عرفه

عَرَفَه، نام روز ۹ ذی‌الحجه است. این روز از روزهای پرفضیلت سال می باشد که روایات بسیاری آن‌را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده‌اند. روز عرفه، یک روز پیش از عید قربان است. در منابع روایی اعمالی برای آن برشمرده‌اند که بافضیلت‌ترین آنها دعا و استغفار است. زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای عرفه نیز در این روز بسیار سفارش شده است. بنابر فقه شیعه، حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب شرعی این روز را در عرفات وقوف کنند.

فضیلت اعمال روز عرفه امام صادق علیه السلام می‌فرماید‌: هر كس در این روز قبل از رفتن به مراسم دعای روز عرفه در زیر آسمان دو ركعت نماز بخواند و در پیشگاه خداوند متعال به تمام گناهان و خطاهای خود اعتراف كند و حقیقتاً از درگاه پروردگار پوزش طلبد، خداوند متعال آن‌چه كه به اهل عرفات مقدر نموده او را نیز عطا می‌كند و تمام گناهان او را می‌آمرزد.

مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح‌الجنان می‌گوید: روز عرفه از اعیاد عظیمه و بزرگ است هرچند به اسم عید نامیده نشده و روزی است كه حق‌تعالی بندگانش را به عبادت و طاعت خود فراخوانده و سفره‌های جود و احسان خود را برای آن‌ها گسترده و شیطان در این روز تحقیر و رانده شده و خشمناك است.

شب عرفه از لیالی متبركه و شب مناجات با قاضی‌الحاجات و توبه در آن مقبول و دعا در آن شب مستجاب است. كسی كه آن شب را به عبادت به سر آورد اجر و پاداش هفتاد سال عبادت را دارد.

نام عرفه از کجا آمده است؟ ریشه این نامگذاری سه وجه دارد: آنگاه كه جبرئیل (ع) مناسك حج را به حضرت ابراهیم (ع) می آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت : «عرفت؟» یعنی «یاد گرفتی؟» و او پاسخ داد آری. لذا به این نام خوانده شد. وجه دیگر اینكه مردم از این جایگاه و در این سرزمین به گناه خود اعتراف می كنند. بعضی دیگر هم آن را جهت تحمل صبر و رنجی میدانند كه برای رسیدن به آن باید متحمل شد ؛ چرا كه یكی از معانی «عرف» صبر و شكیبایی و تحمل است.

عرفات کجاست؟ عرفات سرزمینی است که درآن گناه نشده و آنجا معبد تمام انبیا، اولیا، اوصیا، متقین و اصفیا بوده است. بیابانی صاف و هموار که تقریباً در ۲۴ کیلومتری (چهار فرسخی) شمال مکه و در دامنه کوهی به نام (جبل الرحمه) قرار گرفته است. اوج عظمت دعا از جهت زمانی در روز عرفه آن‌هم در عرفات است. حضرت علی علیه السلام فرمودند: من الذنوب لا تغفر الا بعرفات. برخی از گناهان جز در عرفات بخشوده نمی‌شود. به این سخن از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله توجه فرمایید: اعظم اهل عرفات جرما من انصرف و هو یظن انه لن یغفرله گناه‌كارترین فرد در عرفات كسی است كه از آن‌جا بازگردد در حالی كه گمان می‌برد هرگز آمرزیده نخواهد شد.

حضرت آدم (ع) در صحرای عرفات مطابق روایتی از امام صادق (ع)، وقتی جد اعلای ما حضرت آدم (ع) از باغ بهشتی به زمین فرود آمد، چهل روز هر بامداد بر فراز كوه صفا با چشم گریان در حال سجده بود. جبرئیل (ع)، فرود آمد و پرسید:

چرا می گریی، ای آدم؟ چرا نگریم در حالیكه از جوار خداوند به این دنیا فرود آمده ام؟ به درگاه خدا توبه كن و بسوی او بازگرد. چگونه؟ جبرئیل در روز هشتم ذیحجه آدم را به منی برد، آدم شب را در آنجا ماند و صبحگاهان عازم صحرای عرفات شد. جبرئیل هنگام خروج از مكه، احرام بستن و لبیك گفتن را به او آموخت و چون عصر روز عرفه فرا رسید، آدم را به غسل فرا خواند و پس از نماز عصر، او را به وقوف در عرفات دعوت كرد و كلماتی را كه از پروردگار دریافت كرده بود به وی تعلیم داد، این كلمات عبارت بودند از:

سبحانك اللهم و بحمدك لا اله الا انت علمت و ظلمت نفسی و اعترفت بذنبی اغفر لی انك انت الغفور الرحیم

یعنی: جز تو خدایی نیست كار بدی كردم و بر خود ظلم نمودم اینك به گناه خود اعتراف می كنم مرا ببخش كه تو بخشنده و مهربانی. آدم (ع) تا غروب آفتاب همچنان دعا میكرد و با تضرع اشك می ریخت. وقتی كه آفتاب غروب كرد همراه جبرئیل روانه مشعر شد و شب را آنجا گذراند. صبحگاهان در مشعر بپاخاست و به دعا پرداخت… تا اینكه سرانجام بخشیده شد …