گرگان، طبرستان و گیلان فرمانروایی کردند و گاهی تا ری، اصفهان، همدان و دینور را نیز در فرمان خود داشتند. مرداویج، بنیان‌گذار این دودمان، ریشه‌ی خود را به شاهان گذشته‌ی ایران می‌رساند و در سر داشت بغداد را به چنگ آورد و پادشاهی ایرانیان را بار دیگر بنیان گذارد. با این همه، نه تنها او بلکه فرمانروایان پس از او نیز نتوانستند به چنین آرزو‌های بزرگی دست پیدا کنند و سلجوقیان به فرمانروایی آنها پایان دادند. قابوس بن وشمگیر، شناخته شده‌ترین فرمانروایان آل‌زیار است که آوازه‌ی دانش دوستی اش باعث شده بود بزرگانی، چون ابوریحان بیرونی و ابن‌سینا به سوی گرگان بروند.
| |
|
| |
| بیرونی برخی از پژوهش‌های خود را در پیرامون شهر گرگان انجام داد و نخستین کتاب مهم خود، به نام آثار الباقیه عن قرون الخالیه، را به نام قابوس نوشت. از خود قابوس کتابی با نام قابوس‌نامه برجای مانده‌است که از آثار ادبی و اخلاقی مهم ایران به شمار می‌آید. بنای برج قابوس، در شهر گنبدکاووس نیز به فرمان او ساخته شده‌است که بزرگترین بنای آجری جهان به شمار می‌آید.
| |
|
| |
| == تأسیس استان گلستان ==
| |
| ماده واحده - به دولت اجازه داده می‌شود نسبت به تأسیس استانی با عنوان استان
| |
| گلستان، به مرکزیت شهر گرگان که مطابق نقشه پیوست، مشتمل‌بر شهرستانهای زیر
| |
| می‌باشد، اقدام نماید:
| |
| ۱ - شهرستان گرگان به مرکزیت شهر گرگان، شامل بخشهای مرکزی و آق‌قلا.
| |
| ۲ - شهرستان گنبد قابوس به مرکزیت شهر گنبد قابوس، شامل بخشهای مرکزی، آزادشهر،
| |
| رامیان و داشلی برون.
| |
| ۳ - شهرستان مینودشت به مرکزیت شهر مینودشت، شامل بخشهای مرکزی، کلاله، گالیکش و
| |
| مراوه تپه.
| |
| ۴ - شهرستان ترکمن به مرکزیت شهر بندر ترکمن، شامل بخشهای مرکزی و گمیشان.
| |
| ۵ - شهرستان کردکوی به مرکزیت شهر کردکوی، مشتمل بر بخش مرکزی.
| |
| ۶ - شهرستان علی‌آباد به مرکزیت شهر علی‌آباد، مشتمل بر بخش مرکزی.
| |
| ۷ - شهرستان بندرگز به مرکزیت شهر بندرگز، شامل بخشهای مرکزی و نوکنده.
| |
| تبصره ۱ - با انتزاع واحدها و شهرستانهای فوق از محدوده استان مازندران، پرسنل
| |
| سازمانی، وسایل و تجهیزات، بودجه و اعتبارات مربوط، به‌تناسب جمعیت و وضعیت
| |
| جغرافیائی از محل امکانات قبلی کسر و به استان جدید تخصیص و منتقل می‌شود.
| |
| هیأت پنج نفره‌ای به ریاست معاون اول ریاست جمهوری و عضویت وزراء کشور و امور
| |
| اقتصادی و دارایی و رئیس سازمان برنامه و بودجه و دبیرکل‌سازمان امور اداری و
| |
| استخدامی کشور موظف‌اند مفاد این تبصره را حداکثر ظرف چهارماه به مرحله اجرا
| |
| درآورند.
| |
| تبصره ۲ - دولت موظف است در سال ۱۳۷۷ طبق ضوابط و شرایط تقسیمات کشوری، ارتقاء
| |
| بخشهای آق‌قلا، آزادشهر، رامیان، کلاله و مراوه‌تپه‌به شهرستان را بررسی و اتخاذ
| |
| تصمیم نماید.
| |
| تبصره ۳ - هرگونه تغییرات بعدی مربوط به این استان تابع قوانین و مقررات تقسیمات
| |
| کشوری می‌باشد.
