ذوالفقار علی بوتو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
'''شاه نواز بوتو''' در زمان راج [[انگلیس]] در ایالت پرادش جونگادا در جنوب غربی گجرات در [[هند]] بود. در طول تقسیم هند در سال 1947م، حاکم [[مسلمان]] جونگارا می خواست ایالت خود را به پاکستان تازه ایجاد شده ملحق کند، اما شاه نواز بوتو با شورش توسط جمعیت جونگادا روبرو شد که اکثر آنها هندو بودند. دولت هند الحاق جونگادا به پاکستان را ملغی کرد و بوتوها در پاکستان مدرن به طرف سند رفتند. شاه نواز به منطقه لارکانا در سند نقل مکان کرد، و در آنجا مالکیت زمین او را به یکی از ثروتمندترین و تأثیرگذارترین مردم سند تبدیل کرد <ref>[https://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/bhutto.htm برگرفته از سایت globalsecurity]</ref>. | '''شاه نواز بوتو''' در زمان راج [[انگلیس]] در ایالت پرادش جونگادا در جنوب غربی گجرات در [[هند]] بود. در طول تقسیم هند در سال 1947م، حاکم [[مسلمان]] جونگارا می خواست ایالت خود را به پاکستان تازه ایجاد شده ملحق کند، اما شاه نواز بوتو با شورش توسط جمعیت جونگادا روبرو شد که اکثر آنها هندو بودند. دولت هند الحاق جونگادا به پاکستان را ملغی کرد و بوتوها در پاکستان مدرن به طرف سند رفتند. شاه نواز به منطقه لارکانا در سند نقل مکان کرد، و در آنجا مالکیت زمین او را به یکی از ثروتمندترین و تأثیرگذارترین مردم سند تبدیل کرد <ref>[https://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/bhutto.htm برگرفته از سایت globalsecurity]</ref>. | ||
== تحصیلات == | == تحصیلات == | ||
او در سال 1950م، از دانشگاه برکلی کالیفرنیا لیسانس علوم سیاسی گرفت. در8 سپتامبر1951م، با یک زن کرد ایرانی الاصل نصرت اصفهانی معروف به [[بیگم نصرت بوتو]] ازدواج کرد. وی در طول تحصیل خود در دانشگاه برکلی، به | او در سال 1950م، از دانشگاه برکلی کالیفرنیا لیسانس علوم سیاسی گرفت. در8 سپتامبر1951م، با یک زن کرد ایرانی الاصل نصرت اصفهانی معروف به [[بیگم نصرت بوتو]] ازدواج کرد. وی در طول تحصیل خود در دانشگاه برکلی، به نظریههای [[سوسیالیسم]] علاقه‌مند شد و مجموعه ای از سخنرانی ها در مورد امکان سنجی آنها در کشورهای [[اسلامی]] ایراد کرد. در ژوئن 1950، او برای تحصیل در حقوق در کریست چرچ، آکسفورد به بریتانیا سفر کرد و مدرک لیسانس در حقوق گرفت و پس از آن مدرک حقوق و کارشناسی ارشد دریافت کرد. پس از پایان تحصیلات در سال 1952م، به عنوان مدرس حقوق بین الملل در دانشگاه ساوتهمپتون مشغول به تدریس بود. وی در سالهای 1956ـ 1958م، نیز در کالج حقوق اسلامی سند در کراچی تدریس می‌کرد <ref>[https://www.dawn.com/news/618269/in-memoriam-zulfikar-bhutto برگرفته از سایت dawn.com]</ref>. | ||
= فعالیتهای سیاسی = | = فعالیتهای سیاسی = | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
وی در 2 مارس 1963م، توافقنامه مرزی چین و پاکستان را امضا کرد که 750 کیلومتر مربع از خاک [[کشمیر]] تحت کنترل پاکستان را به کنترل چین منتقل کرد. او بر اعتقاد خود به عدم تعهد تاکید کرد و پاکستان را به عضوی با نفوذ در جنبش کشورهای عدم تعهد تبدیل کرد. وی با اعتقاد به وحدت پان اسلامی ، روابط نزدیکتری با کشورهایی مانند [[اندونزی]] و [[عربستان سعودی]] ایجاد کرد. او سیاست خارجی پاکستان را که تا آن زمان طرفدار غرب بود تغییر داد. در حالی که نقش برجسته پاکستان را در سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی و سازمان پیمان مرکزی حفظ کند شروع به اعلام سیاست خارجی برای پاکستان کرد که مستقل از نفوذ [[آمریکا]] بود. در همین حال وی از آلمان شرقی و غربی بازدید کرد و پیوند قوی بین دو کشور برقرار کرد. وی قراردادهای اقتصادی، فنی، صنعتی و نظامی را با [[آلمان]] امضا کرد. و اتحاد استراتژیک پاکستان با آلمان را تقویت کرد. | وی در 2 مارس 1963م، توافقنامه مرزی چین و پاکستان را امضا کرد که 750 کیلومتر مربع از خاک [[کشمیر]] تحت کنترل پاکستان را به کنترل چین منتقل کرد. او بر اعتقاد خود به عدم تعهد تاکید کرد و پاکستان را به عضوی با نفوذ در جنبش کشورهای عدم تعهد تبدیل کرد. وی با اعتقاد به وحدت پان اسلامی ، روابط نزدیکتری با کشورهایی مانند [[اندونزی]] و [[عربستان سعودی]] ایجاد کرد. او سیاست خارجی پاکستان را که تا آن زمان طرفدار غرب بود تغییر داد. در حالی که نقش برجسته پاکستان را در سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی و سازمان پیمان مرکزی حفظ کند شروع به اعلام سیاست خارجی برای پاکستان کرد که مستقل از نفوذ [[آمریکا]] بود. در همین حال وی از آلمان شرقی و غربی بازدید کرد و پیوند قوی بین دو کشور برقرار کرد. وی قراردادهای اقتصادی، فنی، صنعتی و نظامی را با [[آلمان]] امضا کرد. و اتحاد استراتژیک پاکستان با آلمان را تقویت کرد. | ||
