قم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'شیعه' به 'شیعه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
</div> | </div> | ||
قُم از شهرهای مذهبی ایران و از پایگاه‌های [[تشیع]] است. به گفته برخی از ایران شناسان قم از کهن‌ترین سکونت‌گاه‌ها در فلات ایران بوده و قدمت آن به قبل از اسلام می‌رسد. پیشینه تشیع در قم به هجرت خاندان اشعریون از [[کوفه]] به این شهر در قرن نخست قمری برمی‌گردد. دفن [[حضرت معصومه]](س) در قم و به دنبال آن، مهاجرت امامزادگان و [[سادات]] | قُم از شهرهای مذهبی ایران و از پایگاه‌های [[تشیع]] است. به گفته برخی از ایران شناسان قم از کهن‌ترین سکونت‌گاه‌ها در فلات ایران بوده و قدمت آن به قبل از اسلام می‌رسد. پیشینه تشیع در قم به هجرت خاندان اشعریون از [[کوفه]] به این شهر در قرن نخست قمری برمی‌گردد. دفن [[حضرت معصومه]](س) در قم و به دنبال آن، مهاجرت امامزادگان و [[سادات]] این شهر را به پایگاه تشیع تبدیل کرد. | ||
=وجه تسمیه قم= | =وجه تسمیه قم= | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۶: | ||
در اوایل خلافت معتصم مردم قم دست به شورش زده و حاکم شهر را بیرون کردند. معتصم لشکری روانه قم کرد. لشکر او خساراتی به این شهر وارد کرد.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۱۲، ص۵۴</ref> | در اوایل خلافت معتصم مردم قم دست به شورش زده و حاکم شهر را بیرون کردند. معتصم لشکری روانه قم کرد. لشکر او خساراتی به این شهر وارد کرد.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۱۲، ص۵۴</ref> | ||
قیام علیه معتز؛ در زمان خلافت المعتز بالله فرزند متوکل یک بار دیگر اهالی قم از اطاعت خلیفه سرپیچی کردند، معتز «موسی بن بغا» را که برای جنگ با علویان مازندران با لشکری انبوه گسیل داشته بود به قم فرستاد. آنها قم را با زور تصرف کرد و گروه کثیری از مردم شهر را کشتند و عده‌ای از رؤسا و مشاهیر قم را دستگیر کرده، به بغداد فرستادند.<refبلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۰۷></ref> قمی‌ها از امام حسن عسکری(ع) چاره‌جویی کردند، حضرت دعایی برای آنان ارسال کرد تا آن را در قنوت نماز بخوانند. <ref>نقدالرجال، ص۳۳۱</ref> | قیام علیه معتز؛ در زمان خلافت المعتز بالله فرزند متوکل یک بار دیگر اهالی قم از اطاعت خلیفه سرپیچی کردند، معتز «موسی بن بغا» را که برای جنگ با علویان مازندران با لشکری انبوه گسیل داشته بود به قم فرستاد. آنها قم را با زور تصرف کرد و گروه کثیری از مردم شهر را کشتند و عده‌ای از رؤسا و مشاهیر قم را دستگیر کرده، به بغداد فرستادند.<refبلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۰۷><nowiki></ref></nowiki> قمی‌ها از امام حسن عسکری(ع) چاره‌جویی کردند، حضرت دعایی برای آنان ارسال کرد تا آن را در قنوت نماز بخوانند. <ref>نقدالرجال، ص۳۳۱</ref> | ||
قیام علیه مقتدر؛ وی با فرستادن حسین بن حمدان شیعی، توانست با قمی‌ها کنار بیاید،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۸، ص۱۹. | قیام علیه مقتدر؛ وی با فرستادن حسین بن حمدان شیعی، توانست با قمی‌ها کنار بیاید،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۸، ص۱۹. | ||