| |
| تاریخ تصویب ۱۳۷۶.۹.۱۶
| |
| تاریخ تایید شورای نگهبان ۱۳۷۶.۱۰.۳
| |
|
| |
| == جغرافیا ==
| |
| استان گلستان در بخش شمالی کشور واقع شده که از شمال به کشور ترکمنستان " دارای ۴۳۸ کیلومتر مرز خشکی (نزدیکترین شهر حسنقلی) و ۹۰ کیلومتر مرز آبی" از جنوب به استان سمنان، از شرق به استان خراسان جنوبی و از غرب به استان مازندران و دریای خزر محدود می‌شود.
| |
|
| |
| استان گلستان از نظر ناهمواری به سه ناحیه زیر تقسیم می‌شود:
| |
|
| |
| ناحیه کوهستانی: این ناحیه از ارتفاع ۵۰۰ متری تا بیش از ۳۰۰۰ متر را در بر گرفته و پوشیده از گونه‌های جنگلی و مرتعی است.
| |
| ناحیه کوهپایه‌ای: این ناحیه شامل تپه‌های کوچک بادرُفت، تپه‌ماهور‌ها و بدبوم‌ها است که پوشیده از اراضی جنگلی هستند.
| |
| ناحیه جلگه‌ای و اراضی پست: ارتفاع این ناحیه در حاشیه دریاچه کاسپین و خلیج گرگان پایین‌تر از سطح دریای آزاد و به تدریج به سمت شرق به ارتفاع افزوده می‌شود. این منطقه محل استقرار شهرها و اکثر روستا‌های استان است. به لحاظ تراکم جمعیت، اراضی کشاورزی، صنایع، دامپروری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
| |
| از مجموع مساحت استان گلستان حدود ۱۱۲۶۰۰۰ هکتار را مرتع و ۴۳۰۰۰۰ هکتا را جنگل تشکیل داده و در مجموع حدود ۷۰ درصد از سطح استان را منابع طبیعی تشکیل می‌دهد.
| |
|
| |
| == جمعیت ==
| |
| جمعیت استان گلستان براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، یک میلیون و ۸۶۸ هزار و ۸۱۹ نفر است که از این تعداد ۹۹۵ هزار و ۶۱۵ نفر شهرنشین و ۸۷۱ هزار و ۵۴۶ نفر روستایی و یکهزار و ۶۵۸ نفر غیرساکن می‌باشند. بیشترین تراکم جمعیت در گرگان با ۲۹۷.۴ نفر و کمترین آن در مراوه تپه با ۱۹ نفر در هر کیلومتر است.
| |
| اقوام متعددی در این استان زندگی می‌کنند که شامل ترکمن‌ها، فارسی زبانان، سیستانی‌ها، بلوچ‌ها، ترک‌ها (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی و قزاق‌ها می‌شوند.
| |
| فارس‌ها به دو دسته بومی و مهاجر تقسیم می‌شوند. فارس‌های بومی بیشتر به گویش‌های گرگانی، کتولی و مازندرانی تکلم می‌کنند. مهاجرین به استان هم بیشتر سیستانی، بلوچ، سمنانی و خراسانی هستند. فارسی زبان‌ها بیشتر در مرکز و جنوب استان و مازندرانی‌ها در روستا‌های نیمه غربی استان سکونت دارند. آذری‌ها در شهرستان گنبد کاووس و قزاق‌های استان گلستان نیز بیشتر در گرگان سکونت دارند.
| |
| ترکمن‌ها در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در مرکز استان سکونت دارند، سنی مذهب هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند.
| |
|
| |
| === جمعيت براساس قوميت ها ===
| |
| # فارس 45در
| |
| # تركمن 35 درصد
| |
| # سيستاني 18درصد
| |
| # ســـــاير 2 درصد.
| |
|
| |
| == ترکیب قومی و زبانی و مذهبی ==
| |
| استان گلستان دارای قومیت های مختلف اعم از فارس، ترك، كرد، تركمن، بلوچ، قزاق، سیستانی و غیره است و افزون بر 20 قوم در این استان به سه گروه عمده فارس، تركمن و مهاجر تقسیم می شوند.