== جنگ کشمیر == | == جنگ کشمیر == | ||
در سال 1962م، با افزایش اختلافات سرزمینی بین [[هند]] و [[چین]] پکن قصد داشت به مناطق شمالی هند حمله کند. نخست‌وزیر چین از پاکستان دعوت کردند تا به این حمله بپیوندد. وی از این طرح دفاع کرد، اما [[ | در سال 1962م، با افزایش اختلافات سرزمینی بین [[هند]] و [[چین]] پکن قصد داشت به مناطق شمالی هند حمله کند. نخست‌وزیر چین از پاکستان دعوت کردند تا به این حمله بپیوندد. وی از این طرح دفاع کرد، اما [[ایوب خان]] رئیس‌جمهور پاکستان با این طرح مخالفت کرد و از تلافی نیروهای هندی می ترسید. در سال 1962م، آمریکا به پاکستان اطمینان داد که مسائل کشمیر مطابق میل پاکستانی ها و کشمیری‌ها حل خواهد شد. بنابراین ایوب خان در طرح‌های چینی‌ها شرکت نکرد. او از آمریکا به دلیل ارائه کمکهای نظامی به هند در طول و پس از جنگ چین و هند در سال 1962م، که به عنوان لغو اتحاد پاکستان با ایالات متحده تلقی می شد، انتقاد کرد <ref>[http://countrystudies.us/pakistan/18.htm برگرفته از سایت countrystudies.us]</ref>. <br> | ||
== استفعا از وزارت امور خارجه == | == استفعا از وزارت امور خارجه == | ||
در همین حال، | در همین حال، ایوب خان به توصیه وی، عملیات '''جبل الطارق''' را در تلاش برای آزادسازی کشمیر آغاز کرد. این جنگ در نهایت با شکست به پایان رسید و نیروهای مسلح هند یک حمله موفق را به غرب پاکستان انجام دادند. این جنگ پیامد درگیری‌های کوتاهی بود که بین مارس و اوت 1965م، در مرزهای بین المللی در '''ران کوچ ، جامو و کشمیر و پنجاب''' رخ داد. بوتو به ایوب خان در [[ازبکستان]] پیوست تا با [[لعل بهادر شاستری]]، نخست‌وزیر هند بر سر یک معاهده صلح مذاکره کند. ایوب و شاستری توافق کردند که اسیران جنگی را مبادله کنند و نیروهای مربوطه را به مرزهای قبل از جنگ خارج کنند. این توافق در پاکستان به شدت منفور بود و باعث ناآرامی سیاسی بزرگی علیه حکومت ایوب خان شد. انتقاد وی از توافق نهایی باعث ایجاد شکاف بزرگی بین او و ایوب شد. وی در ابتدا با رد شایعات، در ژوئن 1966م، از وزارت امورخارجه استعفا داد و مخالفت شدید خود را با حکومت ایوب خان ابراز کرد. | ||
= تشکیل حزب مردم پاکستان = | = تشکیل حزب مردم پاکستان = | ||
[[پرونده:ذوالفقار علی بوتو و سخنرانی در بین طرفدارن حزبش.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|ذوالفقار علی بوتو و سخنرانی در بین طرفداران حزبش]] | [[پرونده:ذوالفقار علی بوتو و سخنرانی در بین طرفدارن حزبش.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|ذوالفقار علی بوتو و سخنرانی در بین طرفداران حزبش]] | ||
پس از استعفای وی از سمت وزیر امور خارجه، جمعیت زیادی برای گوش دادن به سخنرانی او در بدو ورود به لاهور در 21 ژوئن 1967م، گرد هم آمدند. وی با موجی از خشم علیه | پس از استعفای وی از سمت وزیر امور خارجه، جمعیت زیادی برای گوش دادن به سخنرانی او در بدو ورود به لاهور در 21 ژوئن 1967م، گرد هم آمدند. وی با موجی از خشم علیه ایوب خان، برای ایراد سخنرانی‌های سیاسی به سراسر پاکستان سفر کرد. در اکتبر 1966م، او اعتقادات حزب جدید خود را به صراحت بیان کرد: '''اسلام ایمان ما است، دموکراسی سیاست ما است، سوسیالیسم اقتصاد ما است. تمام قدرت برای مردم است.''' در 30 نوامبر 1967، وی در گردهمایی ، '''جلال الدین عبدالرحیم بنگالی و باسط جهانگیر شیخ''' حضور داشتند [[حزب مردم پاکستان]] (PPP) را تأسیس کردند و پایگاهی قوی در پنجاب، سند و در میان مردم پاکستان ایجاد کردند.<br> | ||
== اعتراضات و دستگیری == | == اعتراضات و دستگیری == | ||
لاهور، مرکز اصلی موفقیت و ظهور وی بود. فعالان حزب مردمی دست به تظاهرات و اعتصابات گسترده ای در نقاط مختلف کشور زدند و فشار بر ایوب خان را برای استعفا افزایش دادند. دستگیری دکتر حسن و بوتو در 12 نوامبر 1969م، باعث ناآرامی سیاسی بزرگتری شد. پس از آزادی وی به همراه رهبران کلیدی حزب مردم پاکستان در کنفرانس میزگردی که ایوب خان در راولپندی فراخوانده بود شرکت کرد اما از پذیرش ادامه ریاست ایوب خان و [[شیخ مجیب الرحمن|شیخ مجیب رحمن]] سیاستمدار شرق پاکستانی خودداری کرد.<br> | لاهور، مرکز اصلی موفقیت و ظهور وی بود. فعالان حزب مردمی دست به تظاهرات و اعتصابات گسترده ای در نقاط مختلف کشور زدند و فشار بر ایوب خان را برای استعفا افزایش دادند. دستگیری دکتر حسن و بوتو در 12 نوامبر 1969م، باعث ناآرامی سیاسی بزرگتری شد. پس از آزادی وی به همراه رهبران کلیدی حزب مردم پاکستان در کنفرانس میزگردی که ایوب خان در راولپندی فراخوانده بود شرکت کرد اما از پذیرش ادامه ریاست ایوب خان و [[شیخ مجیب الرحمن|شیخ مجیب رحمن]] سیاستمدار شرق پاکستانی خودداری کرد.<br> | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
== راه یافتن حزب مردم به مجلس و اختلاف با شیخ مجیب الرحمن == | == راه یافتن حزب مردم به مجلس و اختلاف با شیخ مجیب الرحمن == | ||
گردآوری و اتحاد گروه‌های پراکنده سوسیالیست-کمونیست در یک مرکز واحد، بزرگترین دستاورد سیاسی او تلقی می‌شد. در نتیجه حزب او و سایر چپ‌ها تعداد زیادی کرسی از | گردآوری و اتحاد گروه‌های پراکنده سوسیالیست-کمونیست در یک مرکز واحد، بزرگترین دستاورد سیاسی او تلقی می‌شد. در نتیجه حزب او و سایر چپ‌ها تعداد زیادی کرسی از حوزههای انتخابیه در غرب پاکستان رابه دست آوردند. با این حال، [[حزب لیگ عوامی]] '''شیخ مجیب الرحمن''' اکثریت مطلق را در مجلس قانونگذاری به دست آورد و بیش از دو برابر بیشتر از حزب مردمی رای کسب کرد. بوتو به شدت از پذیرش یک دولت از حزب لیگ عوامی امتناع ورزید. در 17 ژانویه 1971م، رئیس‌جمهور وقت یحییخان، بوتو با تعدادی از فرماندهان نظامی پاکستان ملاقات کرد. ارتش پاکستان و معاون رئیس حکومت نظامی در 22 فوریه 1971م، در غرب پاکستان تصمیمی گرفتند که حزب عوامی و حامیان آن را سرکوب کنند.<br> | ||
او با ترس جدایی طلبی پاکستان شرقی از پاکستان غربی، از شیخ مجیب الرحمن درخواست کرد با حزب مردم پاکستان ائتلافی تشکیل دهد. و این پیشنهاد را مطرح کرد، که او غرب پاکستان را اداره کند و مجیب الرحمن شرق را اداره کند. | او با ترس جدایی طلبی پاکستان شرقی از پاکستان غربی، از شیخ مجیب الرحمن درخواست کرد با حزب مردم پاکستان ائتلافی تشکیل دهد. و این پیشنهاد را مطرح کرد، که او غرب پاکستان را اداره کند و مجیب الرحمن شرق را اداره کند. یحیی خان جلسه شورای ملی را که به جنبش مردمی در شرق پاکستان دامن زد را به تعویق انداخت. و در میان خشم مردم شرق پاکستان، 7 مارس 1971م، شیخ مجیب الرحمن بنگالی‌ها را فرا خواند تا به مبارزه برای [[بنگلادش]] بپیوندند. | ||
= جدا شدن پاکستان شرقی و تاسیس کشور بنگلادش = | = جدا شدن پاکستان شرقی و تاسیس کشور بنگلادش = | ||
'''شیخ مجیب الرحمن''' دیگر به پاکستان اعتقاد نداشت و مصمم بود بنگلادش را بسازد. بسیاری نیز معتقد بودند که بوتو خواهان قدرت در غرب حتی به قیمت جدایی پاکستان شرقی بود. '''یحییخان''' یک کنفرانس مذاکره در داکا برای دستیابی به توافقی بین آن دو آغاز کرد. انتظار می رفت که این بحث ثمر بخش باشد تا اینکه رئیس‌جمهور در شامگاه 25 مارس 1971 به پاکستان غربی رفت. در آن شب 25 مارس 1971، ارتش '''عملیات نورافکن''' را آغاز کرد توسط حکومت نظامی | '''شیخ مجیب الرحمن''' دیگر به پاکستان اعتقاد نداشت و مصمم بود بنگلادش را بسازد. بسیاری نیز معتقد بودند که بوتو خواهان قدرت در غرب حتی به قیمت جدایی پاکستان شرقی بود. '''یحییخان''' یک کنفرانس مذاکره در داکا برای دستیابی به توافقی بین آن دو آغاز کرد. انتظار می رفت که این بحث ثمر بخش باشد تا اینکه رئیس‌جمهور در شامگاه 25 مارس 1971 به پاکستان غربی رفت. در آن شب 25 مارس 1971، ارتش '''عملیات نورافکن''' را آغاز کرد توسط حکومت نظامی یحیی خان برای سرکوب فعالیت‌ها و جنبش‌های سیاسی بنگالی ها طراحی شده بود. مجیب الرحمن در غرب پاکستان دستگیر و زندانی شد.<br> | ||
بوتو در حالی که از اقدامات ارتش حمایت می کرد و برای جلب حمایت بین المللی تلاش می کرد، از دولت | بوتو در حالی که از اقدامات ارتش حمایت می کرد و برای جلب حمایت بین المللی تلاش می کرد، از دولت یحیی خان فاصله گرفت و شروع به انتقاد از یحیی خان برای مدیریت نادرست اوضاع کرد. او از پذیرش طرح یحیی خان برای انتصاب '''نورالامین''' سیاستمدار بنگالی به عنوان نخست‌وزیر و وی به عنوان معاون نخست‌وزیر خودداری کرد. بلافاصله پس از امتناع او و نارضایتی مداوم از مدیریت نادرست یحییخان، رئیس‌جمهور به پلیس نظامی دستور داد تا وی را به اتهام خیانت دستگیر کند.<br> | ||
او در زندان آدیالا زندانی شد. سرکوب ارتش بر بنگالی‌های پاکستان شرقی به مقاومت مسلحانه نیروی چریکی که توسط هند آموزش دیده بودند مواجه شد. پاکستان حمله هوایی به هند در مرز غربی انجام داد که منجر به مداخله هند در شرق پاکستان شد که منجر به شکست بسیار تلخ نیروهای پاکستانی شد، نیروهای پاکستانی در 16 دسامبر 1971م، تسلیم شدند. در نتیجه دولت بنگلادش متولد شد و بوتو و دیگران | او در زندان آدیالا زندانی شد. سرکوب ارتش بر بنگالی‌های پاکستان شرقی به مقاومت مسلحانه نیروی چریکی که توسط هند آموزش دیده بودند مواجه شد. پاکستان حمله هوایی به هند در مرز غربی انجام داد که منجر به مداخله هند در شرق پاکستان شد که منجر به شکست بسیار تلخ نیروهای پاکستانی شد، نیروهای پاکستانی در 16 دسامبر 1971م، تسلیم شدند. در نتیجه دولت بنگلادش متولد شد و بوتو و دیگران یحیی خان را به خاطر کوتاهی در حفاظت از وحدت پاکستان محکوم کردند <ref>[http://t27.ir/calender/4550/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4-1971%D9%85 برگرفته از سایت t27.ir]</ref>. | ||
