سوره تبارک: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class="references" style="margin: 0px 0px 10px 0px; max-height: 300px; overflow: auto; padding: 3px; font-size:95%; background: #FFA50...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات سوره قرآن | |||
| عنوان = | |||
| تصویر = سوره تبارک.jpg | |||
''''' | | نام‌های دیگر سوره = سوره تَبارَ‌ک | ||
| شماره سوره = ۶۷ | |||
|محل نزول = مکی | |||
| جزء = ۲۹ | |||
| تعداد آیات = ۳۰ | |||
}} | |||
'''سوره مُلْک''' یا '''سوره تَبارَ‌ک'''، در [[مدینه]] [[نزول قرآن|نازل]] شده و دارای 30 آیه است. این سوره، که سرآغاز جزء 29 [[قرآن |قرآن مجید]] است، از سوره‌هائی است‌که بنابر مشهور تمام آن در [[مکه]] نازل شده، همانگونه که غالب سوره‌های این جزء [[مکی|مکّی]] است، بلکه، به گفته بعضی از مفسران، تمام سوره‌های این جزء «مکّی» است، به عکس سوره‌های جزء قبل که [[مدنی|مدنی]] بود. | |||
سوره ملک که نام دیگرش سوره تَبارَ‌ک و '''سوره منجیة''' (نجات بخش) و نام واقیة یا مانعة است (زیرا تلاوت کننده، خود را از عذاب الهی یا [[عذاب قبر]] نگاه میدارد) از سوره‌های بسیار پرفضیلت [[قرآن]] می‌باشد. | |||
== نام‌های دیگر == | |||
# تبارک (مبارک)؛ | |||
# مالغه (جلوگیری کننده)؛ | |||
# واقیه (نگه دارنده)؛ | |||
# متجیه (نجات دهنده)؛ | |||
# مناعه (بازدارنده). | |||
== محتوای سوره ملک == | |||
این سوره که سرآغاز جزء 29 [[قرآن|قرآن مجید]] است از سوره‌هائی است که بنابر مشهور تمام آن در مکه نازل شده همانگونه که غالب سوره‌های این جزء مکی است، بلکه به گفته بعضی از مفسران تمام سوره‌های این جزء مکی است به عکس سوره‌های جزء قبل که مدنی بود ولی چنان‌که خواهیم گفت: [[سوره انسان|سوره دهر]] (یا [[سوره انسان]]) از این قاعده مستثنی است و در مدینه نازل شده است. | |||
سوره ملک که نام دیگرش سوره منجیة (نجات‌بخش) و نام سومش واقیة یا مانعة است (زیرا تلاوت کننده خود را از عذاب الهی یا [[عذاب قبر]] نگاه میدارد) از سوره‌های بسیار پرفضیلت قرآن می‌باشد و مسائل زیادی در آن مطرح شده که عمدتا بر سه محور دور میزند. | |||
# بحث‌هائی پیرامون مبدأ و صفات [[خداوند]] و نظام شگفتانگیز خلقت مخصوصا آفرینش آسمان‌ها و ستارگان و آفرینش زمین و مواهب آن و هم‌چنین آفرینش پرندگان و آبهای جاری و آفرینش گوش و چشم و ابزار شناخت. | |||
# بحث‌هائی پیرامون معاد و عذاب دوزخ و گفتگوهای ماموران عذاب با دوزخیان و مانند آن<ref>تفسير نمونه ج: 24ص :312.</ref>. | |||
# انذار و تهدید [[كافران|کافران]] و ظالمان به انواع عذاب‌های دنیا و [[آخرت]]. | |||
[[رده: | و به گفته بعضی از نظر محور اصلی تمام سوره را همان مالکیت و حاکمیت [[خدا]] تشکیل می‌دهد که در نخستین آیه آمده است. | ||
== فضیلت تلاوت سوره == | |||
روایات زیادی در فضیلت این سوره از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] و [[ائمه]] [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السّلام)]] نقل شده است: از جمله در حدیثی از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) میخوانیم: من قرأ سورة تبارک فکانما احیا لیلة القدر !: کسی که سوره تبارک را بخواند چنان است که گوئی [[شب قدر]] را احیا داشته. | |||
و در حدیث دیگری از همان حضرت آمده است: وددت ان تبارک الملک فی قلب کل مؤمن: دوست میداشتم که سوره تبارک در قلب همه مؤمنان ثبت بود. | |||
