عصمت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
=معنای عصمت= | =معنای عصمت= | ||
عصمت | عصمت یعنى آنكه انسان نه تنها گناه نكند بلكه در فكر گناه هم نباشد. ما در برخى گناهان حالت عصمت داریم، زیرا تاكنون مرتكب آن نشدهایم و فكر آن را هم نكردهایم؛ نظیر عریان به كوچه و بازار رفتن، خودكشى و یا كشتن دیگران. همان گونه كه ما در بسیارى گناهان به خاطر علم و آگاهى كه به زشتى و پستى و بد عاقبتى آن داریم هرگز به فكر انجام آن نیستیم، امام و پیامبر هم به خاطر علم و یقینى كه به ناپسندى همه گناهان دارد، هرگز گرد آن نمىرود. <ref>اصول عقاید، ص 400</ref> | ||
=مفهوم عصمت= | =مفهوم عصمت= | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
=عصمت درقرآن= | =عصمت درقرآن= | ||
لفظ عصمت با تمام مشتقّات خود 13 مرتبه در [[قرآن]] آمده و به | لفظ عصمت با تمام مشتقّات خود 13 مرتبه در [[قرآن]] آمده و به معنای تمسّك و نگهداری و منع و بازداری است. | ||
* وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ | * وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا <ref>آل عمران/ 103</ref> | ||
* وَ لَقَدْ راوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ فَاسْتَعْصَم <ref> | * وَ لَقَدْ راوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ فَاسْتَعْصَم <ref>یوسف/ 32</ref> | ||
* عصمت وصف فرشتگان: لا | * عصمت وصف فرشتگان: لا یَعْصُونَ اللّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُومَرُونَ <ref>تحریم/ 6</ref> | ||
* عصمت وصف قرآن | * عصمت وصف قرآن كریم: لا یَأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ <ref>فصلت/ 42</ref> | ||
=مراتب عصمت= | =مراتب عصمت= | ||
مراحل عصمت | مراحل عصمت انبیا (ع): | ||
# در | # در تلقّی و دریافت وحی: وَ إِنَّكَ لَتُلَقَّی الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكیمٍ عَلیمٍ <ref> نمل/ 6</ref> | ||
# در ضبط و | # در ضبط و نگهداری وحی: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسی <ref>اعلی/ 6</ref> | ||
# در مرحله | # در مرحله تبلیغ و تعلیم وحی: وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلا وَحْیٌ یُوحی <ref>نجم/ 4- 3</ref> | ||
# | # | ||
=مقام عصمت= | =مقام عصمت= | ||
''' | '''آیا عصمت موهبت خدایی است یا اكتسابی؟''' | ||
عصمت به | عصمت به معنای درجه كامل شناخت و علم و تقوا است و شكی نیست كه قسمتی از مراتب تقوا را میتوان كسب كردبنابراین نمی توان آن را کاملا موهبتی و بدون لیاقت و شایستگی خود شخص محسوب نمود بلکه شخص معصوم با اکتساب مراحل تقوی به عصمت می رسد. | ||
بعضی از دانشمندان مانند [[شیخ مفید]]<ref>ر.ک:مقاله شیخ مفید</ref> و [[سیّد مرتضی]] و [[علامه حلی]]<ref>ر.ک:مقاله علامه حلی</ref> آن را موهبت الهی میدانند. | |||
شیخ مفید: العصمة تفضل من الله تعالی علی من علم أنه یتمسك بعصمته <ref>تصحیح الاعتقاد، ص 128</ref> قال السید المرتضی رحمه الله فی كتاب الغرر و الدرر:" أن العصمة هی اللطف الذی یفعله الله تعالی فیختار العبد عنده الامتناع من فعل القبیح" <ref>بحارالانوار، ج 17، ص 93</ref> و به چند آیه استدلال كردهاند: وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الاخْیارِ <ref>بحارالانوار، ج 17، ص/ 47</ref> وَ لَقَدِ اخْتَرْناهُمْ عَلی عِلْمٍ عَلَی الْعالَمین <ref>دخان/ 32</ref> إِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً <ref>احزاب/ 33</ref> | |||
=اگر عصمت | =اگر عصمت موهوبی است، چه افتخاری است= | ||
حقیقت این است که عصمت | حقیقت این است که عصمت الهی با توجّه به زمینه های طهارت و لیاقت های فرد است. یعنی خداوند متعال با علم بی پایان خویش می دانسته که اشخاصی لیاقت بهره مندی از این موهبت را دارند و آن را به ایشان اعطاء نموده است مانند مجاهدتهای ابراهیم (ع) و پیامبر اسلام(ص) و یوسف (ع) و سایر انبیا (ع) | ||
