کودتاهای سودان

کودتاهای سودان عنوان مدخلی است که به کودتاهای انجام شده در سودان می‌پردازد. در واقع سودان از زمان استقلال، هیچ‌گاه روی آرامش و ثبات را ندیده است. پنج کودتا، طی 60 سال اخیر در آن اتفاق افتاده است. سودان در 1333 اعلام استقلال نمود و در دی‌ماه سال 1334 جشن استقلال گرفت و در سال 1335 «اسماعیل ازهری»، به‌عنوان اولین نخست‌وزیر سودان از مردم رأی گرفت اما:

پنج کودتا در شصت سال

در سال 1337، کودتای نظامیان با فرماندهی «ابراهیم عبود»

در سال 1348، کودتای «جعفر نمیری»، تداوم 16 ساله حکومت و روابط محکم با امریکا

در سال 1364، کودتای «سوار الذهب»، شکل‌گیری رئیس‌جمهوری «صادق المهدی»

در تیرماه سال 1368، کودتای ژنرال «عمرالبشیر»، دوره سی ساله حکومت البشیر

در فروردین 1398کودتای ژنرال «احمد عوض بن عوف معاون البشیر و واگذاری ریاست شورای نظامی انتقالی به عبدالفتاح البرهان.

علل کودتاها

• عدم ثبات و اقتدار حکومت‌ها

• اختلافات قبیله‌ای، نژادی (عرب - آفریقایی‌)، دینی و مذهبی

• نفوذ جریان صهیونیستی

• دخالت و تأثیرگذاری تفکر وهابی

• دخالت غرب و به‌ویژه آمریکا

• منازعات جغرافیایی، سرزمینی، سیاسی و اقتصادی.

پیامدهای کودتا

• فقر اقتصادی امت در سرزمین زرخیز

• عدم ایجاد زیر ساخت‌های توسعه

• فقر تعلیم‌وتربیت و اخلاق و تولید علم

• شرایط بی‌ثبات حاکم بر کشور

• تقلیل سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی

• تجزیه کشور در سال 2011

• منازعات خونین و طولانی دارفور

• تربیت شدن نیروهای مزدور جنگی

• افزایش منازعات خونین داخلی

• حذف کشور از لیست کشورهای تأثیرگذار و دارای نفوذ

• ایجاد بستر تکدی‌گرایانه و وابستگی به پول در قبال سایر کشورها

• تضعیف استقلال و تقویت وابستگی و نفوذپذیری از کشورهای قوی‌تر در معاهدات و قراردادهای بین‌المللی

پیامدهای منفی دوام درگیری نظامی و کودتاهای متعدد بر سبک زندگی مردم سودان:

• دوام جنگ‌ها و منازعات داخلی

• خشونت زیاد در مخاصمات جغرافیایی، مالی، قومی و مذهبی

• ازدیاد تقاضای اسلحه و شکل‌گیری قاچاق آن

• ناامنی داخلی و ناامنی فرسایشی روانی آحاد جامعه

• مزدورپروری و استفاده دیگران از نیروی انسانی کشور به‌عنوان نیروی نظامی مزدور

در شرح این پیامد منفی می‌توان استناد نمود به:

مزدوران نظامی سودانی در لیبی

دیده‌بان حقوق بشر سازمان ملل متحد از اقدام شرکت اماراتی «بلک شیلد» در جذب صد‌ها جوان سودانی و اعزام آنها به لیبی برای نبرد در کنار ژنرال «خلیفه حفتر» در برابر نیرو‌های دولت وفاق ملی پرده برداشت مطابق این گزارش شرکت بلک شیلد امارات با ۲۷۰ جوان سودانی برای کار به‌عنوان محافظ امنیتی در این کشور قرارداد امضا کرد، اما به‌محض ورود این افراد به ابوظبی در سپتامبر سال ۲۰۱۹، گذرنامه‌های این افراد به همراه موبایلشان مصادره شده و تحت تمرینات نظامی قرار گرفتند سپس به پایگاهی نظامی در شهر راس لانوف که تحت کنترل نیرو‌های حفتر قرار دارد، انتقال داده شدند.

مزدوران سودان اجیر صدام

البته در دهه‌های گذشته هم این سوءاستفاده از نیروی انسانی سودان توسط صدام انجام شده بود؛ و در همان زمان توسط خبرگزاری رسمی لیبی اعلام شده بود، در آن گزارش آمده بود: امروز (بیست و سوم آبان‌ماه سال ۱۳۶۱) ۲۰۰۰ سرباز سودانی برای شرکت در جنگ علیه ایران وارد بغداد شدند. سرهنگ عثمان الظاهر، رئیس کمیته انتخاب سربازان سودانی، ضمن اعلام این خبر افزود: هم‌اکنون تلاش برای گسترش کمیته استقبال در جریان است تا این کمیته بتواند نقش خود را به طور کامل ایفا کند. از سوی دیگر، دبیرکل جبهه مردمی - سوسیالیستی سودان که از مخالفان حکومت این کشور است، در دیدار با سفیر جمهوری اسلامی ایران در لیبی، درباره اجیر کردن افراد سودانی و نحوه به‌کارگرفتن آنان در جنگ گفت: سفارت عراق در سودان با پرداخت ۶۰۰۰ دلار، اقدام به استخدام کارگر سودانی می‌کند و آنها را پس از یک هفته آموزش نظامی، به جبهه‌ها اعزام می‌کند، وی افزود: ارتش عراق به‌ازای ۶ ماه خدمت، به هر افسر سودانی ۴۵ هزار دلار و به هر سرباز اردنی ۳۰ هزار دلار پرداخت می‌کند.

استخدام مزدوران سودانی در جنگ یمن

در جریان شکل‌گیری ائتلاف عربی برای تجاوز به یمن، یکی از کشورهایی که آمادگی کامل خود را برای همکاری با عربستان و حمایت از این اقدام جنایتکارانه اعلام کرد، سودان بود. هم‌زمان با آغاز حملات هوایی ناجوانمردانه دولت سعودی، موسوم به عملیات «طوفان قاطع»، در 25 مارس (6 فروردین)، سودان از اولین کشورهایی بود که به ائتلاف عربی برای کمک به عربستان پیوست. عمرالبشیر، در مصاحبه با الشرق الاوسط در فردای شروع حملات (مقارن با دیدار دوباره‌اش از عربستان در عرض چند ماه) گفت: "مداخله نظامی در یمن امری واجب بود که دیگر نباید در آن تأخیر می‌شد خصوصاً اینکه امیدهایی وجود داشت که طرح «ابتکار خلیجی» را برخی‌ها که باید به آن توجه می‌کردند، توجه کنند، اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و حوثی‌های به نقشه‌های خود تا رسیدن به عدن ادامه دادند و این روند، گزینه دیگری در برابر دیگران به جز مداخله نظامی باقی نگذاشت." (مشرق، 7 فروردین) به‌علاوه، «احمد بلال عثمان»، سخنگوی دولت سودان به شبکه خبری «بلومبرگ» از آمادگی این کشور برای در اختیار گذاشتن 4 هواپیما و 6000 نیروی پیاده، در صورت حمله زمینی به یمن، خبر داد! اعزام نیروهای سودانی به یمن یک فرایند کاملاً سیاسی بود نظامیان سودانی به‌عنوان نیروی پیاده‌نظام برای شرکت در خط مقدم آتش اعزام شدند و بیشتر نیروهای پیاده‌نظام کشته شده (در یمن) سودانی هستند این در حالی است که نظامیان عربستانی و اماراتی در یمن در پادگان‌های بسیار دور از مناطق درگیری و خط مقدم مستقر هستند. پول‌هایی که عربستان و امارات به‌خاطر حضور نظامیان سودانی در جنگ یمن پرداخت می‌کنند، به خزانه سودان نمی‌رود، بلکه به جیب فرماندهان نظامی می‌رود. سیاست سعودی‌ها و اماراتی‌ها برای تأمین نیروی زمینی استفاده از نظامیان منطقه دارفور و سایر مناطق سودان بود و این سیاست باعث شد که شمار کشته‌های سعودی‌ها و اماراتی‌ها در یمن در مقایسه با صدها سودانی که کشته شدند، تقریباً ناچیز باشد. به گفته برخی منابع، نوجوانان 13 تا 17 ساله در بین نیروها و مزدوران سودانی در یمن حضور دارند. مشارکت سودانی‌ها در ائتلاف متجاوز به یمن به خاطر پول است به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، 40 درصد این نیروها و مزدوران را نوجوانانی تشکیل می‌دهند که در مناطق مرزی عربستان آموزش‌دیده و به یگان‌های 500 و 700 تقسیم می‌شوند. هر نیروی مبتدیِ 14 ساله ماهیانه 480 دلار و هر افسر خبره "جنجوید" 530 دلار در ماه حقوق می‌گیرد. هر نیرو بعد از گذشت شش ماه از آغاز کار خود، 10 هزار دلار دریافت می‌کند. عربستان برای هر نظامی سودانی کشته شده در یمن بین 16 تا 18.62 هزار دلار و برای هر افسر سودانی کشته شده 40 هزار دلار پرداخت می‌کند. غالب افراد ارتش سعودی علیه یمن (80 درصد) از مزدوران سودانی و غیره تأمین می‌شوند

