جبریه: تفاوت میان نسخه‌ها
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '==پانویس==↵↵<references />↵↵[[رده: ' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جبریه''' به گروهی از [[مسلمانان]] اطلاق می‌شود که معتقدند بندگان در افعال خود هیچ اراده‌ای ندارند و کاملا مجبورند. | '''جبریه''' به گروهی از [[مسلمانان]] اطلاق می‌شود که معتقدند بندگان در افعال خود هیچ اراده‌ای ندارند و کاملا مجبورند. | ||
==تاریخچه== | == تاریخچه == | ||
در آثار [[معتزله]] به چگونگی ظهور جبریه اشاره شده است. [[ابوعلی جبایی]] ریشه جبر را به ایام خلافت [[امویان]] بر می‌گرداند که در آن عصر مسائل مربوط به [[اختیار انسان]] و [[قضا و قدر الهی]] و نیز نقش مشیت الهی در سرنوشت انسان به صورت گسترده در جهان اسلام مطرح شد.<ref>قاضی عبدالجبار، «فضل الاعتزال»، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، ص۱۴۳ به کوشش فؤاد سید، تونس، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م</ref> بنا به نظر قاضی عبدالجبار معاویه و جانشینان وی جبرگرایی را در شام گسترش دادند و از آن پس عقیده به جبر مذهب تودۀ مردم شد. <ref>قاضی عبدالجبار، «فضل الاعتزال»، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، ص۱۴۴ ،به کوشش فؤاد سید، تونس، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.</ref> | در آثار [[معتزله]] به چگونگی ظهور جبریه اشاره شده است. [[ابوعلی جبایی]] ریشه جبر را به ایام خلافت [[امویان]] بر می‌گرداند که در آن عصر مسائل مربوط به [[اختیار انسان]] و [[قضا و قدر الهی]] و نیز نقش مشیت الهی در سرنوشت انسان به صورت گسترده در جهان اسلام مطرح شد.<ref>قاضی عبدالجبار، «فضل الاعتزال»، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، ص۱۴۳ به کوشش فؤاد سید، تونس، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م</ref> بنا به نظر قاضی عبدالجبار معاویه و جانشینان وی جبرگرایی را در شام گسترش دادند و از آن پس عقیده به جبر مذهب تودۀ مردم شد. <ref>قاضی عبدالجبار، «فضل الاعتزال»، فضل الاعتزال و طبقات المعتزله، ص۱۴۴ ،به کوشش فؤاد سید، تونس، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.</ref> | ||
==دلیل گرایش به جبر== | == دلیل گرایش به جبر == | ||
گرایش به جبر در میان [[مسلمانان]] نمی‌تواند صرفا ریشه در آموزه‌های قرآنی داشته باشد زیرا که در [[قرآن]] در کنار آیاتی که بیان می‌کند که تنها خدا فاعل هستی است. آیات دیگری هم وجود دارد که بر اختیار و فاعلیت انسان تاکید دارد. ریشه‌های جبر را باید علاوه بر توحید‌گرایی متعصبانه که ریشه در یک‌سویه‌نگری نسبت به برخی از آیات قرآن دارد، در عوامل دیگری همچون نفوذ فرهنگ و ادیان ایرانی و تأثیر اعتقادات بازمانده از اعراب جاهلی دید. علاوه بر این افرادی همچون [[احمد بن حنبل]] معتقدند که اختیار‌گرایی انسان نسبت به افعالش برگرفته از [[مسیحیت]] است. | گرایش به جبر در میان [[مسلمانان]] نمی‌تواند صرفا ریشه در آموزه‌های قرآنی داشته باشد زیرا که در [[قرآن]] در کنار آیاتی که بیان می‌کند که تنها خدا فاعل هستی است. آیات دیگری هم وجود دارد که بر اختیار و فاعلیت انسان تاکید دارد. ریشه‌های جبر را باید علاوه بر توحید‌گرایی متعصبانه که ریشه در یک‌سویه‌نگری نسبت به برخی از آیات قرآن دارد، در عوامل دیگری همچون نفوذ فرهنگ و ادیان ایرانی و تأثیر اعتقادات بازمانده از اعراب جاهلی دید. علاوه بر این افرادی همچون [[احمد بن حنبل]] معتقدند که اختیار‌گرایی انسان نسبت به افعالش برگرفته از [[مسیحیت]] است. | ||
==تقسیم جبریه== | == تقسیم جبریه == | ||
جبریه به دو گروه جبریه متوسط و جبریه خالص تقسیم می‌شوند. جبریه متوسط کسانی هستند که در افعال مربوط به عباد به گونه‌ای اختیار قایل‌اند و آنرا با عنوان نظریه‌ای به نام کسب مطرح می‌کنند. این گروه در تقسیم فرق اسلامی به نام [[اشاعره]] و [[ماتریدیه]] خوانده می‌شوند و اما جبریه خالص در قالب گروهی به نام جهمیه و پیروان جهم بن صفوان ظاهر می‌شوند. در این تفکر هیچ اراده و قدرتی برای بندگان ترسیم نمی‌شود، بلکه فاعل تمام افعال خداوند خواهد بود. <ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 136 با ویرایش و اصلاح عبارات.</ref> | جبریه به دو گروه جبریه متوسط و جبریه خالص تقسیم می‌شوند. جبریه متوسط کسانی هستند که در افعال مربوط به عباد به گونه‌ای اختیار قایل‌اند و آنرا با عنوان نظریه‌ای به نام کسب مطرح می‌کنند. این گروه در تقسیم فرق اسلامی به نام [[اشاعره]] و [[ماتریدیه]] خوانده می‌شوند و اما جبریه خالص در قالب گروهی به نام جهمیه و پیروان جهم بن صفوان ظاهر می‌شوند. در این تفکر هیچ اراده و قدرتی برای بندگان ترسیم نمی‌شود، بلکه فاعل تمام افعال خداوند خواهد بود. <ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 136 با ویرایش و اصلاح عبارات.</ref> | ||
==فرقه‌های جبر‌گرا== | == فرقه‌های جبر‌گرا == | ||
فرق [[جهمیه|جهمیه]]، [[نجاریه|نجاریه]]، [[کلّابیه|کلّابیه]]، [[ضراریه|ضراریه]] و [[بکریه|بکریه]] از | فرق [[جهمیه|جهمیه]]، [[نجاریه|نجاریه]]، [[کلّابیه|کلّابیه]]، [[ضراریه|ضراریه]] و [[بکریه|بکریه]] از «جبریه» اند. <ref>محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 136</ref> | ||
==احکام فقهی جبریه== | == احکام فقهی جبریه == | ||
در اینکه جبریه کافرند و احکام کفر بر آنان بار می‌شود یا تنها در صورت پای‌بند بودن به لوازم آیین خود - مانند نسبت ظلم به خداوند دادن در صورت عقاب بندگان و نفی ثواب و عقاب - [[کافر]] و نجس هستند، اختلاف است. بیشتر [[فقها]] قائل به قول دوم می‌باشند. <ref>نجفی محمد | در اینکه جبریه کافرند و احکام کفر بر آنان بار می‌شود یا تنها در صورت پای‌بند بودن به لوازم آیین خود - مانند نسبت ظلم به خداوند دادن در صورت عقاب بندگان و نفی ثواب و عقاب - [[کافر]] و نجس هستند، اختلاف است. بیشتر [[فقها]] قائل به قول دوم می‌باشند. <ref>نجفی محمد حسن، جواهرالکلام ج 6، ص 54-55؛ حکیم سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، ج 1، ص 387-391. | ||
</ref> | </ref> | ||