کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین

محمد مختار المهدی
نام کامل	محمد مختار المهدی
نام‌های دیگر	شیخ دکتر محمد المختار محمد المهدی
اطلاعات شخصی
روز تولد	13 آوریل 1939م.
محل تولد	مصر استان قالیوبیه روستای طصفا ناحیه کفر شکر
محل درگذشت	مصر، قاهره
دین	اسلام، اهل‌سنت
آثار	حروف اضافه بین تناوب و تفسیر حقوق بشر در حقوق اسلامی مناسک و فواید حج حقایق قرآنی و پاسخ به شبهات و...
فعالیت‌ها	رئیس کمیته قرآن عضو شورای علمای ارشد جامعه الشریعه سردبیر خبرنامه التبیان کارشناس و محقق در دفتر جناب شیخ الازهر و...
وبگاه	ایمیل: moktarmm@hotmail.com وب سایت اینترنتی: www. drelmokhtar.com

محمد مختار المهدی، در 23 صفر 1358 هجری شمسی برابر با 13 آوریل 1939 در ناحیه کفر شکر استان قالیوبیه به دنیا آمد. تحصیلات تکمیلی دانشکده مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه الازهر - عضو شورای علمای ارشد در الازهر الشریف - عضو آکادمی تحقیقات اسلامی - رئیس عمومی جوامع شرعی در مصر - عضو هیأت امنای اتحادیه جهانی علمای مسلمان - رئیس کمیته قرآن و عترت شورای عالی امور اسلامی.

تحصیلات

او در سال 1951 میلادی در مؤسسه دینی زاغازیگ عضو شد و در سال 1955 میلادی به مدرسه ابتدایی و در سال 1960 پس از میلاد به دبیرستان رسید. وی در سال 1960میلادی به دانشکده زبان عربی قاهره پیوست و در سال 1965م مدرک لیسانس خود را با نمره (بسیار خوب با ممتاز) و تخصص (MA) در زبان شناسی در سال 1971 میلادی با نمره بسیار خوب دریافت کرد. و بین المللی (PhD) در سال 1976 پس از میلاد با درجه یک درجه ممتاز و یک توصیه کلی، پایان نامه به هزینه دانشگاه و با سایر دانشگاه ها مبادله می شود.

فعالیت‌ها

1. تصحیح زبان عربی در روزنامه الاخبار مصر از سال 1963 تا 1966م.
2. دبیر کل دفتر فنی انتشارات و مطبوعات دانشگاه اسلامی لیبی از سال 1966 میلادی تا 1969 میلادی.
3. ناظر عمومی سردبیری مجله الهدی اسلامی در لیبی در این دوره.
4. مراجع روزنامه الاهرام از سال 1970م تا 1975م.
5. مشاور مطبوعاتی وزیر امور الازهر در دفتر فنی وزیر در سال 1974 میلادی.
6. دستیار تدریس و استادیار در دانشکده زبان عربی در اسیوط از سال 1975 میلادی.
7. مدرس دانشکده مطالعات اسلامی و عربی، 1976 میلادی / استادیار از سال 1982 میلادی.
8. رئیس گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده از سال 1983 میلادی.
9. استادیار و دانشیار دانشگاه ام القری مکه از سال 1979 میلادی تا 1982 میلادی و از سال 1987 میلادی تا 1992 میلادی.
10. استاد دانشکده زبان عربی دانشگاه اسلامی مدینه در سال 1997م.

