۸۶٬۰۹۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
}} | }} | ||
کتاب '''التبیان الجامع لعلوم القرآن یا التبیان فی تفسیرالقرآن''' تفسیری از [[قرآن]] | کتاب '''التبیان الجامع لعلوم القرآن یا التبیان فی تفسیرالقرآن''' تفسیری از [[قرآن]] نوشتۀ [[شیخ طوسی]] به [[زبان عربی]] و در ۱۰ مجلد که در قرن پنجم هجری قمری تدوین گردیده و این تفسیر نخستین تفسیر جامع شیعی است که شامل تمام مباحث و [[علوم قرآنی]] می‌باشد. این تفسیر یکی از اصیل‌ترین و جامع‌ترین تفاسیر به‌شمار می‌آید، که منبع و مآخذ اصلی بسیاری از تفاسیر [[شیعه]] که به صورت مکرر چاپ شده است<ref>این کتاب به صورت مکرر چاپ شده است از جمله: چاپ سنگی در دو جلد به اهتمام میرزا علی آقا شیرازی و سید عبدالرسول روغنی زاده اصفهانی در سال ۱۳۶۵ ق. و همچنین چاپ حروفی آن در ده جلد با تحقیق و تصحیح احمد شوقی و احمد حبیب قصیر و با مقدمه [[آقا بزرگ تهرانی]] در سال ۱۴۰۹ ق.</ref>. | ||
== معرفی کتاب == | == معرفی کتاب == | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
محمد بن حسن طوسی مشهور به شیخ طوسی و شیخ الطائفه، که در تاریخ 460 قمری درگذشت، محدث و فقیه بزرگ شیعه و مؤلف دو کتاب از کتب اربعه، از تاثیرگذارترین عالمان شیعی در جریان علمی و فرهنگی شیعه است. | محمد بن حسن طوسی مشهور به شیخ طوسی و شیخ الطائفه، که در تاریخ 460 قمری درگذشت، محدث و فقیه بزرگ شیعه و مؤلف دو کتاب از کتب اربعه، از تاثیرگذارترین عالمان شیعی در جریان علمی و فرهنگی شیعه است. | ||
وی بعد از وفات سید | وی بعد از وفات [[سید مرتضی]]، زعامت [[مذهب جعفری]] را بر عهده داشت و با تربیت عالمان و راویان شیعه، و تألیف ده‌ها اثر در حدیث، فقه و کلام به شهرتی کم‌نظیر در جهان اسلام دست یافت. از خدمات شیخ طوسی، می‌توان به بنیان‌گذاری [[حوزه علمیه نجف]] و گسترش [[اجتهاد]] [[شیعه]] و استقلال بخشیدن به آن در برابر [[اجتهاد]] [[اهل‌سنت]] در [[فقه]] و [[اصول]] اشاره کرد. | ||
== ویژگی‌ها == | == ویژگی‌ها == | ||
این تفسیر با مایه‌های غنی [[روایات]] [[امامان شیعه]] و استفاده مناسب از مباحث عقلی ساماندهی شده‌است. تفسیر تبیان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین تفسیر شیعی محسوب می‌شود که امروزه در اختیار است. گفته می‌شود این کتاب از نظر روش در تفسیر با دیگر کتب مختلف است.<br>روش [[شیخ طوسی]] در تفسیر نتیجه سال‌های متمادی کوشش‌های علمی فقیهان و متکلمان شیعی در عراق و بغداد در زمان [[آل بویه]] است. می‌توان گفت: روش وی تحت تأثیر روش استادانش همانند [[شیخ مفید]] و [[شریف مرتضی]] بوده است.<br>این تفسیر بر بیشتر تفاسیر بعد از خود همچون: [[مجمع البیان]] [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]]، فقه القرآن راوندی و نیز [[تفسیر المیزان|تفسیر المیزان،]] [[سید محمد حسین طباطبایی]] تأثیر گذاشته است تمامی سوره‌ها در این تقسیر به ترتیب کتاب قرآن تنظیم شده‌اند. رویکرد شیخ طوسی در کتاب تبیان یک رویکرد کلامی و تقریباً روایی است. شیخ در تبیان با توجیه به کار بردن عقل در تفسیر قرآن به نقد برخی از نظریه‌ها مانند: نزول قرآن بر هفت حرف، تشبیه و تجسیم پرداخته‌است. این تفسیر مملو از نکته‌های فقهی، کلامی و ادبی است و بیشتر محتوایی | این تفسیر با مایه‌های غنی [[روایات]] [[امامان شیعه]] و استفاده مناسب از مباحث عقلی ساماندهی شده‌است. تفسیر تبیان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین تفسیر شیعی محسوب می‌شود که امروزه در اختیار است. گفته می‌شود این کتاب از نظر روش در تفسیر با دیگر کتب مختلف است.