تعدد مذاهب و مسأله تقریب و وحدت اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

اختلاف ها در آن زمان، خیلی ساده بود و وقتی سرزمین اسلام گستردگی یافت، آیه «نفر» با توجه به واقعیت موجود، پایه اجتهاد و «حجّیت خبر واحد» را تشریح كرد. خداوند متعال می‌فرماید: «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛ و شایسته نیست مؤمنان همگی ]برای جهاد[ كوچ كنند، پس چرا از هر فرقه‌ای از آنان، دسته‌ای كوچ نمی‌كنند تا[دسته‌ای بمانند و] در دین آگاهی پیدا كنند و قوم خود را ـ وقتی به سوی آنان بازگشتند، بیم دهند، باشد كه آنان [از كیفر الهی] بترسند»<ref>(توبه/22)</ref>

و این دقیقاً همان نكاتی است كه علمای بزرگ پس از ایشان نیز بر آن تأكید كرده اند.<ref>سخنان فراوان ديگري نيز وجود دارد كه در كتاب هاي گوناگوني از جمله «جلاء العينين»(آلوسي)، ص199 و «تلبيس ابليس» (ابن¬جوزي)، ص99 به بعد و «الامام الصادق و المذاهب الاربعه» (اسد حيدر)، ج1 ص 175، نقل شده است.</ref>  

تكفیر از جمله مصیبت‌های تاریخ ماست. به رغم احادیث شریفی كه از یك سو، مسلمانان را در ایراد تهمت به دیگران محدود می‌گرداند و از سوی، دیگر از اتهام كفر به مسلمانان، منع می‌كند<ref>در اين باره مي¬توان به احاديث كتاب «الايمان» در «صحاح» و كتب حديث ديگري چون «جامع الاصول» (ابن اثير الجزري) جزء اول، ص207 به بعد مراجعه كرد</ref> ، شاهد این روند ـ كه راه هر گونه مخالفت یا خلاقیتی را بر عقل بسته است – هستیم تا جایی كه مشاهده شده است که فردی كتابی را تألیف كرده و معتقد است مخالفت حتی با یك حرف در آن به كفر منجر می‌شود!  

از این روست كه ما همگان را فرا می‌خوانیم تا با الهام از روح قرآن كه حتی در بحث و جدل با كفار حقیقی نیز به منطق و برخورد عملی دعوت می‌كند و به پیامبرش خطاب كرده كه به آنان بگوید: «وَ إِنَّا أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلى هُدىً أَوْ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ؛ و در حقیقت یا ما یا شما بر هدایت یا گمراهی آشكاریم» (سبا/24) مسئله را به جای «كفر و ایمان» به «درست و نادرست» (صواب و خطا) تبدیل كنند.

در مورد نحوه گفت وگوی پیامبر با كسانی كه به اسلام ایمان ندارند، مطرح شده و پیامبر را از برانگیختن زخم‌های كهنه و اتهام‌های متقابل، بر حذر داشته و تنها به منطقی بودن خود گفت وگو توجه می‌دهد. در این آیه، حتی ادب تعبیر و زبان گفت وگو نیز رعایت شده و برای احترام به طرف مقابل نمی‌گوید: «و لانسأل عما تجرمون»، هر چند به لحاظ سیاق لفظی، تناسب بیشتری داشت. خداوند پیامبرش را در بحث و گفت وگوی با غیرمؤمنان این گونه راهنمایی می‌كند، ولی ما در گفت وگوی با مسلمانان دیگری كه با آنها اصول اعتقادی مشترك داریم چگونه رفتار می‌كنیم؟! حال آن كه در حدیث آمده است: «در شر كسی همین بس كه برادر خود را تحقیر كند».<ref> «مسلم»، ج4، ص1986 از ابوهريره طي حديثي بلند، روايت كرده است.</ref>  

حقیقت آن است كه این اصل، تابع اصل قبلی و در واقع مقدم بر آن است، زیرا توهین به مقدسات دیگران باعث ایجاد فضای عاطفی نامساعد و عدم تعادل مطلوب در گفت وگو می‌شود. خداوند متعال نیز در قرآن، از این كار نهی فرموده است: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ؛ و آنهایی را كه جز خدا می‌خوانند دشنام مدهید كه آنان از روی دشمنی [و]  به نادانی، خدا را دشنام خواهند داد. این گونه برای هر امتی كردارشان را آراستیم. آن گاه بازگشت آنان به سوی پروردگارشان خواهد بود و ایشان را از آن چه انجام می‌دادند آگاه خواهد ساخت»<ref>(انعام/108)</ref>.

خداوند این چنین مؤمنان را به برخورد و گفت وگو با دیگران فرا می‌خواند. پیش از آن نیز وظایف تبلیغی و اجباری یا تحمیل نظر خود بر دیگران ـ حتی اگر در شمار مشركان باشند ـ را برایشان توضیح می‌دهد: «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكُوا وَ ما جَعَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ؛ و اگر خدا می‌خواست، آنان شرك نمی‌آوردند و ما تو را برایشان نگهبان نكرده ایم و تو وكیل آنان نیستی»<ref>(انعام/107)</ref>.