مسئولیت‌ها

1. رئیس کمیته قرآن، علوم و اعجاز علمی شورای عالی شئون اسلامی وزارت اوقاف و از سال 1374 تاکنون در این کمیته عضویت دارد.
2. عضو کمیته داوری مسابقات فرهنگی و مذهبی شورای عالی ورزش و جوانان از سال 1361 شمسی.
3. عضو سندیکای روزنامه نگاران از سال 1970 تاکنون.
4. عضو شورای علمای ارشد جامعه الشریعه، دبیرکل هیأت مدیره و رئیس کمیته نظارت بر مؤسسات تهیه وعاظ از سال 1364 شمسی.
5. عضو کمیته تدوین شریعت اسلامی در مجلس مردم مصر در سال 1978م.
6. کارشناس و محقق در دفتر جناب شیخ الازهر در سال 1978 م.
7. عضو کمیته انتخاب خوانندگان تلویزیون مصر در سال 1984.
8. از سال 1976 میلادی در تمام برنامه های مذهبی رادیو صوتی و تصویری مصر و کشورهای عربی در کانال های مختلف آنها شرکت کرد.
9. سردبیر خبرنامه «التبیان» که توسط جامعه الشریعه اصلی در سال 1999م.
10. ناظر عمومی مجله التبیان از سال 1994 میلادی تاکنون
11. رئیس کل انجمن های شرعی در مصر، از آوریل 2002 تاکنون.
12. عضو موسس اتحادیه جهانی علمای مسلمان از سال 2004 و عضو کمیته امنا
13. عضو فرهنگستان تحقیقات اسلامی از دی ماه ۱۳۸۶ تاکنون.
14. عضو هیئت مدیره جامعه بین المللی اسلامی برای سلامت روان
15. مشاور زبان شناسی در دادگاه تجدیدنظر از سال 1983 تا 2012.
16. عضو هیئت امنای اتحادیه جهانی علمای مسلمان از سال 2010 میلادی.
17. عضو هیئت امنای دانشگاه اسلامی قزاقستان مصر 2012.

آثار و تالیفات

• روش های تاکیدی در نحو عربی - پایان نامه کارشناسی ارشد - چاپ
• اسامی معانی (اشکال، کارکرد، انواع و کاربردهای آنها) در قرآن کریم - رساله دکتری که قسمت اول از آن چاپ شده است.
• گرامر آسان - 4 قسمت - چاپ شده
• تخلیه آسان - 3 قسمت - چاپ شده
• مطالعات عرب در میراث اصیل ما - چاپ شده
• نام منبع بین سخنان علم نحو و استعمال قرآن کریم - چاپ شده
• بررسی ها و هشدارهای تخلف و تخلف - چاپ شده
• حروف اضافه بین تناوب و تفسیر - چاپ شده
• تبدیل فرم فعل سه گانه و تأثیر آن بر معنا و عمل - چاپ شده
• دقایق صرف: رویکرد، اصطلاحات، و چگونگی بهره مندی از آن - چاپ شده
• حروف و قرائت قرآن در پرتو درس زبان شناسی - چاپ
• "ام" و کاربردهای آن در زبان عربی - چاپ شده است
• مکث لازم و ممنوع بین دستور زبان ها و خوانندگان - چاپ شده است
• تأثیر درس زبان شناسی در درک متن حقوقی - چاپی
• پیچیدگی نحو بین شعر عربی و متن قرآنی - چاپ شده
• فقه عبادات (خلاصه دین ناب امام السبکی رحمه الله) - دو جزء - چاپ شده
• حقوق بشر در حقوق اسلامی - چاپ
• خانواده در ترازوی اسلام - چاپ
• مناسک و فواید حج - چاپ شده
• حقایق قرآنی و پاسخ به شبهات - چاپ
• همگام با رویدادها - چاپ شده
• درس ها و درس هایی از زندگی نامه بهترین انسان ها - چاپ شده
• پاسخ جامع به سوالات گیج کننده - دو قسمتی - چاپ شده
• رویکرد جامعه شرعی بین ریشه یابی شرعی و کاربرد عملی - چاپ شده
• بینش اسلام در مقابله با ایدز - چاپ
• داستان ها و ضرب المثل های قرآن کریم برای مبلغان ثروت فراهم می کند - چاپ شده
• تسهیل مفاهیم قرآن کریم در سی جزء آن - چاپ شده