= رئیس‌جمهور پاکستان = | = رئیس‌جمهور پاکستان = | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
'''هموطنان عزیزم، دوستان عزیزم، دانشجویان عزیزم، کارگران، دهقانان عزیزم، کسانی که برای پاکستان جنگیدند، ما با بدترین بحران در زندگی کشورمان روبرو هستیم، یک بحران مرگبار. ما باید قطعات بسیار کوچک را جمع آوری کنیم. اما یک پاکستان جدید، یک پاکستان مرفه و مترقی، یک پاکستان عاری از استثمار، یک پاکستان مورد نظر قائد اعظم ([[محمد علی جناح]]) خواهیم ساخت<ref>[http://webarchive.loc.gov/all/20110707205707/http://www.ppp.org.pk/life_legacy.html برگرفته از سایت ppp.org.pk]</ref>.''' | '''هموطنان عزیزم، دوستان عزیزم، دانشجویان عزیزم، کارگران، دهقانان عزیزم، کسانی که برای پاکستان جنگیدند، ما با بدترین بحران در زندگی کشورمان روبرو هستیم، یک بحران مرگبار. ما باید قطعات بسیار کوچک را جمع آوری کنیم. اما یک پاکستان جدید، یک پاکستان مرفه و مترقی، یک پاکستان عاری از استثمار، یک پاکستان مورد نظر قائد اعظم ([[محمد علی جناح]]) خواهیم ساخت<ref>[http://webarchive.loc.gov/all/20110707205707/http://www.ppp.org.pk/life_legacy.html برگرفته از سایت ppp.org.pk]</ref>.''' | ||
== چالشهای داخلی و خارجی == | == چالشهای داخلی و خارجی == | ||
وی به‌عنوان رئیس‌جمهور با | وی به‌عنوان رئیس‌جمهور با چالشهای فزاینده‌ای در جبهه‌های داخلی و خارجی روبرو بود. این آسیب در پاکستان شدید بود یک شکست روانی و فروپاشی پاکستان. سیاست خارجی دچار خدشه شده بود. و اعتبار بین‌اللملی از جمله متحدان دیرینه مانند آمریکا و چین، را از دست داد.<br> | ||
در داخل پاکستان، [[ناسیونالیسم]] '''بلوچ، سندی، پنجابی و پشتون''' در اوج خود بودند و خواهان استقلال خود از پاکستان بودند. وی که متحد نگه داشتن پاکستان را دشوار می‌دانست، عملیات اطلاعاتی و نظامی تمام عیار را برای خنثی کردن هرگونه جنبش جدایی طلبانه آغاز کرد.<br> | در داخل پاکستان، [[ناسیونالیسم]] '''بلوچ، سندی، پنجابی و پشتون''' در اوج خود بودند و خواهان استقلال خود از پاکستان بودند. وی که متحد نگه داشتن پاکستان را دشوار می‌دانست، عملیات اطلاعاتی و نظامی تمام عیار را برای خنثی کردن هرگونه جنبش جدایی طلبانه آغاز کرد.<br> | ||
وی بلافاصله یحییخان را در حبس‌خانگی قرار داد. آتش‌بس را میانجی‌گری کرد و دستور آزادی '''شیخ مجیب‌الرحمن''' را داد که در اسارت ارتش پاکستان بود. برای اجرای این امر او حکم دادگاه نظامی قبلی مجیب الرحمن را که در آن به اعدام محکوم کرده بود لغو کرد. با پیشنهاد ریاست جمهوری پاکستان شرقی و غربی به شیخ مجیب‌الرحمن کوشید تا از تجزیه کشور جلوگیری کند ولی مجیب نپذیرفت و از این رو استقلال پاکستان شرقی را به رسمیت نشناخت. و چون [[انگلستان]] بنگلادش را به رسمیت شناخت پاکستان از جامعه کشورهای مشترک‌المنافع خارج شد.<br> | وی بلافاصله یحییخان را در حبس‌خانگی قرار داد. آتش‌بس را میانجی‌گری کرد و دستور آزادی '''شیخ مجیب‌الرحمن''' را داد که در اسارت ارتش پاکستان بود. برای اجرای این امر او حکم دادگاه نظامی قبلی مجیب الرحمن را که در آن به اعدام محکوم کرده بود لغو کرد. با پیشنهاد ریاست جمهوری پاکستان شرقی و غربی به شیخ مجیب‌الرحمن کوشید تا از تجزیه کشور جلوگیری کند ولی مجیب نپذیرفت و از این رو استقلال پاکستان شرقی را به رسمیت نشناخت. و چون [[انگلستان]] بنگلادش را به رسمیت شناخت پاکستان از جامعه کشورهای مشترک‌المنافع خارج شد.<br> | ||
در 2 ژانویه 1972م، او ملی شدن تمام صنایع بزرگ از جمله آهن و فولاد، مهندسی سنگین، برق سنگین، پتروشیمی، سیمان و خدمات عمومی را اعلام کرد. سیاست جدید کارگری افزایش حقوق کارگران و قدرت | در 2 ژانویه 1972م، او ملی شدن تمام صنایع بزرگ از جمله آهن و فولاد، مهندسی سنگین، برق سنگین، پتروشیمی، سیمان و خدمات عمومی را اعلام کرد. سیاست جدید کارگری افزایش حقوق کارگران و قدرت اتحادیه‌های کارگری اعلام شد <ref>[http://countrystudies.us/pakistan/20.htm برگرفته از سایت countrystudies.us]</ref>.<br> | ||
