ملاهادی سبزواری: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۰۹:

# ملا غلام حسین شیخ الاسلام.

# میرزا عباس حکیم<ref>شرح زندگانی حاج ملا هادی، ص 53 ـ70؛ مجموعة رسائل فارسی حاج ملا هادی سبزواری، جلال الدین آشتیانی، ص 65 ـ 78؛ تاریخ حکما و عرفاء متاخرین صدرالمتالهین، منوچهر صدوقی سها، ص 121ـ 128.</ref>.

=آثار و تأليفات=

#

# حكيم، در دوران حيات پربركت و سراسر كوشش و تدريس خود، آثار ارزشمندى تأليف نموده است كه بيشتر آنها درباره شناخت هستى و معرفت حقايق و علم آخرت است و برخى از نوشته‌هاى وى در علوم ادبى از قبيل نحو و بديع و برخى ديگر در [[فقه]] و احكام تكليف شرعى است.

#

# شرح منظومه حكمت، كه آن را «غرر الفرائد» ناميده.

# شرح منظومه در منطق. اسم اصلى آن «لئالى المنتظمه» مى‌باشد كه حاجى خود آن را سروده و شامل سيصد بيت مى‌باشد و سپس تمام آنها را شرح كرده است.

# شرح النّبراس فى اسرار الاساس فى فقه الخواصّ (شرح النّبراس فى فقه الخواصّ). اين كتاب درباره رموز طاعات و اشارات و عبادات است كه آن را به نظم بيان نموده و سپس آن را شرح كرده است.

# اسرار الحكم كه در دو بخش است: بخش نخست آن در حكمت علمى است و كتابى است در معارف مبدأ و معاد، مشتمل بر مطالب حكمت اشراقيّه. بخش دوم، در حكمت عملى است، از طهارت و صلات هم بحث كرده.

# حواشى بر «شواهد الربوبيّة فى المناهج السّلوكيّة». ملّا صدرا؛ كه در اين حواشى مشكلات و معظلات «شواهد الربوبيّة» را توضيح داده است.

# حواشى بر اسفار ملّا صدرا.

# حواشى بر مفاتيح الغيب ملّا صدرا.

# حواشى بر مبدأ و معاد ملّا صدرا.

# حاشيه بر كتاب «شوارق» ملّا عبد الرّزّاق لاهيجى، در حكمت.

# رساله‌اى در مبدأ و معاد.

# شرح دعاى جوشن كبير كه در آن رموز كلمات فلاسفه و عرفا را توضيح داده است. نام ديگر اين كتاب «شرح اسماء الحسنى» مى‌باشد.

# شرح دعاى صباح حضرت على بن ابى طالب.

#

# كتاب «هداية الطّالبين فى معرفة الانبياء و الائمّة المعصومين» اين كتاب داراى دو باب است؛ هر باب داراى چند فصل و هر فصل داراى چند هدايت. باب اوّل كتاب در نبوّت است و فصلى از آن در نبوّت مطلقه مى‌باشد. حاج ملّا هادى در اين فصل، ارسال رسل را از راه قاعده لطف بر خدا واجب دانسته است. فصلى را هم به بيان [[معجزه]] نبى اختصاص داده. در فصل سوم [[نبوت]] [[حضرت محمد]] را اثبات كرده و براى آن بزرگوار دو نوع معجزه قائل شده، معجزه باقيه كه [[قرآن]] است و معجزه دوم، متخلّق بودن آن بزرگوار است به صفات خدايى از آن جهت كه هرگز كار قبيحى از او سر نزد و هرگز دروغى از او شنيده نشد و بسيار مهربان بود و «عظيم الشّفقه». باب دوم كتاب «هداية الطّالبين» به [[امامت]] اختصاص دارد.

# حاشيه بر كتاب «بهجة المرضيّة» [- سيوطى در علم نحو]

# كتاب «راح قراح» در محسّنات بديعى.

#

# شرح ابيات مشكل مثنوى (شرح مثنوى اسرار). حاج ملّا هادى بر ابيات مشكل هر دفتر از شش دفتر [[مثنوى]] مولانا [[جلال الدّين محمّد مولوى]]، شرحى نوشته و اين شرح نشان مى‌دهد كه حكيم، به مولانا علاقه خاصّى داشته و اين كتاب را زياد مطالعه مى‌كرده است. از اين شرح به خوبى فهميده مى‌شود كه اين عارف بزرگ و فيلسوف سترگ، اطّلاعات فراوانى بر اقوال عرفا داشته و چون حاجى ذوق شعرى هم داشته، علاوه بر استشهاد به آيات قرآنى و احاديث اسلامى و اقوال شاعران، گهگاه به اشعار عرفانى خود نيز استناد كرده و بدان‌ها استشهاد جسته است<ref>محمّد علوى مقدّم، «حاج ملّا هادى اسرار سبزوارى»، ويژه‌نامه كنگره حكيم سبزوارى، دانشگاه تربيت معلم سبزوار، شماره دوم، مردادماه ۱۳۷۱، ص ۴.</ref>.»

#

# علاوه بر كتاب‌هاى فوق، آثار ديگرى را آقاى غلامحسين رضانژاد (نوشين) ذكر كرده‌اند كه عبارتند از<ref>شماره كتاب‌ها به ترتيب به دنبال شماره‌هاى فوق ذكر مى‌شود.</ref>:

# «تعليقات بر حاشيه جماليّه بر حاشيه خضرى شيرازى، حاجى در حاشيه ۷۶ شرح منظومه حكمت و در بحث «قدم و حدوث» آنگاه كه از «حدوث تأليفات آية اللّه [[علامه حلى]] بوده و در علم كلام شيعى است.

# شرح الابحاث المفيدة، نام خود متن «ابحاث المفيدة فى تحصيل العقيدة» از تأليفات آية اللّه العلامة الحلّى بوده و در علم كلام شيعى است.

# هادى المضلّين فى اصول الدّين. اين كتاب در پنج باب تنظيم شده است: الف- [[توحيد]]. ب- [[عدل]] ج- نبوّت و امامت د- [[معاد]] ح- ملهمات و تجارب اشراقى حكيم.

# المحاكمات و المقاومات: شيخ بحرينى مشهور به احسايى عليه الرّحمة، شرحى در ردّ «رساله علميّه» محدّث حكيم و مفسّر عارف، مولى [[محسن فيض كاشانى]] نوشت. آنگاه فاضل يزدى شاگرد حكيم سبزوارى خود در مقام پاسخگويى به ردّيه شيخ احمد برآمد و استاد خود را نيز بر نوشتن ردّيه‌اى بر ردّيه شيخ احمد احسايى برانگيخت.

# ديوان اشعار.

# رحيق در علم بديع<ref>غلام‌حسن رضانژاد (نوشين)، همان كتاب، ص ۱۵۲- ۱۸۲.</ref>

علاوه بر كتاب‌هاى مذكور، معاصران اين فيلسوف، از جمله بعضى از شاگردان ايشان‌ و برخى از علماى بزرگ، از حكيم سؤالاتى كرده‌اند كه حكيم با قلم بسيار روان و منشيانه سؤال‌هاى فارسى را به فارسى و سؤال‌هاى عربى را به عربى پاسخ داده است. اين رسائل را استاد [[سيد جلال الدين آشتيانى]] در يك جلد كتاب به نام «رسائل حكيم سبزوارى» چاپ كرده‌اند كه شامل نوزده رساله فارسى و عربى است.

=پانویس=