تفسیر از منظر مفسران و عالمان علوم قرآنی فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |

|-

|-

|زبان مقاله

</div>

   

مبانی تفسیری  : مبانى جمع « مبنا »  و در لغت به معانى چندى از قبیل :  بنیاد، اساس، شالوده و پایه بکار رفته است . <ref>لغت نامه، ج 12، ص 17759</ref>  

تفسیر از منظر لغوی بمعنای  تبیین و تفصیل معنای لفظ وزدودن ابهام از ان  می باشد. برخی نیز تفسیر را تبیین معانی الفاظ مشکل می دانند .  

در اصطلاح  مفسران و عالمان علوم قرانی تعاریف مختلفی برای تفسیر  بیان شده است که می توان همه انها را  بدین  تعریف جامع بر گرداند که :  تفسیر عبارتست از تبیین  کلمات و جملاتی که نوعی ابهام در انها وجود دارد بنابر این  ، تبیین  و توضیح  معانی کلماتی که  واضح می باشد تفسیر نخواهد بود .

در اینجا برخی از تعاریف تفسیر را از متظر عالمان فریقین بیان می کنیم :  

بدرالدین زرکشی  در کتاب " البرهان فی علوم القران " معتقد است تفسیر، علمی است که بوسیله ان  ، فهم کتاب خداوند ، معانی ، احکام و معارف  ان ممکن خواهد بود.  

ایشان در ادامه اظهارمی دارد تفسیر قران  مستلزم  علومی نظیر لغت، نحو، تصریف و ... است که لازم است مفسر بدان  اگاه باشد .<ref>البرهان فی علوم القران ج 1ص 13 </ref>

ایشان در الاتقان بعد از بیان معانی لغوی تفسیر  و فرق ان با تاویل به بیان معانی اصطلاحی ان می پردازد .  

ایشان  بعد از بیان اختلاف مفسرین و اهل لغت  در فرق لغوی بین تفسیر و تاویل <ref>الاتقان ج 2ص460</ref> به معنای اصطلاحی تفسیر  و تاویل پرداخته و می نویسد :

از منظر برخی مفسرین تفسیر بمعنای کشف معانی قران است اعم از اینکه معانی کشف شده متعلق به الفاظ مشکل باشد یا اسان و نیز اعم از اینکه معانی مذکور بحسب معانی ظاهری الفاظ باشد یا غیر ان  در حالی که تاویل- در الفاظ جریان نداشته و- بیشتر در جملات استعمال می گردد . برخی نیز معتقدند متعلق تفسیر ، روایت  و متعلق تاویل ، درایه می باشد .<ref>الاتقان ج 2ص461</ref>   

<ref>أصول في التفسير ص 21-22</ref>  

   

ایشان درمجمع البیان از قول برخی نقل می کند که تفسیر، کشف مراد از الفاظ مشکل قران بوده و تاویل نیز بمعنای برگرداندن احتمالات گوناگون به معنای منطبق با ظاهر می باشد .<ref>مجمع البیان ج 1ص17</ref>  

   

   

ایشان در کتاب التاویل فی مختلف المذاهب و الااراء  تفسیر را عبارت از پرده برداری از الفاظ مشکل قران می داند. <ref>التاویل فی مختلف المذاهب و الااراءص 14</ref>

   

ایشان  در کتاب "علوم القران " به مفهوم لغوی تفسیر اشاره کرده و می نویسد تفسیردر لغت بمعنای بیان و کشف مدلول کلام بوده و در قران کریم نیز بهمین معنا امده است . <ref>علوم القران  ص 217</ref>

   

بنابر این از منظر ایشان تفسیر قران اختصاص به الفاظ ومعانی مشکل  نداشته بلکه حتی در مواردی که  مفهوم کلام روشن است نیز ممکن است  معنای تفسیر تحقق یابد .  

   

ایشان برخلاف  معنای رائج در کلمه تفسیر که خفاء و غموض  را در معنای لفظی کلمه شرط می دانند معتقدند  واژه  "تفسیر" اختصاص به کلمات غامض و پیچیده نداشته بلکه  گاه  در کلماتی که مفهومش  روشن نیز است صدق می کند چون تفسیر دو نوع است : تفسیر لفظ  و تفسیر معنا بدین معنا که گاه واژه ای ابهام داشته که بر طرف کردن ابهام ان  را تفسیر می گویند اما گاه مفهوم ظاهر لفظ روشن بوده  اما ماهیت و معنای ان واژه مشخص نیست بگونه ای که  تصویر روشنی از ان در ذهن وجود ندارد .

   

   

بنظر می  رسد دیدگاه ایشان در معنای تفسیر ، تقریر و بیان دیگری است از همان دیدگاه مشهور که در تحقق  معنای تفسیر نوعی خفاء و غموض را شرط می دانند چون از منظر مولف کتاب علوم القران  علت تبیین  و تفسیر  برخی ازکلمات ، غموضی است که در معنای ان کلمات  برای مخاطب وجود دارد هر چند معنای ظاهری ان برای همگان روشن است . بنابر این تقسیم تفسیر به دو نوع تفسیر لفظ و تفسیر معنا و تقسیم ظهور به دو نوع ظهور بسیط و معقد سبب تفاوت دیدگاه مذکور با دیدگاه مشهور در معنای تفسیر نخواهد بود .   

   

بعد از بیان کلیات در فصل اول ، اینک درفصول بعدی به بیان مبانی تفسیری فریقین می پردازیم اما قبل از ورود به بحث مبانی ذکر چند نکته ضروری است :  

بحث مبانی تفسیری همانند بسیاری از مباحث علمی دیگر نظیر مباحث حدیثی ،  امری اجتهادی و فرامذهبی بوده  و گرایش به مذهب خاص در ان  تاثیری ندارد  . این امر در ضمن مباحثی که با نگاه مقارن مطرح گردیده است اشکار خواهد شد .   

مراد از تفسیر قران در بحث  مبانی تفسیری ، تفسیر قران  بر اساس  تدبر ، تفکر و تعقل مفسر است نه تفسیر بر اساس روایت  ؛ بدین معنا که برخی از عالمان  هر چند قائل به امکان تفسیر قران می باشند اما معتقدند  که تفسیر قران  فقط از طریق روایات نبوی و اهل بیت ع – امامیه – یا پیامبر ص و صحابه – ممکن خواهد بود  بدیهی است  چنین دیدگاهی  بمعنای تعطیلی عقل از ورود در عرصه تفسیر قران می باشد  .

مراد از تفسیر قران در بحث مبانی تفسیری،  تاویل  و معانی باطنی ان نیست بلکه مراد  از تفسیر، تبیین  مراتب و لایه های بیشتری  از ان  - برتر از فهم کلی و عمومی قران - می باشد .

1-مراد از مبانی تفسیری ، اصول  موضوعه  ای  است که  مورد پذیرش همه مفسران  می باشد.

5-مراد از تفسیر در مبحث مبانی تفسیری،  تاویل  و معانی باطنی ان نبوده  بلکه مراد  از ان ، تبیین  مراتب و لایه های بیشتر- برتر از فهم کلی و عمومی -  قران کریم می باشد .

{{پانویس|2}}

[[رده:تفسير ،علوم قرآني مقارن  ]]