سخنرانی و سمینارها و کنفرانس‌های علمی

• پادشاهی لیبی (سفید): دبیر دفتر فنی نشر، روزنامه نگاری و وکالت در دانشگاه محمد بن علی السنوسی از اوت 1966 میلادی تا اکتبر 1969 میلادی.
• ایالات متحده آمریکا (نیویورک): سخنرانی در ماه مه و ژوئن 2004 و در اکتبر و نوامبر 2004.
• انگلستان (لندن) در ژوئیه 2004: تأسیس اتحادیه بین المللی علمای مسلمان
• جمهوری چک (پراگ-دانشگاه برنو): سخنرانی در ژوئیه 2006
• جمهوری مالزی (کوالالامپور): کنفرانس علمی انجمن فارغ التحصیلان الازهر در فوریه 2008.
• جمهوری اندونزی (جاکارتا): کنفرانس سمپوزیوم جهانی جوانان در اکتبر 2010
• جمهوری ترکیه (استانبول): کنفرانس اتحادیه جهانی علمای مسلمان در ژوئن و جولای 2010.
• جمهوری تاجیکستان (دوشامبا): کنفرانس علمی ابوحنیفه در اکتبر 2009.
• جمهوری الجزایر (الجزایر - و تور ایالت ها): سخنرانی ها و کنفرانس اورشلیم در ژوئن 2003، مارس 2007، و ژوئن 2008.
• دولت کویت (کویت): کنفرانس اتحادیه بین المللی اسلامی برای موعظه و امداد در اوت 2006.
• ایالت کویت (کویت): سخنرانی برای دانشجویان خارجی در وزارت اوقاف طی یک هفته در سال 2010.
• پادشاهی اردن (امان): نشست هیئت امنای اتحادیه بین المللی وعظ و امداد اسلامی در سپتامبر 2006.
• جمهوری لبنان (بیروت): کنفرانس اورشلیم در ژانویه 2010
• جمهوری سودان (خرطوم): کنفرانس سازمان الدعوه اسلامی
• جمهوری سودان (خرطوم): سمینارهایی در دانشگاه آفریقا از نوامبر 2006 در مورد اولین نمادهای ارتباطات اسلامی آفریقایی.
• جمهوری سودان (خرطوم): نشست متولیان سازمان دعوت اسلامی 2008.
• جمهوری سودان (خرطوم): کنفرانس گذر چهارده قرن از نزول قرآن کریم در سال 2011 میلادی
• جمهوری سودان (خرطوم): اولین کنفرانس بین المللی سیره پیامبر در دانشگاه آفریقا در سال 2012 میلادی
• جمهوری یمن (صنعا): سخنرانی ها و سمینارها در کانال الایمان در سپتامبر 2008
• پادشاهی عربستان سعودی (مکه): برای تدریس در دانشگاه ام القری از 1979-1982 میلادی و از 1987-1992 میلادی.
• پادشاهی عربستان سعودی (مدینه): برای تدریس در دانشگاه اسلامی از 1997-1998 میلادی.
• پادشاهی عربستان سعودی (ریاض): برای دریافت جایزه بین المللی ملک فیصل برای خدمات به اسلام که در مارس 2009 به جامعه شریعت اعطا شد.
• پادشاهی عربستان سعودی (جده): کنفرانس سازمان بین المللی حفظ قرآن در ژوئن 2010
• پادشاهی عربستان سعودی (مکه): کنفرانس اتحادیه جهانی مسلمانان در دسامبر 2007
• پادشاهی عربستان سعودی (مکه): کنفرانس و تحقیقات وزارت حج در مورد سلامت بدن در دسامبر 2009
• پادشاهی عربستان سعودی (ریاض): کنفرانس توسعه مطالعات قرآنی در دانشگاه ملک سعود در فوریه 2013.
• پادشاهی عربستان سعودی (ریاض): نشست ویژه با ولیعهد و علمای پادشاهی در چارچوب سفر رسمی شیخ الازهر و شورای علمای ارشد الازهر برای تحکیم همکاری بین علمای کشور -2013 پس از میلاد
• دولت قطر (دوحه): سومین نشست هیئت امنای اتحادیه جهانی علمای مسلمان در دسامبر 2011.
• دولت قطر (دوحه): چهارمین نشست هیئت امنای اتحادیه جهانی علمای مسلمان در اکتبر 2013.
• ایالت قزاقستان: نشست هیئت امنای دانشگاه اسلامی قزاق-مصر 2012.
• پادشاهی بحرین: دیدار ویژه با اعلیحضرت ملک حمد بن خلیفه در هیئت رسمی شیخ الازهر و شورای علمای ارشد مصر با علمای ارشد خواهر پادشاهی بحرین 4-2013 میلادی.
• پادشاهی بحرین: دومین کنفرانس جهانی قرآن کریم - رئیس یکی از جلسات علمی 4-2013 میلادی.