او برای دیدار با نخست‌وزیر '''ایندیرا گاندی''' از هند بازدید کرد و درباره توافقنامه صلح رسمی و آزادی 93000 اسیر جنگی پاکستانی مذاکره کرد. دو رهبر توافقنامه '''سیملا''' را امضا کردند که هر دو کشور را متعهد به ایجاد یک خط کنترل جدید و در عین حال موقت در کشمیر می‌کرد و آنها را موظف می‌کرد که اختلافات را به صورت مسالمت آمیز از طریق گفتگوهای دوجانبه حل و فصل کنند. وی همچنین قول داد که نشستی را برای حل مسالمت‌آمیز مناقشه [[کشمیر]] برگزار کند و متعهد شد که بنگلادش را به رسمیت بشناسد. اگرچه او آزادی سربازان پاکستانی را که در دست هند بود تضمین کرد، اما توسط بسیاری در پاکستان به دلیل دادن امتیازات بیش از حد به هند مورد انتقاد قرار گرفت. | او برای دیدار با نخست‌وزیر '''ایندیرا گاندی''' از هند بازدید کرد و درباره توافقنامه صلح رسمی و آزادی 93000 اسیر جنگی پاکستانی مذاکره کرد. دو رهبر توافقنامه '''سیملا''' را امضا کردند که هر دو کشور را متعهد به ایجاد یک خط کنترل جدید و در عین حال موقت در کشمیر می‌کرد و آنها را موظف می‌کرد که اختلافات را به صورت مسالمت آمیز از طریق گفتگوهای دوجانبه حل و فصل کنند. وی همچنین قول داد که نشستی را برای حل مسالمت‌آمیز مناقشه [[کشمیر]] برگزار کند و متعهد شد که بنگلادش را به رسمیت بشناسد. اگرچه او آزادی سربازان پاکستانی را که در دست هند بود تضمین کرد، اما توسط بسیاری در پاکستان به دلیل دادن امتیازات بیش از حد به هند مورد انتقاد قرار گرفت. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
[[پرونده:دانشگاه علامه اقبال.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|دانشگاه علامه اقبال در پاکستان]] | [[پرونده:دانشگاه علامه اقبال.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|دانشگاه علامه اقبال در پاکستان]] | ||
=== اصلاحات صنعتی === | === اصلاحات صنعتی === | ||
دولت بوتو تعدادی اصلاحات را در بخش صنعت انجام داد. اصلاحات او دو جنبه داشت: ملی شدن و بهبود حقوق کارگران. در مرحله اول، صنایع پایه مانند فولاد، شیمیایی و سیمان ملی کرد. این کار در سال 1972م، انجام شد. گام بزرگ بعدی در 1 ژانویه 1974م، اتفاق افتاد زمانی که او همه بانک‌ها را ملی کرد. آخرین مرحله در این مجموعه ملی شدن تمام | دولت بوتو تعدادی اصلاحات را در بخش صنعت انجام داد. اصلاحات او دو جنبه داشت: ملی شدن و بهبود حقوق کارگران. در مرحله اول، صنایع پایه مانند فولاد، شیمیایی و سیمان ملی کرد. این کار در سال 1972م، انجام شد. گام بزرگ بعدی در 1 ژانویه 1974م، اتفاق افتاد زمانی که او همه بانک‌ها را ملی کرد. آخرین مرحله در این مجموعه ملی شدن تمام کارخانه‌های آرد، برنج و پنبه در سراسر کشور بود.<br> | ||
=== اصلاحات آموزشی === | === اصلاحات آموزشی === | ||
گام بعدی در اصلاحات در آموزش و پرورش بود. وی تعداد زیادی مدرسه روستایی و شهری از جمله حدود 6500 مدرسه ابتدایی، 900 مدرسه راهنمایی، 407 دبیرستان، 51 کالج متوسطه و 21 کالج راهنمایی تاسیس کرد. او همچنین سیستم آموزشی غرب را رها کرد. دولت او مطالعات اسلامی و پاکستانی را در مدارس اجباری کرد. به دلیل تأسیس دانشگاه جهانی '''قائد اعظم''' و دانشگاه آزاد '''علامه اقبال''' در اسلام آباد در سال 1974م، و همچنین تأسیس '''دانشگاه گومال''' در سال 1973م، به او اعتبار بخشید. وی به عنوان وزیر امور خارجه و در سال 1967، با کمک عبدالسلام موسسه فیزیک نظری را تأسیس کرد. او به عنوان نخست‌وزیر، | گام بعدی در اصلاحات در آموزش و پرورش بود. وی تعداد زیادی مدرسه روستایی و شهری از جمله حدود 6500 مدرسه ابتدایی، 900 مدرسه راهنمایی، 407 دبیرستان، 51 کالج متوسطه و 21 کالج راهنمایی تاسیس کرد. او همچنین سیستم آموزشی غرب را رها کرد. دولت او مطالعات اسلامی و پاکستانی را در مدارس اجباری کرد. به دلیل تأسیس دانشگاه جهانی '''قائد اعظم''' و دانشگاه آزاد '''علامه اقبال''' در اسلام آباد در سال 1974م، و همچنین تأسیس '''دانشگاه گومال''' در سال 1973م، به او اعتبار بخشید. وی به عنوان وزیر امور خارجه و در سال 1967، با کمک عبدالسلام موسسه فیزیک نظری را تأسیس کرد. او به عنوان نخست‌وزیر، تلاشهای انقلابی برای گسترش شبکه آموزش انجام داد. همچنین کالج پزشکی علامه اقبال را در سال 1975م، تأسیس کرد <ref>[https://ilm.com.pk/reviews/university-reviews/allama-iqbal-medical-college-lahore/ برگرفته از سایت ilm.com.pk]</ref>. | ||
=== اصلاحات کشاورزی === | === اصلاحات کشاورزی === | ||
وی از مدافعان قوی توانمندسازی کشاورزان کوچک بود. او استدلال کرد که اگر کشاورزان ضعیف و تضعیف شوند. قدرت کشاورزی پاکستان شکننده خواهد بود، و معتقد بود که کشاورزان از نظر روانی احساس امنیت نمی کنند مگر اینکه کشور به خودکفایی در مواد غذایی دست یابد. بنابراین، دولت او برنامه‌هایی را برای قرار دادن کشور در مسیر خودکفایی در صنایع برنج، شکر و گندم راه اندازی کرد. استثنائات مالیاتی نیز برای مالکان کوچک به منظور تشویق رشد کشاورزی معرفی کرد. ملی کردن صنایع مبتنی بر سند توسط او به شدت به نفع فقرا بود <ref>[https://tribune.com.pk/story/39915/floods-in-pakistan--institutional-failures برگرفته از سایت tribune.com.pk]</ref>. | وی از مدافعان قوی توانمندسازی کشاورزان کوچک بود. او استدلال کرد که اگر کشاورزان ضعیف و تضعیف شوند. قدرت کشاورزی پاکستان شکننده خواهد بود، و معتقد بود که کشاورزان از نظر روانی احساس امنیت نمی کنند مگر اینکه کشور به خودکفایی در مواد غذایی دست یابد. بنابراین، دولت او برنامه‌هایی را برای قرار دادن کشور در مسیر خودکفایی در صنایع برنج، شکر و گندم راه اندازی کرد. استثنائات مالیاتی نیز برای مالکان کوچک به منظور تشویق رشد کشاورزی معرفی کرد. ملی کردن صنایع مبتنی بر سند توسط او به شدت به نفع فقرا بود <ref>[https://tribune.com.pk/story/39915/floods-in-pakistan--institutional-failures برگرفته از سایت tribune.com.pk]</ref>. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