در حدیثی از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه‌السّلام)]] میخوانیم که فرمود: سورة الملک هی المانعة تمنع من عذاب القبر و هی مکتوبة فی التوراة سورة الملک و من قرأها فی لیلة فقد اکثر و اطاب و لم یکتب من الغافلین... سوره ملک سوره مانعه است، یعنی از [[عذاب قبر]] ممانعت می‌کند و در [[تورات]] به همین نام ثبت است، کسی که آن را در شبی بخواند بسیار خوانده و خوب خوانده و از غافلان محسوب نمیشود<ref>تفسير نمونه ج: 24ص :313.</ref>. | |||
و احادیث در این زمینه بسیار است. | |||
البته این‌همه آثار عظیم مربوط به خواندن بدون فکر و عمل نیست. هدف خواندنی است آمیخته با الهام گرفتن برای عمل<ref>تفسير نمونه ج: 24ص :314.</ref>. | |||
== آثار و برکات سوره == | |||
=== امنیت === | |||
پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: در کتاب خدا سوره‌ای است که سی آیه دارد و هر کس پیش از خوابیدن آن را قرائت کن خداوند برای او سی حسنه می‌نویسد و سی گناه از او را پاک می‌کند وسی درجه بر دجات او می‌افزاید و فرشته‌ای از فرشتکان خدا مأمور می‌شود تا بال‌هایش را بر روی او بگسترد و او را از هر بدی و آفتی نگه دارد تا از خواب بیدار شود و این سوره از جانب صاحبش در [[قیامت|روز قیامت]] مجادله می‌کند و آن سوره ملک است<ref> کنزالعمال، ح 2708.</ref>. | |||
امام صادق (علیه‌السّلام) نیز در‌این‌باره فرمودند: هر کس سوره ملک را در [[نماز]] واجب خود یا پیش از آنکه بخواند قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود تا وارد [[بهشت]] شود<ref>ثواب الاعمال، ص119</ref>. | |||
=== شفاعت و بخشش === | |||
رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: سوره در قرآن است که سی آیه دارد و فرد قرائت کننده خود را آنقدر [[شفاعت]] می‌کند تا او را ببخشند و آن [[سوره ملک]] است.<ref> الدر المنثور، ج6، ص246</ref> | |||
هم‌چنین فرموده‌اند: هر کس سوره ملک را قرائت کند نجات دهنده او از [[عذاب قبر]] است و به اجری همانند کسی که [[شب قدر]] را احیا داشته است اعطا می‌شود و هر کس این سوره را حفظ کند. انیس و مونس او در [[قبر]] خواهد شد و او را از هر حادثه و [[عذاب قبر|عذاب]] در قبر نگه میدارد او را به خدا نزدیک می‌کند تا اینکه وارد [[بهشت]] شود در حالی که از وحشت قبر در امان است<ref>تفسیرالبرهان، ج5، ص433.</ref>. | |||
=== غفران برای اموات === | |||
قرائت قرآن و هدیه کردن [[ثواب]] آن به گذشتگان، موجب رفع گرفتاری‌های آخرتی آنها و مغفرت و بخشش برای ایشان خواهد بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در‌این‌باره فرموده است: هر کس سوره ملک را قرائت کن وبه برداران خود که در گذشته اند هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آنها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می‌شود و مایه انس ایشان در قبر می‌شود<ref>همان</ref>. | |||
از [[جعفر بن محمد (صادق)|حضرت صادق (علیه‌السّلام)]] نیز روایت شده: هر کس سوره ملک را برای میّتی بخواند از عذابی که در آن است تخفیف داده می‌شود و اگر قرائت کننده به اموات هدیه کند [[ثواب]] آن با سرعت برق به آنها می‌رسد<ref>همان.</ref>. | |||
=== دندان درد === | |||
رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: هر کس که دندانش درد می‌کند انگشتش را بر دندانی که درد می‌کند بگذارد و آیه «23 سوره ملک» را هفت مرتبه بخواند<ref> مکارم الاخلاق، ص405</ref>. | |||
== داستان سوره ملک == | |||
