آیات وحدت

آیات وحدت در قرآن كريم در واقع یک سری از آيات اند كه در آنها بر مسئله وحدت تاکید شده است خداوند متعال در آن آیات دستور صريح می‌دهد كه بر مبنای ايمان و گرايش به ريسمان الهی متحد و متفق باشيد و از تفرق و تشتت بپرهيزيد.

اتحاد به‌معناى يكى شدن، در اصل از ريشه وحدت به مفهوم يكتایى و يگانگى است. اتحاد اساسی‌ترين عنصر برای تحقق بخشيدن به آرمان‌های يك امت يا ملت است. به‌همين دليل، يكی از عهد و پيمان‌های الهی با پيامبران، ايجاد وحدت و يگانگی در جامعه است، قرآن كريم به اهميت مسئله اتحاد بسيار تأكيد كرده و برای ايجاد و حفظ اين يگانگى در امت، راهكارهاى گوناگونى را ارائه داده است. در كتاب وحی آيات بسياری را می‌توان يافت كه در آنها به مسئله وحدت اشاره شده است.

برخی از آیات وحدت

«واعتصموا...»نساء/ ۱۶۴، «تعاونوا...»مائده/ ۲، «اصلحوا...»نساء/ ۱۶۴، «اصلاح بين الناس...»همان/ ۱۱۴، «الَّف بينهم...»انفال/ ۶۳، «امّةٌ واحدة...»انبياء. آيه ۹۲، «امّة وسط...»بقره/ ۱۴۲، «حزب الله»مجادله/۲۲، «صبغة الله...»بقره، آيه ۱۲۸ و «اخوة».سوره حجرات، آيه ۱۰.

همچنين در آيه ۱۳ سوره حجرات می‌خوانيم: «يا اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ اُنْثی وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاكُمْ»، (ای مردم، ما شما را مرد و زن آفريديم و شما را تيره‌ها و قبايلی قرار داديم تا همديگر را درك كنيد و زندگی هماهنگ داشته باشيد) با فضيلت‌ترين شما در نزد خداوند با تقواترين شماست. در اين آيه تأكيد ويژه‌ای بر وحدت قبايل و گروه‌های انسان‌ها وجود داشته است. بشر تشنه‌ آزادی‌، عدالت و حق است كه اسلام با دعوت به اتحاد توانسته است به‌اين خواسته‌ها پاسخ مثبت دهد. تمسك به‌آيات قرآن كريم هديه و ميراث گرانبهايی است كه در قرآن بر آن تاكيد شده است. قرآن كريم در صريح‏‌ترين آيه خود در مورد وحدت، همه مؤمنان را به چنگ زدن به ريسمان الهى و پرهيز از تفرقه فراخوانده است. در آيه ۱۰۳ سوره آل عمران می‌فرمايد «وَ اعتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاًوَ لا تَفَرَّقُوا»، (همگی چنگ به‌ ريسمان الهی بزنيد و پراكنده نشويد) نعمت وجود خدا را برخود به ياد آوريد كه چگونه دشمن يكديگر بوديد و او ميان دل‌های شما الفت ايجاد كرد و به‌بركت نعمت او برادر شديد. در اين كه مقصود از ريسمان الهى چيست، مفسران اختلاف دارند. قرآن، كتاب و سنت، دين الهى، اطاعت خداوند، توحيد خالص، ولايت اهل‏ بيت(ع) و جماعت وجوهى است كه در تفسير آن گفته شده است. برخى نيز مفهوم حبل‌اللَّه را شامل همه اين معانى دانسته‏‌اند.

قرآن کریم نخستین منادی وحدت در امت اسلامی

نخستين منادی وحدت و امت، واحده شدن قرآن كريم است كه می‌فرمايد، «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ» (انبياء/۹۱) (اين دين شما و اين امت شماست، دين يگانه و من پروردگار شمايم، پس مرا بپرستيد). بايد مسلمانان آگاه، به‌اهميت اين شعار قرآنی «امت واحد» پی‌ببرند و عظمت آن را درك كنند و تفرقه‌ها را از ميان بردارند و نابود سازند و هرگونه حركتی كه به دوگانگی و تفرقه مسلمانان بينجامد حركتی خواسته دشمنان و برخلاف دعوت قرآن كريم است. در اينجا می‌توان محور وحدت در ديدگاه قرآن را توحيد و در مرتبه ديگر دين اسلام دانست. قرآن كريم، پيامبر(ص) را به سوی اهل كتاب می‌فرستد و از آنان برای پيوستن به شعار توحيد و جدايی از غير او دعوت می‌كند، (ای پيامبر به اهل كتاب بگو، بياييد براساس كلمه‌ای كه بين ما و شما مشترك است، غير از خدا را نپرستيم و يك ديگر را در برابر خداوند به‌عنوان رب و پروردگار نگيريم پس اگر روی برگرداندند بگوييد، شاهد باشيد كه ما اهل تسليم در برابر حق هستيم).

وجود پیامبر (ص) و سیره ایشان عامل وحدت

قرآن كريم وجود پيامبر(ص) را محورى براى همبستگى و يگانگى مسلمانان می‌شناسد(آل عمران/ ۱۵۹)، همچنين مراجعه به سنت حضرت را راه‏كارهایى براى ايجاد و حفظ يگانگى معرفى كرده است، «فَإِن تَنازَعْتُمْ فِى شَىْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِ لَى اللَّهِ وَالرَّسُول». (نساء/ ۵۹). اين آيه يادآور می‌شود كه اگر در امری اختلاف پيدا كرديد، به خدا و رسول او رجوع كنيد. شهيد مطهری در دسته‌بندی عوامل اصلی تعالی و انحطاط جوامع از وحدت و تفرقه به‌عنوان يكی از عوامل اساسی مؤثر در اعتلا و انحطاط ياد كرده و می‌نويسد، در قرآن كريم به چند عامل مؤثر در اعتلاها و انحطاط‌ها برمی‌خوريم، اتحاد و تفرق، در سوره آل عمران آيه ۱۰۳ دستور صريح می‌دهد كه بر مبنای ايمان و گرايش به ريسمان الهی متحد و متفق باشيد و از تفرق و تشتت بپرهيزيد. در تفسير آيه ۴۶ سوره انفال چنين توضيح می‌دهد، با خودتان نزاع و مشاجره نكنيد، وقتی كه اردنی‌ها و فلسطينی‌ها خودشان به روی يكديگر تفنگ بكشند عروسی دشمن است پس دستور هم اين است كه با يكديگر منازعه و مشاجره، نكنيد كه در پس آن سستی و ضعف پديدار می‌شود و پشت سر ضعف آن شوكت، عظمت و قدرت شما از ميان می‌رود. قرآن می‌خواهد جامعه مسلمانان برتر از ديگران باشد، «ولا تهنوا ولاتحزنوا و انتم الاعلون ان كنتم مؤمنين» (آل عمران ۱۲۹) و ايمان، ملاك برتری قرار گرفته است. مگر ايمان چه می‌كند؟ ايمان ملاك وحدت، ركن شخصيت و تكيه‌گاه استقلال و موتور حركت جامعه اسلامی است.

نزاع و تفرقه عامل ویران کننده امت اسلام

نزاع و اختلاف، عامل انهدام كيان و شخصيت جامعه اسلامی، در جای ديگر می‌فرمايد، «ولا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم» با يكديگر نزاع نكنيد و اختلاف نداشته باشيد كه سست و ضعيف خواهيد شد و خاصيت خود را از دست خواهيد داد، جدال و اختلاف، كيان و شخصيت جامعه اسلامی را منهدم می‌كند. ايمان اساس دوستی و وداد و ولاء مؤمنان است».