آمار سربازان سودانی در یمن

گرچه برخی منابع خبری تعداد سربازان سودانی در اوج حضور در یمن را 15 هزار نظامی اعلام کردند اما سرلشکر محمد حمدان حمیدتی رئیس شورای نظامی انتقالی سودان که با سرنگونی رژیم البشیر روی کار آمد، برای اولین‌بار شمار دقیق نیروها و مزدوران سودانی در ائتلاف متجاوز به یمن را فاش کرد و گفت که این نیروها 30 هزار نفر هستند و سودان بیشترین مشارکت را از نظر تعداد نیرو در ائتلاف دارد.

آمار تلفات نظامیان سودان در جنگ یمن

با آنکه شمار دقیق کشته‌های سودان در جنگ یمن فاش نشده است، اما یک منبع سودانی در سپتامبر سال 2018 میلادی برآورد کرد که 550 نظامی و افسر سودانی در یمن کشته شده‌اند. یک منبع دولتی سودان نیز در ماه ژوئن سال 2018 میلادی شمار کشته‌های سودانی را 850 نظامی و سرباز برآورد کرده بود. این سرحالی است که تنها عدد رسمی اعلام شده را تاکنون سرتیپ حمیدتی فرمانده نیروهای واکنش سریع وقت ارتش سودان در سپتامبر سال 2017 میلادی اعلام کرد و گفت: از آغاز جنگ تا این لحظه، 412 نیروی سودانی از جمله 14 افسر در جنگ یمن کشته شده‌اند. تصمیم البشیر برای باقی‌ماندن سودان در ائتلاف متجاوز در کنار خشم مردمی ناشی از فساد و فقر و بیکاری از عواملی بود که پایان رژیم او را بعد از سه دهه حکمرانی رقم زد، اما این امر بعد از او هم تداوم یافت و «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای نظامی انتقالی سودان در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام کرد که نیروهای نظامی سودانی بر اساس توافق با ائتلاف متجاوز سعودی - اماراتی در یمن باقی خواهند ماند. تأکید بر ادامه حضور نیروهای سودانی در یمن درحالی صورت می‌گیرد که سرلشکر محمد بشیر عضو سابق ستاد فرماندهی ارتش سوریه در ژوئیه سال 2018 میلادی تصمیم مشارکت در جنگ یمن را «تهدیدی برای امنیت ملی سودان» از جنبه نظامى‌دانسته بود زیرا به گفته او، ماهیت کوهستانی و صعب‌العبور یمن نیاز به نیروها و تجهیزات خاص و آموزشی ویژه‌ای دارد.

مخالفت‌ها با حضور نظامیان سودانی در یمن

ابوالقاسم برطم نماینده فراکسیون مستقل التغییر در پارلمان سودان نیز در ژوئن سال گذشته خواهان خروج سودان از جنگ علیه یمن شده بود. دیگر نیروهای سودانی نیز سال گذشته میلادی خواهان بازگشت نیروهای سودانی از یمن در پی ازبین‌رفتن ماهیت وجودی این نیروها و کشته‌شدن شماری از آنها شده بودند. گروه «ائتلاف صف‌بندی ملی» از جمله این نیروها بودند که یادداشتی را به دولت و پارلمان درباره این درخواست دادند. پیش‌ازاین نیز حزب کنگره مردمی به رهبری علی الحاج همین خواسته را مطرح کرده بود. در همین راستا، جنبش انصارالله یمن نیز خواهان بازنگری سودان در تصمیم خود در جنگ علیه یمن شده و کشته های ارتش سودان را «قربانی تصمیم خارطوم برای شرکت در ائتلاف» متجاوز دانسته است. جنبش انصارالله از مردم سودان که رژیم البشیر را سرنگون کردند، خواسته است تا برای خروج نیروهای سودانی از یمن فشار بیاورند.

استفاده از نظامیان سودانی در سرزمین اشغالی

از اهداف دخالت رژیم صهیونیستی در سودان ایجاد زمینه‌ برای مهاجرت دادن چند هزار سیاه یهودی به اراضی اشکالی است تا از آنها بهره‌کشی کاری و نظامی کند.

منابع:

جمهوری سودان؛ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه؛ 1368 اسلام و سیاست در سودان معاصر؛ سیداحمدعبدالسلام؛ ترجمه: محمدتقی اکبری؛ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی؛ 1381 تاریخ سودان؛ پیتر مالکوم هالت؛ ترجمه: محمدتقی اکبری؛ بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی؛ 1366 و ...