در | در دعای ندبه میخوانیم: الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِینِكَ إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَكَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ الَّذِی لا زَوَالَ لَهُ وَ لا اضْمِحْلالَ بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیْهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْیَا الدَّنِیَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَكَ ذَلِكَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِه <ref>إقبال الاعمال، ص 295</ref> | ||
=رابطه عصمت و اختیار= | =رابطه عصمت و اختیار= | ||
عصمت اختیار معصوم را سلب نمی کند و او قدرت بر گناه دارند و لكن گناه را انجام | عصمت اختیار معصوم را سلب نمی کند و او قدرت بر گناه دارند و لكن گناه را انجام نمیدهند. | ||
چنان كه ما انسانها در | چنان كه ما انسانها در برخی از كارها معصوم هستیم. مانند [[انتحار]]، لخت بیرون آمدن، خود را به آتش افكندن. وَ اجْتَبَیْناهُمْ وَ هَدَیْناهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ ذلِكَ هُدَی اللَّهِ یَهْدی بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا یَعْمَلُون <ref>انعام/ 87- 88</ref> | ||
=عصمت پیامبران= | =عصمت پیامبران= | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
=عصمت امام (ع)= | =عصمت امام (ع)= | ||
هم [[ | هم [[دلیل عقلی]] گوید امام جامعه و [[حجت خدا]] برمردم باید معصوم باشد، و هم [[دلیل نقلی]]. | ||
== | ==دلیل عقلی== | ||
بسیار روشن است كه پیامبر (ص) و امام حافظ دین الهی است و اگر انحراف پیدا كند، غرض اصلی دین كه هدایت مردم است، صورت نمیپذیرد و <ref>نقض غرض</ref> می شود. از آیه شریفه: لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ <ref>بقره/ 124</ref> نیز عصمت امام استفاده میشود. | |||
'''انسانها بر 4 قسماند:''' | '''انسانها بر 4 قسماند:''' | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
# در تمام عمر، عادل | # در تمام عمر، عادل | ||
# اول ظالم، بعد عادل | # اول ظالم، بعد عادل | ||
# بالعكس <ref> | # بالعكس <ref>ابراهیم </ref> | ||
برای قسم اول و چهارم قطعا دعا نكرده و گروه سوم را هم قرآن نفی میكند. پس قسم دوم ثابت میشود. | |||
== | ==دلیل نقلی== | ||
دستور به اطاعت مطلق در | دستور به اطاعت مطلق در آیات ذیل، دلیل بر عصمت است. | ||
* قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ | * قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونی <ref>آل عمران/ 31</ref> | ||
* | * أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الامْرِ مِنْكُمْ <ref>نساء/ 59</ref> | ||
* مَنْ | * مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللّه <ref>نساء/ 80</ref> | ||
* | * | ||
271 | 271 حدیث وارد شده كه منظور از [[اولی الامر]] ائمه اطهار (ع) است. | ||
* فَبِعِزَّتِكَ | * فَبِعِزَّتِكَ لاغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعین إِلا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ <ref>نساء/ ص/ 83- 82</ref> | ||
* وَ اذْكُرْ عِبادَنا | * وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهیمَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أُولِی الایْدی وَ الابْصارِ إِنّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِكْرَی الدّارِ وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الاخْیار <ref>نساء/ ص/ 47- 45</ref> | ||
* | * | ||
=پانویس= | =پانویس= | ||
نسخهٔ ۲ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۴
عصمت به معنای پاکدامنی و ناآلودگی به گناه است. در این که پیامبران باید معصوم باشند، جمیع ملل و شریعت ها اتفاق نظر دارند، جز این که آن را در برخی امور لازم می دانند و در برخی جایز و هر کدام را دلایلی است. شیعه با استناد به دلایل متعدد قرآنی و روایی، اهل بیت (ع) را نیز معصوم می داند.
معنای عصمت
عصمت یعنى آنكه انسان نه تنها گناه نكند بلكه در فكر گناه هم نباشد. ما در برخى گناهان حالت عصمت داریم، زیرا تاكنون مرتكب آن نشدهایم و فكر آن را هم نكردهایم؛ نظیر عریان به كوچه و بازار رفتن، خودكشى و یا كشتن دیگران. همان گونه كه ما در بسیارى گناهان به خاطر علم و آگاهى كه به زشتى و پستى و بد عاقبتى آن داریم هرگز به فكر انجام آن نیستیم، امام و پیامبر هم به خاطر علم و یقینى كه به ناپسندى همه گناهان دارد، هرگز گرد آن نمىرود. [۱]
مفهوم عصمت
فاضل مقداد در تعریف عصمت مى گوید: عصمت، لطفى است که خداوند در حق مکلف به جاى مى آورد، به گونه اى که انگیزه اى براى ترک اطاعت و یا انجام معصیت در او باقى نمى ماند، هر چند این لطف، توان انجام گناه را از وى نمى ستاند. [۲] این متکلم برجسته امامیه در ادامه، اسباب تحقق لطف الهى را چنین برمى شمارد:
- برخوردارى از ملکه اى که آدمى را از اقدام بر معاصى باز مى دارد.
- آگاهى کامل از پى آمدهاى اعمال زشت و زیبا.
- ترس از مؤاخذه بر ترک اولی.
علامه مجلسی[۳] در مورد اعتقاد امامیه در بحث عصمت می گوید: بدان که علماى امامیه رضوان اللّه علیهم اجماع کرده اند بر عصمت انبیا و اوصیا از گناهان کبیره و صغیره که صادر نمى‌شود از ایشان هیچ نوع از گناهان نه بر سبیل سهو و نسیان و نه بر سبیل خطاى در تأویل و نه بر سبیل مهاونه، نه پیش از پیغمبرى و نه بعد از آن، نه در کودکى و نه در بزرگى. و کسى در این باب مخالفت نکرده مگر ابن بابویه و شیخ محمد بن الحسن بن الولید رحمة اللّه علیهما که ایشان تجویز کرده‌اند که حق تعالى ایشان را براى مصلحتى سهو بفرماید که فراموش کنند چیزى را که متعلق به تبلیغ رسالت نباشد. [۴]
منظور از عصمت
عصمت در لغت از ریشه عصم است که به معنی امساک و خوددارای و منع است. [۵] در اصطلاح علم کلام، قوه‌ای است که انسان را از واقع شدن در گناه و خط منع می‌کند و گاهی تعریف شده به اینکه لطفی است که خداوند در حق بنده خویش انجام می‌دهد به طوری که دیگر انگیزه‌ای برای ترک طاعت و انجام گناه _ با اینکه قدرت بر انجام آندو دارد _ باقی می‌ماند. [۶]
عصمت در مقام دریافت و ابلاغ وحی
پیش از شروع بحث این قسم از عصمت، لازم است توضیحی پیرامون دو واژه تلقی و ابلاغ داده شود: تلقی به معنای دریافت کردن می‌باشد. منظور از عصمت در مقام تلقی وحی این است که پیامبر، وحی را همانطور که در لوح و خزانه علم الهی است، بدون کم و زیاد، دریافت می‌کند و در این میان نه شیاطین می‌توانند در آن تصرف کنند؛ نه فرشتگانی که واسطه در رساندن پیام خداوند می‌باشند مرتکب خطا می‌گردند و نه ابزار ادراکی پیامبر در فهم و دریافت کامل آن به اشتباه می‌رود.
ابلاغ در لغت به معنای رساندن است. و مراد از عصمت در مقام ابلاغ وحی این است که پیامبر همان مطالبی را که تلقی و دریافت کرده، بدون هیچ افزودن و کاستن به مردم برساند. یعنی نه پیامبر دچار خطا و یا تحریف عمدی آن شود و نه شیاطین در موقع تبلیغ پیامبر، دخالت کرده و مثلا با صدایی شبیه صدای پیامبر، مطالبی را به آیات الهی بیفزایند. مساله عصمت انبیا در مقام تلقی و ابلاغ وحی، تقریبا مورد پذیرش همه طوایف مسلمین قرار گرفته است. [۷]
عصمت درقرآن
لفظ عصمت با تمام مشتقّات خود 13 مرتبه در قرآن آمده و به معنای تمسّك و نگهداری و منع و بازداری است.
- وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا [۸]
- وَ لَقَدْ راوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ فَاسْتَعْصَم [۹]
- عصمت وصف فرشتگان: لا یَعْصُونَ اللّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُومَرُونَ [۱۰]
- عصمت وصف قرآن كریم: لا یَأْتیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ [۱۱]
مراتب عصمت
مراحل عصمت انبیا (ع):
- در تلقّی و دریافت وحی: وَ إِنَّكَ لَتُلَقَّی الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكیمٍ عَلیمٍ [۱۲]
- در ضبط و نگهداری وحی: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسی [۱۳]
- در مرحله تبلیغ و تعلیم وحی: وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلا وَحْیٌ یُوحی [۱۴]
مقام عصمت
آیا عصمت موهبت خدایی است یا اكتسابی؟
عصمت به معنای درجه كامل شناخت و علم و تقوا است و شكی نیست كه قسمتی از مراتب تقوا را میتوان كسب كردبنابراین نمی توان آن را کاملا موهبتی و بدون لیاقت و شایستگی خود شخص محسوب نمود بلکه شخص معصوم با اکتساب مراحل تقوی به عصمت می رسد.
بعضی از دانشمندان مانند شیخ مفید[۱۵] و سیّد مرتضی و علامه حلی[۱۶] آن را موهبت الهی میدانند.
شیخ مفید: العصمة تفضل من الله تعالی علی من علم أنه یتمسك بعصمته [۱۷] قال السید المرتضی رحمه الله فی كتاب الغرر و الدرر:" أن العصمة هی اللطف الذی یفعله الله تعالی فیختار العبد عنده الامتناع من فعل القبیح" [۱۸] و به چند آیه استدلال كردهاند: وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الاخْیارِ [۱۹] وَ لَقَدِ اخْتَرْناهُمْ عَلی عِلْمٍ عَلَی الْعالَمین [۲۰] إِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً [۲۱]
اگر عصمت موهوبی است، چه افتخاری است
حقیقت این است که عصمت الهی با توجّه به زمینه های طهارت و لیاقت های فرد است. یعنی خداوند متعال با علم بی پایان خویش می دانسته که اشخاصی لیاقت بهره مندی از این موهبت را دارند و آن را به ایشان اعطاء نموده است مانند مجاهدتهای ابراهیم (ع) و پیامبر اسلام(ص) و یوسف (ع) و سایر انبیا (ع)
در دعای ندبه میخوانیم: الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِكَ وَ دِینِكَ إِذِ اخْتَرْتَ لَهُمْ جَزِیلَ مَا عِنْدَكَ مِنَ النَّعِیمِ الْمُقِیمِ الَّذِی لا زَوَالَ لَهُ وَ لا اضْمِحْلالَ بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیْهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هَذِهِ الدُّنْیَا الدَّنِیَّةِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا فَشَرَطُوا لَكَ ذَلِكَ وَ عَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِه [۲۲]
رابطه عصمت و اختیار
عصمت اختیار معصوم را سلب نمی کند و او قدرت بر گناه دارند و لكن گناه را انجام نمیدهند. چنان كه ما انسانها در برخی از كارها معصوم هستیم. مانند انتحار، لخت بیرون آمدن، خود را به آتش افكندن. وَ اجْتَبَیْناهُمْ وَ هَدَیْناهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ ذلِكَ هُدَی اللَّهِ یَهْدی بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا یَعْمَلُون [۲۳]
عصمت پیامبران
سوال
قرآن کریم به صراحت از عصیان و نافرمانى پیامبران خبر مى دهد، چگونه مى توان از این آیات چشم پوشید و پیامبران را معصوم دانست؟
جواب
آیاتى از قرآن که به ظاهر از نافرمانى پیامبران خبر مى دهند و به نکوهش از برخى از اعمال آنان مى پردازند. در این جا به جاى آن که به بررسى تک تک این آیات بپردازیم، چند نکته ى کلى را براى دست یابى به درکى عمیق تر از آن ها گوشزد مى کنیم.
۱. واژه هایى هم چون عصیان، استغفار، توبه و ذنب نباید ره زن اندیشه گردد و بى درنگ معناى متداول عرفى را در ذهن بنشاند. کاربرد این کلمات، گستره وسیعى دارد و تنها در قلمرو محرّمات شرعى محدود نمى گردد. [۲۴]
براى مثال، سرپیچى از فرمان هاى استحبابى و ارشادى نیز نوعى عصیان است; هر چند کار حرامى را براى کسى که عصیان ورزیده، رقم نمى زند. استغفار و توبه نیز بسته به میزان قرب و منزلت آدمى معناى متفاوتى مى یابد؛ به گونه اى که نه تنها در مورد حرام هاى شرعى بلکه درباره ى اعمال پسندیده اى که براى مقرّبان درگاه الهى ناپسند است نیز مى توان از توبه و مغفرت سخن گفت.
