جنبش اسلامی تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ماوراء النهر' به 'ماوراء‌النهر') |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
در این دهه که نهضت، پنهانی فعالیت می‌کرد، مشایخ صوفیه در آگاه کردن مردم و جنبش دینی، نقش اصلی را بازی می‌کردند. آنها بیشتر تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‌های سیاسی امام خمینی رحمه الله قرار داشتند. در سال 1986 تعداد زیادی از رهبران نهضت و از جمله «سید عبداللّه نوری» به اتهام گوش دادن به رادیوهای خارجی، توجه به جمهوری اسلامی و شخص آیت اللّه خمینی رحمه الله، اصلاح‌طلبی در اسلام و تبلیغات کمونیست ستیز روانه زندان شدند. | در این دهه که نهضت، پنهانی فعالیت می‌کرد، مشایخ صوفیه در آگاه کردن مردم و جنبش دینی، نقش اصلی را بازی می‌کردند. آنها بیشتر تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران و اندیشه‌های سیاسی امام خمینی رحمه الله قرار داشتند. در سال 1986 تعداد زیادی از رهبران نهضت و از جمله «سید عبداللّه نوری» به اتهام گوش دادن به رادیوهای خارجی، توجه به جمهوری اسلامی و شخص آیت اللّه خمینی رحمه الله، اصلاح‌طلبی در اسلام و تبلیغات کمونیست ستیز روانه زندان شدند. | ||
==تاریخچه اسلام در تاجیکستان== | == تاریخچه اسلام در تاجیکستان == | ||
تاجیکستان یکی از پنج جمهوری آسیای مرکزی و پایتخت آن شهر دوشنبه است. اسلام از همان آغاز وارد این سرزمین گردید و بخارا به یکی از مراکز مهم اسلامی در سده‌های اولیه تبدیل شد. مذهب بیشتر مردم [[تاجیکستان]]، سنی [[حنفی]] است و تعدادی مسلمان [[شافعی]] نیز در تاجیکستان زندگی می‌کنند. گروه کوچکی از مردم این سرزمین که در [[بدخشان]] زندگی می‌کنند، [[شیعه]] هستند و جزو پیروان مذهب [[اسماعیلیه]] به شمار می‌آیند که محل زندگی آنها شرق و جنوب شرقی تاجیکستان است. در حال حاضر 90 درصد شیعیان ساکن بدخشان اسماعیلی و 10 درصد شیعه اثنی عشری هستند.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/ برگرفته شده از مقاله // کتاب / رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر]</ref> | تاجیکستان یکی از پنج جمهوری آسیای مرکزی و پایتخت آن شهر دوشنبه است. اسلام از همان آغاز وارد این سرزمین گردید و بخارا به یکی از مراکز مهم اسلامی در سده‌های اولیه تبدیل شد. مذهب بیشتر مردم [[تاجیکستان]]، سنی [[حنفی]] است و تعدادی مسلمان [[شافعی]] نیز در تاجیکستان زندگی می‌کنند. گروه کوچکی از مردم این سرزمین که در [[بدخشان]] زندگی می‌کنند، [[شیعه]] هستند و جزو پیروان مذهب [[اسماعیلیه]] به شمار می‌آیند که محل زندگی آنها شرق و جنوب شرقی تاجیکستان است. در حال حاضر 90 درصد شیعیان ساکن بدخشان اسماعیلی و 10 درصد شیعه اثنی عشری هستند.<ref>[http://pajuhesh.irc.ir/ برگرفته شده از مقاله // کتاب / رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر]</ref> | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
ارتش سرخ پس از تسلط بر آسیای مرکزی، اقدامات جدی را برای از بین بردن آثار اسلامی شروع کرد و بسیاری از علمای اسلامی را به [[سیبری]] و یا مناطق دیگر تبعید کرد و هزاران کتاب اسلامی و دینی را در آتش سوزاند. [[کمونیست]]<nowiki/>ها برای از بین بردن آثار اسلامی در تاجیکستان، در سال 1921 زبان لاتین را جای گزین زبان فارسی کردند و در سال 1940 الفبای روسی در این کشور رسمیت پیدا کرد. | ارتش سرخ پس از تسلط بر آسیای مرکزی، اقدامات جدی را برای از بین بردن آثار اسلامی شروع کرد و بسیاری از علمای اسلامی را به [[سیبری]] و یا مناطق دیگر تبعید کرد و هزاران کتاب اسلامی و دینی را در آتش سوزاند. [[کمونیست]]<nowiki/>ها برای از بین بردن آثار اسلامی در تاجیکستان، در سال 1921 زبان لاتین را جای گزین زبان فارسی کردند و در سال 1940 الفبای روسی در این کشور رسمیت پیدا کرد. | ||
