علی بن احمد بن سعید بن حزم آندلسی قرطبی یزیدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
</div> | </div> | ||
'''ابومحمد، علی بن احمد بن سعید بن حزم آندلسی قرطبی یزیدی'''، از موالی [[بنی امیه]] (384ـ456).وی در قرطبه [[اسپانیا]] در خانواده ای از منشیان به دنیا آمد. ابن حزم نام خاندانی بزرگ از دانشمندان [[اندلس]] محسوب | '''ابومحمد، علی بن احمد بن سعید بن حزم آندلسی قرطبی یزیدی'''، از موالی [[بنی امیه]] (384ـ456).وی در قرطبه [[اسپانیا]] در خانواده ای از منشیان به دنیا آمد. ابن حزم نام خاندانی بزرگ از دانشمندان [[اندلس]] محسوب میشود. ابومحمد اصالتاً ایرانی و از خانواده بردگان آزاد شده توسط [[یزید بن معاویه]] بوده است. | ||
ابن حزم از بزرگ ترین چهره‌های فرهنگ اسلامی در آندلس محسوب | ابن حزم از بزرگ ترین چهره‌های فرهنگ اسلامی در آندلس محسوب میشود. وی در ابتدا از شافعیه بود و سپس از آن روی گردان شده و از زمره ظاهریه ـ پیـروان داوود بن علی بن خلف ظاهری اصفهان (201ـ270هـ ق) ـ گردید. وی به شدت از مبانی این اندیشه دفاع کرده و اهل باطن و مدّعیان حجّیت عقـل را مورد حمله قرار میدهـد. کتاب [[الفصل فی الملل و الاهواء و النحل]] که بعضاً شامل رساله‌هایی مستقل درباره موضوعات مستقل است، آکنده از اطلاعات دقیق درباره عقاید و [[ادیان]] است. کتاب مذکور که نشانه وسعت اطلاعات وی است، به شدت نسبت به فرقه‌های پدید آمده در درون اسلام منتقد است. | ||
=ابن حزم اندلسی کیست= | =ابن حزم اندلسی کیست= | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
نمونه دیگر درباره نسبت میان راوی و خبر در این مثال قابل توجه است: وقتی ابن حزم عقیده حسن بن صالح بن حیّ همْدانی را در باب امامت شرح می‌دهد، می‌نویسد: «گفته شده است كه مذهب او چنین بوده است كه امامت می‌تواند برای تمامی فرزندان فهر بن مالك مشروع باشد»، یعنی لزومی به انحصار آن در قریش كه تیره‌ای از فهر بن مالك است، نیست. در اینجا وی نسبت این اعتقاد را به حسن بن صالح نمی‌پذیرد و به عكس، آن چه را كه هشام بن حكم در كتاب المیزان خود درباره او آورده، قبول می‌كند، چرا كه هشام در شهر كوفه، همسایه او بوده، او را درك كرده و عالم‌‍ترین افراد نسبت به او است. <ref>الفصل، ج4، ص93: لان هشاما كان جاره بالكوفه و أعرف الناس به و أدركه و شاهده. به جز عبارتی كه نقل شده، مجموعاً آن چه ابن حزم در این چند سطر آورده قدری نامفهوم می‌نماید. (در چاپ دیگر الفصل 157/4- بیروت: دارالجیل- نیز عبارت به همان صورت است). مطالب ابن حزم در نقد شیعه در صفحات بعد، می‌باید نقد همین كتاب میزان باشد كه جملاتی هم از آن نقل كرده است.</ref> | نمونه دیگر درباره نسبت میان راوی و خبر در این مثال قابل توجه است: وقتی ابن حزم عقیده حسن بن صالح بن حیّ همْدانی را در باب امامت شرح می‌دهد، می‌نویسد: «گفته شده است كه مذهب او چنین بوده است كه امامت می‌تواند برای تمامی فرزندان فهر بن مالك مشروع باشد»، یعنی لزومی به انحصار آن در قریش كه تیره‌ای از فهر بن مالك است، نیست. در اینجا وی نسبت این اعتقاد را به حسن بن صالح نمی‌پذیرد و به عكس، آن چه را كه هشام بن حكم در كتاب المیزان خود درباره او آورده، قبول می‌كند، چرا كه هشام در شهر كوفه، همسایه او بوده، او را درك كرده و عالم‌‍ترین افراد نسبت به او است. <ref>الفصل، ج4، ص93: لان هشاما كان جاره بالكوفه و أعرف الناس به و أدركه و شاهده. به جز عبارتی كه نقل شده، مجموعاً آن چه ابن حزم در این چند سطر آورده قدری نامفهوم می‌نماید. (در چاپ دیگر الفصل 157/4- بیروت: دارالجیل- نیز عبارت به همان صورت است). مطالب ابن حزم در نقد شیعه در صفحات بعد، می‌باید نقد همین كتاب میزان باشد كه جملاتی هم از آن نقل كرده است.</ref> | ||
=آثار ابن حزم= | |||
عناوين كتابها و رسايل ابن حزم گواه بر اين است كه وی نويسنده‌ای بسيار پركار بوده است. گزارشهای تاريخ نگاران نيز نشان مى‌دهد كه نوشته‌های وی به شمار شگفت‌انگيزی مى‌رسيده است. مثلاً از پسرش ابورافع فضل (د 479ق/1086م) نقل مى‌شود كه شمار نوشته‌های پدرش در [[فقه]]، [[حديث]]، [[اصول]]، نحو و لغت، [[ملل]] و [[نحل]]، تاريخ و نيز رديّه‌هايى كه بر مخالفان نوشته به حدود 400 مجلد مى‌رسيده و نزديك به 80 هزار برگ را در بر مى‌گرفته است، بدين سان وی را از لحاظ كثرت نوشته‌هايش با [[محمد بن جرير طبری]] نويسندة تاريخ مشهور مقايسه كرده‌اند. <ref>ابن صاعد، 76-77</ref> اما از همة اين نوشته‌ها اكنون جز چند كتاب و تعدادی رساله باقى نمانده است. ما در اينجا عنوانهای كتب و رسايلى را مى‌آوريم كه دست‌نوشته‌هايى از آنها بر جای مانده و تاكنون چاپ و منتشر شده‌اند. <ref>برای عناوين ديگر نوشته‌های او نك: ذهبى، 18/193-197</ref> | |||
1. طوق الحمامة فى الا´لفة و الالاف، دربارة عشق و عاشقان. تنها يك دست نوشته از آن در كتابخانة دانشگاه ليدن هلند موجود است. نخستين بار د. ك. پترف1 اين كتاب را برپاية همان يگانه دست نوشته در 1914م در ليدن منتشر كرد. بار ديگر همين چاپ در 1934م در دمشق و در 1950م به كوشش حسن كامل الصيرفى در [[قاهره]] منتشر شد. سپس در 1949م برشه2 متن آن را همراه با ترجمة فرانسوی در [[الجزيره]] منتشر كرد. آخرين چاپ آن با مقدمه، تصحيحات و زيرنويسها به كوشش صلاح‌الدين القاسمى در 1985م در [[تونس]] منتشر شده است. اين كتاب دوبار به زبان انگليسى و نيز زبانهای روسى، آلمانى، ايتاليايى، فرانسوی و اسپانيايى و جز آن ترجمه شده است. | |||
2. «رسالة فى فضل الاندلس» كه متن آن را مقری در نفح الطيب (3/158- 179) آورده است. اين رساله زير عنوان فضائل الاندلس و اهلها با دو رسالة ديگر به كوشش صلاح‌الدين منجد در 1968م در [[بيروت]]، منتشر شده است، همچنين در رسائل ابن حزم، مجموعة دوم، به كوشش احسان عباس، يافت مى‌شود. | |||
3. الاحكام فى اصول الاحكام، نخستين بار در سالهای 1345- 1348ق به كوشش احمد شاكر در قاهره، سپس در 8 جزء در دو جلد، به كوشش زكريا على يوسف در 1970م در قاهره و بار ديگر در 1980م، با مقدمة احسان عباس در بيروت منتشر شده است. | |||
4. المُحَلّى فى شرح المُجَلّى، ابن حزم اين كتاب را بر پاية فقه شافعى و پيش از گرايش به مذهب ظاهريه تأليف كرده بود كه شرحى است بر المُجَلّى نوشتة ديگر خودش، متن آن نخست به كوشش احمد شاكر در 11 جلد در سالهای 1347-1352ق/1928-1933م و سپس به كوشش محمد منيرالدمشقى همچنان در 11 جلد در بيروت منتشر شده است. | |||
5. ابطال القياس و الرّأی و الاستحسان و التقليد و التعليل كه نخستين بار گولد تسيهر1 پاره‌های مهم آن را در ملحقات كتاب خود زير عنوان «ظاهريان2» در لايپزيگ (1884م) منتشر كرد. اين كتاب بار ديگر زير عنوان تلخيص ابطال القياس... به كوشش سعيد الافغانى در 1379ق/1960م در [[دمشق]] انتشار يافته است. | |||
6. الاصول و الفروع، در دو جلد، در قاهره (1978م) منتشر شده است. | |||