</ref> هنگام ورود حسین بن حممردم قم از وی استقبال کردند، و گفتند: ما با کسی جنگ می‌کنیم که با مذهب ما مخالف باشد. میان ما و تو اختلافی نیست. | </ref> هنگام ورود حسین بن حممردم قم از وی استقبال کردند، و گفتند: ما با کسی جنگ می‌کنیم که با مذهب ما مخالف باشد. میان ما و تو اختلافی نیست. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۵: | ||
=حرم= | =حرم= | ||
مجموعه حرم حضرت معصومه | مجموعه حرم حضرت معصومه علیها السلام در مركز شهر قم یكی از بزرگ ترین و ارزشمندترین آثار معماری اسلامی ایران است كه یادگارهای گرانبهایی از قرون مختلف را در بر دارد. این مجموعه برمزار حضرت فاطمه علیها السلام، دخت امام موسی كاظم و خواهر امام رضا علیهما السلام ملقب به معصومه بنا گردیده است. | ||
آنچه از | آنچه از محتوای نوشته ها و تحقیقات بر می آید، هنگامی كه در سال 201 هجری حضرت فاطمه معصومه علیها السلام رحلت فرمود و در باغ بابلان به خاك سپرده شد، موسی بن خزرج بر مزار مطهر وی سایبانی از بوریا برپاداشت. چون حصیر در برابر گرما و سرما مقاومت نداشت، به مرور زمان خراب شد. | ||
در سال 447 ه . ق. | در سال 447 ه . ق. میر ابوالفضل عراقی وزیر طغرل كه مردی دیندار بود، قبه ای بر فراز آن مزار بنا نهاد كه طبق تحقیقات محققان، این گنبد وسیع و بلند به قطر داخلی 11 و ارتفاع 14 متر بود. | ||
در عصر | در عصر صفویه حرم حضرت معصومه دارای چهار صحن بود كه پشت سر هم قرار گرفته بود و زائرین از یكی از صحنها وارد و از صحن دیگر خارج می شدند. در عصر قاجاریه، توجه خاص فتحعلیشاه بنای كنونی حرم را با تزیینات خود به دنبال داشت؛ چنان كه تزیینات، رواقها و بیوتات فعلی حرم اغلب متعلق به آن دوره می باشد.<ref>تاریخچه حرم حضرت معصومه (س) از چه زمانی است</ref> | ||
=امام زادگان مدفون در قم= | =امام زادگان مدفون در قم= | ||
==امام زاده | ==امام زاده اسماعیل== | ||
این امام زاده در دامنه كوه بیدقان در 18 كیلومتری قم به چشم می خورد. بنای بقعه از ابنیه قرن هفتم هجری است كه از اساس با مصالح سنگ و گچ بنیان گردیده و بسیار متین و مستحكم است بنای امام زاده دارای منبری به تاریخ 922 ه . ق. است و تزیینات زیبایی دارد. | |||
==امام زاده | ==امام زاده موسی مبرقع== | ||
امام زاده | امام زاده موسی بن مبرقع، فرزند امام محمد تقی علیه السلام جد سادات رضوی است و اولین كسی از سادات رضوی است كه در سال 256 ه . ق. در قم اقامت گزید. موسی مبرقع در 296 ه . ق. از دنیا رفت و در مكانی كه اكنون مزار اوست دفن شد. دهلیز و راهرو بقعه مشحون از آثار هنری است كه از قرن نهم هجری باقی مانده است. | ||
==امام زاده شاه | ==امام زاده شاه اسماعیل== | ||
مقبره شاهزاده حمزه از فرزندان | مقبره شاهزاده حمزه از فرزندان موسی بن جعفر علیهماالسلام و برادر امام رضا علیه السلام در میدان كمند قم واقع شده و حرمت و تقدّس ویژه ای نزد مردم قم داراست. | ||