درگذشت

وی پس از سال‌ها مبارزه با بیماری در سحرگاه روز یکشنبه پنجم جمادی الاول 1437 هجری قمری مصادف با 14 فوریه 2016 میلادی در بیمارستان درگذشت و تشییع جنازه وی در مسجد المصطفی در قاهره برگزار شد و در قبور خانوادگی به خاک سپرده شد.

منابع

• برگرفته از سایت drmokhtar.com
• برگرفته از سایت www.alaraby.co.uk

استان سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان در شرق جنوب شرقی ایران واقع است. این استان با حدود ۱۸۰٬۷۲۶ کیلومتر مربع وسعت، بیش از ۱۱ درصد وسعت این کشور را دربرمی‌گیرد. سیستان شامل زابل و شهرهای اطرافش است و بلوچستان دربرگیرنده بقیه شهرها از زاهدان تا چابهار می‌باشد.

سیستان و بلوچستان ۱۱۰۰ کیلومتر مرز با کشورهای پاکستان و افغانستان و ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با دریای عمان دارد و به دلیل قرار گرفتن در موقعیت راهبردی و ترانزیتی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران و آسانترین و بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد است.

مردم استان سیستان و بلوچستان از قومیتهای بلوچ و سیستانی می‌باشد که بلوچ ها به زبان بلوچی با لهجه های متفاوت و اغلب با مذهب تسنن و سیستانی ها به گویش پارسی سیستانی صحبت می کنند و عموماً پیرو مذهب تشیع اند. این استان بیشتر آب و هوای گرم و خشک دارد اما در عین حال از تنوع آب و هوایی و اقلیمی ویژه‌ای برخوردار است و مناطق کوهستانی، جنگلی و باتلاقی نیز در این استان پهناور به چشم می‌خورد.

زاهدان مرکز این استان است که از طریق راه‌آهن با میرجاوه پاکستان ارتباط دارد و از سوی کرمان هم به راه‌آهن سراسری ایران متصل است. به زودی قرار است خط راه‌آهنی از سوی چابهار به مشهد و از آنجا به کشورهای آسیای میانه کشیده شود که این خط آهن نقش مهمی را در توسعهٔ این استان و خاور ایران ایفا خواهد کرد.

استان سیستان و بلوچستان با داشتن موقعیت راهبردی بازرگانی و ترانزیتی و دارا بودن کشاورزی و باغبانی (به ویژه میوه‌های استوایی و گرمسیری) و همچنین جاذبه‌های فراوان تاریخی و طبیعی و نیز صنعت در حال رشد از توانایی و ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه و آبادانی برخوردار است

دلیل نامگذاری

سیستان که صورت تغییر یافته سجستان یا سکستان است به معنای سرزمین قوم سکا است و بلوچستان نیز محل سکونت قوم بلوچ است.

پیش از اسلام

سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل شده‌است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که «اهورامزدا» آفریده. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد. تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده‌اند. نام سیستان از نام اقوام آریایی «سکا» اخذ شده‌است. «سکاها» در حدود سال ۱۲۸ قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آورده و در پهنه آن استقرار یافته‌اند.

«نیمروز» نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال ۲۳ هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند.

اولین فرمانروای معروف ایرانی این سرزمین بعد از اسلام، «یعقوب لیث» صفاری بود. همچنین یعقوب لیث صفاری پس از شکست اعراب زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی کشور اعلام کرد بعد از صفاریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان نیز هر یک، مدتی در این سرزمین فرمان رانده‌اند.

سر زمین سیستان دارای مکان‌های باستانی ودیدنی فراوانیست مانند کوه خواجه که نام دیگر آن به زبان پهلوی (اوشیدا) است و به معنای کوه ابدی است. این کوه تنها بلندی دشت سیستان است و مورد تقدس زرتشتیان هم قرار دارد زیرا آنان بر این باورند که پیامبر دین زرتشت از آنجا ظهور می‌کند. کوه خواجه از سه سلسله زمانی در خود آثاری بجا دارد از سه سلسله اشکانیان ساسانیان و حکومت‌های اسلامی بعد از آن.

سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد، به اسم مکا «مکه» مشهور بوده که یونانی‌ها آن را «گدروزیا» نامیده اند. در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» یا «ایرینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به مکران تبدیل شد. کلمه بلوچستان نیز از زمانی به این سرزمین اطلاق شد که بلوچ‌ها در آن سکونت کردند.