| |
| * فارس ها در نواحی مركزی و جنوبی منطقه سكنی دارند و اكثریت جمعیت استان را تشكیل می دهند و به دو گروه فارس های بومی و مهاجر تقسیم می شوند. فارس های بومی استان بیشتر به گویش های گرگانی، كتولی و مازندرانی تكلم دارند. این گروه از مردم استان شیعه مذهب می باشند.
| |
| * گروه دوم تركمن ها هستندكه به دو تیره یموت و گوكلان تعلق دارند. آنها سنی مذهب هستند و در نواحی شمالی منطقه در جلگه گرگان سكونت دارند و به زبانی تركمنی تكلم می كنند.
| |
| * سومین گروه مهاجرین به این استان می باشند كه اغلب سیستانی، بلوچ، سمنانی و خراسانی می باشند. با وجود تنوع قومیتی، زبانی و مذهبی در این استان، مردم این خطه با وحدت و صلح و صفا به زندگی خود ادامه می دهند و نقطه اشتراك آنها دین اسلام و فرهنگ ایرانی بوده و حلقه اتصال بین آنها زبان فارسی و منافع جمعی و مشتركشان در بهره وری این سرزمین حاصلخیز می باشد.
| |
|
| |
| == فرق مذهبی استان گلستان ==
| |
|
| |
| شيعيان استان گلستان دوازده امامى هستند و از ساير فرق شيعه در استان به ندرت ممكن است يافت شود. از فرق اهل سنت مذهب حنفى اكثريت مطلق دارد. تركمنهاى اهل تسنن «حنفى» و پيرو (ابو حنيفه نعمان بن ثابت) مىباشند.
| |
|
| |
| بلوچهاى مهاجر كه از استان سيستان و بلوچستان به استان گلستان مهاجرت كردهاند نيز پيرو مذهب حنفى مىباشند. در شهرهاى بندر تركمن، آق قلا، گميشان، گنبد و مراوه تپه اكثريت با اهل سنت تركمن و بعضى شهرهاى ديگر نيز جمعيت قابل توجهى از تركمنهاى اهل سنت زندگى مىكنند. بلوچهاى اهل سنت در روستاها و شهرهاى مختلف پراكندهاند و جمعيت اندكى را تشكيل مىدهند.
| |
|
| |
| پيشينه مذهبى تركمنها
| |
|
| |
| از آنجا كه تركمانان جمعيت قابل توجهى از مردم استان را تشكيل مىدهند به پيشينه مذهبى آنان پرداخته مىشود. در اينجا نخست به مذهب آنها در پيش از اسلام و سپس در دوره اسلامى پرداخته مىشود.
| |
|
| |
| 1ـ پيش از اسلام
| |
|
| |
| تركمنها چون ساير گروههاى ساكن در آسياى ميانه پيرو آئين (شامانيسم) بودند. شامانيسم آئينى است كه در آن نوعى تصورات مبهم درباره خداى آسمان يعنى «تنگرى» وجود دارد. گذشته از آن، الهه «اتوگن» نيز كه الهه زمين و منبع فراوانى است مورد توجه قرار دارد. اين خدايان همراه با خدايان خورشيد و ماه، نيروهاى طبيعى، كوهها، رودهاى مقدس، ارواح سران و ديگر ارواح مورد پرستش قرار مىگرفتند. نوعى پرستش آتش نيز در اين آيين ديده شده است. تمام وظايف مذهبى ايشان به وسيله «شامان» يا روحانى آئين شامانيسم در شب و در مقابل آتش انجام مىگرفت.
| |
|
| |
| ابن فضلان كه در قرن دهم ميلادى به عنوان نماينده خليفه از سراسر آسياى ميانه گذشته است، مىنويسد:
| |
|
| |
| «غزها (تركمنها) داراى زندگى كوچى بوده و تمام زندگى خود را در رنج و سختى مىگذرانند. آنها از گمراهانند و به خداى يگانه اعتقاد ندارند».
| |
|
| |
| 2ـ بعد از اسلام
| |
|
| |
| تركمنها در نيمه دوم قرن شانزدهم ميلادى (قرن نهم و دهم ه .ق) به تدريج به دين مبين اسلام گرويدند.
