معتزله: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - 'عقل گرا' به 'عقلگرا') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
== روش فکری معتزله == | == روش فکری معتزله == | ||
روش اصلی تفکر معتزلیان عقل محوری بود. آنان اصرار داشتند که در مباحث کلامی و نیز تفاسیر آیات قرآن از فهم عقلی بهره ببرند و در جاهایی که برداشتهای استنباطیشان مخالف ظواهر دینی بود، به تاویل ظواهر اقدام و میان مبانی دینی و فهم عقلی ارتباط برقرار میکردند که البته این روش فلاسفه اسلامی نیز هست، با این تفاوت که معتزله در مباحث خود از فن جدل بهره میبردند و فلاسفه از اصول برهانی. | |||
[[محقق لاهیجی]] دراینباره میگوید: این | [[محقق لاهیجی]] دراینباره میگوید: این جماعت ترتیب رأی عقلی نموده آیات و احادیثی که مضمونش به حسب ظاهر موافق آراء و عقول ایشان نمینمود، به تأویل آن بر نهج قوانین عقلی مبادرت مینمودند. <ref>محقق لاهیجی، گوهر مراد، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ص .۴۶</ref> | ||
== اصول اعتقادی معتزله == | == اصول اعتقادی معتزله == | ||
همه مکاتب اعتقادی و دارای اصولی هستند و معتزلیان نیز از این قاعده مستثنی نیستند معتزله نیز همچون سایر مکاتب و فرق اسلامی داری اصول اعتقادی میباشند. | همه مکاتب اعتقادی و دارای اصولی هستند و معتزلیان نیز از این قاعده مستثنی نیستند معتزله نیز همچون سایر مکاتب و فرق اسلامی داری اصول اعتقادی میباشند. اما اصول اعتقادی این مکتب بر پنج محور اصول خمسه قرار میگیرد به این معنا که اگر کسی هر یک از این اصول را قبول نکند، معتزلی به حساب نمیآید و آن عبارت است از: | ||
'''توحید'' | '''توحید'': معتزلیان مثل [[امامیه]] [[صفات خدا]] را عین ذات او میدانند و صفات زاید بر ذات را انکار میکنند. این مسئله بیش از هر چیز دیگر مورد تاکید این مذهب میباشد. بر همین اساس، به عنوان نفیکنندگان صفات یا قایلان به نیابت ذات از صفات نامیده میشوند. البته بهنظر میآید که معتزله منکر صفات کمالی خداوند نیستند.<ref>ر. ک، شیخ مفید، اوایل المقالات، سال ۱۳۷۲شمسی، ص۵۲</ref> <ref> شهرستانی عبدالکریم، الملل و النحل، سال ۱۳۷۵ق، ج۱، ص۴۴</ref> | ||
معتزلیان مثل [[امامیه]] [[صفات خدا]] را عین ذات او میدانند و صفات زاید بر ذات را انکار میکنند. این مسئله بیش از هر چیز دیگر مورد تاکید این مذهب میباشد. بر همین اساس، به عنوان | |||
'''وعد و وعید''' | '''وعد و وعید''': براساس اصل [[وعد و وعید]]، خداوند به [[مؤمنان]] مطابق با وعده اش پاداش میدهد و [[کافران]] را مطابق با وعیدش مجازات میکند و آن ورود در آتش ابدی است. به همین دلیل افراد مومنی که مرتکب گناه شدهاند، اگر توبه نکنند عذاب خواهند شد که البته عذاب ایشان از عذاب کافران خفیف تر خواهد بود<ref> با استفاده از کتاب اصول خمسه، نوشته محمد جواد انوری، ص۲۸۰</ref> | ||
براساس اصل [[وعد و وعید]]، خداوند به [[مؤمنان]] مطابق با وعده اش پاداش میدهد و [[کافران]] را مطابق با وعیدش مجازات میکند و آن ورود در آتش ابدی است. به همین دلیل افراد مومنی که مرتکب گناه شدهاند، اگر توبه نکنند عذاب خواهند شد که البته عذاب ایشان از عذاب کافران خفیف تر خواهد بود<ref> با استفاده از کتاب اصول خمسه، نوشته محمد جواد انوری، ص۲۸۰</ref> | |||
'''منزلة بین المنزلتین''' | '''منزلة بین المنزلتین''': که در فارسی به معنای جایگاهی میان دو جایگاه است است، از نخستین اصولی است که توسط پیشوای معتزله یعنی واصلبنعطا مطرح شد. با این توضیح که مرتکبان [[گناهان کبیره]] مطابق با عقیده [[مرجئه]] از ایمان خارج نمیشوند ولی مطابق با عقیده [[خوارج]]، از ایمان خارج شده کافر میشوند. اما به اعتقاد معتزله، چنین شخصی نه مومن است و نه کافر و اگر بدون توبه از دنیا برود، به عذابی حتمی گرفتار خواهد شد. اما این عذاب به شدت عذاب کافران نخواهد بود.<ref> قاضی عبدالجبار معتزلی، شرح الأصول الخمسة، سال ۱۴۲۲ق، ص۴۷۱-۴۷۲.</ref> [[شیخ مفید]] معتقد است هر کسی در این مسئله با معتزله هم رای باشد، معتزلی خواهد بود هر چند با آنها در مباحث دیگر اختلاف نظر داشته باشد.<ref> شیخ مفید، اوائل المقالات، سال ۱۳۷۲ش، ص۴۵</ref> | ||
'''امر به معروف و نهی از منکر''' | '''امر به معروف و نهی از منکر''': از جمله احکام ضروری اسلام، [[امر به معروف و نهی از منکر]] است و میشود گفت همه مذاهب اسلامی بر وجود این اصل توافق دارند به گونهای که نمیتوان آن را از ویژگیهای یک مذهب خاص دانست، ولی معتزلیان روی این اصل تاکید کرده و آن را یکی از محورهای عقیدتی خود قرار دادند. [[زمخشری]] میگوید عقیده معتزله این است که امر به معروف و نهی از منکر [[واجب کفایی]] اما مشروط به شرایط خاصی است که شدیدترین آن مرحله جنگ میباشد که این مرحله از شئونات حکومت اسلامی و از وظایف رهبری اسلامی است. <ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، صص۳۹۸-۳۹۶</ref> | ||
از جمله احکام ضروری اسلام، [[امر به معروف و نهی از منکر]] است و میشود گفت همه مذاهب اسلامی بر وجود این اصل توافق دارند به گونهای که نمیتوان آن را از ویژگیهای یک مذهب خاص دانست، ولی معتزلیان روی این اصل تاکید کرده و آن را یکی از محورهای عقیدتی خود قرار دادند. [[زمخشری]] میگوید عقیده معتزله این است که امر به معروف و نهی از منکر [[واجب کفایی]] اما مشروط به شرایط خاصی است که شدیدترین آن مرحله جنگ میباشد که این مرحله از شئونات حکومت اسلامی و از وظایف رهبری اسلامی است. <ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، صص۳۹۸-۳۹۶</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == |