|
|
| (۶۹۰ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش}}
| |
| {{جعبه اطلاعات شهر
| |
| | عنوان = استان خراسان جنوبی
| |
| | تصویر = استان خراسان جنوبی.png
| |
| | نام = استان خراسان جنوبی
| |
| | کشور = ایران
| |
| | تاریخ تأسیس = ۱۳۸۳ ش
| |
| | استان = خراسان جنوبی
| |
| | تعداد جمعیت = ۷۶۸٬۸۹۸ نفر
| |
| | پراکندگی دینی = {{فهرست جعبه افقی |[[مذهب شیعه|شیعه]] |[[اهل سنت و جماعت|سنی]] }}
| |
| | ویژگی خاص =
| |
| }}
| |
| '''استان خراسان جنوبی'''(سرزمین طلای سرخ)، سومین استان پهناور ایران با مساحت 150800کیلومترمربع و با شرایط اقلیمی متنوع در شرق کشور واقع شده است. این استان با مرکزیت بیرجند، از شمال به استان خراسان رضوی و از شرق به طول 331 کیلومتر دارای مرز مشترک با کشور افغانستان بوده و از غرب به استان های یزد، اصفهان و سمنان و از جنوب به استان های کرمان و سیستان و بلوچستان محدود می‌گردد.
| |
| استان خراسان جنوبی بر اساس تقسیمات کشوری، در سال ۸۳ با مصوبه‌ی هیأت دولت و مجلس شورای اسلامی با حضور ۴ شهرستان منتزع از خراسان بزرگ تشکیل شد. مردم استان مسلمان بوده و بیشترشان دارای مذهب شیعه هستند، در مناطق مرزی استان بیشتر سنی مذهب‌ها زندگی می‌کنند.
| |
|
| |
|
| == وجه تسمیه خراسان ==
| |
| واژه‌ی خراسان به معنای «خاور» آمده؛ یعنی، قسمتی‌که از خورشید است. این واژه ترکیبی است از «خور» به معنای خورشید و «آسان» به معنی آمدن و نهایتا؛ یعنی، «جایی‌که خورشید از آن برمی‌آید» یا «محل طلوع خورشید». این سرزمین چون در شرقی‌ترین ناحیه‌ی ایران‌زمین قرار داشته و خورشید زود‌تر از سایر نقاط در آن طلوع می‌کرده، این نام را به خود گرفته است؛ از این رو خراسان به معنای «سرزمین بامدادان و طلوع آفتاب» به‌کار رفته است.
| |
|
| |
| == پیشینه تاریخی ==
| |
| وخراسان جنوبی شامل محدوده‌ای از خراسان بزرگ است که در سده‌های پیش «قهستان» نامیده می‌شد. براساس کتیبه هاى به جا مانده از دوره هخامنشى و به گفته بعضى از مورخان یونانى،«قهستان» سکونتگاه قوم ساگارت، از اقوام آریایى بود. هرودوت مورخ یونانى مى نویسد: آن‌ها در ردیف اقوام شرقى هستند و از سکنه «ساتراپ چهاردهم هخامنشیان» به شمار مى روند. مارکوپولو نیز در سفرنامه خود، از این منطقه با نام «تونوکاین» – تون و قاین- یاد کرده‌است. واژه «قهستان» را اکثر پژوهشگران، معرب «کهستان» دانسته اند که به دلیل محیط جغرافیایی خاص و وجود کوهستان ها به آن اطلاق می شد.
| |
|
| |
| « کهستان » را بر وزن «کوهستان» هم گفته اند. از اواخر قرن پنجم هجرى «قهستان» به یکى از مراکز مهم فعالیت «فرقه اسماعیلیه» به رهبرى «حسن صباح» تبدیل شد. از آنجایى که این ناحیه از موقعیت مناسب اقلیمى و طبیعى برخوردار نبود و مورد بى توجهى حکومت هاى مرکزى بود، براى فعالیتهاى «فرقه اسماعیلیه» داراى شرایط مساعدى بود. لذا، بعد از منطقه الموت، قهستان به مهم ترین مرکز فعالیت اسماعیلیان تبدیل شد، که قلمروى در حدود «ترشیز یا کاشمر» تا «نهبندان» را دربرمى گرفت. با روی کار آمدن حکومت صفوی، امنیت نسبتی در این منطقه بوجود آمد که باعت رونق و گسترش تجارت شد. استان خراسان جنوبى تا ۱۳۸۳، بخشى از استان پهناور خراسان بود، ولى در این سال با مصوبه مجلس شورای اسلامی و براساس تقسیمات جدید کشورى، از آن منفک شد و خود به استانی مستقل تبدیل گردید.
| |
|
| |
| == موقعیت جغرافیایی ==
| |
| این استان از شمال با استان خراسان رضوی، از غرب با استان‌های یزد، اصفهان و سمنان، از شرق با کشور افغانستان و از جنوب با استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان هم‌مرز است.