در فرهنگ معین درباره قوم بلوچ آمده است:«قومی ایرانی، صحرانشین و دلیر ساکن بلوچستان، طوایف خارجی کمتر در آن ناحیه نفوذ کرده و ایشان در برابر بیگانگان مقاومت نموده‌اند. آنان لهجه خاصی دارند که به بلوچی معروف است در تپه‌های بلوچستان آثاری به دست آمده است که تاریخ این سرزمین را به سه هزار سال پیش از میلاد می‌رساند.

آنچه مسلم است، کورش هنگام لشکرکشی به هند، مکران را نیز تصرف کرد. فردوسی در شاهنامه، ازگردان بلوچ سخن گفته است یکی از وقایع مهم بلوچستان، عبور اسکندر مقدونی از این سرزمین در هنگام بازگشت از هندوستان است که در جریان آن در اثر وجود ریگ‌های روان، بیابان‌های خشک و بی‌‌آب و سرسختی مردمان این سرزمین‌، اکثر قوای خویش را از دست داد .

در زمان خلافت خلیفه دوم، این سرزمین به وسیله عرب‌ها فتح و یکی از سرداران عرب به عنوان حاکم آن منصوب شد، ولی در اثر مخالفت‌ها و جنگ‌های مردم بلوچستان با وی، سرانجام این سرزمین را ترک کرد در سال سی‌صد و چهار هجری قمری، سرزمین بلوچستان به وسیله دیلمیان فتح گردید.

در زمان حکومت سلجوقیان در کرمان، منطقه بلوچستان نیز توسط آنها اشغال و تابع کرمان شد بعد از حکومت نادر، بلوچستان اسماً جزو ایران بود، اما حکومت مرکزی تسلط کاملی بر آن نداشت.

پس از اسلام

از زمان ساسانیان به بعد این سرزمین همواره جزیی از ایران محسوب می‌شد تا اینکه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی عملاً به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد. از این به بعد بلوچستان مانند سایر ایالت‌ها و ولایت‌های کشور حکومت خانی داشت تا در سال ۱۳۰۷ ه. ش. پس از شکست دوست‌محمدخان بارکزایی قدرت حکومت مرکزی در این بخش کشور تثبیت شد.

جغرافیای استان

استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۷٬۵۰۲ کیلومتر مربع، پهناورترین استان ایران می‌باشد،که با قرار گرفتن در بین ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی از خطاستوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ، از نظر جمعیتی از کم تراکم‌ترین استان‌های کشور است.

استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه سیستان و بلوچستان تشکیل می‌شود و از شمال به استان خراسان جنوبی و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب بهدریای عمان و از مغرب به استان‌های کرمان و هرمزگان محدود می‌شود.

شمال استان، برآمده از آبرفتهای رودخانه هیرمند، که بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده‌است. کوه خواجه تنها پشتهٔ بلندی می‌باشد که در منطقه مسطح سیستان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از ۶۵ میلی متر را در سال دریافت می‌کند و میزان تبخیر در آن به بیش از ۵۰۰۰ میلی متر می‌رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سالهایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می‌یابد، خشکسالی‌های مخرب توسعه پیدا می‌کند. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه‌ای را نشان می‌دهد. وزش بادهای ۱۲۰ روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می‌وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است.

جنوب استان که وسعت متنوع اش را با دریای عمان گره زده‌است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی استان با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره‌گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌های اساسی اقلیم منطقه‌است. با توجه به پایین بودن بارش و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه‌ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از استان منابع محدود آب‌های زیر زمینی تنها امکانات تأمین آب بشمار می‌آیند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با ۳۹۴۱ متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده‌است. با توجه به دوره آماری ۱۳۷۵- ۱۳۵۹ میانگین بارش سالیانه استان ۸/۱۳۹ میلی متر و میانگین دمای سالیانه ۶/۲۲ درجه سانتی گراد، می‌باشد.

