احمد مشهور الحداد

الگو:جعبه اطلاعات اشخاص احمد مشهور بن طه الحداد (1325-1416ق.) واعظ اسلامی اهل حضرموت بود. او همانند پیشینیان خود در آموزش و یادگیری و دریافت از دانشمندان طریقه علوی تقلید نمود. او سال‌های زیادی از عمر خود را صرف گسترش علم و دعوت به سوی خدا در شرق آفریقا کرد و هزاران نفر به وسیله او اسلام را پذیرفتند. در تأسیس بسیاری از مساجد و مدارس علمی در شرق آفریقا مشارکت داشته است.

نسب

أحمد بن طه بن علی بن عبدالله بن طه بن عبدالله بن طه بن عمر بن علوی بن محمد بن أحمد بن عبدالله بن محمد بن علوی بن أحمد الحداد بن أبی‌بکر الطویل بن أحمد مسرفة بن محمد بن عبدالله بن الفقیه أحمد بن عبدالرحمن بن علوی عم الفقیه المقدم بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسی بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

وی سی و ششمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

تولد و تربیت

وی در سال 1325 ق / 1907م در شهر قیدون در دوعن حضرموت به دنیا آمد و در محیطی پر از علم و درستی به سرپرستی مادرش صفیه بنت طاهر بن عمرالحداد پرورش یافت که او را به بند علم شریف در قیدون پیوند زد. او علم خود را از دو استادش عبدالله و علوی دو پسران طاهر بن عبدالله الحداد که عموهایش بودند فراگرفت. حبیب علوی بن طاهر الحداد احمد المشهور را به همراه خود به سفر می‌برد. در یکی از سفرها او را به تریم برد و در آنجا از دانشمندانی چون حبیب عبدالله بن عمرالشاطری و حبیب عبدالباری بن شیخ عیدروس استفاده کرد. در سال 1341 هجری قمری در حالی که کمتر از بیست سال سن داشت به جاوه اندونزی سفر کرد. در آنجا از جمعی از علمای علوی و برخی اساتید دیگر کسب علم نمود. او چندان دوام نیاورد و به قیدون بازگشت و از استادش شیخ عبدالله بن طاهر الحداد خواست که در رباط تدریس کند. او تفسیر و حدیث و فقه و اصول و عرفان و علم و تاریخ عرب را درس داد و متون فراوانی را حفظ کرد. در سنین پایین محضر حبیب احمد بن حسن نقیب العطاس درک کرد و از او اجازه نقل روایت گرفت. حبیب عمر بن احمد بن سمیط آخرین استاد او بود که آن را به طور کامل از او کسب علم کرد.

دوران پس از بازگشت او از اندونزی به زادگاهش قیدون، پر از فعالیت‌های علمی، ادبی و اجتماعی، تحصیل، تدریس و گردآوری بود تا اینکه آثار او در انتشارات لواء الدعوة نشر یافت. پس از آن به آفریقا به ویژه بخش شرقی آن از موگادیشو تا کنگو که چندین قرن از نظر تبلیغ دین اسلام مورد غفلت واقع بود، رفت.

سفرهای تبلیغی

حبیب احمد معروف در سال 1347 هجری قمری / 1929 هجری قمری به شرق آفریقا نقل مکان کرد و وارد زنگبار شد و با استقبال اهل آنجا مواجه شد و در ماه رمضان درس و شرح قرآن کریم را برای آنها برپا کرد. در جزیره لامو با حبیب صالح بن علوی جمل اللیل دیدار کرد حبیب احمد مشهور وقتی متوجه شد که این سرزمین‌ها در شرق آفریقا، به جز تعداد اندکی از آنها خالی از واعظ و مبلغ است، تصمیم گرفت در آن سرزمین ساکن شود تا مبلغ دین اسلام باشد. مدتی در شهر مومباسا ماند، سپس به اوگاندا نقل مکان کرد و مدت هشت سال در کامپالا، پایتخت آن، برای تبلیغ اقامت گزید و در این مدت به مناطق مجاور رفت و آمد می‌کرد. در طول اقامت خود در اوگاندا توانست با نفوذ معنوی خود، بر دل بسیاری از مردم اثر بگذارد و بسیاری از عادات نادرست را که در بین مسلمانان آن مناطق به دلیل جهل و کمبود واعظ جا افتاده بود، از بین ببرد. از جمله آن عادات غلط، اختلاط زنان و مردان، عدم پایبندی زنان مسلمان به حجاب و سلب حق ارث دختران بود. با سکولارها و کمونیست‌هایی که در مدارسی که دولت‌های استعماری تأسیس کرده بودند، به فرزندان مسلمانان تدریس می‌کردند، مقابله کرد. او همچنین به شدت با قادیانیان مقابله کرد و توانست عده‌ای از آنان را مسلمان کند.

