کتاب‌های چهارگانه شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:


[[پرونده:کتاب های چهارگانه شیعه.jpg|بی‌قاب|چپ|بندانگشتی|]]
[[پرونده:کتاب های چهارگانه شیعه.jpg|بی‌قاب|چپ|بندانگشتی|]]
'''کتاب‌های چهارگانه شیعه''' یا '''اصول اربعه''' معروف به '''کتب اربعه'''، چهار کتاب حدیثی است که [[شیعیان]] آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می‌دانند. کتاب‌های چهارگانۀ [[مذهب شیعه|شیعه]] عبارت‌اند از: [[الکافی]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الاحکام]] و [[الاستبصار]]. کتاب کافی نوشته [[کلینی]] و من لایحضره الفقیه تألیف [[شیخ صدوق]] است. تهذیب الاحکام و استبصار را هم [[شیخ طوسی]] نگاشته است. نخستین بار [[شهید ثانی]] در یک اجازۀ روایت از اصطلاح کتب اربعه برای اشاره به این چهار کتاب استفاده کرد. پس از آن این اصطلاح در متون فقهی به کار رفت و به تدریج رواج یافت. برخی از علمای شیعه همه احادیث کتب اربعه را معتبر می‌دانند؛ اما بیشتر آنها آن دسته از احادیث آنها را می‌پذیرند که یا مُتواتِر یا دارای سند معتبری باشد.
'''کتاب‌های چهارگانه شیعه''' یا '''اصول اربعه''' معروف به '''کتب اربعه'''، چهار کتاب حدیثی است که [[شیعیان]] آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می‌دانند. کتاب‌های چهارگانۀ [[مذهب شیعه|شیعه]] عبارت‌اند از: [[الکافی]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الاحکام]] و [[الاستبصار]]. کتاب کافی نوشته [[کلینی]] و من لایحضره الفقیه تألیف [[شیخ صدوق]] است. تهذیب الاحکام و استبصار را هم [[شیخ طوسی]] نگاشته است. نخستین بار [[شهید ثانی]] در یک اجازۀ روایت از اصطلاح کتب اربعه برای اشاره به این چهار کتاب استفاده کرد. پس از آن این اصطلاح در متون فقهی به کار رفت و به تدریج رواج یافت. برخی از علمای شیعه همه احادیث کتب اربعه را معتبر می‌دانند؛ اما بیشتر آنها آن دسته از احادیث آنها را می‌پذیرند که یا مُتواتِر یا دارای سند معتبری باشد. به دلیل درهم آمیختگی احادیث صحیح و جعلی اسلامی، سه تن از بزرگان شیعه، اقدام به گردآوری و نوشتن چهار مجموعه کتاب روایی کردند که به کتب اربعه معروف هستند و مؤلفان آنها را محمدین ثلاثه اول می‌نامند؛ زیرا اسامی هر سه محمد و کنیه هر سه ابوجعفر بوده است.  


== جایگاه ==  
== جایگاه ==  
خط ۱۳: خط ۱۳:


== اعتبار کتب اربعه ==
== اعتبار کتب اربعه ==
فقهای شیعه، اعتبار کلی کتب اربعه را پذیرفته‌اند. [[شیخ انصاری]] بعید ندانسته که باور به اعتبار کتب معروف از جمله این کتاب‌ها، از ضروریات مذهب باشد. با این حال در میان عالمان شیعه، درباره قطعیت یا عدم قطعیت صدور و پس از آن درباره اعتبار و صحت تمام روایات اختلاف است. دراین‌باره می‌توان به سه دیدگاه اشاره کرد:
فقهای شیعه، اعتبار کلی کتب اربعه را پذیرفته‌اند. [[شیخ انصاری]] بعید ندانسته که باور به اعتبار کتب معروف از جمله این کتاب‌ها، از ضروریات مذهب باشد. با این حال در میان عالمان شیعه، دربارۀ قطعیت یا عدم قطعیت صدور و پس از آن درباره اعتبار و صحت تمام روایات اختلاف است. در این‌ باره می‌توان به سه دیدگاه اشاره کرد: قطعیت صدور و اعتبار تمام روایات: اخباریان تمام روایات کتب اربعه را معتبر دانسته و انتساب همۀ روایات این کتب را به معصومان قطعی می‌دانند. دیدگاه [[سید مرتضی]] به نظر اخباریان نزدیک است. او اکثر اخبار این کتاب‌ها را متواتر یا قطعی‌الصدور می‌داند<ref>به نقل از حسن عاملی، معالم الاصول، ص۱۵۷.</ref>. صحت همۀ روایات و عدم قطعیت: برخی از فقها مانند: فاضل تونی، ملا احمد نراقی و میرزا [[محمد حسین نائینی]] قطعیت همۀ روایات کتب اربعه را نپذیرفته‌اند؛ اما به اعتبار روایات آن رأی داده‌اند. از [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‌الله خوئی]] نقل شده که خدشۀ سندی در روایات کتاب کافی، تلاش نافرجام افراد ناتوان است<ref>فاضل تونی، الوافیه فی أصول الفقه، ۱۴۱۵ق، ص۱۶۶.</ref>. ظنی بودن اکثر و حجیت موثوق السندها: رأی رایج فقیهان اصولی شیعه این است که غیر از اخبار معدود متواتر، دیگر اخبار کتاب کافی ظنی‌اند و تنها آن دسته که از نظر سند واجد شرایط اعتبارند، حجتند. اگرچه دربارۀ شرایط اعتبار خبر اختلاف است<ref>ملااحمد نراقی، مناهج، ص۱۶۶.</ref>.
قطعیت صدور و اعتبار تمام روایات: اخباریان تمام روایات کتب اربعه را معتبر دانسته و انتساب همه روایات این کتب را به معصومان قطعی می‌دانند. دیدگاه [[سید مرتضی]] به نظر اخباریان نزدیک است. او اکثر اخبار این کتاب‌ها را متواتر یا قطعی الصدور می‌داند<ref>به نقل از حسن عاملی، معالم الاصول، ص۱۵۷.</ref>.
صحت همه روایات و عدم قطعیت: برخی از فقها مانند: فاضل تونی ملا احمد نراقی و میرزا [[محمد حسین نائینی]] قطعیت همه روایات کتب اربعه را نپذیرفته‌اند اما به اعتبار روایات آن رأی داده‌اند. از آیت‌الله خویی نقل شده که خدشه سندی در روایات کتاب کافی، تلاش نافرجام افراد ناتوان است<ref>فاضل تونی، الوافیه فی أصول الفقه، ۱۴۱۵ق، ص۱۶۶.</ref>.
ظنی بودن اکثر و حجیت موثوق السندها: رأی رایج فقیهان اصولی شیعه این است که غیر از اخبار معدود متواتر، دیگر اخبار کتاب کافی ظنی‌اند و تنها آن دسته که از نظر سند واجد شرایط اعتبارند، حجتند. اگرچه درباره شرایط اعتبار خبر اختلاف است<ref>ملااحمد نراقی، مناهج، ص۱۶۶.</ref>.
== الکافی ==
== الکافی ==
کافی را شیخ ابوجعفر کلینی (درگذشت ۳۲۹ق) در زمان [[غیبت صغری]] نوشته است. کتاب شامل حدود ۱۶۰۰۰ حدیث است و سه بخش کلی دارد: اصول، فروع و روضه<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ۹۶و۹۷.</ref>. اصول کافی احادیث عقیدتی را دربر می‌گیرد، فروع کافی به روایات فقهی می‌پردازد، روضه کافی هم شامل مجموعه‌ای از احادیث متفرقه است.
[[الکافی|کافی]] را شیخ ابوجعفر کلینی در زمان [[غیبت صغری]] نوشته است. این کتاب شامل حدود ۱۶۰۰۰ حدیث است و سه بخش کلی دارد: اصول، فروع و روضه<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ۹۶و۹۷.</ref>. اصول کافی احادیث عقیدتی را دربر می‌گیرد، فروع کافی به روایات فقهی می‌پردازد، روضه کافی هم شامل مجموعه‌ای از احادیث متفرقه است.


== من لایحضره الفقیه ==  
== من لایحضره الفقیه ==  
این کتاب نوشته شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق) است. حدود ۶۰۰۰ حدیث را شامل می‌شود که موضوع آنها مباحث فقهی و احکام عملی است. [[شیخ صدوق]] در این کتاب، احادیثی را آورده که صحیح می‌دانسته و خود بر اساس آنها فتوا می‌داده است.
این کتاب نوشته [[محمد بن علی بن بابویه قمی|شیخ صدوق]] است. حدود ۶۰۰۰ حدیث را شامل می‌شود که موضوع آنها مباحث فقهی و احکام عملی است. [[شیخ صدوق]] در این کتاب، احادیثی را آورده که صحیح می‌دانسته و خود بر اساس آنها فتوا می‌داده است.


== تهذیب الاَحکام ==  
== تهذیب الاَحکام ==  
تهذیب الاحکام نوشته شیخ طوسی (درگذشت ۴۶۰ق) است. این کتاب ۳۹۳ بخش و ۱۳۵۹۰ حدیث دارد و موضوع آن فقه است. [[شیخ طوسی]] این کتاب را در شرح و توضیح المقنعه اثر [[شیخ مفید]] و به دستور وی نگاشته است.
تهذیب الاحکام نوشته [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] است. این کتاب ۳۹۳ بخش و ۱۳۵۹۰ حدیث دارد و موضوع آن فقه است. [[شیخ طوسی]] این کتاب را در شرح و توضیح المقنعه اثر [[شیخ مفید]] و به دستور وی نگاشته است.


== الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار ==  
== الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار ==  
شیخ طوسی این کتاب را پس از تهذیب الاحکام و به تقاضای برخی از شاگردانش نوشته است. او در این کتاب تنها روایات متعارض در مباحث گوناگون فقهی را جمع کرده است. به این جهت، کتاب شامل همه مباحث فقهی نیست<ref>ر. ک: مدیرشانه‌چی، تاریخ حدیث، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۸و۱۵۰.</ref>.
[[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] این کتاب را پس از تهذیب الاحکام و به تقاضای برخی از شاگردانش نوشته است. او در این کتاب تنها روایات متعارض در مباحث گوناگون فقهی را جمع کرده است. به این جهت، کتاب شامل همۀ مباحث فقهی نیست<ref>ر. ک: مدیرشانه‌چی، تاریخ حدیث، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۸و۱۵۰.</ref>.
 
'''کُتُب اَربعه''' یا اصول اربعه یا کتاب‌های چهارگانه، کتاب‌های [[حدیث]]ی اند که [[شیعیان]] آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می‌دانند.


== کتاب‌های حدیثی شیعه ==
== کتاب‌های حدیثی شیعه ==
خط ۴۲: خط ۳۷:
اصول اربعه یا کتب اربعه نام چهار مجموعه کتاب حدیثی است که از پراهمیت ترین کتاب‌های حدیثی نزد [[شیعه]] محسوب می‌شود.
اصول اربعه یا کتب اربعه نام چهار مجموعه کتاب حدیثی است که از پراهمیت ترین کتاب‌های حدیثی نزد [[شیعه]] محسوب می‌شود.


به دلیل درهم آمیختگی احادیث صحیح و جعلی اسلامی، سه تن از بزرگان شیعه، اقدام به گردآوری و نوشتن چهار مجموعه کتاب روایی کردند که به کتب اربعه معروف هستند و مؤلفان آنها را محمدین ثلاثه اول می‌نامند؛ زیرا اسامی هر سه محمد و کنیه هر سه ابوجعفر بوده است. این کتاب‌ها عبارت‌اند از:
این کتاب‌ها عبارت‌اند از:


1. الکافی:گردآوری شده توسط [[محمد بن یعقوب کلینی]] (متوفای 328 یا 329ق)، و 16199 حدیث دارد.
1. الکافی:گردآوری شده توسط [[محمد بن یعقوب کلینی]] (متوفای 328 یا 329ق)، و 16199 حدیث دارد.