اقوام در سیستان و بلوچستان

لباس محلی

لباس محلی در بلوچستان بر می‌گردد به اقلیم و آب و هوای بلوچستان که حالت گرم و خشک دارد لباسشان هم را از قدیم‌الایام بیشتر برهمین اساس انتخاب کرده‌اند. پوشاک و لباس بلوچی نیز می‌تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبار شناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از خراسان (به خصوص جنوب آن)، بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان، کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و... از جمله نواحی هستند که مردمان ملبس به این لباس را در آن‌ها مشاهده می‌کنیم. شباهت لباس برخی دیگر از اقوام ایرانی با لباس بلوچ به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.

گویش سیستانی

گویش سیستانی یکی از گویش های مهم زبان فارسی است که مردم سیستان بدان تکلم می کنند. این گویش هم اکنون به صورت عمده در منطقه سیستان ایران، نیمروز و فراه افغانستان، سرخس ایران، ترکمنستان و دشت گرگان جاری می باشد.

این گویش از یک سو بیشترین خویشاوندی واژگانی و دستوری را با گویش موجود و گذشته خراسانی و فراتر از آن با لهجه های مرده ماوراءالنهری وتاجیکی کنونی دارد و از سوی دیگر واژه های مشترک بسیار با بلوچی دارد که با توجه به پیوندهای تاریخی و پیوستگی های جغرافیایی و مهاجرتهای قومی و خویشاوندی طایفه ای، امری طبیعی می باشد.

سابقه تاریخی

فرهنگ نویسان، سیستانی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یاد کرده‌اند. ابوریحان بیرونی در الصیدنه، چند لغت از زبان قدیم سیستانی آورده است. بسیاری از واژگان سیستانی از هزار سال پیش تاکنون تفاوت چندانی نکرده است. اگرچه اصل زبان که احیاناً همان سکزی است، پیش از این منقرض شده و تنها گویش آن باقی‌مانده است.

یک سرود دینی به گویش سیستانی باقی‌مانده است که به اواخر دوره ساسانی نسبت داده می شود. سرود آتشکده کرکویه یکی از زیباترین سرودهای مذهبی زرتشتیان سیستان بوده است که به هنگام روشن کردن آتشگاه ها، به آواز بلند خوانده می شده است.

خاستگاه

گویش سیستانی از گویشهای وابسته به زبان‌های ایرانی غربی و از شاخه جنوبی آن است که به گروه زبانهای هندوایرانی تعلق دارند.

دکتر محمد معین در مقدمه کتاب برهان قاطع، گویش های سگزی و زاولی را زیرمجموعه زبانهای ایرانی قید کرده است.

نوشتار

گویش سیستانی هیچگاه یک زبان نوشتاری نبوده است، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به گویش سیستانی باشد نیز وجود ندارد. در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگی های بارزی در رسم الخط سیستانی به چشم می خورد. تلاش های اخیری که برای یکپارچه سازی رسم الخط سیستانی انجام شده است تاکنون با بی اقبالی مواجه شده است.

گونه های زبانی

چهار گونه فرعی می توان برای گویش سیستانی متصور شد که شامل گونه های زرگری، ادبی (ملّایی)، سیّدی و عربی می شود.

زرگری

در گونه زرگری، ساخت هجایی یک اصل زیربنایی بوده و گویش به هجاهای سازنده تقسیم می شود و پس از هر هجای اصلی، یک هجای تبعی با ساخت «ز+مصوت» ظاهر می شود. به عنوان مثال واژه پو (به معنی پا) به صورت پوزو تلفظ می شود.

ادبی

گونه ادبی سیستانی مورد کاربرد در مواردی از قبیل تقلید ادا، مداحی، متن خوانی، شبیه خوانی (تعزیه)، زبان ملایی و سخن گفتن از سر تأمل می باشد. این گونه از چند زاویه با گونه معیار گویش سیستانی در تفاوت می باشد، شامل: ساختمان تک واژ وجهی «می»، ساختمان تک واژ وجهی «ب»، جزء پیشین، ساختمان تک واژ نفی و نهی و تکیه فعل هایی که تک واژ «می» دارند.

سیدی

در گونه سیدی، واج «س» به جای واج نخست قرار گرفته و در پایان عبارت «واج نخست حذف شده + اِدی» افزوده می شود. مثلاً کتاب به ستابکدی تبدیل می شود.

عربی

گونه عربی تنها در میان طایفه شیخ (از طوایف سیستانی) دیده می شود و غالباً برای ایجاد ارتباط میان اعضای خانواده در حضور مهمان بیگانه به کار برده می شود و حالت خصوصی دارد. این گونه از لغات عربی بیشتری بهره می جوید.