بحث روایتی (روایاتی در ذیل جمله: (لیبلوکم ایکم احسن عملا) و در ذیل برخی دیگر از آیات گذشته) در [[اصول کافی (کتاب)|کافی]] به سند خود از [[سفیان بن عیینه]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] روایت کرده که در ذیل آیه (لیبلوکم ایکم احسن عملا) فرموده منظور این نیست که معلوم کند کدام‌یک بیشتر عمل می‌کنید، بلکه منظور این است‌که معلوم کند عمل شما کدامش صواب تر و درست‌تر است، و درستی عمل به خشیت از خدا و نیت صادقه است، (خلاصه منظور مقدار نیست بلکه کیفیت است). | |||
آنگاه فرمود: و مهم هم همان کیفیت است، انجام خود عمل خیلی دشوار نیست، این دشوار است که [[انسان]] آن را خالص انجام دهد، و همچنان خالص باقیش بدارد و آگاه باشید که عمل خالص آن عملی است که نخواهی مردم تو را در برابر آن بستایند، و جز خدا کسی را منظور نداشته باشی. آری نیت مهم‌تر از عمل است، آگاه و هوشیار باشید که ارزش عمل به همان نیت است و در پایان این آیه را تلاوت کردند: (کل یعمل علی شاکلته) یعنی هر کسی بر نیت خود عمل می‌کند. | |||
و در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن|مجمع البیان]] آمده که ابو قتاده گفت: من از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله)]] از جمله (ایکم احسن عملا) پرسیدم، که منظور از آن چیست؟ فرمود: منظور این که کدام یک از شما عقل بهتری دارید. آنگاه فرمود: عقل آن کس از شما کامل‌تر است که خوفش از خدا بیشتر باشد، و بهتر در اوامر و نواهی او نظر کند، هر چند که عمل [[مستحب|مستحبی]] او کمتر باشد. | |||
و نیز در همان کتاب از [[ابن عمر]] نقل کرده که گفت: رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) آیه (تبارک الذی بیده الملک... ایکم احسن عملا) را تلاوت کرد، و در معنای جمله آخر فرمود: یعنی کدامتان از حرامهای خدا بیشتر می‌پرهیزد، و واجبات خدا را سریع تر انجام می‌دهد. | |||
و در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه (الذی خلق سبع سموات طباقا) آمده که یعنی روی هم قرار گرفته‌اند. | |||
و در همان کتاب درباره جمله (من تفاوت) فرموده: یعنی از فساد. و نیز در همان کتاب در ذیل جمله (ثم ارجع البصر) آمده که: در ملکوت آسمان‌ها و زمین نظر بیفکن. | |||
و در همان کتاب درباره جمله (بمصابیح) آمده که: یعنی به ستارگان. | |||
و در همان کتاب درباره جمله (سمعوا لها شهیقا) آمده: یعنی صدای افتادن در آتش را می‌شنوند. | |||
و در همان کتاب در رابطه با جمله (تکاد تمیز من الغیظ) آمده: یعنی غیظ بر دشمنان خدا. | |||
و در همان کتاب درباره جمله (و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر) آمده که فرمود: منظور این نیست که گوشها نشنیدند، و فهم‌ها درک نکردند، نه، هم شنیدند و هم درک کردند، ولی اطاعت نکردند و نپذیرفتند، دلیل بر اینکه هم شنیدند و هم فهمیدند این است که می‌فرماید: (فاعترفوا بذنبهم فسحقا لاصحاب السعیر). | |||
مولف: معنی این آیه دلالت دارد بر اینکه منظور از نشنیدن و تعقل نکردن همان اطاعت نکردن و نپذیرفتن بعد از شنیدن و فهمیدن است، و خدای تعالی همین جمله (اگر می‌شنیدیم و می‌فهمیدیم) را اعتراف به گناه خواند، و معلوم است که وقتی عملی گناه می‌شود که فاعلش به بدی آن عمل علم داشته باشد، یا علم سمعی یعنی دلیل نقلی، و یا علم عقلی یعنی دلیل عقلی. | |||
بحث روایتی (روایتی دال بر اینکه قلب بر چهار قسم است، در ذیل آیه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...) | |||
در کافی به سند خود از سعد از ابی جعفر (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمود: قلب چهار قسم است، | |||