<br>روش [[شیخ طوسی]] در تفسیر نتیجه سال‌های متمادی کوشش‌های علمی فقیهان و متکلمان شیعی در عراق و بغداد در زمان [[آل بویه]] است. می‌توان گفت: روش وی تحت تأثیر روش استادانش همانند [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی|شریف مرتضی]] بوده است.<br>این تفسیر بر بیشتر تفاسیر بعد از خود همچون: [[مجمع البیان]] [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]]، فقه القرآن راوندی و نیز [[تفسیر المیزان|تفسیر المیزان،]] [[سید محمد حسین طباطبایی]] تأثیر گذاشته است تمامی سوره‌ها در این تقسیر به ترتیب کتاب قرآن تنظیم شده‌اند. رویکرد شیخ طوسی در کتاب تبیان یک رویکرد کلامی و تقریباً روایی است. شیخ در تبیان با توجیه به کار بردن عقل در تفسیر قرآن به نقد برخی از نظریه‌ها مانند: نزول قرآن بر هفت حرف، تشبیه و تجسیم پرداخته‌است. این تفسیر مملو از نکته‌های فقهی، کلامی و ادبی است و بیشتر محتوایی کلامی دارد. | ||
== انگیزهٔ تألیف == | == انگیزهٔ تألیف == | ||
بنابر گفته شیخ طوسی در مقدمه، او قصد داشته است با این تألیف، کاستی‌های تألیفات تفسیری پیشین را برطرف سازد. به گفته او هیچ‌یک از علمای [[شیعه]] کتابی جامع و کامل در [[تفسیر قرآن]] ننوشته بودند که آیات قرآن را از نظریه‌های مختلف مانند: [[علم کلام]]، [[حدیث]]، لغت و جز آن تفسیر کند و روایات تفسیری و اندیشه‌گر‌ی‌های مفسران پیشین را به‌گونه مستوفی بررسی کند و آنچه را بدان نیاز هست، خود تفسیر کند. تنها گروهی به گردآوری احادیث درباره آیات پرداخته‌اند بی آنکه روایات و آرای تفسیری را تفحص و جست‌وجوی کامل و بررسی و ارزیابی کنند و از خود چیزی برای تبیین و تفسیر آیات بیفزایند. | بنابر گفته شیخ طوسی در مقدمه، او قصد داشته است با این تألیف، کاستی‌های تألیفات تفسیری پیشین را برطرف سازد. به گفته او هیچ‌یک از علمای [[شیعه]] کتابی جامع و کامل در [[تفسیر قرآن]] ننوشته بودند که آیات قرآن را از نظریه‌های مختلف مانند: [[علم کلام]]، [[حدیث]]، لغت و جز آن تفسیر کند و روایات تفسیری و اندیشه‌گر‌ی‌های مفسران پیشین را به‌گونه مستوفی بررسی کند و آنچه را بدان نیاز هست، خود تفسیر کند. تنها گروهی به گردآوری احادیث درباره آیات پرداخته‌اند بی آنکه روایات و آرای تفسیری را تفحص و جست‌وجوی کامل و بررسی و ارزیابی کنند و از خود چیزی برای تبیین و تفسیر آیات بیفزایند. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