| |
|
| |
| تركمنهاى سلجوقى نخستين گروه تركمن بودند كه اسلام آورند. زمينه اسلام آوردن تركمانان را در يكجا نشينى و ترك كوچ نشينى دانستهاند.
| |
|
| |
| تركمنها اهل تسنن «حنفى» و پيرو طريقه امام اعظم (ابو حنيفه نعمان ابن ثابت) مىباشند و چون تصوف در ميان تركمنها خصوصا (طايفه گوكلان) داراى اهميت ويژهاى است ما به اختصار به سير تاريخى يكى از فرقههاى مهم تصوف (فرقه نقشبنديه) اشاره مىكنيم:
| |
|
| |
| طريقت نقشبندى (نقشبنديه)
| |
|
| |
| مؤسس طريقه نقشبنديه خواجه بهاء الدين محمد بن محمد بن محمد شاه نقشبند اويسى مىباشد. او را در علوم الهى داراى مقامى شامخ و پايگاهى بلند دانستهاند و نيز رئيس دينى و پيشواى روحانى به شمار مىرفته است. آثارش بعد از او به قلم يكى از خلفايش به نام «شيخ صلاح ابن مبارك» تحت عنوان «مقامات سيدنا» در سال 893 ه .ق گردآورى شد و اين مجموعه اساس كتاب «رشحات عين الحياة» در همان سال قرار گرفت.
| |
|
| |
| شيخ بهاء الدين در سال 717 ه .ق در قريه كوشك عارفين واقع در نزديكى بخارا متولد شد. وى در سال 791 ه .ق وفات كرد و آرامگاهش در «باوه دين» در نزديكى بخارا زيارتگاه مردم است. بخارائيان او را بهاء الدين بلا گردان مىنامند. از جمله آثار او دليل عاشقين، تحفه الطالبين و هدية السالكين است.
| |
|
| |
| نقشبنديه به سماع اعتقاد ندارند و جنبه نمايش مانند قادريه ندارند و براى اقطاب ولايت كليه قائلند. شعار اين مكتب يازده جمله مىباشد كه سه جمله از خواجه بهاء الدين و هشت جمله ديگر از عبدالخالق عجدوانى است.
| |
|
| |
| خواجه عبدالخالق عجدوانى از مشايخ نامى ماوراء النهر و سلسله خواجگان منسوب به اوست. وى در بيست و دو سالگى به هنگام اقامت خواجه يوسف همدانى (440ـ535 ه .ق) در بخارا از وى طريقت مىگيرد.
| |
|
| |
| نورالدين عبدالرحمن جامى نيز به متصوفه نقشبنديه انتساب داشته است.
| |
|
| |
| اصول عقايد نقشبنديه كه آن را «طريقه خواجگان» نيز مىگويند عبارت است از: هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، ياد كرد، بازگشت، نگاهداشت، يادداشت و غير از اين همه پنداشت.
| |
|
| |
| هوش در دم: حضور و دورى از غفلت هميشگى،
| |
|
| |
| نظر بر قدم: حفظ چشم و مهار آن،
| |
|
| |
| سفر در وطن: سفر در طبيعت بشرى،
| |
|
| |
| خلوت در انجمن: به ظاهر با خلق بودن و به باطن با خدا بودن،
| |
|
| |
| بازگشت: اخلاص در ذكر خدا،
| |
|
| |
| نگاهداشت: مراقبت خاطر و جلوگيرى از تشتت خواطر و
| |
|
| |
| يادداشت: حضور بىغيبت است.
| |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| * [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/93027 قانون تأسیس استان گلستان] rc.majlis.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/7/18.
| |
| * [https://rasekhoon.net/Forum/ThreadShow-91240-1.aspx ترکیب قومی و زبانی و مذهبی استان گلستان]rasekhoon.net، تاریخ درج مطلب 21 آذر 1389، اخذ شده در تاریخ 1403/7/18.
| |
| * [https://af.samta.ir/atlas/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%82_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 فرق مذهبی استان گلستان]af.samta.ir،اخذ شده در تاریخ 1403/7/18.
| |
| * [http://golestannama.blogfa.com/post/1 معرفی استان گلستان]golestannama.blogfa.com،
| |
|
| |
|
| |
| [[رده:ایران]]
| |
| [[رده:شهرها]]
| |