قلبی است که در آن هم نفاق است و هم ایمان و قلبی است به کلی منکوس و زیر و رو شده و قلبی است مطبوع و مهر شده و قلبی است از هر پرسیدم قلب ازهر کدام است؟ فرمود قلبی است که در آن نوری چون چراغ هست. | |||
و اما قلب مطبوع قلب منافق است و قلب از هر قلب مؤمن است، اگر خدا به او نعمتی دهد شکر می‌گزارد و اگر مبتلایش کند صبر می‌کند و اما قلب منکوس قلب [[شرک|مشرک]] است، آنگاه این آیه را در معنای قلب منکوس تلاوت کرد: (افمن یمشی مکبا علی وجهه اهدی امن یمشی سویا علی صراط مستقیم)، و اما قلبی که هم نفاق در آن هست و هم [[ایمان]] قلب مردمی است که در طایف بودند، اگر اجل یکی از آنها در حال نفاق می‌رسید، هلاک شده بود، و اگر در حال ایمان می‌مرد نجات می‌یافت. | |||
مؤلف: این روایت را [[تفسیر برهان (کتاب)|تفسیر برهان]] هم از [[ابن بابویه]] و او به سند خود از فضیل از سعد خفاف از ابی جعفر (علیه‌السّلام) نقل کرده، در نقل وی آمده: قلب چهار قسم است تا آخر این حدیث نقل کرده و لیکن در (قلب ازهر) کلمه (انور) را زیادی دارد، (قلب ازهر انور). | |||
و اما اینکه امام فرمود: (قلب مردمی که در طائف بودند) منظور از طائف چند فرسنگی مکه معظمه نیست بلکه منظور از طائف شیطانی است که بسیار به سراغ دل آدمی می‌آید، و پیرامون دل [[طواف]] می‌کند، همچنان که فرمود: (ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون)، پس معنای روایت چنین است که قومی با طائف شیطانی زندگی می‌کنند، و شیطان لحظه به لحظه پیرامون دلشان طواف می‌کند تا بمیرند، اگر در حالی که همان [[شیطان]] طوافگر با ایشان باشد بمیرند، هلاک شده‌اند، و اگر در حال ایمان بمیرند نجات یافته‌اند. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[مدینه]] | |||
* [[عذاب قبر]] | |||
* [[قیامت|روز قیامت]] | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
* [https://pasokh.org/fa/Article/View/8639/%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D9%86%D9%85%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D9%84%D9%83-%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-30-%E2%80%93-1 برگرفته از سایت تفسیر نمونه ; سوره ملک آیات 30 – 1 - مرکز مطالعات و پاسخگویی...]pasokh.org | |||
* [http://www.ommolketab.ir/lin-sura/sura_molk.php برگرفته از سایت آشنایی با سوره ملک - ام الکتاب]ommolketab.ir | |||
* [https://quran.anhar.ir/fazilat-298.htm برگرفته از سایت فضیلت و خواص سوره الملک - احکام]quran.anhar.ir | |||
[[رده:قرآن]] | |||
[[رده:سوره‌های قرآن]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۴:۲۹
| سوره تبارک | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام‌های دیگر سوره | سوره تَبارَ‌ک |
| شماره سوره | ۶۷ |
| محل نزول | مکی |
| جزء | ۲۹ |
| تعداد آیات | ۳۰ |
سوره مُلْک یا سوره تَبارَ‌ک، در مدینه نازل شده و دارای 30 آیه است. این سوره، که سرآغاز جزء 29 قرآن مجید است، از سوره‌هائی است‌که بنابر مشهور تمام آن در مکه نازل شده، همانگونه که غالب سوره‌های این جزء مکّی است، بلکه، به گفته بعضی از مفسران، تمام سوره‌های این جزء «مکّی» است، به عکس سوره‌های جزء قبل که مدنی بود. سوره ملک که نام دیگرش سوره تَبارَ‌ک و سوره منجیة (نجات بخش) و نام واقیة یا مانعة است (زیرا تلاوت کننده، خود را از عذاب الهی یا عذاب قبر نگاه میدارد) از سوره‌های بسیار پرفضیلت قرآن می‌باشد.