در سال 1974م، وی میزبان دومین سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1974م، بود که در آن رهبران جهان اسلام را به لاهور ، استان پنجاب پاکستان دعوت کرد. او از طرفداران جدی همبستگی آفریقایی-آسیایی بود و روابط خود را با کشورهای آفریقایی-آسیایی و اسلامی مستحکم کرد و تا سال 1976م، به عنوان رهبر جهان سوم ظاهر شد.<br> | در سال 1974م، وی میزبان دومین سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1974م، بود که در آن رهبران جهان اسلام را به لاهور ، استان پنجاب پاکستان دعوت کرد. او از طرفداران جدی همبستگی آفریقایی-آسیایی بود و روابط خود را با کشورهای آفریقایی-آسیایی و اسلامی مستحکم کرد و تا سال 1976م، به عنوان رهبر جهان سوم ظاهر شد.<br> | ||
وی به دنبال یک توافق صلح توافقنامه '''سیملا''' با '''ایندیرا گاندی'''، نخست‌وزیر [[هند]] بود و 93000 اسیر جنگی را به پاکستان بازگرداند و 513000 کیلومتر مربع را که در اختیار هند بود بدون مصالحه در موضع کشمیر با به رسمیت شناختن [[بنگلادش]] تضمین کرد.<br> | وی به دنبال یک توافق صلح توافقنامه '''سیملا''' با '''ایندیرا گاندی'''، نخست‌وزیر [[هند]] بود و 93000 اسیر جنگی را به پاکستان بازگرداند و 513000 کیلومتر مربع را که در اختیار هند بود بدون مصالحه در موضع کشمیر با به رسمیت شناختن [[بنگلادش]] تضمین کرد.<br> | ||
دانش گسترده هوشمندی و آگاهی دقیق او از پس از جنگ جهانی دوم، و تاریخ هسته‌ای، او را قادر ساخت تا سیاست خارجی را طراحی کند که در تاریخ سیاست خارجی پاکستان بی‌بدیل بود. راه کارهای سیاست او توسط | دانش گسترده هوشمندی و آگاهی دقیق او از پس از جنگ جهانی دوم، و تاریخ هسته‌ای، او را قادر ساخت تا سیاست خارجی را طراحی کند که در تاریخ سیاست خارجی پاکستان بی‌بدیل بود. راه کارهای سیاست او توسط دولتهای متوالی ادامه یافت تا نقشی حیاتی در سیاست جهان ایفا کند. در سال 1974م، او و عزیز احمد وزیر امور خارجه‌اش قطعنامه‌ای در سازمان ملل آوردند که در آن توصیه و خواستار ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌ای در جنوب آسیا شد در حالی که او و عزیز احمد به شدت به برنامه هسته‌ای هند حمله کردند. وی هند را در موضع دفاعی قرار داد و پاکستان را به عنوان یک کشور غیر اشاعه‌گر برنامه هسته‌ای تبلیغ کرد.<br> | ||
وی به دنبال بهبود روابط پاکستان با جهان عرب بود و در جریان درگیری اعراب و [[اسرائیل]] در کنار جهان عرب قرار گرفت. در سال 1973م، در طول جنگ اعراب و اسرائیل، روابط پاکستان با جهان عرب نشان دهنده نقطه عطفی بود. هم در پاکستان و هم در جهان عرب، پیشنهاد کمک سریع، بی قید و شرط و صریح پاکستان به کشورهای عربی عمیقا مورد قدردانی قرار گرفت. در سال 1974م، تحت فشار سایر کشورهای مسلمان، پاکستان سرانجام بنگلادش را رسمیت شناخت <ref>[https://www.dawn.com/news/845159/bhutto-s-foreign-policy-legacy برگرفته از سایت dawn.com]</ref>. | وی به دنبال بهبود روابط پاکستان با جهان عرب بود و در جریان درگیری اعراب و [[اسرائیل]] در کنار جهان عرب قرار گرفت. در سال 1973م، در طول جنگ اعراب و اسرائیل، روابط پاکستان با جهان عرب نشان دهنده نقطه عطفی بود. هم در پاکستان و هم در جهان عرب، پیشنهاد کمک سریع، بی قید و شرط و صریح پاکستان به کشورهای عربی عمیقا مورد قدردانی قرار گرفت. در سال 1974م، تحت فشار سایر کشورهای مسلمان، پاکستان سرانجام بنگلادش را رسمیت شناخت <ref>[https://www.dawn.com/news/845159/bhutto-s-foreign-policy-legacy برگرفته از سایت dawn.com]</ref>. | ||
= اعتراضات مردمی و کودتا = | = اعتراضات مردمی و کودتا = | ||