1. روش شیخ طوسی در این اثر نسبت به تفاسیر پیشین شیعه تازگی دارد و گویا نخستین اثر تفسیری شیعی است که تنها به گردآوری روایات تفسیری نپرداخته بلکه خود، تحلیل، ارزیابی و اجتهاد هم کرده است. وی در این کتاب همراه ذکر و بررسی روایات امامان معصوم و صحابه و نقل آرا و اندیشه‌های مفسران پیشین، خود نیز دست به‌‌نوآوری زده است. پیش از آن، در تفاسیر شیعه، مانند: [[تفسیر قمی]] اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، [[تفسیر عیاشی]] قرن سوم، تنها روایاتی که درباره آیات صادر شده بودند، نقل می‌گشتند و مؤلفان این تفاسیر روایی، خود به تحلیل و ارزیابی دست نمی‌زدند. | 1. روش شیخ طوسی در این اثر نسبت به تفاسیر پیشین شیعه تازگی دارد و گویا نخستین اثر تفسیری شیعی است که تنها به گردآوری روایات تفسیری نپرداخته بلکه خود، تحلیل، ارزیابی و اجتهاد هم کرده است. وی در این کتاب همراه ذکر و بررسی روایات امامان معصوم و صحابه و نقل آرا و اندیشه‌های مفسران پیشین، خود نیز دست به‌‌نوآوری زده است. پیش از آن، در تفاسیر شیعه، مانند: [[تفسیر قمی]] اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، [[تفسیر عیاشی]] قرن سوم، تنها روایاتی که درباره آیات صادر شده بودند، نقل می‌گشتند و مؤلفان این تفاسیر روایی، خود به تحلیل و ارزیابی دست نمی‌زدند. | ||
2. شیخ طوسی از حجم روایات شیعی در تفسیر خویش کاسته است و به گفته برخی پژوهش‌گران معاصر، او در این روش از [[تفسیر المصابیح فی تفسیر القرآن]] تالیف مفسر دیگر شیعی، ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی، متاثر بوده و همین روش به تفاسیر بعدی شیعی نیز راه یافت؛ هرچند برخی تفاسیر دوره‌های بعد باز روش پیشین را پی گرفتند و برای نمونه در تفاسیر دوره صفویه چیزی جز روایات تفسیری نمی‌توان یافت. به | 2. شیخ طوسی از حجم روایات شیعی در تفسیر خویش کاسته است و به گفته برخی پژوهش‌گران معاصر، او در این روش از [[تفسیر المصابیح فی تفسیر القرآن]] تالیف مفسر دیگر شیعی، ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی، متاثر بوده و همین روش به تفاسیر بعدی شیعی نیز راه یافت؛ هرچند برخی تفاسیر دوره‌های بعد باز روش پیشین را پی گرفتند و برای نمونه در تفاسیر دوره صفویه چیزی جز روایات تفسیری نمی‌توان یافت. به ظاهر این بازگشت به گذشته، تا اندازه‌ای از تسلط اخباریان در این دوره، که توجهی ویژه به روایات داشتند، متأثر است. با این حال، شیخ طوسی در مقدمه کتاب، که از روش‌های تفسیری سابق و معاصر خود یاد کرده و نام چند مفسر را هم برده؛ لکن از تفسیر وزیر مغربی نام نبرده است. | ||
3. التبیان از تفاسیری است که به لحاظ منابع به‌کار رفته، «چند منبعی» یا «جامع» می‌خوانند. در این روش، مفسر از منابع و مستندات تفسیری متعددی از جمله قرآن، روایت و عقل در استنباطات تفسیری خود سود می‌برد. التبیان بدین لحاظ که در تفسیر آیات همزمان از منبع عقل و نقل بهره برده، از تفاسیر پیشین شیعه ممتاز است. | 3. التبیان از تفاسیری است که به لحاظ منابع به‌کار رفته، «چند منبعی» یا «جامع» می‌خوانند. در این روش، مفسر از منابع و مستندات تفسیری متعددی از جمله قرآن، روایت و عقل در استنباطات تفسیری خود سود می‌برد. التبیان بدین لحاظ که در تفسیر آیات همزمان از منبع عقل و نقل بهره برده، از تفاسیر پیشین شیعه ممتاز است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
[[رده:کتاب‌ها]] | [[رده:کتاب‌ها]] | ||
[[رده:تفسیر قرآن]] | [[رده:تفسیر قرآن]] | ||
[[رده: | [[رده:تفسیر‌های شیعه]] | ||