در جنب | در جنب این امام زاده، امام زاده دیگری به نام شاهزاده احمد وجود دارد كه گویا برادر شاهزاده حمزه است. قبرهای متعددی در اطراف هر دو امام زاده به چشم می خورد. | ||
==امام زاده | ==امام زاده علی بن جعفر (در بهشت)== | ||
بنای مقبره امام زاده علی بن جعفر مشهور به «دربهشت» متعلق به اوایل قرن هشتم هجری است كه در دوران قاجار ایوان و بیوتاتی بدان اضافه گردیده است. از جمله تزیینات این بنا عبارت اند از: گچبری بنا كه در زمره برجسته ترین آثار هنری قرن هشت و همطراز بناهای همچون گنبد علویان همدان، مدرسه حیدریه قزوین، بقعه پیر بكران اصفهان است. | |||
==امام زاده | ==امام زاده سید سربخش== | ||
این امام زاده در خیابان آذر مقابل چهل اختران قرار گرفته و شخص مدفون در آن از نوادگان امام جعفر صادق علیه السلام می باشد. بر اساس نوشته گچبری پایانی كتیبه، تاریخ احداث بنا، محرم الحرام 774 هجری ثبت شده است. این بنا، به دستور غیاث الدین امیرمحمد از بزرگان خاندان علی صفی بنیاد شده و تزیینات آن كار علی بن محمد بن ابی شجاع هنرمند بزرگ آن دوره است. | |||
==امام زاده احمد بن اسحاق== | ==امام زاده احمد بن اسحاق== | ||
مقبره امام زاده احمد بن اسحاق از نوادگان امام هفتم | مقبره امام زاده احمد بن اسحاق از نوادگان امام هفتم علیه السلام در میدان كهنه قم یا میدان زكریابن آدم در جوار امام زاده شاهزاده حمزه واقع شده است. این بنا، از بناهای باستانی قبل از صفویه است كه به دستور شاه عباس تعمیر و تزیین شده است. | ||
==امام زاده ابوالعباس احمد== | ==امام زاده ابوالعباس احمد== | ||
این آرامگاه در مجاورت امام زاده در بهشت قرار گرفته و از آثار قرن هشتم هجری می باشد. او از جمله سادات حسن سجادی بوده و جدش، ابوالفضل حسین، از صحابه امام عسكری علیه السلام است. | |||
==امام زاده شاه | ==امام زاده شاه ابراهیم== | ||
این بنا در مزرعه شاه ابراهیم در 24 كیلومتری قم واقع شده و بنای كنونی آن مزار از دوره صفوی است. | |||
==امام زاده شاهزاده ابو احمد== | ==امام زاده شاهزاده ابو احمد== | ||
این بنا در بیرون دروازه ری در شمال شرقی قم و در میانه بقاع چهار امام زاده و شاهزاده سید علی واقع شده و مدفن ابو احمد محمد بن حنفیه از احفاد حضرت علی علیه السلام است و قدمت بنا به دوران صفوی باز می گردد. | |||
==شاهزاده احمد و | ==شاهزاده احمد و علی حارث== | ||
این بنا در شرق شهر قم - در خاكفرج - واقع شده و شامل بقعه و دو ایوان با چندین حجره، غرفه و صحن است كه قدمت آن به دوره شاه طهماسب صفوی می رسد. | |||
==امام زاده شاهزاده جعفر | ==امام زاده شاهزاده جعفر غریب== | ||
این آرامگاه در 6 كیلومتری شرق قم و مدفن یكی از نوادگان امام كاظم علیه السلام می باشد. در وسط بقعه، مرقدی با پوشش كاشی و از آثار عصر فتحعلیشاه دیده می شود. | |||
امام زاده شاهزاده | امام زاده شاهزاده زكریا | ||
امام زاده شاهزاده | امام زاده شاهزاده سید علی | ||
امام زاده شاهزاده محسن | امام زاده شاهزاده محسن | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۷۹: | ||
==امام زاده عبدالله== | ==امام زاده عبدالله== | ||