<br> | <br> | ||
==احیای مجدد اسلام در تاجیکستان== | == احیای مجدد اسلام در تاجیکستان == | ||
کمونیست‌ها در زمان سلطه خود بر آسیای مرکزی و کشورهای اسلامی تلاش کردند تا همه چیز را بر مبنای [[مارکسیسم]] بنیاد نهند؛ از این رو هیچ ارزشی برای فرهنگ و دستورهای مذهبی مردم قایل نبودند. بعد از هفتاد سال حکومت سیاه کمونیستی بر مناطق اسلامی، در دهه 80 دوباره [[اسلام]] در تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی احیا گردید. عواملی که باعث احیای مجدد اسلام و رشد گرایش اسلامی در آسیای مرکزی و تاجیکستان شدند، عبارتند از: | کمونیست‌ها در زمان سلطه خود بر آسیای مرکزی و کشورهای اسلامی تلاش کردند تا همه چیز را بر مبنای [[مارکسیسم]] بنیاد نهند؛ از این رو هیچ ارزشی برای فرهنگ و دستورهای مذهبی مردم قایل نبودند. بعد از هفتاد سال حکومت سیاه کمونیستی بر مناطق اسلامی، در دهه 80 دوباره [[اسلام]] در تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی احیا گردید. عواملی که باعث احیای مجدد اسلام و رشد گرایش اسلامی در آسیای مرکزی و تاجیکستان شدند، عبارتند از: | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
در پی اعلام این سیاست «گورباچف»، مسلمانان تاجیکستان در اولین اقدام مردمی و برای احیای آثار و فرهنگ اسلامی، به زبان فارسی رسمیت دادند و مجلس این کشور بعد از ده سال کنار نهادن زبان فارسی؛ در 22 جولای 1989 آن را به عنوان زبان رسمی تاجیکستان تصویب کرد. | در پی اعلام این سیاست «گورباچف»، مسلمانان تاجیکستان در اولین اقدام مردمی و برای احیای آثار و فرهنگ اسلامی، به زبان فارسی رسمیت دادند و مجلس این کشور بعد از ده سال کنار نهادن زبان فارسی؛ در 22 جولای 1989 آن را به عنوان زبان رسمی تاجیکستان تصویب کرد. | ||
<br> | <br> | ||
==اهداف نهضت اسلامی تاجیکستان== | == اهداف نهضت اسلامی تاجیکستان == | ||
مسلمانان آسیای مرکزی در زمان اتحاد شوروی، در وضعیت بسیار بد و ناخوشایندی قرار داشتند. مراکز دینی آنها و از آن جمله اداره قاضیات تاجیکستان که مرکز امور دینی مسلمانان این کشور به شمار می‌آمد، در اختیار دولت کمونیستی قرار داشت و اسلام مورد پسند دولت و بدون هرگونه حرکت و جنبش را تبلیغ می‌کرد. | مسلمانان آسیای مرکزی در زمان اتحاد شوروی، در وضعیت بسیار بد و ناخوشایندی قرار داشتند. مراکز دینی آنها و از آن جمله اداره قاضیات تاجیکستان که مرکز امور دینی مسلمانان این کشور به شمار می‌آمد، در اختیار دولت کمونیستی قرار داشت و اسلام مورد پسند دولت و بدون هرگونه حرکت و جنبش را تبلیغ می‌کرد. | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