نام‌های دیگر
- تبارک (مبارک)؛
- مالغه (جلوگیری کننده)؛
- واقیه (نگه دارنده)؛
- متجیه (نجات دهنده)؛
- مناعه (بازدارنده).
محتوای سوره ملک
این سوره که سرآغاز جزء 29 قرآن مجید است از سوره‌هائی است که بنابر مشهور تمام آن در مکه نازل شده همانگونه که غالب سوره‌های این جزء مکی است، بلکه به گفته بعضی از مفسران تمام سوره‌های این جزء مکی است به عکس سوره‌های جزء قبل که مدنی بود ولی چنان‌که خواهیم گفت: سوره دهر (یا سوره انسان) از این قاعده مستثنی است و در مدینه نازل شده است.
سوره ملک که نام دیگرش سوره منجیة (نجات‌بخش) و نام سومش واقیة یا مانعة است (زیرا تلاوت کننده خود را از عذاب الهی یا عذاب قبر نگاه میدارد) از سوره‌های بسیار پرفضیلت قرآن می‌باشد و مسائل زیادی در آن مطرح شده که عمدتا بر سه محور دور میزند.
- بحث‌هائی پیرامون مبدأ و صفات خداوند و نظام شگفتانگیز خلقت مخصوصا آفرینش آسمان‌ها و ستارگان و آفرینش زمین و مواهب آن و هم‌چنین آفرینش پرندگان و آبهای جاری و آفرینش گوش و چشم و ابزار شناخت.
- بحث‌هائی پیرامون معاد و عذاب دوزخ و گفتگوهای ماموران عذاب با دوزخیان و مانند آن[۱].
- انذار و تهدید کافران و ظالمان به انواع عذاب‌های دنیا و آخرت.
و به گفته بعضی از نظر محور اصلی تمام سوره را همان مالکیت و حاکمیت خدا تشکیل می‌دهد که در نخستین آیه آمده است.
فضیلت تلاوت سوره
روایات زیادی در فضیلت این سوره از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) و ائمه اهل‌بیت (علیه‌السّلام) نقل شده است: از جمله در حدیثی از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) میخوانیم: من قرأ سورة تبارک فکانما احیا لیلة القدر !: کسی که سوره تبارک را بخواند چنان است که گوئی شب قدر را احیا داشته.
و در حدیث دیگری از همان حضرت آمده است: وددت ان تبارک الملک فی قلب کل مؤمن: دوست میداشتم که سوره تبارک در قلب همه مؤمنان ثبت بود.
در حدیثی از امام باقر (علیه‌السّلام) میخوانیم که فرمود: سورة الملک هی المانعة تمنع من عذاب القبر و هی مکتوبة فی التوراة سورة الملک و من قرأها فی لیلة فقد اکثر و اطاب و لم یکتب من الغافلین... سوره ملک سوره مانعه است، یعنی از عذاب قبر ممانعت می‌کند و در تورات به همین نام ثبت است، کسی که آن را در شبی بخواند بسیار خوانده و خوب خوانده و از غافلان محسوب نمیشود[۲].
و احادیث در این زمینه بسیار است. البته این‌همه آثار عظیم مربوط به خواندن بدون فکر و عمل نیست. هدف خواندنی است آمیخته با الهام گرفتن برای عمل[۳].
آثار و برکات سوره
امنیت
پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: در کتاب خدا سوره‌ای است که سی آیه دارد و هر کس پیش از خوابیدن آن را قرائت کن خداوند برای او سی حسنه می‌نویسد و سی گناه از او را پاک می‌کند وسی درجه بر دجات او می‌افزاید و فرشته‌ای از فرشتکان خدا مأمور می‌شود تا بال‌هایش را بر روی او بگسترد و او را از هر بدی و آفتی نگه دارد تا از خواب بیدار شود و این سوره از جانب صاحبش در روز قیامت مجادله می‌کند و آن سوره ملک است[۴].