این آرامگاه در نزدیكی قلعه صدری قم واقع شده و منسوب به امام زاده ای از نوادگان امام سجاد علیه السلام است. این بنا مربوط به دوره قبل از قاجار می شود. | |||
==بقعه بابا مسافر== | ==بقعه بابا مسافر== | ||
این بقعه در منتهی الیه كوچه تكیه باغ پنبه در شمال شرقی شهر قم و نزدیك دروازه ری واقع شده است. این بقعه از ابینه تاریخی و احتمالاً از آثار دوره صفویه است. | |||
==بقعه چهار امام زاده شهره، ملا آقا== | ==بقعه چهار امام زاده شهره، ملا آقا== | ||
این بقعه در جانب شمالی و خارج شهر قم و در كنار امام زاده ابو احمد و شاهزاده سید علی واقع شده است و به ظاهر مدفن چهار امام زاده به نامهای ابوعبدالله حسین و سه پسرش به نامهای ابومحمد حسن، ابوعلی محمد و ابوطالب محسن است. بنای بقعه در دوره صفویه احداث شده است. | |||
بقعه | بقعه خدیجه خاتون | ||
==امام زاده سلطان محمد | ==امام زاده سلطان محمد شریف | ||
بنای مزار منسوب به سلطان محمد شریف - فرزند ابوالقاسم علی نقیب قم از نوادگان امام چهارم در محله ای به همین نام، نزدیك دروازه قلعه شهر واقع شده است و نمونه ای خوب از سبك معماری و تزیین قرن نهم و دهم هجری می باشد. | |||
==امام زاده شاهزاده | ==امام زاده شاهزاده ابراهیم== | ||
این بنا در بیرون دروازه كاشان - قم و نزدیك مزار «در بهشت» درون محوطه محصوری كه به عنوان گورستان استفاده می شود، واقع شده و مدفن یكی از نوادگان امام هفتم است. تاریخ ساخت این بنا بر اساس قدیمی ترین كتیبه موجود، به اوایل قرن نهم هجری می رسد. | |||
==امام زاده شاهزاده | ==امام زاده شاهزاده ابراهیم و محمد== | ||
بنای بقعه شاهزاده ابراهیم در فردیجان - غرب شهر قم - از آثار دوره ایلخانی و مدفن دو تن از فرزندان امام هفتم به نام های ابراهیم و محمد است. اصل بنا متعلق به قرن هفتم و هشتم هجری است. | |||
==امام زاده شاهزاده احمد قاسم== | ==امام زاده شاهزاده احمد قاسم== | ||
بنای مزار احمد بن قاسم بن احمد بن علی بن جعفر الصادق علیه السلام در نزدیك دروازه قلعه قم - جنوب شرقی شهر - از آثار خاندان علی صفی است. | |||
==امام زاده شاهزاده | ==امام زاده شاهزاده هادی و مهدی== | ||
این آرامگاه در جمكران و در دهكده هادی مهدی واقع شده است. مدفونان این امام زاده، سه تن به اسامی هادی، مهدی و ناصرالدین محمد از سادات حسینی و احفاد امام سجاد می باشند. این بنادر سال 1299 ه . ق. از طرف شاهزاده حسام السلطنه ساخته شده است. | |||
==امام زاده شش امام زاده== | ==امام زاده شش امام زاده== | ||
این بنا در خارج روستای سیف آباد قمرود در 24 كیلومتری شمال شرقی قم قراردارد و به نظر می رسد از آثار دوره صفوی است كه در قرن چهاردهم تزیین شده و تعمیرات لازم انجام شده است. در این بنا، شش امام زاده مدفون اند كه همگی از احفاد امام كاظم علیه السلام هستند. | |||
==بقعه | ==بقعه شیخ اباصلت== | ||
بقعه | بقعه شیخ اباصلت در شمال شرقی قم و متصل به دروازه سابق ری قرار دارد. بقعه ای است آجری و ساده از دوره صفویه كه مدفن یكی از دانشمندان قم در قرنهای نخست هجری بوده است. <ref>kareymeh.valiasr-aj.com ›</ref> | ||
| خط ۲۸۴: | خط ۲۸۳: | ||
