۱٬۰۰۷
ویرایش
نقش وحدت مذاهب اسلامی در انقلاب عراق (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۵
، ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۱بدون خلاصۀ ویرایش
M.r.nastooh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
M.r.nastooh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
=زمان رهبری آیت الله شیرازی <ref>مارس ۱۹۱۹ تا هفدهم آگوست ۱۹۲۰</ref>= | =زمان رهبری آیت الله شیرازی <ref>مارس ۱۹۱۹ تا هفدهم آگوست ۱۹۲۰</ref>= | ||
ویژگی برجسته این دوره، صدور فتوای [[جهاد]] و قاطعیت ایشان درباره ضرورت قیام و انقلاب سراسری بر ضد اشغال گران [[انگلیس]] است. آیت الله شیرازی، اوایل مارس، فتوایی صادر کرد که بر پایه آن، کار کردن برای اداره قیمومیت انگلیس بر مسلمانان حرام می شد (الکاتب، ۴۶). هدف این فتوا توسعه دامنه مقاومت و آماده سازی زمینه بریا رویارویی فراگیر با اشغال گران بود؛ چنان که به تحرک تازه ای جنبش شیعیان انجامید و به دنبال آن، موجی از استعفا، سراسر منطقه فرات مرکزی و جنوبی را فراگرفت ( | ویژگی برجسته این دوره، صدور فتوای [[جهاد]] و قاطعیت ایشان درباره ضرورت قیام و انقلاب سراسری بر ضد اشغال گران [[انگلیس]] است. آیت الله شیرازی، اوایل مارس، فتوایی صادر کرد که بر پایه آن، کار کردن برای اداره قیمومیت انگلیس بر مسلمانان حرام می شد (الکاتب، ۴۶). هدف این فتوا توسعه دامنه مقاومت و آماده سازی زمینه بریا رویارویی فراگیر با اشغال گران بود؛ چنان که به تحرک تازه ای جنبش شیعیان انجامید و به دنبال آن، موجی از استعفا، سراسر منطقه فرات مرکزی و جنوبی را فراگرفت<ref>نفیسی، عبدالله فهد (۱۳۶۴)، نهضت شیعیان در انقلاب اسلامی و عراق، ترجمه کاظم چایچیان، تهران، امیر کبیر۱۱۹</ref> سپس با راهنمایی های آیت الله شیرازی و حضور شمار فراوانی از علما، رؤسای عشایر و رهبران فرات میانه، نشستی محرمانه در [[نجف]]<ref>اواسط مارس ۱۹۲۰</ref> برگزار شد و بر بسیج عمومی بر ضد اشغال گران و آماده کردن مردم برای مقابله با آنان تأکید کرد. آنگاه به انگیزه تحقق این هدف، شماری از علما، روحانیان و خطیبان به سوی قبایل فرستاده شدند الحسنی، ۱۶۲. | ||
کم تر از دو ماه از برگزاری این نشست گذشت <ref>دهه سوم آوریل ۱۹۲۰</ref> که سلسله نشست هایی به همت شماری از رؤسای عشایر و رهبران فرات در کربلا بر پا شد و شیخ محمدرضا، فرزند آیت الله شیرازی آنها را رهبری می کرد. هدف این نشست ها، زمینه سازی برای شرکت بیشتر و برپایی نشست گسترده تر و محرمانه ای در نیمه شعبان ۱۳۲۸ <ref>سوم می ۱۹۲۰</ref> در خانه آیت الله شیرازی به ریاست ایشان بود <ref>همان، ۱۶۴ -۱۶۳</ref>. حاضران در این نشست، شمار بسیاری از علمای شهیر [[نجف]]، [[کربلا]] و رؤسای عشایر بودند و تصمیم گرفتند زمینه را برای وقوع انقلابی فراگیر بر ضد [[انگلیس]] فراهم کنند؛ نخست خواسته های مردم [[عراق]] را در قالبی مسالمت آمیز با فرماندهان انگلیسی در میان آورند و با فرض خودداری آنان از پذیرش، به قیام مسلحانه دست بزنند <ref>الوردی، علی (۱۴۲۵)، لمحات الاجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، چاپ دوم، قم، المکتبه الحیدریه ۱۲۸</ref>. سپس با حضور آیت الله شیرازی به قرآن کریم سوگند خوردند که برای پاسخ گویی به ندای دین و میهن خود و پیروی از رهنمودهای امامشان آماده اند الدراجی، ۸۵). | کم تر از دو ماه از برگزاری این نشست گذشت <ref>دهه سوم آوریل ۱۹۲۰</ref> که سلسله نشست هایی به همت شماری از رؤسای عشایر و رهبران فرات در کربلا بر پا شد و شیخ محمدرضا، فرزند آیت الله شیرازی آنها را رهبری می کرد. هدف این نشست ها، زمینه سازی برای شرکت بیشتر و برپایی نشست گسترده تر و محرمانه ای در نیمه شعبان ۱۳۲۸ <ref>سوم می ۱۹۲۰</ref> در خانه آیت الله شیرازی به ریاست ایشان بود <ref>همان، ۱۶۴ -۱۶۳</ref>. حاضران در این نشست، شمار بسیاری از علمای شهیر [[نجف]]، [[کربلا]] و رؤسای عشایر بودند و تصمیم گرفتند زمینه را برای وقوع انقلابی فراگیر بر ضد [[انگلیس]] فراهم کنند؛ نخست خواسته های مردم [[عراق]] را در قالبی مسالمت آمیز با فرماندهان انگلیسی در میان آورند و با فرض خودداری آنان از پذیرش، به قیام مسلحانه دست بزنند <ref>الوردی، علی (۱۴۲۵)، لمحات الاجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، چاپ دوم، قم، المکتبه الحیدریه ۱۲۸</ref>. سپس با حضور آیت الله شیرازی به قرآن کریم سوگند خوردند که برای پاسخ گویی به ندای دین و میهن خود و پیروی از رهنمودهای امامشان آماده اند الدراجی، ۸۵). | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
در بخش هایی از این پیام آمده است: «شما را از مخالفت و مشاجره با یکدیگر بر حذر می دارم؛ زیرا مضر به اهداف شما و موجب تضییع حقوق شما می گردد. شما را به حفظ جان، مال و آبروی کلیه پیروان ادیان و مذاهب در سرزمینمان توصیه می نمایم» (الکاتب، ۴۴؛ البصیر، ۹۸ – ۹۷). | در بخش هایی از این پیام آمده است: «شما را از مخالفت و مشاجره با یکدیگر بر حذر می دارم؛ زیرا مضر به اهداف شما و موجب تضییع حقوق شما می گردد. شما را به حفظ جان، مال و آبروی کلیه پیروان ادیان و مذاهب در سرزمینمان توصیه می نمایم» (الکاتب، ۴۴؛ البصیر، ۹۸ – ۹۷). | ||
به دنبال توزیع این پیام، نشست های مهمی با شرکت رهبران شیعیان و اهل سنت در بغداد و دیگر شهرهای مقدس برگزار شد و چهار تن از رهبران دو طایفه؛ یعنی سید محمد صدر و جعفر ابوالتمن | به دنبال توزیع این پیام، نشست های مهمی با شرکت رهبران شیعیان و اهل سنت در بغداد و دیگر شهرهای مقدس برگزار شد و چهار تن از رهبران دو طایفه؛ یعنی سید محمد صدر و جعفر ابوالتمن<ref>از شیعیان عراق</ref> و یوسف السویدی و علی البازرکان <ref>از اهل سنت عراق</ref>، در نزدیک کردن دیدگاه های [[شیعیان]] و [[اهل سنت]]، بسیار تأثیرگذار بودند<ref>نفیسی، عبدالله فهد (۱۳۶۴)، نهضت شیعیان در انقلاب اسلامی و عراق، ترجمه کاظم چایچیان، تهران، امیر کبیر ۱۱۹ - ۱۱۸</ref>. هم چنین اعضای [[جمعیت سری حرس الاستقلال عراق]] که اواخر ۱۹۱۹ در بغداد پدید آمد و شعبه هایی در [[کاظمین]]، [[نجف]] و [[حله]] داشت، در ایجاد اتحاد میان [[شیعیان]] و [[اهل سنت]] تأثیر گذارد. <br> | ||
<br> | |||