امام صادق (علیه‌السّلام) نیز در‌این‌باره فرمودند: هر کس سوره ملک را در نماز واجب خود یا پیش از آنکه بخواند قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود تا وارد بهشت شود[۵].
شفاعت و بخشش
رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: سوره در قرآن است که سی آیه دارد و فرد قرائت کننده خود را آنقدر شفاعت می‌کند تا او را ببخشند و آن سوره ملک است.[۶]
هم‌چنین فرموده‌اند: هر کس سوره ملک را قرائت کند نجات دهنده او از عذاب قبر است و به اجری همانند کسی که شب قدر را احیا داشته است اعطا می‌شود و هر کس این سوره را حفظ کند. انیس و مونس او در قبر خواهد شد و او را از هر حادثه و عذاب در قبر نگه میدارد او را به خدا نزدیک می‌کند تا اینکه وارد بهشت شود در حالی که از وحشت قبر در امان است[۷].
غفران برای اموات
قرائت قرآن و هدیه کردن ثواب آن به گذشتگان، موجب رفع گرفتاری‌های آخرتی آنها و مغفرت و بخشش برای ایشان خواهد بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در‌این‌باره فرموده است: هر کس سوره ملک را قرائت کن وبه برداران خود که در گذشته اند هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آنها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می‌شود و مایه انس ایشان در قبر می‌شود[۸].
از حضرت صادق (علیه‌السّلام) نیز روایت شده: هر کس سوره ملک را برای میّتی بخواند از عذابی که در آن است تخفیف داده می‌شود و اگر قرائت کننده به اموات هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آنها می‌رسد[۹].
دندان درد
رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) فرموده است: هر کس که دندانش درد می‌کند انگشتش را بر دندانی که درد می‌کند بگذارد و آیه «23 سوره ملک» را هفت مرتبه بخواند[۱۰].
داستان سوره ملک
بحث روایتی (روایاتی در ذیل جمله: (لیبلوکم ایکم احسن عملا) و در ذیل برخی دیگر از آیات گذشته) در کافی به سند خود از سفیان بن عیینه از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که در ذیل آیه (لیبلوکم ایکم احسن عملا) فرموده منظور این نیست که معلوم کند کدام‌یک بیشتر عمل می‌کنید، بلکه منظور این است‌که معلوم کند عمل شما کدامش صواب تر و درست‌تر است، و درستی عمل به خشیت از خدا و نیت صادقه است، (خلاصه منظور مقدار نیست بلکه کیفیت است). آنگاه فرمود: و مهم هم همان کیفیت است، انجام خود عمل خیلی دشوار نیست، این دشوار است که انسان آن را خالص انجام دهد، و همچنان خالص باقیش بدارد و آگاه باشید که عمل خالص آن عملی است که نخواهی مردم تو را در برابر آن بستایند، و جز خدا کسی را منظور نداشته باشی. آری نیت مهم‌تر از عمل است، آگاه و هوشیار باشید که ارزش عمل به همان نیت است و در پایان این آیه را تلاوت کردند: (کل یعمل علی شاکلته) یعنی هر کسی بر نیت خود عمل می‌کند.
و در مجمع البیان آمده که ابو قتاده گفت: من از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) از جمله (ایکم احسن عملا) پرسیدم، که منظور از آن چیست؟ فرمود: منظور این که کدام یک از شما عقل بهتری دارید. آنگاه فرمود: عقل آن کس از شما کامل‌تر است که خوفش از خدا بیشتر باشد، و بهتر در اوامر و نواهی او نظر کند، هر چند که عمل مستحبی او کمتر باشد. و نیز در همان کتاب از ابن عمر نقل کرده که گفت: رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) آیه (تبارک الذی بیده الملک... ایکم احسن عملا) را تلاوت کرد، و در معنای جمله آخر فرمود: یعنی کدامتان از حرامهای خدا بیشتر می‌پرهیزد، و واجبات خدا را سریع تر انجام می‌دهد.