او با پیشرفت دوره خود با انتقادات قابل توجه و عدم محبوبیت فزاینده مواجه شد. توده [[سوسیالیسم|سوسیالیست]] و [[کمونیسم|کمونیست]] که تحت رهبری وی جمع شده بودند، او با هدف قرار دادن رهبر مخالفان '''عبدالولی خان و حزب ملی عوامی''' حزب سوسیالیست دموکراتیک شروع به از هم پاشیدگی کردند و در نتیجه با جبهه‌های [[سکولار]] تقسیم شدند و با آنها متحد شدند. با وجود شباهت ایدئولوژیک دو حزب، درگیری‌ها بین آنها شدیدتر شد. با برکناری دولت فدرال از حکومت استانی در بلوچستان به دلیل | او با پیشرفت دوره خود با انتقادات قابل توجه و عدم محبوبیت فزاینده مواجه شد. توده [[سوسیالیسم|سوسیالیست]] و [[کمونیسم|کمونیست]] که تحت رهبری وی جمع شده بودند، او با هدف قرار دادن رهبر مخالفان '''عبدالولی خان و حزب ملی عوامی''' حزب سوسیالیست دموکراتیک شروع به از هم پاشیدگی کردند و در نتیجه با جبهه‌های [[سکولار]] تقسیم شدند و با آنها متحد شدند. با وجود شباهت ایدئولوژیک دو حزب، درگیری‌ها بین آنها شدیدتر شد. با برکناری دولت فدرال از حکومت استانی در بلوچستان به دلیل فعالیتهای ادعایی تجزیه طلبانه آغاز شد و با ممنوعیت حکومت استانی به پایان رسید. پس از کشته شدن '''حیات شرپاوی''' ، معتمد بوتو در انفجار بمب پیشاور بسیاری از رهبران ارشد حکومت استانی (NAP) دستگیر شدند. یکی دیگر از چهره‌های قابل توجه '''قاضی حمودور رحمان''' به دلیل ایست قلبی در حالی که در دفتر بود درگذشت. بین سالهای 1974 و 1976، بسیاری از اعضای اصلی وی به دلیل اختلافات سیاسی او را ترک کردند.<br> | ||
اختلافات در حزب مردم پاکستان نیز افزایش یافت و قتل '''نواب محمد احمد خان کسوری'''، رهبر مخالفان به خشم عمومی و خصومت درون حزبی منجر شد. یک ائتلاف 9 حزبی علیه دولت او و متحدانش سازماندهی شد.و انتخابات سال 1977م، برگزار شد حزب او پیروز شد ولی مخالفان معترض مدعی تقلب در انتخابات بودند.[[ابوالاعلی مودودی]] خواستار سرنگونی دولت او شدند. در همان سال، سرکوب شدید [[مسلم لیگ پاکستان|حزب مسلم لیگ پاکستان]] یک جبهه محافظه کار آغاز شد. در آن حال فرمانده نظامی خالد محمود عارف به وی هشدار داد که ارتش در حال کودتا است. و با رهبران مخالف مذاکراتی انجام دهد که به توافق برای انحلال مجامع و انتخابات جدید تحت حکومت وحدت ملی منجر شود. اما در 5 ژوئیه 1977م، وی و اعضای کابینه‌اش توسط نیروهای تحت فرمان [[ضیاءالحق]] دستگیر شدند. در حالی که گفته می‌شد او با مخالفان به توافق رسیده بود.<br> | اختلافات در حزب مردم پاکستان نیز افزایش یافت و قتل '''نواب محمد احمد خان کسوری'''، رهبر مخالفان به خشم عمومی و خصومت درون حزبی منجر شد. یک ائتلاف 9 حزبی علیه دولت او و متحدانش سازماندهی شد.و انتخابات سال 1977م، برگزار شد حزب او پیروز شد ولی مخالفان معترض مدعی تقلب در انتخابات بودند.[[ابوالاعلی مودودی]] خواستار سرنگونی دولت او شدند. در همان سال، سرکوب شدید [[مسلم لیگ پاکستان|حزب مسلم لیگ پاکستان]] یک جبهه محافظه کار آغاز شد. در آن حال فرمانده نظامی خالد محمود عارف به وی هشدار داد که ارتش در حال کودتا است. و با رهبران مخالف مذاکراتی انجام دهد که به توافق برای انحلال مجامع و انتخابات جدید تحت حکومت وحدت ملی منجر شود. اما در 5 ژوئیه 1977م، وی و اعضای کابینه‌اش توسط نیروهای تحت فرمان [[ضیاءالحق]] دستگیر شدند. در حالی که گفته می‌شد او با مخالفان به توافق رسیده بود.<br> | ||
'''ضیاءالحق''' اعلام کرد که حکومت نظامی وضع شده، قانون اساسی به حالت تعلیق درآمده و تمامی مجالس منحل شده و وعده برگزاری انتخابات ظرف 90 روز را داده است. ضیاءالحق همچنین دستور دستگیری رهبران ارشد '''حزب مردم پاکستان''' را صادر کرد اما وعده برگزاری انتخابات در ماه اکتبر را داد. وی در 29 ژوئیه آزاد شد و در زادگاهش لارکانا مورد استقبال جمعیت زیادی از هواداران قرار گرفت. او بلافاصله شروع به تبلیغات در سراسر پاکستان کرد و برای جمعیت بسیار زیادی سخنرانی کرد و برای بازگشت سیاسی خود برنامه ریزی کرد. وی دوباره در 3 سپتامبر دستگیر شد و سپس در 13 سپتامبر به قید وثیقه آزاد شد. او از ترس دستگیری دیگری، همسرش [[بیگم نصرت بوتو]] را رئیس حزب مردم پاکستان نامید. وی در 16 سپتامبر و تعداد زیادی از رهبران و فعالان حزب مردم دستگیر و زندانی شدند. و از شرکت در انتخابات رد صلاحیت شدند <ref>[http://www.pakistanherald.com/Articles/Living-with-Bhuttoand8217s-ghost-1529 برگرفته از سایت pakistanherald.com]</ref>. | '''ضیاءالحق''' اعلام کرد که حکومت نظامی وضع شده، قانون اساسی به حالت تعلیق درآمده و تمامی مجالس منحل شده و وعده برگزاری انتخابات ظرف 90 روز را داده است. ضیاءالحق همچنین دستور دستگیری رهبران ارشد '''حزب مردم پاکستان''' را صادر کرد اما وعده برگزاری انتخابات در ماه اکتبر را داد. وی در 29 ژوئیه آزاد شد و در زادگاهش لارکانا مورد استقبال جمعیت زیادی از هواداران قرار گرفت. او بلافاصله شروع به تبلیغات در سراسر پاکستان کرد و برای جمعیت بسیار زیادی سخنرانی کرد و برای بازگشت سیاسی خود برنامه ریزی کرد. وی دوباره در 3 سپتامبر دستگیر شد و سپس در 13 سپتامبر به قید وثیقه آزاد شد. او از ترس دستگیری دیگری، همسرش [[بیگم نصرت بوتو]] را رئیس حزب مردم پاکستان نامید. وی در 16 سپتامبر و تعداد زیادی از رهبران و فعالان حزب مردم دستگیر و زندانی شدند. و از شرکت در انتخابات رد صلاحیت شدند <ref>[http://www.pakistanherald.com/Articles/Living-with-Bhuttoand8217s-ghost-1529 برگرفته از سایت pakistanherald.com]</ref>. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