حوزه علمیه تهران و قم در طول تاریخشان ارتباطات زیادی با یکدیگر داشته‌اند.<ref>تاریخ مذهبی قم</ref> | حوزه علمیه تهران و قم در طول تاریخشان ارتباطات زیادی با یکدیگر داشته‌اند.<ref>تاریخ مذهبی قم</ref> | ||
=مدارس علمیه= | =مدارس علمیه= | ||
| خط ۴۰۶: | خط ۴۰۴: | ||
این منطقه از نظر زیست‌شناسى، بوم شناسى، دیرینه‌شناسى، هوا، اقلیم، اشتغال‌زایى و تفرجگاهى قابل تأمل و تحقیق ژرف بوده و به عنوان یکى از چشم‌اندازهاى توسعه استان قم مطرح است. خاک منطقه از نظر شورى، دوایر متحدالمرکزى در محدوده مرکز دریاچه تشکیل میدهد که میزان شورى از مرکز به طرف بیرون به تدریج کاهش پیدا کرده و نوع گیاهان منطقه از نظر خواص دارویى، مواد مؤثر و سایر کاربردها حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت حفاظت و حیات تالاب حوض سلطان از تعرض سودجویان و ناآگاهان محیط زیست و ترمیم خسارات وارد شده به پوشش گیاهى، این منطقه در سال ۸۸ به مدت پنج سال به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد.درموقع پرآبی سطح دریاچه گسترش می یابد وآب آن اراضی پست وشوره زار باتلاقی پیرامون را می پوشاند ودریاچه بزرگی به طول ۱۸ وعرض ۱۶ کیلومتر تشکیل می دهد که به نام دریاچه حوض سلطان یا کویرنمک مشهور است. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می شوند که عموما” از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می کنند.<ref>safarzon.com › mag </ref> | این منطقه از نظر زیست‌شناسى، بوم شناسى، دیرینه‌شناسى، هوا، اقلیم، اشتغال‌زایى و تفرجگاهى قابل تأمل و تحقیق ژرف بوده و به عنوان یکى از چشم‌اندازهاى توسعه استان قم مطرح است. خاک منطقه از نظر شورى، دوایر متحدالمرکزى در محدوده مرکز دریاچه تشکیل میدهد که میزان شورى از مرکز به طرف بیرون به تدریج کاهش پیدا کرده و نوع گیاهان منطقه از نظر خواص دارویى، مواد مؤثر و سایر کاربردها حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت حفاظت و حیات تالاب حوض سلطان از تعرض سودجویان و ناآگاهان محیط زیست و ترمیم خسارات وارد شده به پوشش گیاهى، این منطقه در سال ۸۸ به مدت پنج سال به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد.درموقع پرآبی سطح دریاچه گسترش می یابد وآب آن اراضی پست وشوره زار باتلاقی پیرامون را می پوشاند ودریاچه بزرگی به طول ۱۸ وعرض ۱۶ کیلومتر تشکیل می دهد که به نام دریاچه حوض سلطان یا کویرنمک مشهور است. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می شوند که عموما” از اراضی شوره زار ونمکی اطراف عبور می کنند.<ref>safarzon.com › mag </ref> | ||
==خانه حاج | ==خانه حاج قلی خان== | ||
این خانه كه هم اكنون محل اداره میراث فرهنگی است، در مركز بافت قدیم شهر (محله چهارمردان) واقع شده است. بنای ساختمان به معماری اواخر دوره قاجاریه باز می گردد و قسمت جنوبی بنا كه قدیمی ترین بخش بنا هستند، تقریباً قدمتی در حدود 120 سال دارد. | |||
==خانه زند (حاج | ==خانه زند (حاج علی خان)== | ||
این خانه، در كنار خانه حاج قلی خان (محل اداره میراث فرهنگی قم) و در مركز بافت قدیمی شهر (محله چهار مردان) واقع شده و از طریق كوچه گذر قلعه به بیرون ارتباط دارد. قدمت آن به حدود 120 سال و اواخر دوره قاجاریه می رسد. | |||
ستونهای سنگی همراه با سرستونها و پایه ستون، ایوانهای شمالی و شرقی و درهای چوبی از عناصر بارز بنا محسوب می گردد. | |||
==خانه ملاصدرا== | ==خانه ملاصدرا== | ||
این خانه متعلق به فیلسوف بزرگ قرن 11 كه فلسفه اشراق را به نهایت اوج خود رسانید، در كهك و به دوره صفویه مربوط است. بازسازی آن در سال 1376 ه . ش. توسط اداره امور میراث فرهنگی صورت گرفت. | |||
=كاروانسراها و قلعه | =كاروانسراها و قلعه های قدیمی= | ||
كاروانسراهای قدیمی از یادگارهای با ارزش معماری ایران، از روزگار كهن می باشد كه به دلایل گوناگون ارتباطی، اقتصادی، نظامی، جغرافیایی و مذهبی احداث گردیده و در دورانهای مختلف به تدریج توسعه یافته است. كاروانسراهای قدیمی كه حد فاصل بین شهر قم با دیگر شهرها قرار گرفته اند، عبارت اند از: | |||
== | ==كاروانسرای كنار گود== | ||
این كاروانسرای چهار ایوانی با دو حیاط مركزی، در جاده تهران - قم بنا شده، قدمت بنا به دوره صفویه باز می گردد و عمده مصالح آن آجر و سنگ است، با تزییناتی از آجر چینی كه قابل توجه است. | |||
== | ==كاروانسرای دهكده طلب== | ||
كاروانسرایی چهار ایوانی در جاده اراك - قم، در شمال سلفچگان می باشد. قدمت بنا به دوره سلجوقی و صوفی می رسد و عمده مصالح آن از آجر و سنگ است. | |||
== | ==كاروانسرای آوه== | ||
این كاروانسرا در جنوب جاده قم - ساوه با پلانی چهار ایوانی است. قدمت بنای این كاروانسرا به دوره سلجوقیان باز می گردد و از عمده مصالح به كار رفته در آن آجر می باشد. | |||
== | ==كاروانسرای قلعه سنگی== | ||
در 35 | در 35 كیلومتری جاده قم - ری ساخته شده و پلانی از نوع چهار ایوانی دارد، با مصالح ساختمانی سنگ كه در دوره صوفیه ساخته شده است. | ||
== | ==كاروانسرای اتابكی== | ||
این كاروانسرا در جاده قم - كاشان با 4 ایوان در دوره قاجاریه بنا شده، اما تأییدات معماری عهد صفوی در آن نمایان است. عمده مصالح این بنا از سنگ، آجر و خشت است. | |||
== | ==كاروانسرای باقر آباد== | ||
در جاده قم - تهران ( | در جاده قم - تهران (علی آباد - منظریه) واقع شده است. این بنا از آثار به جا مانده از دوره قاجاریه می باشد عمده مصالح ساختمانی بنا از آجر، سنگ و فاقد تزئینات است. | ||
== | ==كاروانسرای پل دلاك== | ||
از آثار دوره | از آثار دوره صفویه در جاده قم - تهران و با مصالحی از نوع خشت بوده است كه در اثر مرور زمان كاملاً تخریب شده است. | ||
== | ==كاروانسرای پاسنگان== | ||
از | از بناهای ارزشمند قرن 13 هجری در جاده قم - كاشان می باشد. | ||
كاروانسرای قلعه صدری.<ref>kareymeh.valiasr-aj.com</ref> | |||
=مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه= | =مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه= | ||
| خط ۷۲۰: | خط ۷۱۸: | ||
[[رده:مراکز فرهنگی جهان اسلام]] | [[رده:مراکز فرهنگی جهان اسلام]] | ||
[[رده: مراکز فرهنگی شیعیان ]] | [[رده: مراکز فرهنگی شیعیان ]] | ||
<references /> | |||