همچنین واژه ذنب به معناى کارى است که پى آمدى ناگوار دارد و بر این اساس، مبارزات پیامبر اکرم با بت پرستى را نیز مى توان از زبان مشرکان، ذنبى نابخشودنى به شمار آورد، [۲۵] که به گفته ى قرآن کریم خداوند با فتح مکه این گناه را مى بخشاید و پیامبرش را از پیامدهاى ناگوار آن ایمن سازد: «إِنّا فَتَحْنا لَک فَتْحاً مُبِیناً * لِیغْفِرَ لَک اللّه ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِک وَ ما تَأَخَّرَ وَ یتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیک وَ یهْدِیک صِراطاً مُسْتَقِیماً». [۲۶]
۲. از دیدگاه روایات، یکى از نکاتى که در زبان شناسى قرآن کریم باید مورد توجه قرار گیرد، این است که برخى از آیات به شیوه ى «ایاک أعنى وَ اسمَعى یا جارة» نازل شده اند.[۲۷] این جمله در زبان عربى تقریباً برابر با ضرب المثلى فارسى است که مى گوید:
- در به تو مى گویم، دیوار تو بشنو.
بر این اساس، هر چند پیامبر اکرم تردیدى در الهى بودن وحى ندارد، با جملاتى از این دست مورد خطاب قرار مى گیرد: «اگر در آنچه بر تو نازل کردیم تردید دارى، از کسانى که پیش از تو کتاب (آسمانى) مى خواندند، پرسش نما». [۲۸]
این آیه به هیچ وجه نشانگر دودلى پیامبر نیست؛ بلکه راهى براى تحقیق و جستجو فراروى مخاطبان قرآن کریم قرار مى دهد و از آنان مى خواهد که براى برطرف ساختن شک و تردید خود، از دانشمندان یهودى و مسیحی که ویژگى هاى پیامبر خاتم را مى دانند، پرسش نمایند. [۲۹]
همچنین در آیه اى دیگر، رسول خدا (ص) از این که به خواسته گروهى سست ایمان تن داده و آنان را از شرکت در جهاد معاف داشته است، چنین بازخواست مى شود: «عَفَا اللّه عَنْک لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتّى یتَبَینَ لَک الَّذِینَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْکاذِبِینَ»؛ [۳۰] خدایت ببخشاید، چرا پیش از آن که (حال) راستگویان بر تو روشن شود و دروغ گویان را بازشناسى به آنان اجازه دادى؟)
با اندکى تأمل روشن مى گردد که عتاب و سرزنش این آیه در واقع، دامنگیر کسانى است که بدون داشتن عذرى حقیقى، از شرکت در جهاد سرباز مى زنند و بهانه هاى واهى را پشتوانه خانه نشینى خود مى سازند. [۳۱] این گروه اگر هم با مخالفت پیامبر روبرو مى شدند، در تصمیم خود بازنگرى نمى کردند و قداست سرسپردگى در برابر فرمان رسول خدا (ص) را نیز در هم مى شکستند. افزون بر این که حضور این سست ایمانان در جهاد، جز تضعیف روحیه دیگران حاصلى نداشت و چنان که در آیات بعدى همین سوره آمده است، به فساد و تباهى مى انجامید.
از آنچه گذشت این نتیجه بدست مى آید که این آیه، برخلاف آنچه برخى پنداشته اند [۳۲]، نه تنها پیامبر را سرزنش نمى کند، بلکه با ظاهرى عتاب آلود به ستایش از وى مى پردازد. این مدحِ عتاب نما بدان معناست که دلسوزى پیامبر اکرم (ص) براى مردمان به حدّى است که حتى رسوایىِ خطاکاران را نیز نمى پسندد و با موافقت با خواسته ى آنان، پرده از نفاق و دورویى شان برنمى گیرد.
۳. آنچه گذشت به معناى نادیده گرفتن لغزش هاى پیامبران نیست. بسیارى از کارها که بر همگان روا است، شایسته ى مقربان درگاه الهى نیست، که «حَسَناتُ الابرارُ سَیئاتُ المُقَرّبین». [۳۳] چه بسا از «معصومان» عملى سر زند که هر چند حرام شرعى نیست ولى با مقام و منزلت والاى آنان سازگارى ندارد و در اصطلاح «ترک اولى» خوانده مى شود. این لغزش هاى کوچک به گونه اى در قرآن برجسته گردیده اند که ظاهربینان و غیردقیق نگران را به تردید مى افکند و این پرسش را پیش روى آدمى قرار مى دهد که اگر پیامبران معصوم اند، دلیل این همه پافشارى بر لغزش هاى آنان چیست.