ارتش دوباره وی را به اتهام اجازه قتل یک مخالف سیاسی در مارس 1974 دستگیر کرد. یک سیاستمدار 35 ساله [[احمدرضا کسوری]] و خانواده اش در کمین قرار گرفتند و پدر کسوری کشته شد. احمدرضا کسوری مدعی شد که او هدف واقعی بوده و بوتو را به سازماندهی حمله متهم کرد. کسوری بعدا خود ادعا کرد که او هدف 15 سوء قصد بوده است. '''نصرت بوتو''' تیمی از وکلای ارشد پاکستانی را برای دفاع از وی تشکیل داد. بوتو 10 روز پس از بازداشتش پس از آنکه قاضی، شواهد را "متضاد و ناقص" تشخیص داد آزاد شد.<br> | ارتش دوباره وی را به اتهام اجازه قتل یک مخالف سیاسی در مارس 1974 دستگیر کرد. یک سیاستمدار 35 ساله [[احمدرضا کسوری]] و خانواده اش در کمین قرار گرفتند و پدر کسوری کشته شد. احمدرضا کسوری مدعی شد که او هدف واقعی بوده و بوتو را به سازماندهی حمله متهم کرد. کسوری بعدا خود ادعا کرد که او هدف 15 سوء قصد بوده است. '''نصرت بوتو''' تیمی از وکلای ارشد پاکستانی را برای دفاع از وی تشکیل داد. بوتو 10 روز پس از بازداشتش پس از آنکه قاضی، شواهد را "متضاد و ناقص" تشخیص داد آزاد شد.<br> | ||
ضیاءالحق دوباره او را به همان اتهامات این بار تحت حکومت نظامی دستگیر کرد. وی به جای دادگاه بدوی در دادگاه عالی لاهور محاکمه شد و او را از رای تجدید نظر محروم کردند. قاضی که برای او وثیقه صادر کرده بود برکنار شد. پنج قاضی جدید به ریاست '''مشتاق حسین''' رئیس دادگاه عالی لاهور منصوب شدند. محاکمه پنج ماه به طول انجامید '''مسعود محمود''' مدیر کل نیروی امنیتی فدرال علیه او شهادت داد. مسعود محمود بلافاصله پس از کودتای ضیاءالحق دستگیر شده بود و دو ماه قبل از موضع گیری در زندان بود. او در شهادت خود مدعی شد که بوتو دستور قتل کسوری را صادر کرده بود و چهار نفر از نیروهای امنیتی فدرال به دستور بوتو این کمین را سازماندهی کردند.<br> | ضیاءالحق دوباره او را به همان اتهامات این بار تحت حکومت نظامی دستگیر کرد. وی به جای دادگاه بدوی در دادگاه عالی لاهور محاکمه شد و او را از رای تجدید نظر محروم کردند. قاضی که برای او وثیقه صادر کرده بود برکنار شد. پنج قاضی جدید به ریاست '''مشتاق حسین''' رئیس دادگاه عالی لاهور منصوب شدند. محاکمه پنج ماه به طول انجامید '''مسعود محمود''' مدیر کل نیروی امنیتی فدرال علیه او شهادت داد. مسعود محمود بلافاصله پس از کودتای ضیاءالحق دستگیر شده بود و دو ماه قبل از موضع گیری در زندان بود. او در شهادت خود مدعی شد که بوتو دستور قتل کسوری را صادر کرده بود و چهار نفر از نیروهای امنیتی فدرال به دستور بوتو این کمین را سازماندهی کردند.<br> | ||
هنگامی که او شهادت خود را در 25 ژانویه 1978 آغاز کرد '''مشتاق حسین''' رئیس دادگاه، دادگاه را به روی همه ناظران بست. بوتو خواستار محاکمه مجدد شد و رئیس دادگستری را به تعصب متهم کرد. دادگاه تقاضای او را رد کرد. در 18 مارس 1978م، بوتو به قتل مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم شد. درخواست تجدیدنظر در 23 دسامبر 1978م، تکمیل شد. در 6 فوریه 1979م، دادگاه عالی حکم مجرمیت را صادر کرد، تصمیمی که با اکثریت 4 به 3 صادر شد. خانواده او هفت روز فرصت داشتند تا درخواست تجدید نظر کنند. دادگاه ضمن بررسی دادخواست، اجرای حکم را متوقف کرد. در 24 فوریه 1979م، هنگامی که جلسه بعدی دادگاه آغاز شد، | هنگامی که او شهادت خود را در 25 ژانویه 1978 آغاز کرد '''مشتاق حسین''' رئیس دادگاه، دادگاه را به روی همه ناظران بست. بوتو خواستار محاکمه مجدد شد و رئیس دادگستری را به تعصب متهم کرد. دادگاه تقاضای او را رد کرد. در 18 مارس 1978م، بوتو به قتل مجرم شناخته شد و به اعدام محکوم شد. درخواست تجدیدنظر در 23 دسامبر 1978م، تکمیل شد. در 6 فوریه 1979م، دادگاه عالی حکم مجرمیت را صادر کرد، تصمیمی که با اکثریت 4 به 3 صادر شد. خانواده او هفت روز فرصت داشتند تا درخواست تجدید نظر کنند. دادگاه ضمن بررسی دادخواست، اجرای حکم را متوقف کرد. در 24 فوریه 1979م، هنگامی که جلسه بعدی دادگاه آغاز شد، درخواستهای عفو بسیاری از سران کشورها رسید. در 24 مارس 1979م، دادگاه عالی درخواست تجدیدنظر را رد کرد. ضیاءالحق حکم اعدام را تایید کرد. و ذوالفقار علی بوتو در 4 آوریل 1979م، در زندان مرکزی '''راولپندی''' به دار آویخته شد و در آرامگاه خانوادگی خود به خاک سپرده شد <ref>[https://www.dawn.com/news/845159/bhutto-s-foreign-policy-legacy برگرفته از سایت nytimes.com]</ref>. | ||
= خانواده و فرزندان = | = خانواده و فرزندان = | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
[[رده: | [[رده: شخصیتهای سیاسی ]] | ||
[[رده: شخصیت ها]] | [[رده: شخصیت ها]] | ||
[[رده: پاکستان]] | [[رده: پاکستان]] | ||