[[سید محمد صدر]]، [[محمدمهدی بصیر]]، [[محمدباقر شبیبی]] و [[جعفر ابوتیمان]]، از برجسته ترین شخصیت های [[شیعه]] بودند که مسلمانان را به اتحاد با یکدیگر بر می انگیختند. شبیبی و ابوتیمان رابط [[کربلا]]، [[نجف]] و [[بغداد]] به شمار می رفتند و کوشش های ضد قیمومیت این سه شهر را با یکدیگر هم آهنگ می کردند (الوردی، ۹۸ – ۹۷). آشکار ترین نماد وحدت شیعه و اهل سنت با یکدیگر، در ماجرای برپایی جشن های میلاد پیامبر(ص) و آیین محرم ۱۳۳۸ رخ نمود. میزان اتحاد شیعیان و اهل سنت در این زمان چنان بود که حتی نیروهای اشغال گر از آن به شگفت آمده بودند. نقاش در این باره می نویسد: | |||
«جاسوسان و نیروهای پلیس انگلیس از پیوند نزدیک شیعه و اهل سنت در شهرهای بغداد و کاظمین کاملا گیج شده بودند؛ به گونه ای که یکی از آنها در گزارش خود نوشت، چنین پدیده ای هرگز تا این تاریخ سابقه نداشته است. شیعیان و اهل سنت با این اتحاد چه واقعی یا غیر واقعی به اعتماد متقابل دست یافته اند» ( Nakash, p۷۰ ). | «جاسوسان و نیروهای پلیس انگلیس از پیوند نزدیک شیعه و اهل سنت در شهرهای بغداد و کاظمین کاملا گیج شده بودند؛ به گونه ای که یکی از آنها در گزارش خود نوشت، چنین پدیده ای هرگز تا این تاریخ سابقه نداشته است. شیعیان و اهل سنت با این اتحاد چه واقعی یا غیر واقعی به اعتماد متقابل دست یافته اند» ( Nakash, p۷۰ ). | ||
اجتماع گسترده ای از مسلمانان شیعه و اهل سنت بغداد در آیین برگزاری جشن میلاد پیامبر، با تأکید بر وحدت مسلمانان به تظاهرات گسترده ای بر ضد اشغالگران دست زدند که آیت الله سید محمد صدر از علمای شیعه کاظمین و شیخ احمد الداوود از علمای سنی مذهب بغداد آن را رهبری می کردند، اما این تظاهرات با حمله نیروهای اشغالگر پراکنده شد و اداره قیمومیت برگزاری جشن ها را لغو و رهبران مخالف را تعقیب کرد (الحسنی، ۸۳). | اجتماع گسترده ای از مسلمانان شیعه و اهل سنت بغداد در آیین برگزاری جشن میلاد پیامبر، با تأکید بر وحدت مسلمانان به تظاهرات گسترده ای بر ضد اشغالگران دست زدند که [[آیت الله سید محمد صدر]] از علمای شیعه کاظمین و [[شیخ احمد الداوود]] از علمای سنی مذهب بغداد آن را رهبری می کردند، اما این تظاهرات با حمله نیروهای اشغالگر پراکنده شد و اداره قیمومیت برگزاری جشن ها را لغو و رهبران مخالف را تعقیب کرد (الحسنی، ۸۳). | ||
اجتماع گسترده ای از مسلمانان شیعه و اهل سنت بغداد در آیین برگزاری جشن میلاد پیامبر، با تأکید بر وحدت مسلمانان به تظاهرات گسترده ای بر ضد اشغالگران دست زدند که آیت الله سید محمد صدر از علمای شیعه کاظمین و شیخ احمد الداوود از علمای سنی مذهب بغداد آن را رهبری می کردند، اما این تظاهرات با حمله نیروهای اشغالگر پراکنده شد و اداره قیمومیت برگزاری جشن ها را لغو و رهبران مخالف را تعقیب کرد ( | اجتماع گسترده ای از مسلمانان شیعه و اهل سنت بغداد در آیین برگزاری جشن میلاد پیامبر، با تأکید بر وحدت مسلمانان به تظاهرات گسترده ای بر ضد اشغالگران دست زدند که آیت الله سید محمد صدر از علمای شیعه کاظمین و شیخ احمد الداوود از علمای سنی مذهب بغداد آن را رهبری می کردند، اما این تظاهرات با حمله نیروهای اشغالگر پراکنده شد و اداره قیمومیت برگزاری جشن ها را لغو و رهبران مخالف را تعقیب کرد<ref>الحسنی، عبدالرزاق (۱۹۹۲)، الثوره، العراقیة الکبرى، چاپ ششم، بغداد، دار الشئون الثقافیة العامه ۸۳.</ref> | ||