قدردانی و احترام متقابل بین او و عیدی امین، رئیس‌جمهور و حمایت معنوی او، تأثیر زیادی در تبلیغ دینی او در اوگاندا داشت. پس از آن حمایت‌های شاه بدر بن نوح الموثر نقش به سزایی در زمینه فعالیت‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی حبیب احمد مشهور داشت.

او منبر مسجد ناکاسیرو پایتخت را به عنوان نقطه شروع دیگری برای راهنمایی و مشاوره و دعوت به اخلاق و آداب اسلامی برگرفت. قبل از آن، مدتی در شهر أروا نزد دوستش، واعظ سعید بن عبدالله البیض، ماند و در طی آن، سنگ بنای مسجد ریاض و مدرسه زندگی اسلام و دو مسجد در منطقه آرینگا در غرب رود نیل را گذاشت. و بسیاری از ساکنان این منطقه به دستان او مسلمان شدند. در سال 1966 میلادی در شهر آرینگه، مسجد التقوی و مدرسه اسلامی النور افتتاح شد و به دلیل کثرت مردمی که در این منطقه به اسلام گرویدند، برخی آن را ولایت مسلمانان نامیدند. او در مسجد خود، بناکاسیرو، به طور منظم دروس دینی برگزار می‌کرد و خطبه‌های مذهبی که هر روز بعد از نماز ظهر ایراد می‌کرد، با ترجمه شیخ عبدالله کامو لیغیبا به زبان محلی ترجمه می‌شد. وی کتابخانه اسلامی کامپالا را تاسیس کرد و مسلمانان دوستدار علم و دانش را بهره‌مند ساخت. مساجد و مدارس زیادی به سرپرستی حبیب احمد مشهور تأسیس شده است. او با سعید البیض سفرهای زیادی به قصد ساخت مسجد داشته است. اولین سفری که انجام دادند در سال 1949 - 1950 میلادی به اوگاندا کنیا کوسومو و اطراف آن بود که شیخ عبدالله بارعیده و شیخ الامین او را همراهی می‌کرد. او به همراه سعید البیض به مرز شرقی-جنوبی کنگو رفت و به جنوب سودان، جوبا و وائو رسیدند. در آنجا برای دیدار و ارتباط با مردم بومی وارد برخی از جنگل‌های آنجا شدند.

او با آن که خود را وقف دعوت کرد، از هیچ کس برای خود چیزی نمی‌پذیرفت، از این رو مانند روش بسیاری از پیشینیان علوی خود با تجارت امرار معاش می‌کرد و از انفاق مردم چشم پوشی می‌کرد.

شاگردان

از برجسته ترین شاگردان وی، شیخ شعیب سیما کولا بود که در تمام مدت اقامتش در کامپالا از وی بسیار پیروی کرد و روابط مستحکم بین آنهاوجود داشت و با علمی که کسب کرد در گسترش آگاهی اسلامی تأثیر فراوانی داشت.

اولین مفتی مسلمانان اوگاندا از جمله شیخ محمد لوبووا و شیخ علی کلمبا شیخ قاسم سیموگوا و شیخ آدم رمضان از شاگردان حبیب احمد مشهور بودند.