امیرمؤمنان (ع) در پاسخ به پرسشى از این دست، این نکته را خاطر نشان مى سازند که یادآورى این کاستى ها براى آن است که مردم در بزرگداشت انبیا به خطا نروند و آنان را در جایگاه خدایى ننشانند و بدانند که آفریدگان هر اندازه درجات تعالى را بپیمایند، از کمال ویژه ى الهى فروترند. [۳۴]
عصمت امام (ع)
هم دلیل عقلی گوید امام جامعه و حجت خدا برمردم باید معصوم باشد، و هم دلیل نقلی.
دلیل عقلی
بسیار روشن است كه پیامبر (ص) و امام حافظ دین الهی است و اگر انحراف پیدا كند، غرض اصلی دین كه هدایت مردم است، صورت نمیپذیرد و [۳۵] می شود. از آیه شریفه: لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ [۳۶] نیز عصمت امام استفاده میشود.
انسانها بر 4 قسماند:
- در تمام عمر، ظالم
- در تمام عمر، عادل
- اول ظالم، بعد عادل
- بالعكس [۳۷]
برای قسم اول و چهارم قطعا دعا نكرده و گروه سوم را هم قرآن نفی میكند. پس قسم دوم ثابت میشود.
دلیل نقلی
دستور به اطاعت مطلق در آیات ذیل، دلیل بر عصمت است.
- قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونی [۳۸]
- أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الامْرِ مِنْكُمْ [۳۹]
- مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللّه [۴۰]
271 حدیث وارد شده كه منظور از اولی الامر ائمه اطهار (ع) است.
- فَبِعِزَّتِكَ لاغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعین إِلا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ [۴۱]
- وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهیمَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أُولِی الایْدی وَ الابْصارِ إِنّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِكْرَی الدّارِ وَ إِنَّهُمْ عِنْدَنا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الاخْیار [۴۲]
پانویس
- ↑ اصول عقاید، ص 400
- ↑ ارشاد الطالبین، ص ۳۰۱ - ۳۰۲
- ↑ ر.ک:مقاله علامه مجلسی
- ↑ حیوة القلوب، علامه مجلسى، ج۱، ص۶۵
- ↑ ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ماده عصم
- ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، ۱۳۸۴، ج۳، ص۱۵۸
- ↑ سبحانی، جعفر، الالهیات، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، ۱۳۸۴، ج۳،ص۱۸۳
- ↑ آل عمران/ 103
- ↑ یوسف/ 32
- ↑ تحریم/ 6
- ↑ فصلت/ 42
- ↑ نمل/ 6
- ↑ اعلی/ 6
- ↑ نجم/ 4- 3
- ↑ ر.ک:مقاله شیخ مفید
- ↑ ر.ک:مقاله علامه حلی
- ↑ تصحیح الاعتقاد، ص 128
- ↑ بحارالانوار، ج 17، ص 93
- ↑ بحارالانوار، ج 17، ص/ 47
- ↑ دخان/ 32
- ↑ احزاب/ 33
- ↑ إقبال الاعمال، ص 295
- ↑ انعام/ 87- 88
- ↑ المواقف، ص ۳۶۱; المیزان، ج ۱، ص ۱۳۷ و پژوهشى در عصمت معصومان، ص ۱۸۷
- ↑ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۶۰؛ تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۶؛ مجمع البیان، ج ۹، ص ۱۴۲ و المیزان، ج ۱۸، ص ۲۵۳
- ↑ سوره فتح، آیات ۲ـ۱
- ↑ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۶۱؛ بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۷۱
- ↑ سوره یونس، آیه ۹۴
- ↑ آموزش عقاید، ج ۲ـ۱، ص ۲۵۷
- ↑ سوره توبه، آیه ۴۳
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۷، ص ۴۶ و المیزان، ج ۹، ص ۲۵۸
- ↑ الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۴؛ تفسیر البیضاوى، ج ۲، ص ۱۸۵
- ↑ این سخن مشهور در برخى از منابع، از احادیث نبوى به شمار آمده است. ر.ک: کشف الغمه، ج ۳، ص ۴۵
- ↑ الاحتجاج، ج ۲ـ۱، ص ۲۴۹
- ↑ نقض غرض
- ↑ بقره/ 124
- ↑ ابراهیم
- ↑ آل عمران/ 31
- ↑ نساء/ 59
- ↑ نساء/ 80
- ↑ نساء/ ص/ 83- 82
- ↑ نساء/ ص/ 47- 45