باری، جنبش مقاومت اسلامی شهرهای شیعه و منطقه فرات میانه، پس از نشست نیمه شعبان، گسترده تر شد؛ پس از این نشست و بعد از توسعه دامنه مبارزه در بغداد به ویژه به دنبال برپایی جشن های زادروز پیامبر (ص)، علما و رهبران فرات میانه بیانیه ای در همه مناطق فرات منتشر کردند و در آن برپایی انقلاب را خواستند | باری، جنبش مقاومت اسلامی شهرهای شیعه و منطقه فرات میانه، پس از نشست نیمه شعبان، گسترده تر شد؛ پس از این نشست و بعد از توسعه دامنه مبارزه در بغداد به ویژه به دنبال برپایی جشن های زادروز پیامبر (ص)، علما و رهبران فرات میانه بیانیه ای در همه مناطق فرات منتشر کردند و در آن برپایی انقلاب را خواستند <ref>آل محبوبه، ۲۴۷ - ۲۴۶.</ref> هم چنین پس از برخوردهای خشونت بار اشغال گران با مردم در سرکوب شدید اجتماعات و دستگیری رهبران و فعالان سیاسی - دینی، شماری از رهبران و رؤسای عشایر، از آیت الله شیرازی، خواستند که به جواز استفاده از اسلحه در برابر نیروهای اشغال گر فتوا بدهد. آیت الله شیرازی نیز که اوضاع را برای آغاز رویارویی سراسری و انقلاب بر ضد اشغال گران آماده می دید، چنین فتوای صادر کرد: | ||
«بسم الله الرحمن الرحیم احقاق حق بر مردم عراق واجب است و بر مردم واجب است که در ضمن درخواست حق خود، به صلح و امنیت توجه داشته باشند و آنها مجاز هستند تا اگر انگلیس از قبول خواسته های آنان امتناع ورزد، به زور متوسل شوند و از حق خود دفاع کنند»<ref>الحسنی، عبدالرزاق (۱۹۹۲)، الثوره، العراقیة الکبرى، چاپ ششم، بغداد، دار الشئون الثقافیة العامه ۱۰۴ - ۱۰۳</ref>. | «بسم الله الرحمن الرحیم<br> | ||
احقاق حق بر مردم عراق واجب است و بر مردم واجب است که در ضمن درخواست حق خود، به صلح و امنیت توجه داشته باشند و آنها مجاز هستند تا اگر انگلیس از قبول خواسته های آنان امتناع ورزد، به زور متوسل شوند و از حق خود دفاع کنند»<ref>الحسنی، عبدالرزاق (۱۹۹۲)، الثوره، العراقیة الکبرى، چاپ ششم، بغداد، دار الشئون الثقافیة العامه ۱۰۴ - ۱۰۳</ref>. | |||
این فتوا در خیزش مردم بسیار تأثیر گذارد و به مبنایی بدل شد که علما و رؤسای عشایر بر پایه آن حرکت می کردند و برای رویارویی نظامی با نیروهای اشغال گر از آن کمک می گرفتند.<br> | این فتوا در خیزش مردم بسیار تأثیر گذارد و به مبنایی بدل شد که علما و رؤسای عشایر بر پایه آن حرکت می کردند و برای رویارویی نظامی با نیروهای اشغال گر از آن کمک می گرفتند.<br> | ||
| خط ۵۶: | خط ۶۰: | ||