مسئولیت‌های اجرایی

او چندین سال ریاست هیئت اوگاندا را در اتحادیه جهانی مسلمانان برعهده داشت و در جلسات رسمی اتحادیه شرکت کرد و شرایط مسلمانان در شرق آفریقا و نیازهای آنها به حمایت مادی و معنوی را برای مسئولان توضیح داد. وی به دلیل علاقه به امور مساجد و رسیدگی به آنها به عضویت کمیته مأموریت مساجد در اتحادیه جهانی مسلمین منصوب شد و در کنفرانس احیای پیام مساجد که در مکه مکرمه برگزار شد شرکت کرد. در ماه رمضان سال 1395 هجری قمری / 1975م گزارشی از وضعیت مساجد کنیا ارائه کرد.

به دلیل کودتاهای نظامی پی درپی که جمهوری اوگاندا علیه رژیم رئیس‌جمهور عیدی امین و اخراج وی از کشور، اوضاع کنیا تغییر کرد، حبیب احمد مشهور اوگاندا را ترک کرد و در سال 1389 هجری شمسی به کنیا بازگشت.

پس از بازگشت به کنیا در سن پیری، توجه خود را به بازرسی از احوال تازه مسلمانان، کمک به برخی از مدارس خصوصی اسلامی و ساخت و بازسازی برخی مؤسسات و مساجد با کمک مالی موجود معطوف کرد. در حوالی سال 1400 هجری قمری مدرسه و مسجدی را در اودا افتتاح کرد و در سال 1401 مسجد قونیکونا گشایش یافت و علاوه بر آن به امامان جماعت و سازندگان آن کمک و یاری رساند و یا در افتتاحیه آن شرکت کرد. از جمله: کتابخانه و مدرسه غنا و و مدرسه النور در مبروی، ومدرسه التهذیب در مالیندی، و مدرسه الحسنی در قیدا، و مدرسه الاتحاد در واتامو، و مدرسه الإصلاح و مدرسه الحداد و مسجد النعیم در نیامالا، و مدرسه الإخلاص در قنقونی و مساجد و مدارس دیگری در جای جای کنیا و اوگاندا که با آنها ارتباط داشت مانند: مسجد ناکسیرو و مسجد کبولی در کمبالا، و مسجد و مدرسه در شهر أروا در شمال غرب اوگاندا و غیر از آن.

او مسافر بین آفریقا و حجاز بود و نزدیک به چهل حج را به انجام رساند. و سفرهای دیگری به حضرموت، خانه اول خود، به حبشه، اندونزی، مالزی، عمان، مصر و برخی دیگر از کشورهای عربی خلیج فارس و از طریق سودان داشت. در تمام کشورهایی که از آنها بازدید می‌کرد، با بسیاری از دانشمندان آشنا شد.

از دوعن

• عموی پدرش صالح بن عبدالله الحداد
• عمویش عبدالله بن طاهر بن عبدالله الحداد
• عمویش علوی بن طاهر بن عبدالله الحداد است
• پدرش طه بن علی الحداد
• مادرش صفیه دختر طاهر بن عمرالحداد
• دایی او، عمر بن طاهر الحداد
• عبود بن عمر باطوق العمودی
• مصطفی بن احمد المحضار
• عمر بن احمد البار
• محمد بن عبدالله البار
• حامد بن حسین البار
• عبدالله بن هدون المحضار
• حسین بن حمید المحضار
• محمد بن سالم بالخیر

از تریم

• عبدالله بن عیدروس العیدروس
• عبدالباری بن شیخ العیدروس
• علی بن عبدالرحمن المشهور
• علوی بن عبدالله بن شهاب‌الدین
• أبوبکر بن حسین الکاف
• سالم بن حفیظ ابن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
• عبدالله بن عمرالشاطری
• عبدالرحمن بن عبیدالله السقاف
• محمد بن عوض بافضل

از سیئون

• أحمد بن عبدالرحمن السقاف
• محمد بن هادی السقاف
• محمد بن علی الحبشی
• عمر بن عبدالله الحبشی