زبان بلوچی

اولین محققی که لهجه‌های بلوچی را بیشتر بطور سیستماتیک مورد مطالعه قرارداد ویلهلم گیگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسیم کرده و بلوچی شمالی (سرحدی) و بلوچی جنوبی (مکرانی) نامید. وی همچنین بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی که بترتیب توسط طوایف لغاری Leghلri و مری Mari نمایندگی می‌شدند تقسیم کرد. گیگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه‌ها به این واقعیت اشاره می‌کند که بلوچی جنوبی به میزان بالایی از زبانهای هندی همسایه لغت اقتباس می‌کند در حالیکه بلوچی شمالی بیشتر دارای لغات اقتباس شده با ریشه فارسی می‌باشد.(ترجمه و نقل از جهانی (۸۹)) یکی دیگر از محققین لهجه‌های بلوچی “سر جرج گریرسون” Sir George Grierson می‌باشد. او لهجه‌های بلوچی را به شرقی و غربی تقسیم کرد. وی معتقد بود که بلوچی غربی در محدوده حکومتی بریتانیا دارای سه لهجه می‌باشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده‌ای که در آن صحبت می‌شوند، لهجه کراچی karلči، کیچی kیči و پنجگوری panjguri نامید.

محقق برجسته دیگری که بصورت سیستماتیک لهجه‌های بلوچی را مطالعه کرده است پروفسور جوزف الفنبین Josef Elfenbein می‌باشد، او در کتاب “زبان بلوچی، لهجه شناسی بامتن” برای نشان دادن تفاوت بین لهجه‌های مختلف، لیستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهیه کرده و آنرا بعنوان معیار مقایسه شباهت‌ها و تمایز لهجه‌ها بکار برده است.

مدارس دینی

این استان، یکی از استان‌هایی است که بیشترین مدارس علوم دینی اهل‌سنت را در خود جای داده است استان سیستان و بلوچستان است. در دوران پیش از انقلاب تعداد مدارس علمیه در استان سیستان و بلوچستان محدود بوده و حداکثر از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کرد و علاقمندان به تحصیل علوم دینی برای فراگیری این علوم اغلب به کشورهای هندوستان و پاکستان مهاجرت می‌کردند. کیفیت مدارس دینی نیز به دلیل محدودیت‌های مختلف و کمبود علمای برجسته در حد پایینی بود. پیش از انقلاب اسلامی در استان سیستان و بلوچستان 3 مدرسه دینی وجود داشت و اکنون 130 مدرسه دینی مخصوص برادران و 450 مدرسه دینی خواهران در استان در حال فعالیت هستند. با پیروزی انقلاب اسلامی و رشد روزافزون مدارس دینی در استان باعث شد طالبان علوم دینی از مهاجرت به کشورهای خارجی برای فراگیری علوم دینی بی‌نیاز گشته و مدارس متعددی در شهرهای مختلف استان راه‌اندازی گردید. هم اکنون تعداد مدارس دینی (مکاتب) و حوزه‌های علمیه در استان به بیش از 100واحد می‌رسد. رشد کیفی حوزه‌های علمیه باعث شده بسیاری از هموطنان اهل‌سنت از نقاط مختلف کشور و حتی کشور افغانستان و ایالت بلوچستان پاکستان برای تحصیل علوم دینی به مراکزدینی بلوچستان مراجعه کنند. تعداد محصلین علوم دینی در این استان 7000 نفر تخمین زده می‌شود، این در حالی است که رقم محصلین علوم دینی قبل از انقلاب در این استان از 300 نفر تجاوز نمی‌کرده است. هم اکنون عالی‌ترین سطوح دینی در حوزه‌های علمیه اهل‌سنت سیستان و بلوچستان تدریس می‌شود. در کنار مدارس علوم دینی اهل‌سنت در استان سیستان و بلوچستان موسسات و کانون‌های فرهنگی نیز فعال هستند. کتاب‌خانه‌های مجهز سالن‌های مطالعه خذمات بی‌نظیری را به اهل‌سنت ارائه می‌دهد.

منابع

• برگرفته از سایت
• برگرفته از سایت