اکنون نیز انتظار و تصمیم داریم به یاری خداوند متعال، با وحدت و یکپارچگی تمام مسلمین، بت‌های قرن بیستم را که بر دوش مسلمانان سنگینی می‌کند معرفی و یکی پس از دیگری شکسته شوند. ما باید با فریاد اللّه اکبر در این ایام، دست هم کیشان خود را بفشاریم و با [[محمد (ص) خاتم الانبیاء|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله وسلم پیمان بندیم که به کمک مسلمانان که زیر ستم و ظلم استکبار قرار دارند بشتابیم و آنها را از ظلم و ستم بیگانگان و ضدخدایان نجات دهیم.» | اکنون نیز انتظار و تصمیم داریم به یاری خداوند متعال، با وحدت و یکپارچگی تمام مسلمین، بت‌های قرن بیستم را که بر دوش مسلمانان سنگینی می‌کند معرفی و یکی پس از دیگری شکسته شوند. ما باید با فریاد اللّه اکبر در این ایام، دست هم کیشان خود را بفشاریم و با [[محمد (ص) خاتم الانبیاء|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله وسلم پیمان بندیم که به کمک مسلمانان که زیر ستم و ظلم استکبار قرار دارند بشتابیم و آنها را از ظلم و ستم بیگانگان و ضدخدایان نجات دهیم.» | ||
<br> | <br> | ||
==گروه‌های سیاسی ـ اسلامی تاجیکستان== | == گروه‌های سیاسی ـ اسلامی تاجیکستان == | ||
تاجیکستان در 9 سپتامبر 1991 توسط «اسلان اف» رییس جمهور وقت این کشور اعلام استقلال کرد، ولی خود وی پس از غیرقانونی اعلام کردن حزب کمونیست، در 23/9/1991 به وسیله نمایندگان مجلس از قدرت برکنار شد. استقلال تاجیکستان باعث شد که احزاب سیاسی ـ اسلامی و ملی بسیاری در آن اعلان موجودیت کنند. مهم‌ترین احزاب سیاسی این کشور عبارتند از: | تاجیکستان در 9 سپتامبر 1991 توسط «اسلان اف» رییس جمهور وقت این کشور اعلام استقلال کرد، ولی خود وی پس از غیرقانونی اعلام کردن حزب کمونیست، در 23/9/1991 به وسیله نمایندگان مجلس از قدرت برکنار شد. استقلال تاجیکستان باعث شد که احزاب سیاسی ـ اسلامی و ملی بسیاری در آن اعلان موجودیت کنند. مهم‌ترین احزاب سیاسی این کشور عبارتند از: | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
3 ـ سازمان لعل بدخشان: این حزب در ابتدا یک سازمان فرهنگی بود و از ماه مه 1992 فعالیت‌های سیاسی خود را شروع کرد و بعد به ائتلاف گروه‌های مردمی تاجیکستان پیوست. اهداف این حزب عبارتند از؛ برقراری حکومت دموکراتیک در تاجیکستان، خودمختاری بدخشان، ایجاد روابط حسنه با جوامع پامیری افغانستان و چین، تقسیم زمین‌ها و کارخانه‌ها میان کشاورزان و کارگران و بهبود سطح زندگی مردم بدخشان. | 3 ـ سازمان لعل بدخشان: این حزب در ابتدا یک سازمان فرهنگی بود و از ماه مه 1992 فعالیت‌های سیاسی خود را شروع کرد و بعد به ائتلاف گروه‌های مردمی تاجیکستان پیوست. اهداف این حزب عبارتند از؛ برقراری حکومت دموکراتیک در تاجیکستان، خودمختاری بدخشان، ایجاد روابط حسنه با جوامع پامیری افغانستان و چین، تقسیم زمین‌ها و کارخانه‌ها میان کشاورزان و کارگران و بهبود سطح زندگی مردم بدخشان. | ||
<br> | <br> | ||
4 ـ اداره قاضیات: این اداره مرکز امور دینی مسلمانان تاجیکستان محسوب می‌گردید و در زمان اتحاد شوروی پایه گذاری شد. این مرکز به علت وابسته بودن به دولت تا سال 1988 در راستای سیاست‌های حزب کمونیست مبنی بر خاموش نمودن شعله‌های اسلام در تاجیکستان قدم برمی‌داشت. اما در سال 1989 و همزمان با وقوع تحولات جدید در شوروی، «حاج اکبر تورجان زاده»، روحانی جوان و انقلابی تاجیکستان به ریاست این اداره برگزیده شد. او نهایت سعی خود را به کار برد تا تحولات بنیادین در این اداره ایجاد کند. وی در سال 1990 از طریق مجلس تاجیکستان، تلاش‌های زیادی را برای رسمی‌کردن دین اسلام انجام داد که متأسفانه از سوی کمونیست‌ها با مخالفت جدی روبه رو شد.