7. رسائل ابن حزم الاندلسى، در 3 مجموعه، به كوشش احسان عباس از سال 1954م (؟) به بعد منتشر شده است. اين 3 مجموعه افزون بر طوق الحمامة رساله‌های زير را در بردارند: رسالة فى الرد على الهاتف من بُعد، رسالة البيان عن حقيقة الايمان، رسالة التوقيف على شارع النجاة باختصار الطريق، رسالة مراتب العلوم، رسالة فى الغناء المُلهى اَمباح‌ُ هواَم محظور؟، رسالة فى الم الموت و ابطاله، فصل فى معرفة النفس بغيرها و جهلها بذاتها، رسالة فى مداواة النفوس و تهذيب الاخلاق و الزهد فى الرذائل، رسالة الدُرَّة فى تحقيق الكلام فيما يلزم الانسان اعتقاده، رسالة فى مسألة الكَلب، رسالة فى الجواب عما سئل عنه سئوال تعنيف، رسالة فى الرد على ابن النغزاله (النغزيله) اليهودی (سَموئِل بن نَگدِلا)، رسالة فى الامامة، رسالة عن حكم من قال ان‌َّ ارواح‌َ اهل الشقاء مُعَذَبَةُ الى يوم الدين، رسالة التَلخيص لوجوه التخليص، نقط العروس. <ref>نك: شمارة بعد</ref> | |||
8. نَقْط العروس (فى تواريخ الخلفاء)، اين رساله را نخستين بار زيبولد3 در مجلة «مركز مطالعات تاريخى در گرانادا4» در 1911م منتشر كرد . بار دوم به كوشش شوقى ضيف در مجلة كلية الا¸داب (شم 13 ، 1951م) و بار سوم در جزء دوم مجموعة رسائل ابن حزم به كوشش احسان عباس انتشار يافت. | |||
9. حجة الوداع، به كوشش ممدوح حقى، دمشق، 1956م. | |||
10. الاخلاق و السير، اين كتاب همان رسالة فى مداواة النفوس و تهذيب الاخلاق است كه به كوشش احسان عباس در مجموعة يكم رسائل ابن حزم الاندلسى منتشر شده است. اين اثر بار ديگر با ترجمة فرانسوی به كوشش ن. توميش5 با عنوان الاخلاق و السِيَر در بيروت (1961م) انتشار يافت. | |||
11. التَّقريب لحدِ المنطق و المَدخَل اليه كه به كوشش احسان عباس از روی تنها دست نوشتة موجود آن در مكتبة الاحمدية جامع زيتونية تونس (شم 6814) در بيروت (1959م) منتشر شده است. | |||
12. الفِصَل فى المِلَل و الاهواء و النَحَل، چاپ نخست آن در قاهره (1317ق/1899م) در 5 جزء (در دو مجلد) منتشر شده كه در حاشية آن ملل و نحل [[شهرستانى]] چاپ شده است. چاپ دوم نيز در 5 جزء (در دو مجلد) در قاهره (1964م) انتشار يافته است. | |||
13. «منظومة ابن حزم فى قواعد الفقه الظاهری»، به كوشش محمدابراهيم الكتانى، در مجلة معهد المخطوطات. <ref>ج 21، 1975م، ص 148-151</ref> | |||
14. رسالة الا¸لوان، رياض، النادی الادبى الثقافى، 1979م. | |||
15. «رسالة فى امّهات الخلفاء»، به كوشش صلاح‌الدين منجد، در مجلة المجمع العلمى بدمشق، مجلد 34، 1959م. | |||
16. كتاب السياسة كه بخشهايى از آن را ابراهيم الكتانى در مجله تِطوان (مغرب، شم 5، 1960م) منتشر كرده است. | |||
17. جَمهرة اَنساب العرب كه نخستين بار به كوشش لوی پرووانسال، در قاهره (1948م) و بار دوم به كوشش عبدالسلام هارون، در قاهره (1962م) و بار سوم در بيروت (دارالكتب العلمية) منتشر شده است. | |||
18. جوامع‌ُ السَيَرة (السيرَة النَبَويَّه) كه به كوشش احسان عباس و ناصرالدين الاسد، در قاهره (1956م) همراه اين 5 رساله منتشر شده است: «رسالة فى القراءات المشهورة فى الامصار الا¸تية مجى‌ء التواتر»، «رسالة فى اسماء الصحابة رُواة الحديث و ما لِكُل‌ّ واحد½ من العدد»، «رسالة فى تسمية من رُوِیَ عنهم الفِتيا من الصحابة و من بعد هم على مراتبهم فى كثرة الفِتيا»، «جُمَل فتوح الاسلام»، «اسماء الخُلفاء المهديين و الائمة امراء المؤمنين». | |||
19. «مراتب الاجماع فى العبادات و المعاملات و الاعتقادات» كه «نقد مراتب الاجماع» ابن تيميه به ضميمة آن است و به همراه محاسن [[الاسلام]] و شرائع الاسلام [[بخاری]] در 1357ق در قاهره به چاپ رسيده است. | |||
20. رسائل ابن حزم (مجموعة چهارم)، به كوشش احسان عباس كه در 1984م در بيروت منتشر شده است. | |||
=پانویس= | =پانویس= | ||
{{پانویس| | {{پانویس|6}} | ||
[[رده:علمای اهل سنت]] | [[رده:علمای اهل سنت]] | ||
[[رده:رجال شناسان]] | [[رده:رجال شناسان]] | ||
[[رده:محدثان]] | [[رده:محدثان]] | ||