و در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه (الذی خلق سبع سموات طباقا) آمده که یعنی روی هم قرار گرفته‌اند. و در همان کتاب درباره جمله (من تفاوت) فرموده: یعنی از فساد. و نیز در همان کتاب در ذیل جمله (ثم ارجع البصر) آمده که: در ملکوت آسمان‌ها و زمین نظر بیفکن. و در همان کتاب درباره جمله (بمصابیح) آمده که: یعنی به ستارگان. و در همان کتاب درباره جمله (سمعوا لها شهیقا) آمده: یعنی صدای افتادن در آتش را می‌شنوند. و در همان کتاب در رابطه با جمله (تکاد تمیز من الغیظ) آمده: یعنی غیظ بر دشمنان خدا. و در همان کتاب درباره جمله (و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر) آمده که فرمود: منظور این نیست که گوشها نشنیدند، و فهم‌ها درک نکردند، نه، هم شنیدند و هم درک کردند، ولی اطاعت نکردند و نپذیرفتند، دلیل بر اینکه هم شنیدند و هم فهمیدند این است که می‌فرماید: (فاعترفوا بذنبهم فسحقا لاصحاب السعیر). مولف: معنی این آیه دلالت دارد بر اینکه منظور از نشنیدن و تعقل نکردن همان اطاعت نکردن و نپذیرفتن بعد از شنیدن و فهمیدن است، و خدای تعالی همین جمله (اگر می‌شنیدیم و می‌فهمیدیم) را اعتراف به گناه خواند، و معلوم است که وقتی عملی گناه می‌شود که فاعلش به بدی آن عمل علم داشته باشد، یا علم سمعی یعنی دلیل نقلی، و یا علم عقلی یعنی دلیل عقلی.
بحث روایتی (روایتی دال بر اینکه قلب بر چهار قسم است، در ذیل آیه (افمن یمشی مکبا علی وجهه...) در کافی به سند خود از سعد از ابی جعفر (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمود: قلب چهار قسم است، قلبی است که در آن هم نفاق است و هم ایمان و قلبی است به کلی منکوس و زیر و رو شده و قلبی است مطبوع و مهر شده و قلبی است از هر پرسیدم قلب ازهر کدام است؟ فرمود قلبی است که در آن نوری چون چراغ هست.
و اما قلب مطبوع قلب منافق است و قلب از هر قلب مؤمن است، اگر خدا به او نعمتی دهد شکر می‌گزارد و اگر مبتلایش کند صبر می‌کند و اما قلب منکوس قلب مشرک است، آنگاه این آیه را در معنای قلب منکوس تلاوت کرد: (افمن یمشی مکبا علی وجهه اهدی امن یمشی سویا علی صراط مستقیم)، و اما قلبی که هم نفاق در آن هست و هم ایمان قلب مردمی است که در طایف بودند، اگر اجل یکی از آنها در حال نفاق می‌رسید، هلاک شده بود، و اگر در حال ایمان می‌مرد نجات می‌یافت. مؤلف: این روایت را تفسیر برهان هم از ابن بابویه و او به سند خود از فضیل از سعد خفاف از ابی جعفر (علیه‌السّلام) نقل کرده، در نقل وی آمده: قلب چهار قسم است تا آخر این حدیث نقل کرده و لیکن در (قلب ازهر) کلمه (انور) را زیادی دارد، (قلب ازهر انور).
و اما اینکه امام فرمود: (قلب مردمی که در طائف بودند) منظور از طائف چند فرسنگی مکه معظمه نیست بلکه منظور از طائف شیطانی است که بسیار به سراغ دل آدمی می‌آید، و پیرامون دل طواف می‌کند، همچنان که فرمود: (ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون)، پس معنای روایت چنین است که قومی با طائف شیطانی زندگی می‌کنند، و شیطان لحظه به لحظه پیرامون دلشان طواف می‌کند تا بمیرند، اگر در حالی که همان شیطان طوافگر با ایشان باشد بمیرند، هلاک شده‌اند، و اگر در حال ایمان بمیرند نجات یافته‌اند.