«تورجان زاده» با حزب نهضت اسلامی تاجیکستان رابطه نزدیک داشت و بعد از تحولات 1992 در این کشور، به عنوان قائم مقام نهضت اسلامی برگزیده شد و به عنوان نماینده احزاب مخالف، چندین بار با دولت مذاکره کرد. | 4 ـ اداره قاضیات: این اداره مرکز امور دینی مسلمانان تاجیکستان محسوب می‌گردید و در زمان اتحاد شوروی پایه گذاری شد. این مرکز به علت وابسته بودن به دولت تا سال 1988 در راستای سیاست‌های حزب کمونیست مبنی بر خاموش نمودن شعله‌های اسلام در تاجیکستان قدم برمی‌داشت. اما در سال 1989 و همزمان با وقوع تحولات جدید در شوروی، «حاج اکبر تورجان زاده»، روحانی جوان و انقلابی تاجیکستان به ریاست این اداره برگزیده شد. او نهایت سعی خود را به کار برد تا تحولات بنیادین در این اداره ایجاد کند. وی در سال 1990 از طریق مجلس تاجیکستان، تلاش‌های زیادی را برای رسمی‌کردن دین اسلام انجام داد که متأسفانه از سوی کمونیست‌ها با مخالفت جدی روبه رو شد. «تورجان زاده» با حزب نهضت اسلامی تاجیکستان رابطه نزدیک داشت و بعد از تحولات 1992 در این کشور، به عنوان قائم مقام نهضت اسلامی برگزیده شد و به عنوان نماینده احزاب مخالف، چندین بار با دولت مذاکره کرد. | ||
<br> | <br> | ||
5 ـ حزب نهضت اسلامی: این حزب از عمده ترین احزاب اسلامی تاجیکستان است که برای احیای مجدد اسلام در این کشور فعالیت می‌کند. حزب نهضت اسلامی در سال 1990 پایه گذاری شد، دولت کمونیستی تاجیکستان واکنش شدیدی در برابر آن از خود نشان داد و بسیاری از رهبران آن را دستگیر و جریمه کرد و فعالیت آن را ممنوع اعلام نمود. در پی این اقدام دولت، طرفداران حزب نهضت اسلامی در اول اکتبر 1991 دست به اعتراض‌های عمومی در شهر دوشنبه زدند و سرانجام دولت مجبور شد که به این حزب اجازه فعالیت بدهد؛ چون «تظاهرات کنندگان یکی از شرایط خود برای پایان دادن به تظاهرات را به رسمیت شناختن حزب نهضت اسلامی عنوان کرده بودند و تنها شرطی که دولت به آن عمل کرد، همین بود.» | 5 ـ حزب نهضت اسلامی: این حزب از عمده ترین احزاب اسلامی تاجیکستان است که برای احیای مجدد اسلام در این کشور فعالیت می‌کند. حزب نهضت اسلامی در سال 1990 پایه گذاری شد، دولت کمونیستی تاجیکستان واکنش شدیدی در برابر آن از خود نشان داد و بسیاری از رهبران آن را دستگیر و جریمه کرد و فعالیت آن را ممنوع اعلام نمود. در پی این اقدام دولت، طرفداران حزب نهضت اسلامی در اول اکتبر 1991 دست به اعتراض‌های عمومی در شهر دوشنبه زدند و سرانجام دولت مجبور شد که به این حزب اجازه فعالیت بدهد؛ چون «تظاهرات کنندگان یکی از شرایط خود برای پایان دادن به تظاهرات را به رسمیت شناختن حزب نهضت اسلامی عنوان کرده بودند و تنها شرطی که دولت به آن عمل کرد، همین بود.» | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
در نخستین انجمن حزب نهضت اسلامی که در 26 اکتبر 1991 برگزار شد، «محمد شریف همت زاده» به عنوان رییس آن برگزیده شد. او در همین جلسه درباره برنامه نهضت اعلام نمود: «از نظر اسلام هر فرد در جامعه دارای حقوقی است و نباید به حقوق دیگران تجاوز کند. حقوق فردی باید به یک حدی محدود شود که آن چارچوب اخلاق اسلامی، وجدان و ایمان است. آنچه خواست حزب نهضت اسلامی است، نشر و گسترش اسلام و دفاع از حقوق سیاسی مسلمانان است. حزب نهضت اسلامی در حال حاضر غیر از این، هدف دیگری در پیش ندارد.» | در نخستین انجمن حزب نهضت اسلامی که در 26 اکتبر 1991 برگزار شد، «محمد شریف همت زاده» به عنوان رییس آن برگزیده شد. او در همین جلسه درباره برنامه نهضت اعلام نمود: «از نظر اسلام هر فرد در جامعه دارای حقوقی است و نباید به حقوق دیگران تجاوز کند. حقوق فردی باید به یک حدی محدود شود که آن چارچوب اخلاق اسلامی، وجدان و ایمان است. آنچه خواست حزب نهضت اسلامی است، نشر و گسترش اسلام و دفاع از حقوق سیاسی مسلمانان است. حزب نهضت اسلامی در حال حاضر غیر از این، هدف دیگری در پیش ندارد.» | ||