از حریضه

• محمد بن سالم العطاس
• عبدالله بن عقیل

از المکلا

أحمد بن محسن الهدار

از حجاز

• عمر بن أبی‌بکر باجنید
• عیدروس بن سالم البار
• محمد بن سالم الخیّل العطاس
• عبدالغنی ششه
• علوی بن عباس المالکی
• أحمد السنوسی
• محمد عبدالحی الکتانی

از جاوا، اندونزی

• محمد بن أحمد المحضار
• عبدالله بن محسن العطاس
• علوی بن محمد الحداد
• حسین بن محمد الحداد
• علی بن عبدالرحمن الحبشی
• أبوبکر بن محمد السقاف

از آفریقا

• عمر بن أحمد بن سمیط
• صالح بن علوی جمل اللیل
• أحمد بن حسین ابن الشیخ أبی‌بکر بن سالم
• الشیخ الأبینی
• طلحة الأحمدی

او توانست به صورت مکتوب و شفاهی در علوم قرآن و سنت و کتب اساتید و تدریس آنها اذن بگیرد. از جمله کتاب‌هایی که تدریس نمود عبارتند از: «عقود اللآل» و«عقد الیواقیت» از عیدروس بن عمرالحبشی، و«منحة الإله الغافر» از سالم بن حفیظ، و«المواهب والمنن» از علوی بن أحمد بن حسن الحداد، و«قرة الناظر» از عبدالله بن طاهر الحداد، و«فیض الأسرار» از عبدالله بن أحمد باسودان.

و همانطور که محبوب احمد مشهور نسبت به نقل فتوای خود احتیاط می‌کرد و به هر کسی اجازه نقل فتوایش را نمی‌داد، همانگونه در اعطای اجازه نقل روایت نیز محتاط بود و برای حفظ علوم از اشتباه به هر کسی این اجازه‌ها را نمی‌داد.

صاحبان اجازه از او

• عمر بن عبدالله بن شیخ ابی‌بکر بن سالم
• هادی بن احمد الحضر
• علی بن حسین الحداد
• عبدالقادر بن عبدالرحمن الجنید
• محمد بن سعید آل بیض

تالیفات

علیرغم اشتغال حبیب احمد مشهور به امر تبلیغ، اما کتاب مهمی را با عنوان «مفتاح الجنة» نگاشته است که در جاهای مختلف دنیا نشر داده شده است. این کتاب چند مرتبه چاپ شد. آقای حسنین محمد مخلوف مفتی مصر بر کتاب مقدمه‌ای نگاشته است. مصطفی حسن البداوی، تمام احادیث در این کتاب را گردآوری نموده است. و همچنین این کتاب را به انگلیسی ترجمه نموده است.

از جمله آثار دیگر وی، شرح منظومه «الدرة الیتیمة» نوشته شیخ سعید بن نبهان در علم نحو، و«السبحة الثمینة نظم مسائل السفینة»، و رساله‌ای در معنی «التشویش المنهی عنه فی الصلاة»، و کتاب «المسک الفائح فی أحکام الصید والذبائح»، و رساله‌ای در «تحریم ترجمة القرآن العظیم الحرفیة»، ومجموعه‌ای از فتواها و سخنرانی‌ها و شعرها و مجموعه‌ای از رساله‌ای ادبی دیگر.

وفات

وی در سال‌های پایانی عمر به همراه پسرانش در جده ساکن شد و به دلیل ضعف و کهولت سن نتوانست به آفریقا برود تا اینکه در بعدازظهر روز چهارشنبه چهاردهم رجب سال 1416 هجری قمری درگذشت. پیکر او در سحرگاه پنج شنبه پانزدهم رجب سال 1416 هجری قمری به مکه مکرمه منتقل شد تا در مسجد اعظم مکه بر او نماز بخوانند و در قبرستان المعلاة در بخش علویان به خاک سپرده شد.

منابع

• الحداد, حامد بن أحمد مشهور (1424هـ). الإمام الداعیة الحبیب أحمد مشهور الحداد، صفحات من حیاته ودعوته. عمان، الأردن: دار الفتح.
• باعطیة, محمد بن علی (1435 هـ). الدرة الیتیمة شرح السبحة الثمینة نظم السفینة (الطبعة الثالثة).