بنابراین، اختلافی در صفوف انقلابیان افتاد و مشاوران شیخ الشریعه دو دسته شدند؛ کسانی مانند [[شیخ عبدالکریم جزائری]] و [[شیخ جواد جواهری]] به علت سختی اوضاع و تمام شدن امکانات مالی، پی گیری مبارزه را ممکن نمی دانستند و کسان دیگری مانند شیخ علی مانع و شیخ باقر شبیبی، بر مبارزه تأکید می کردند<ref>الوردی، علی (۱۴۲۵)، لمحات الاجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، چاپ دوم، قم، المکتبه الحیدریه ۳۳۳ - ۳۳۲</ref>. | بنابراین، اختلافی در صفوف انقلابیان افتاد و مشاوران شیخ الشریعه دو دسته شدند؛ کسانی مانند [[شیخ عبدالکریم جزائری]] و [[شیخ جواد جواهری]] به علت سختی اوضاع و تمام شدن امکانات مالی، پی گیری مبارزه را ممکن نمی دانستند و کسان دیگری مانند شیخ علی مانع و شیخ باقر شبیبی، بر مبارزه تأکید می کردند<ref>الوردی، علی (۱۴۲۵)، لمحات الاجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، چاپ دوم، قم، المکتبه الحیدریه ۳۳۳ - ۳۳۲</ref>. | ||
سرانجام دیدگاه گروه دوم پذیرفته شد و شیخ الشریعه در نامه خود به ویلسون به رغم رد پیشنهاد صلح، نوشت که مردم عراق برای به دست آوردن حقوق راستین خود تلاش می کنند و این قیام، اغتشاش و شورش به شمار نمی رود ( | سرانجام دیدگاه گروه دوم پذیرفته شد و [[شیخ الشریعه]] در نامه خود به [[ویلسون]] به رغم رد پیشنهاد صلح، نوشت که مردم عراق برای به دست آوردن حقوق راستین خود تلاش می کنند و این قیام، اغتشاش و شورش به شمار نمی رود <ref>الحسنی، عبدالرزاق (۱۹۹۲)، الثوره، العراقیة الکبرى، چاپ ششم، بغداد، دار الشئون الثقافیة العامه ۲۱۹ - ۲۱۷.</ref> شیخ الشریعه در اعلامیه ای به مردم عراق، با تسلیت گویی به آنان، خواست که مبارزه شان را برای دفاع از حقوق خود دنبال کنند. <br> | ||
انقلابیان نیز در بیانیه ای عمومی و شدید اللحن با پیشنهاد صلح مخالفت کردند، اما آتش اختلاف به صفوف رؤسای [[عشایر]] نیز کشانده شد. از سوی دیگر، پس از درگذشت [[آیت الله شیرازی]] و دور شدن مشاوران وی از صحنه رهبری، ضعف فرماندهی واحد و پراکندگی حرکت ها، فزونی گرفت، اما مبارزه مسلحانه باز نایستاد.<br> | |||
= پانویس = | |||
= منبع = | = منبع = | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۵: | ||
10. Nakash, Yitzhak (2003), the Shiis of Iraq, Princeton university press. | 10. Nakash, Yitzhak (2003), the Shiis of Iraq, Princeton university press. | ||
class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" | class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" | ||
______________________________________ | |||
[[رده: اختلاف‌افکنی]] | |||
[[رده: استعمار فرانو]] | |||
[[رده: وحدت جهان اسلام]] | |||
[[رده: بیداری اسلامی]] | |||
[[رده: روشنفکری]] | |||
[[رده: وحدت اسلامی]] | |||
[[رده: تمدن اسلامی]] | |||
[[رده: اسلام سیاسی]] | |||
[[رده: تمدن‌سازی نوین اسلامی]] | |||
[[رده: بیداری اسلامی]] | |||
[[رده: تضادهای تمدن غرب]] | |||
[[رده: تشیع انگلیسی]] | |||
[[رده: وحدت شیعه و سنی]] | |||
[[رده: جاهلیت مدرن]] | |||
[[رده: طلایه داران وحدت]] | |||
[[رده: تضادهای تمدن غرب]] | |||
[[رده: عراق]] | |||
[[رده: نقش علمای در وحدت]] | |||
[[رده: تفرقه افکنی ]] | |||
[[رده: آیت الله سید محمد صدر]] | |||
[[رده: تضادهای تمدن غرب]] | |||
[[رده: مذاهب اسلامی]] | |||
[[رده: نقش علمای اهل ست در وحدت]] | |||
[[رده: مرجعیت ]] | |||
[[رده: آیت الله سید محمد صدر]] | |||
<references /> | |||