<br> | <br> | ||
==نقد و ارزیابی جنبش اسلامی تاجیکستان== | == نقد و ارزیابی جنبش اسلامی تاجیکستان == | ||
متأسفانه نهضت تاجیکستان به دلیل نفوذ مسایل قومی و منطقه‌ای در سال‌های 1992 ـ 1993 دچار جنگ‌های داخلی شد. ارتش روسیه و ازبکستان برای سرکوبی اسلام‌گرایان وارد تاجیکستان شدند و عده زیادی از مردم مسلمان و رهبران اسلامی این کشور به خاطر فشارهای دولت وارد شمال افغانستان شده و از آنجا به مقاومت ادامه دادند. ارتش روسیه برای سرکوبی مقاومت تاجیک‌ها، تلاش‌های زیادی انجام داد. | متأسفانه نهضت تاجیکستان به دلیل نفوذ مسایل قومی و منطقه‌ای در سال‌های 1992 ـ 1993 دچار جنگ‌های داخلی شد. ارتش روسیه و ازبکستان برای سرکوبی اسلام‌گرایان وارد تاجیکستان شدند و عده زیادی از مردم مسلمان و رهبران اسلامی این کشور به خاطر فشارهای دولت وارد شمال افغانستان شده و از آنجا به مقاومت ادامه دادند. ارتش روسیه برای سرکوبی مقاومت تاجیک‌ها، تلاش‌های زیادی انجام داد. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
مراکز گردهم آیی و اردوگاه‌های آنان را در بدخشان افغانستان بمباران کرد و باعث کشته شدن شمار زیادی از آنها شد، ولی نتوانست مقاومت اسلامی را در هم بکوبد؛ از این رو، سرانجام حاضر به گفت وگو شد و با امضای توافق نامه آتش بس بین دولت تاجیکستان و اسلام‌گرایان در دسامبر 19942، اولین روزنه، ایجاد صلح و برقراری آرامش در تاجیکستان نمایان گردید. | مراکز گردهم آیی و اردوگاه‌های آنان را در بدخشان افغانستان بمباران کرد و باعث کشته شدن شمار زیادی از آنها شد، ولی نتوانست مقاومت اسلامی را در هم بکوبد؛ از این رو، سرانجام حاضر به گفت وگو شد و با امضای توافق نامه آتش بس بین دولت تاجیکستان و اسلام‌گرایان در دسامبر 19942، اولین روزنه، ایجاد صلح و برقراری آرامش در تاجیکستان نمایان گردید. | ||
<br> | <br> | ||
==جایگاه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی در میان مردم تاجیکستان== | == جایگاه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی در میان مردم تاجیکستان == | ||
مردم تاجیکستان ایران را به دلیل وجود اشتراک زبانی، فرهنگی، مذهبی و میراث‌های فرهنگی و تاریخی، میهن دوم خود می‌دانند. ایران نیز اولین کشوری بود که بعد از سال 1990 سفارتخانه خود را در تاجیکستان گشود و در جنگ‌های داخلی این کشور سیاست بی طرفی را در پیش گرفت و تلاش نمود که میان طرف‌های درگیر صلح برقرار کند. | مردم تاجیکستان ایران را به دلیل وجود اشتراک زبانی، فرهنگی، مذهبی و میراث‌های فرهنگی و تاریخی، میهن دوم خود می‌دانند. ایران نیز اولین کشوری بود که بعد از سال 1990 سفارتخانه خود را در تاجیکستان گشود و در جنگ‌های داخلی این کشور سیاست بی طرفی را در پیش گرفت و تلاش نمود که میان طرف‌های درگیر صلح برقرار کند. | ||
<br> | <br> | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: جنبش ها]] | [[رده:جنبش ها]] | ||
[[رده: جنبش های اسلامی]] | [[رده:جنبش های اسلامی]] | ||
[[رده: تاجیکستان]] | [[رده:تاجیکستان]] | ||