| |
| استان خراسان جنوبی، در مسیر محورهای ارتباطی استان‌های جنوبی ایران با مشهد قرار دارد. محور اصلی ارتباطی استان‌های یزد، اصفهان، فارس و بوشهر به مشهد، از طبس و فردوس می‌گذرد. همچنین محور اصلی ارتباطی استان‌های کرمان و هرمزگان، از دیهوک و فردوس می‌گذرد. محور ارتباطی استان سیستان و بلوچستان به مشهد نیز از شهرهای نهبندان، سربیشه، بیرجند و قائن عبور می‌کند.
| |
|
| |
| == جمعيت ==
| |
| مطابق با آخرين سرشماري، جمعيت استان در سال 85 بالغ بر 636420 نفر بوده است که اين ميزان 9/0 درصد از جمعيت کل کشور را تشکيل مي دهد. بررسي روند تغييرات جمعيتي در مناطق شهري و روستائي استان نشان مي دهد که حدود 6/48 درصد از جمعيت استان در روستاها و مناطق گسترده اي از نوار مرزي سکونت داشته و 4/51 درصد در شهرها سکونت دارند.
| |
| استان با دارا بودن 22/6% از مساحت و 9/0 درصد از جمعيت کل کشور، کمترين تراکم نقاط جمعيتي کشور با رقم معادل 2/6 نفر در کيلومتر مربع را دارد. جمعيت شهرنشين استان در سال 85 بالغ بر 326695 نفر بوده که رتبه 17 نرخ شهرنشيني با رقمي معادل 4/51 درصد نسبت به نرخ 4/68 درصدي شهرنشيني در کشور، متعلق به اين استان است.
| |
|
| |
| == جمعیت شهرهای استان ==
| |
| * بیرجند 304.584 نفر؛
| |
| * فردوس 49.954 نفر؛
| |
| * طبس 85.917 نفر؛
| |
| * قائنات 125.940 نفر؛
| |
| * نهبندان 84.917 نفر؛
| |
| * سربیشه 64.942 نفر؛
| |
| * درمیان 74.618 نفر؛
| |
| * سرایان 48.672 نفر؛
| |
| * بشرویه 28.408 نفر؛
| |
| * زیرکوه 51.247 نفر؛
| |
| * خوسف 34.274 نفر.
| |
|
| |
| == زبان و لهجه ==
| |
| زبان مردم استان فارسي و شامل گويشهاي پر مايه و متنوعي مي باشد. امکان واژه سازي در گويشهاي مردم نقاط مختلف بسيار گسترده است و به دليل کوهستاني بودن نقاط مرکزي و شمالي استان و عدم تاخت و تاز بيگانگان به اين ناحيه، زبان و نژاد مردم از آميختگي و اختلاط بدور مانده و در واژگان آن نسبت به زبان فارسي رسمي، نشانه هاي کمتري از واژه هاي بيگانه مانند عربي، ترکي و... ديده مي شود.
| |
|
| |
| == پیشینه دین اسلام ==
| |
| اکثر تاریخ نویسان، فتح خراسان را در سال ۲۲ ه. ق و در عصر خلافت سیدنا عمرفاروق (رض) ذکر کرده‌اند. برخی نیز این واقعه‌ی مهم را در زمان خلافت سیدنا عثمان (رض) و به سال ۲۹ ه. ق دانسته‌اند. مسلمانان هنگام فتح خراسان، ابتدا طبس را فتح کردند، از این رو آن را دروازه‌ی خراسان می‌نامیدند که «یاقوت حموی» در «معجم البلدان» در ذیل نام «الطبسان» به این نکته اشاره دارد. مسلمانان پس از فتح طبس، به سوی سایر شهرهای خراسان روانه شدند و پی‌در‌پی آن‌ها را گشودند. با فتح و تسخیر خراسان، مهاجرت عرب‌های مسلمان به ناحیه آغاز شد و آنان همواره در ترکیب جمعیتی خراسان سهم نسبتاً زیادی داشتند. در حال حاضر نیز شماری از عرب‌ها در خراسان ساکن هستند که عمدتاً در جنوب استان استقرار دارند.
| |
|
| |
| == اماکن مذهبی ==
| |
| * مدرسه علمیه علیا در فردوس؛
| |
| * مدرسه علمیه حبیبیه در فردوس؛
| |
| * مسجد جامع تون در فردوس؛
| |
| * مصلی بیرجند؛
| |
| * مسجد میانده بشرویه؛
| |
| * حرم مطهر حسین بن موسی الکاظم(ع) طبس؛
| |
| * مسجد جامع قائن؛
| |
| * جامع خضری؛
| |
| * جامع افین در زیر کوه.
| |
|
| |
| == جستارهای وابسته ==
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| * [https://sk.mcth.ir/south-khorasan/ خراسان جنوبی؛ سرزمین طلای سرخ، دیار کویرهای رویایی]sk.mcth.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/7/23.
| |
| * [https://www.islahweb.org/fa/post/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C%20%D8%A8%D8%A7%20%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%20%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%20%D9%88%20%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2%20%D9%85%D9%87%D9%85%20%D8%A7%D9%87%D9%84%20%D8%B3%D9%86 آشنایی با خراسان جنوبی و مراکز مهم اهل سنت آن] islahweb.org،تاریخ درج مطلب 29 آذر 1393، اخذ شده در تاریخ 1403/7/21.
| |
|
| |
|
| |
| [[رده:ایران]]
| |
| [[رده:شهرها]]
| |
